________________
૧૯૨
નમસ્કારમંત્રસિદ્ધિ
પ્રકારે બતાવે છે. તેમાં “સંબો ' શબ્દથી સ્વાધ્યાય સમજવાને છે. આ સ્વાધ્યાય મોક્ષશાસ્ત્રનું પ્રતિપાદન કરનારા શાસ્ત્રના પઠન-પાઠન રૂપ પણ છે અને નમસ્કારમંત્રાદિના જપરૂપ પણ છે. ક્રિયાકાંડમાં સ્વાધ્યાય શબ્દનો પ્રયોગ પ્રાયઃ આ અર્થમાં થાય છે. ૨૦૦૦ સ્વાધ્યાય કરે, એટલે બે હજાર વાર મંત્રની ગણના કરવી.
જપ અને તપ શબ્દ ઘણુ વાર જોડકારૂપે બેલાય છે, તે પણ જપ અને તપની આધ્યાત્મિક સાધનરૂપે સમાનતા સૂચવે છે.
જેમ દોરડું પત્થર પર વારંવાર ઘસાય તો પત્થર પર કાપા પડે છે, અથવા લોખંડના પતરા પર છીણીના ઘા વારંવાર થાય, તે તેમાં કાણું પડે છે, તેમ મંત્રનો જપ વારંવાર થાય તો તેને આત્મા–પ્રાણુ–મન પર ઊંડો સંસ્કાર પડે છે અને તેનાં ચક્કસ પરિણામ આવે છે.
માનસશાસ્ત્રની દ્રષ્ટિએ જપ એક પ્રકારનું સૂચન (Suggestion) છે. તેને વારંવાર પ્રયોગ કરવાથી આંતરમન (Subconsious mind) પર અસર થાય છે અને તેથી આંતરિક સૃષ્ટિમાં વિલક્ષણ ફેરફાર થાય છે. સૂચન આપીને રેગ મટાડવાની પદ્ધતિ આજે અમલમાં છે અને સેંકડો ડોકટરે કે પ્રોફેસરે એ રીતે રોગીઓના રોગો મટાડે છે. વળી હિપ્નોટીઝમની તંદ્રા દરમિયાન વિધાયકે કરેલાં સૂચનોની વિધેયના મન પર અજબ અસર થાય છે. દાખલા તરીકે વિધાયકના હાથમાં એક ઠંડે ચમચો હોય, પણ તે
