________________
૭૯
નમસ્કારમંત્રનો અર્થ બેધ
કેટલાક કહે છે કે તે માટે અમુક પ્રકારનાં અનુષ્ઠાને કરે, પાયશ્ચિત્ત ગ્રહણ કરે કે આકરો દંડ ભે, પણ પ્રમાદીભીરુ આત્માની તે માટે તૈયારી નથી. આ સંયોગમાં પંચનમસ્કાર એ જ એક એવું સાધન છે કે જે તેના પાપને પૂરો પરિહાર કરે છે અને તેને પવિત્ર બનાવી તેની આધ્યાત્મિક પ્રગતિનાં દ્વાર ખુલ્લાં કરી આપે છે. આ કિંઈ જેવું તેવું ફળ ન કહેવાય.
પંચનમસ્કોર બીજું પણ વિશિષ્ટ ફળ આપે છે. તેને નિર્દેશ જાનં ૨ સર્ણ, પઢમં રુવ સંરું”એ શબ્દો દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે. પંચપરમેષ્ઠીને ભાવથી નમસ્કાર કરીએ, એટલે સર્વ મંગલેમાં ઉત્કૃષ્ટ એવું મંગલ પ્રાપ્ત થાય છે અને તેના લીધે સર્વ અભિલષિત પદાર્થની પ્રાપ્તિ ઉપરાંત ધર્મને ઉજજવલ પ્રકાશ પણ સાંપડે છે.
મંગલ શબ્દની વ્યાખ્યા અનેક પ્રકારે થાય છે. તેમાં એક વ્યાખ્યા એવી છે કે “તિ હિતાર્થ ઈતિતિ મહેમૂજે સવે પ્રાણીઓના હિતને માટે પ્રવર્તે, તે મંગલ.” અને બીજી વ્યાખ્યા એવી છે કે “
મતિ દુમનામદ્ તિ મામૂ–જેના વડે કે જેનાથી દુર્ભાગ્ય દૂર ચાલ્યું જાય, તે મંગલ” આ બંને વ્યાખ્યાઓ સર્વ અભિલષિત પદાર્થની પ્રાપ્તિનું સમર્થન કરે છે.
શ્રી જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણે વિશેષાવશ્યકભાષ્ય' માં કહ્યું છે કે
