________________
[૩૦]
છે કાર અથવા પ્રણવમંત્ર
પ્રવચનસાદારવૃત્તિ માં કહ્યું છે કે “નમસ્કાર સર્વ મંત્રરત્નોની ઉત્પત્તિનું સ્થાન છે એટલે કે આર્ય ભૂમિમાં–આર્ય વર્તમાં આજે જે જે પ્રભાવશાળી મંત્ર જેવામાં આવે છે, તે બધાયે નમસ્કારમંત્રમાંથી ઉદ્દભવેલા છે.
શ્કાર અથવા પ્રણવમંત્ર કે જે જિનશાસનમાં અતિ પ્રસિદ્ધ છે + તથા અન્યત્ર પણ જેની મોટા પ્રમાણમાં ઉપાસના થાય છે, તેની ઉત્પત્તિ પણ નમસ્કારમંત્રમાંથી જ થયેલી છે. તેને નિર્દેશ કરતી એક પ્રાચીન ગાથા વેતામ્બર તથા દિગમ્બર સાહિત્યમાં નીચે પ્રમાણે દૃષ્ટિગોચર થાય છે :
अरिहंता असरीरा, आयरिय उवज्झाय मुणिणो । पंचक्खरनिफ्फन्नो, ओंकारो पंचपरमिट्टी ॥
કારમંત્ર પંચપરમેષ્ઠી સ્વરૂપ છે, કારણ કે તે અરિહંત, અશરીરી (સિદ્ધ), આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને મુનિના પ્રથમ અક્ષરથી બનેલ છે.
+ કાર તથા હી કારની ઉપાસનાને વિસ્તૃત પરિચય અમારા તરફથી પ્રગટ થયેલ “કાર ઉપાસના અને હકાર ઉપાસના ગ્રંથમાં અપાયેલ છે.
