________________
૨૪૨
નમસ્કારમંત્રસિદ્ધિ અહીં એ સ્પષ્ટતા પણ કરી દઈએ કે “સિદ્ધિવાત્ દ્વિવત્ સિદ્ધિર્વ સંરાય” એ ઉક્તિ પરથી કોઈ એમ માનતું હોય કે મંત્રસિદ્ધિ માત્ર જપથી થાય છે અને તે માટે અન્ય કેઈ ઉપાયની જરૂર નથી, તે એ મંતવ્ય બરાબર નથી. અહીં સિદ્ધિ માટે જપની અત્યંત આવશ્યકતા બતાવી છે અને તે બરાબર છે, પણ તેથી અન્ય સાધનોને નિષેધ થતું નથી. વાસ્તવમાં સિદ્ધિ સુધી પહોંચવા માટે અન્ય સાધનો આશ્રય લે જ પડે છે.
જિનાગમાં એવું વચન આવે છે કે “માળ નીવો વન્નર કચરામર કા' | શ્રદ્ધા કરી રહેલ જીવ-શ્રદ્ધાવાળા આત્મા અજરામર સ્થાને જાય છે. અહીં શ્રદ્ધાનું પરંપરા ફલ કે અંતિમફલ બતાવવા માટે આ પ્રમાણે વિધાન કરેલું છે અને વાસ્તવમાં તે સાચું છે, પણ તેમાંથી કેઈએ અર્થ તારવે કે શ્રદ્ધાથી જ મેક્ષ મળે છે, તે માટે બીજાં સાઘને કે બીજા ઉપાયાની જરૂર નથી, તો એ અર્થ સાચો નથી, વાસ્તવિક નથી, કારણ કે મેક્ષમાં જવા માટે શ્રદ્ધા ઉપરાંત જ્ઞાન અને ચારિત્રની પણ જરૂર પડે છે, જે “સભ્યપૂનજ્ઞાનવાસ્ત્રિાળ મોક્ષમા –સમ્યગદર્શન, સમ્યગજ્ઞાન અને સમ્યફ ચારિત્ર એ મોક્ષનો માર્ગ છે આદિ વચનોથી સ્પષ્ટ કરવામાં આવી છે.
એક સાદા વ્યાવહારિક દાખલથી પણ આ વસ્તુ સ્પષ્ટ સમજાય એવી છે. કેઈએમ કહે કે “દૂધથી દૂધપાક બને છે તે એ વિધાન સાચું છે, પણ તેમાંથી એવો અર્થ
