________________
નમસ્કારમંત્રનું અક્ષરસ્વરૂપ
આ અક્ષરોમાં લઘુ કેટલા અને ગુરુ કેટલા ? એ પણ જાણી લેવું જોઈએ. છંદશાસ્ત્રમાં લઘુ અને ગુરુની સંજ્ઞાને ઉપયોગ થાય છે, પણ તેની પરિભાષા જુદી છે. ત્યાં જ, ૬, ૪, શ્ન અને સ્ટ્રને હૃસ્વ એટલે લઘુ ગણવામાં આવે છે, પરંતુ અહીં લઘુ અર્થ સાદો અક્ષર અને ગુરુને અર્થ સંયુક્તાક્ષર કે જેડાક્ષર સમજવાનો છે. આ રીતે ગણના કરતાં ૬૧ અક્ષરે લઘુવર્ગમાં અને ૭ અક્ષરે ગુરુવર્ગમાં આવે છે.
અક્ષરોમાંથી પદ બને છે, પદમાંથી પદસમૂહ બને છે અને તેમાંથી વિશિષ્ટ અર્થની નિષ્પત્તિ થાય છે, એટલે નમસ્કારમંત્રના અક્ષરસ્વરૂપમાં પદને વિચાર પણ કરવામાં આવ્યો છે. જે વિમરચન્ત -વિભક્તિવાળું તે પદ એ ધરણે નમસ્કારમંત્રને પદવિભાગ કરીએ તો ૨૦ પદ પ્રાપ્ત થાય છે, તે આ પ્રમાણે
(૧) નમો (૨) રિહંતાનું (૩) નમો (૪) સિદ્ધાળ | (૫) નમો (૬) આયરિયા | (૭) નમો (૮) ૩૨ચાળ (૯) નમો (૧૦) ઢોણ (૧૧)સવ્વસાહૂળ // (૧૨) સો (૧૩) પં–નમુનો, (૧૪) સંવ–પાવપૂછાળો | (૧૫) મં&િા (૧૬) ૨ (૧૭) રતિ , (૧૮) પઢમં (૧૯) ધ્રુવ (ર૦) મારું !
