________________
સ્મરણવિધિ
૧૮૩
જણાવ્યા મુજબ પદોની સ્થાપના કરીને તેનું ચિંતન કરી શકે છે. પરંતુ જેમને માનસિક વિકાસ ખાસ કરીને પ્રતિભા કે કલ્પનાનો વિકાસ બહુ ઓછો થયે છે, તેમને આ કામ અઘરું જણાય છે.
અમે કેટલાંક વર્ષો પહેલાં મુંબઈમાં ધ્યાનના વર્ગો ચલાવ્યા હતા, તે વખતના અનુભવની એક—બે વાતો અહીં કહેવા જેવી છે. અમે વિદ્યાર્થીઓને આંખ બંધ કરી આઠ પાંખડીવાળા કમલની કલ્પના કરવાનું કહેતા, ત્યારે કેટલાક તે પ્રમાણે બરાબર કરી શકતા અને કેટલાક જણાવતા કે અમારા મનોગત ચક્ષુમાં માત્ર કાળાં ધાબાં જણાય છે, પણ કમલની આકૃતિ દેખાતી નથી. અમે તેમને એક ઉપાય બતાવ્યું કે પ્રથમ આઠ પાંખડીવાળા કમલનું ચિત્ર જુઓ અને પછી એ પ્રમાણે ચિંતન કરે. આમ વારંવાર કરવાથી તમારા મનમાં આઠ પાંખડીવાળું કમલ બરાબર ઉઠશે.
કેટલાકે એવી ફરિયાદ પણ કરી કે અમારા મનઃપ્રદેશમાં આઠ પાંખડીવાળું કમલ તો ઉઠે છે, પણ તેની પાંખડીઓ
ડી જ વારમાં ભૂંસાઈ જાય છે કે લાંબી ટૂંકી થઈ જાય છે અને તેને રંગ પણ બદલાઈ જાય છે. અમે તેના ખુલાસામાં જણાવેલું કે મનની હાલત અતિ વિક્ષેપવાળી હોવાથી આમ બને છે. પરંતુ ધ્યાનને થોડો અભ્યાસ વધશે અને ચિત્ત વધારે શાંત તથા સ્વસ્થ થશે, ત્યારે આ કમલ બરાબર સ્થિર રહેશે અને તેનો રંગ બદલાઈ જશે નહિ. અનુભવે આ વાત સાચી પુરવાર થઈ હતી.
