________________
२२६
નમસ્કારમંત્રસિદ્ધિ
अभ्यासेन स्थिरं चित्तमभ्यासेनानिलच्युतिः । अभ्यासेन परानन्दो, अभ्यासेनात्मदर्शनम् ॥
મન મર્કટ જેવું ચંચળ છે અથવા ધ્વજાના અગ્રભાગ જેવું અસ્થિર છે, છતાં તેને અભ્યાસથી સ્થિર કરી શકાય છે. શરીરમાં રહેલા પાંચ પ્રકારના વાયુને કાબૂમાં લેવાનું કામ અત્યંત અઘરું જણાય છે, છતાં અભ્યાસથી તેને કાબૂમાં લઈ શકાય છે. પરમાનંદની પ્રાપ્તિ સહેલી નથી, છતાં અભ્યાસને આશ્રય લેવામાં આવે તો એ પણ થઈ શકે છે અને આત્મદર્શન કે આત્મસાક્ષાત્કાર જે યોગ-સાધનાનું પ્રધાન લક્ષ્ય છે, તે પણ અભ્યાસથી જ સિદ્ધ થઈ શકે છે, તેથી સિદ્ધિની કામનાવાળાએ અભ્યાસને આશ્રય લેવો.”
આ પણ મહર્ષિઓનું જ વચન છે કે “સર્વેvi – નામસ્યા વાળ પરમ્-સર્વે પદાર્થોનું પરમ કારણ અભ્યાસ છે.”
તાત્પર્ય કે મનને અન્ય સર્વ બાબતેમાંથી પાછું ખેંચી લઈ મંત્રાર્થમાં જોડવાનું કાર્ય અભ્યાસથી સિદ્ધ થઈ શકે છે.
શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની પરંપરામાં ઉતરી આવેલા શ્રમણ કેશિકુમાર અને શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના પટ્ટશિષ્ય શ્રી ગૌતમસ્વામી વચ્ચે એક વાર તાત્વિક સંવાદ થયો હતે. શ્રમણ કેશિકુમારે પ્રશ્ન કર્યો હતો કે “હે ગતમ! આ મહા સાહસિક, ભયંકર અને દુષ્ટ ઘોડો ખૂબ દોડી રહ્યો છે. તેના પર બેઠેલા તમે ઉન્માર્ગે કેમ જતા નથી ?
