________________
૪૦
નમસ્કારમંત્રસિદ્ધિ
પછી ત્રીજા પંડિતે કહ્યું: “ક્ષતિરવિશ્વાસ કોઈને પર આંધળે વિશ્વાસ મૂકે નહિ, એ નીતિશાસ્ત્રમાં નિપુણ બૃહપતિને અભિપ્રાય છે.”
છેવટે ચેથા પંડિતે કહ્યું: “Trગ્યા સ્ત્રીપુ માવF સ્ત્રીઓ સાથે મૃદુતાથી વર્તવું, એ કામશાસ્ત્રમાં પારંગત પાંચાલનું મંતવ્ય છે.”
આ રીતે દરેક પંડિતે લાખ લેકને સંક્ષેપ માત્ર એક ચરણમાં સંભળાવતાં રાજા ઘણે ખુશી થયે અને તેણે એ પંડિતોને ભારે ઈનામ આપ્યું.
તાત્પર્ય કે મનુષ્ય વિલક્ષણ બુદ્ધિ વડે ગમે તેવા મહાન ગ્રંથ કે મહાન શાસ્ત્રને સાર થડા શબ્દમાં ઉતારી શકે છે. આ રીતે જ્ઞાની ભગવંતેએ સમસ્ત જિનશાસનને સાર નમસ્કારના આ નાનકડા પાઠમાં ઉતારી દીધું છે.
સાહિત્યમાં વિસ્તાર અને સંક્ષેપ બંનેની જરૂર પડે છે. જે વસ્તુ અતિ સંક્ષિપ્ત હોય તેનો વિસ્તાર કરે પડે છે અને જે વસ્તુ અતિ વિસ્તૃત હોય તેને સંક્ષેપ કરવો પડે છે. આ રીતે મહાપુરુષોએ સારગર્ભિત સૂત્ર પર નિર્યુક્તિ, ભાષ્ય, ચૂર્ણ અને ટીકા લખી તેનો અર્થ વિસ્તાર કર્યો છે અને અતિ વિસ્તારવાળાં શાસ્ત્રોનું મંથન કરીને તેને સાર સૂત્રરૂપે રજૂ કર્યો છે.
આજે એક બાજુ જ્ઞાનક(એનસાઈકલોપીડીઆ ) ની રચના થાય છે, તો બીજી બાજુ સારભૂત સાહિત્ય (ડાઈજેસ્ટ) ની રચના થાય છે કે નહિ? ભૂમિકા અનુસાર આ બંને
