________________
૨૬
કચ્છનો
પ્રચંડ તાપે પૃથ્વી જાણે “બળું બળું ”ના પિકાર કરી રહી હતી.
ચેર ન ચેરી નીકળે માગણ માગવા ન જાય ” એવો સખ્ત તાપ જગતના પટ પર પથરાઈ રહ્યો હતો. પંખી–પરંદા પણ પોતપિતાના માળામાં લંપાઈ રહ્યાં હતાં. ગાત્રાને બાળી નાખે એવી કાળી લૂ ચણચંણાટ કરતી, બળતી અને બાળતી ચાલી જતી હતી.
આવા ધીખતા ધામના ધગધગતા બપોરે જગડુશાહના ભેજનાલયમાં કળશી કળશીના કડાયા અતિ વિસ્તારવાળી વિશાળ ભઠ્ઠીઓ પર ચડેલા હતા. ઉનાળાના અતિ પ્રચંડ તાપમાં ભઠ્ઠીને સખત તાપ ભળવાથી ભૂમિને ભાર ઝીલનાર શેષનાગ જાણે કંપાયમાન બની ગયા હોય એ ઘડીભર ભાસ થયા વિના ન રહે. એમ લાગતું.
જગડુશાહના ભેજનાલયે ક્ષધિતેને માટે આઠ પ્રહર યાને સાઠ ઘડી ખુલ્લાં રહેતાં. આખા દેશમાં આવા સોથી સવાસો ભેજનાલયો ચાલતાં હતાં અને તેમાં દરરોજ પાંચ લાખ માણસો પિતાની સુધાને શાન્ત કરતા હતા. દુષ્કાળની દારૂણ દૃષ્ટામાં દળાતાં લાખો. નરનારીઓ જગડુશાહના જગવિખ્યાત ભેજનાલયોમાં ભૂખનું ભયંકર દુખ વીસરીને શાન્તિની પ્રાપ્તિ કરતાં હતાં. કોઈને માટે પણ અહીં આડી લાકડી ન હતી. ગરીબ કે તવંગર, રાજા કે રંક જે આવે તેને આ ભેજનાલયમાં પેટ ભરીને ખવડાવવામાં આવતું.
બરાબર મધ્યાહ્ન કાળના સમયે સખત તપતા તાપ વચ્ચે એક ચીંથરેહાલ ભિખારી જગડુશાહના આ ભેજનગૃહમાં આવી ચઢ્યો. એક ફાટીટૂટી લગેટ સિવાય એના શરીર પર એક પણ વસ્ત્રનો અભાવ હતો. એના દિલની ચામડી હાડકાંની અંદર ઉતરી ગઈ હતી, અને આંખો ઊંડી ચાલી ગઈ હતી. ભૂખના દુઃખથી હાડપીંજર જેવા દેખાતા તેના દેહને જોતાં જ જાણે છ જુગ-જૂના
