________________
સરાફ
“શું બગસરામાં? વાળાનું બગસરા બાજુમાં છે તે ? કાણ છે એ સરાફ? ચીઠ્ઠી લખીને અત્યારે જ તેડાવો જોઈએ.”
- “ હા સાહેબ, એ જ કાઠીનું બગસરા ! ત્યાં અમરશી શેઠ, -ભા શેઠ વગેરે ઘણું સારા છે. લ્યો ચીઠ્ઠી લખીને બેલાવું. હમણાં જ આવશે.'
- માવજી મહેતાએ વાતને ઉપાડી લેતાં ચીઠ્ઠી દ્વારા શેઠ અમરશી ધનજીને ટૂંકમાં ખબર આપ્યા કે “બાર્નેલ સાહેબ તમને યાદ કરે છે તો મોકલાવેલ સગરામ સાથે જરૂર આવી જશે.” આ સરકારી સગરામ સાથે એક સ્વારને પણ બગસરે રવાના કર્યો.
સં. ૧૮૭૬ માં કંપની સરકારે કાઠિયાવાડમાં પગપેસારે કર્યો. વ્યાપાર, હુન્નર અને ખેતીવાડીની આબાદીથી કાઠિયાવાડ ઉભરાઈ જતું હતું. જુવાર, બાજરો અને અડદને પૌષ્ટિક પાક પાંચથી બાર રૂપિયા સુધી કળશીના ભાવે પૂરે પડત. વચ્ચે વરસાદની ખેંચમાં મુંઝાવું ન પડે માટે ગામેગામ જારની ખાણ અને કોઠારીયાં ભરાતાં નાના-મોટાં ગામનાં દરેક ઘરે દુઝણના ખાડુ હેવાથી ઘી-દૂધની બરક્ત હતી. શેરડીના વાત કે કપાસ લોઢાવાનું આઠ માસ સુધી ચાલતું. હરીયાળી જમીન, મદભરી નદીઓના સુરમ્ય છલછલ નાદે, અને ન્હાનામહેટા ડુંગરની હારમાળાથી સોહાતી આ ભૂમિને સૌરાષ્ટ્રનું બિ૪ મળેલું. અને આ નૈસર્ગિક ભેટ ઉપરાંત કાઠિયાવાડ હુન્નર–ઉદ્યોગનું પણુ મથક હતું. ફરતે સમુદ્ર હોવાથી દેશપરદેશ સાથે વ્યાપાર ચાલતો, જામનગરના સમુદ્ર કિનારે મેતી નીપજતાં, વિવિધ ધાતુએના ભંડારયુક્ત પહાડોમાં ગેરૂ, અબરખ અને પ્લાસ્ટર ઑફ
