________________
ज्योतिष्करण्डकम्
सत्काश्चत्वारः सप्तभागास्तत एतावता हीनं यथोक्तपरिमाणं चन्द्रमण्डलान्तरं तत्र च द्वादश सूर्यमार्गाः, द्वादशाच्च सूर्यमार्गात्परत एकषष्टिभागानां चतुर्दशोत्तरेण शतेन पंचदशं चन्द्रमण्डलं, तच्च पंचदशं चन्द्रमण्डलं सर्वान्तिमात्सूर्यमण्डलादर्वागभ्यन्तरं प्रविष्टं अष्टावेकषष्टिभागाः, शेषा अष्टचत्वारिंशद् एकषष्टिभागाः सूर्यमण्डलसम्मिश्राः । तदेवं भावितानि सर्वबाह्यानि पंच साधारणानि मण्डलानि, चतुर्षु च सर्वबाह्येषु चन्द्रमण्डलान्तरेषु द्वादश द्वादश सूर्यमार्गाः, सम्प्रति येषु प्रागुक्तेष्वंशेषु न सप्तांशा भवेयुस्तान् मन्दमतीनां विशिष्टस्मरणाधानाय कथयति - ' दो दो तेत्तीसे 'त्यादि, ये द्वे अष्टमचन्द्रमण्डलचिंतायां त्रयस्त्रिंशतावुक्ते यौ च प्रथमपंचदशचन्द्रमण्डलयोरष्टकावुक्तौ, एतेषां चतुर्णामपि सप्तांशा न विद्यन्ते, किन्तु परिपूर्णा एव ते एकषष्टिभागाः ॥ २११ - २१३ ॥ तदेवं कृता सूर्यमण्डलानां चन्द्रमण्डलानां च परस्परं विभागभावना, एतेषु च मण्डलेषु द्वौ सूर्यौ द्वौ च चन्द्रमसौ चारं चरतः, सर्वाभ्यन्तरे मण्डले वर्त्तमानयोर्द्वयोः सूर्ययोः परस्परमन्तरपरिमाणमाह—
२०४
ગાથાર્થ ઃ
૯ ૬ દ ૬૧ ૭ ૧
2
૫૬ ૧ ૬ ૨૧ ૩
૧
૭ ૨ ૬૧ ૭ ૩
૯ ૬ ૯ ૧૦
૪૪ ૪ ૭ ૩૩ ૭ ૩૩ ૭ ૬૧ ૭ ૧
૬૧ ૨ ૬૧ ૩’
જાણવા,
॥ ૨૧૦, ૨૧૧ પૂર્વાર્ધ ॥
૮ ૨૧ ૩
૫૬ ૧
૧૦
૧ ૬૧ ૭ ૧ ૬૧ ૭ ૧
૬૧ ૭ ૧ ૨
ટીકાર્થ :- પાંચમા ચંદ્રમંડળ પછી ફરી છઠ્ઠા ચંદ્રમંડળને આશ્રયીને અંતર છે અને તે
૪૪ ૪
૬૧ ૭
૫૬ ૧ ૬૧ ૭
૩૫ ૩૦ ૪ યોજન છે. ત્યાં ૩૫ યોજનને ૬૧ ભાગ કરવા ૬૧થી ગુણવા એમાં ઉપરના
૬૧ ૭
૬૧
૪૮ ૬૧
૩૦ ભાગ ઉમેરવા એટલે કુલ ૨૧૩૫ ભાગ થાય છે અને જે પાંચમા ચંદ્રમંડળના સૂર્યમંડળથી બહાર નીકળેલા હું ભાગો છે તે એમાં ઉમેરતાં ૨૨૧૯ ભાગ થાય છે, સૂર્યનો વિકંપ ૨ યોજન છે ત્યાં ૨ યોજનને ૬૧થી ગુણતાં ૧૨૨ + ૪૮ = ૧૭૦ થયા. હવે, તેનો ૨૨૧૯ થી ભાગ કરવો એટલે ૧૩ સૂર્યમંડળો આવ્યા. ૧૩મા સૂર્યમંડળ ઉપર છઠ્ઠા ચંદ્રમંડળ પહેલાં અંતર ભાગ છે ત્યારબાદ છઠ્ઠું ચંદ્રમંડળ અને સૂર્યમંડળ પહેલા અંતરમાં ભાગ છે
૬૧ ૭
૬૧ ૭
છે અને તે પ૬ ૧ ભાગ છે તેના પછી ત્યારબાદ સૂર્યમંડળ અને તેના પછી પ્રાપ્ત થાય છે. આ સૂર્યમંડળ પછી
૧૦૪ ૧ ૬૧ ૭
ભાગ હીન યથોક્ત પ્રમાણ ચંદ્રમંડળાંતર બીજા ૧૨ સૂર્યમાર્ગો પ્રાપ્ત થાય છે તેથી
