________________
જપમાલા અને કેટલીક વિચારણા
૨૦૭ તાત્પર્ય કે આ માલાઓમાંથી સ્ફટિકની, રૂપાની તથા સૂતરની માળા નમસ્કારમંત્રના જપ માટે કામમાં લઈ શકાય.
માલા બધા મણકાઓ સરખા હોય, ત્યાં તેની આકૃતિ અંગે વિચાર કરવાનું રહેતું નથી, પણ બધાં ફલબીજો સરખા કદનાં હેતાં નથી. તેમાં ચડઉતરાણું અવશ્ય હોય છે. તેમાં ઉપર મેટું બીજ, પછી નાનું, પછી નાનું એમ કમશઃ નાનાં બીજા મણકા તરીકે પરેવવામાં આવે છે, ત્યારે ગાપુચ્છ એટલે ગાયના પૂંછડા જેવી આકૃતિ થાય છે અને વચ્ચે મેટાં બીજ અને આજુબાજુ અનુક્રમે નાનાં બીજ મણકા -તરીકે પરેવવામાં આવે છે, ત્યારે સર્પાકૃતિ એટલે સાપના જેવી આકૃતિ થાય છે. આ આકૃતિ પરત્વે તેનું વિશેષ મહત્ત્વ નથી, પણ પાઠકને ખ્યાલમાં રહે, તે માટે જણાવેલું છે.
માલા બનાવવા માટે રેશમ તથા સૂતર એ બંનેના દોરા વાપરી શકાય છે. તેમાં શાંતિકર્મ માટે ધોળા દોરાનો, વશીકરણ માટે રાતા દેરાનો તથા અભિચાર એટલે ઉચ્ચાટન -મારણ વગેરે માટે કાળા દોરાને ઉપયોગ થાય છે. નમસ્કાર મંત્રને જપ તે શાંતિકર્મ માટે જ છે, તેથી તેમાં ધોળા દેરાને ઉપયોગ કરે જોઈએ.
આગળના જમાનામાં મંત્રસાધકે મંત્રજપ માટેની માલા જાતે જ બનાવતા કે જાતદેખરેખ નીચે બનાવતા અને તે વખતે જે વસ્તુની માલા બનાવવી હોય, તે વસ્તુને સાફસ્વચ્છ–પવિત્ર બનાવીને જ તેને કામમાં લેતા. તેઓ એ માલા
