________________
૧૪૬
નમસ્કારમંત્રસિદ્ધિ * નમસ્કારમંત્રની સાધના કરનારમાં કેવા ગુણો હોવા જોઈએ ? તેનું સુંદર વર્ણન શ્રાવકવર્ય શ્રી નમિદાસે પંચપરમેષ્ટિધ્યાનમાલામાં કરેલું છે. તેઓ કહે છે ?
શાંત દાંત ગુણવંત, સંતનસેવાકારી; વારિત-વિષય-કષાય, જ્ઞાન-દર્શન–સુવિચારી. સ્યાદ્વાદરસ-રંગ, હંસપરિશમરસ ઝીલે, શુભ પરિણામ નિમિત્ત, અશુભ સવિકમને
છીલે. તાદશ નર પરમેષ્ઠિપદ-સાધનનાં કારણ લહે; શાહ શામજી સુતરત્ન, નામદાસ ઈણ પરે કહે.
(૧) શાંત એટલે શાંત સ્વભાવવાળો, સ્વસ્થ મનવાળે. વધારે સ્પષ્ટ કહીએ તે જેના અંતરમાં કોધ, ષ કે ગુસ્સાની લાગણી ન હોય તે. વાત–વાતમાં ચીડાઈ જનાર કે ગુસ્સો કરનાર કોઈ પણ મંત્રસાધના ન્યથાર્થ રીતે કરી શક્તો નથી. ક્ષણમાં સુખ અને ક્ષણમાં તુષ્ટ એ સ્વભાવ વ્યવહારમાં પણ નિંદાયેલે છે, તે મંત્રસાધના જેવા એક વિશિષ્ટ કાર્યમાં શી રીતે ચાલી શકે ? સંતકબીર કહે છે કે
દયા ગરીબી બંદગી, સમતા શીલ સ્વભાવ; એતાં લક્ષાણ સાધકે, કહે કબીર સદ્દભાવ.
“કબીર સદૂભાવથી કહે છે કે સાચા સાધકમાં દયા, નમ્રતા, પ્રાર્થના, સમતા અને શાંત સ્વભાવ, એટલાં લક્ષણે અવશ્ય હોવાં જોઈએ.'
(૨) દાંત એટલે ઈન્દ્રિયોને જિતના, ઈદ્રિના
