________________
જવિધિ
सुकरं मलधारित्वं, सुकरं दुस्तपं तपः । मुकरोऽक्षनिरोधव, दुष्करं चित्तरोधनम् || ‘શરીરવિભૂષાના ત્યાગ કરીને મેલા રહેવું, તે સહેલુ છે; અન્નજલના ત્યાગરૂપ તપ કરવું, એ સહેલું છે; અને ઇન્દ્રિયાના નિગ્રહ કરવા, એ પણ સહેલા છે; પણ મનની વૃત્તિઓને જ્યાં ત્યાં રખડતી રાકવી, એ કામ ઘણું દુષ્કર છે.’
શ્રી હેમચ'દ્રાચાર્ય યોગશાસ્ત્ર' માં, મનની સરખામણી નિરંકુશપણે ભટકતા રાક્ષસ સાથે કરી છે અને તે જગતના જીવાને સંસારરૂપી મેાટા ખાડામાં ધકેલી દે છે, એમ જણાવ્યું છે. મહાત્મા આનંદઘનજીએ પણ કુંથુનાથ ભગવાનના સ્તવનમાં મનને દુરારાધ્ય કહ્યું છે અને તેની વિચિત્રતાનું અસરકારક શબ્દોમાં વર્ણન કર્યું" છે. પર`તુ
આ ૫૨થી કાઈ એમ સમજી લે કે ‘મનને જિતી શકાય એવુ નથી, અર્થાત્ તેનું અન્યાન્ય વિષયામાં જે પરિભ્રમણ થઇ રહ્યું છે, તે અટકાવી શકાય તેવું નથી અને પરિસ્થિતિ આવી હાવાથી મંત્રજપ પણ યથાર્થ થઇ શકે એમ નથી, માટે મ જપથી સયુ!” તે! આ સમજણ ઘણી ભૂલભરેલી છે.
૨૨૫
..
શાકારાએ મનની દૃ યતાનું જે વર્ણન કર્યું છે,
તે લેાકેાને ભડકાવવા માટે કર્યું... નથી, પણ આ કાર્ય કઠિન હાવાથી તેને માટે વધારે પુરુષાર્થ કરવા જોઇએ, એમ સૂચવવાને કર્યું છે. વળી અન્યત્ર તેમણે એ પણ કહ્યું જ છે કે
૧૫
