________________
નમસ્કારમ ત્રસિદ્ધિ
અહી' એ વાત સ્પષ્ટ કરવી જોઇએ કે ચેાગસાધનામાં મંત્રને વિશિષ્ટ સ્થાન અપાયેલુ' છે અને તેની સિદ્ધિને લગતી સ` સાધનાને મંત્ર-યાગ’ કહેવામાં આવ્યેા છે. વળી ચેવિશારદોએ ચાર પ્રકારના યોગ માનેલા છે, તેમાં મંત્રયાગને પ્રથમ સ્થાન આપ્યુ છે.
૧૬
6
તાપ` કે · નમસ્કારસૂત્ર મત્રસ્વરૂપ છે, તેથી જ નમસ્કારમત્ર’ • એવા શબ્દપ્રયાગ થાય છે અને તેમાં ઘણું રહસ્ય સમાયેલું છે. આ નમસ્કારમંત્રની આરાધનાના જે વિધિ, તેને આપણે મત્રયેાગ સમજવાના છે
6
વચ્ચે માંત્રિક યુગ આન્યા, તેમાં વિવિધ પ્રકારના મંત્રાની વિપુલ પ્રમાણમાં રચના થઈ. આ વખતે ‘મનનાત્ ત્રાયતે રૂતિ મન્ત્રઃ' એ વ્યાખ્યા પ્રચલિત થઈ. તેના અથ એ છે કે ‘જેનું મનન એટલે સમરણ કે ચિંતન કરતાં ત્રાણ સાંપડે અર્થાત્ વિવિધ પ્રકારના ભયેામાંથી રક્ષણ મળે, તે મંત્ર કહેવાય.' આ વ્યાખ્યા અનુસાર પણ નમસ્કારસૂત્રને મત્ર કહી શકાય એમ છે, કારણ કે તેનું મનન-સ્મરણ કરતાં વિવિધ પ્રકારના ભયેામાંથી રક્ષણ મળે છે. કહ્યું છે કેनासे चोरसावयविसहरजलजलणबंधणभयाई । चिन्तिज्जन्तो रक्खसरणरायभयाईं भावेण ॥
ભાવથી ચિંતન કરાતા આ નમસ્કાર ચાર, રાપદ એટલે વાઘ-સિંહ આદિ હિં’સક પ્રાણીઓ, વિષધર એટલે. સ', 'જલ એટલે પાણીનુ પૂર, "અગ્નિ એટલે એકાએક
