________________
૨૩૮
નમસ્કારમંત્રસિદ્ધિ જપની સાથેનું તેનું સહચારિત્વ સૂચવે છે. આ રહ્યાં તે અંગેનાં શાસ્ત્રકાર મહર્ષિનાં વચનેઃ
पायच्छित्तं विणओ, वेयावच्चं तहेव सज्झाओ । झाणं उस्सग्गोवि अ, अभितरओ तबो होइ ॥
પ્રાયશ્ચિત્ત, વિનય, વયાવૃત્ય, સ્વાધ્યાય (જ૫), ધ્યાન - અને ઉત્સર્ગ, એ અત્યંતર તપ છે.”
શાસ્ત્રકાર ભગવંતે કહે છે કે જે કર્મો અતિ ચીકણાં હોય અને દીર્ઘ કાલથી સંચિત થયેલાં હોય, તે ધ્યાનરૂપી અગ્નિથી ક્ષણમાત્રમાં બળીને ભસ્મ થઈ જાય છે. ધ્યાનની આ બલિહારી છે અને તેથી જ તીર્થકર ભગવંતે તથા મહામુનિએ તેને આશ્રય અવશ્ય લે છે.
શ્રમણ ભગવાન મહાવીરસ્વામી સાધનાકાલમાં એકાંત, મીન અને ઉપવાસને આશ્રય લઈ મોટા ભાગે ધ્યાનમાં જ રહેતા અને એ રીતે પોતાનાં કર્મો ખપાવતા. અન્ય રીતે કહીએ તે શ્રમણ ભગવાન મહાવીર જેમ દીર્ઘ તપસ્વી હતા, તેમ દીઘધ્યાની પણ હતા અને તેથી જ તેઓ ટૂંકા સમયમાં ભારે કર્મોની નિર્જરા કરી શક્યા હતા. | ધર્મધ્યાનની ધારાએ ચડ્યા વિના આધ્યાત્મિક પ્રગતિ થતી નથી અને શુકલધ્યાનના બીજા પાસે પહોંચ્યા વિના કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું નથી. આમ છતાં આજે દયાનની પ્રવૃત્તિ મંદ પડી ગઈ છે અને તેના પર જોઈએ તે ભાર અપાતે નથી, એ ઘણું જ અફસની વાત છે.
