________________
ज्योतिष्करण्डकम्
તે ધ્રુવરાશિ ૩૦૫ને ૮૦૩થી ગુણતાં દ્વિ ઉત્તર વૃદ્ધિથી ૪૦૨નો ૮૦૩ રાશિ થાય છે. તે આ રીતે જેનો એકથી ઉપર દ્વિ ઉત્તર વૃદ્ધિથી રાશિ પ્રાપ્ત થાય છે તે તેનો દ્વિગુણ રૂપન્સૂન હોય છે. જેમ બેના ત્રણ, ત્રણના પાંચ, ચારના સાત. અહીં પણ ૪૦૨ રાશિનો દ્વિ ઉત્તર વૃદ્ધિથી રાશિ વિચારતાં ૮૦૩ થાય છે. તે આ રીતે - ૪૦૨ને બમણા કરતાં ૮૦૪ થયા તેમાંથી ૧ રૂપ બાદ કરતાં ઉક્ત ૮૦૩ રાશિ આવે છે. આ પ્રકારના રાશિથી ગુણતાં ૨૪૪૯૧૫ થાય છે. તેનો ૧૩૪થી ભાગ કરતાં ૧૮૨૭ આવ્યા. ઉપર ૯૭ અંશો વધ્યા. તેનો ૨થી અપવર્તન કરતાં ૪૮ આવ્યા. અર્થાત્ યુગની આદિથી
ર
२८४
૧૮૨૭ દિવસ પસાર થતાં ૧૮૨૮માં દિવસના ૪૮‰૨ ભાગ પસાર થતાં ૪૦૨મો
૬૭
द्रऋतु पूर्ण थाय छे. ॥ २७७ ॥
હવે ચંદ્ર ઋતુઓમાં નક્ષત્ર યોગ જાણવા કરણ બતાવે છે
सो व धुवो रासी गुणरासीवि य हवंति ते चेव । नक्खत्तसोहणाणि य परिजाणसु पुव्वभणियाणि ॥ २७८ ॥
युगे चन्द्रर्तोर्नक्षत्रयोगपरिज्ञानार्थं स एव - पंचोत्तरशतत्रयप्रमाणो ध्रुवराशिर्वेदितव्यः, गुणयोऽपि गुणकारराशयोऽप्येकादिका द्व्युत्तरवृद्धा त एव भवन्ति ज्ञातव्या ये पूर्वमुद्दिष्टाः, नक्षत्रशोधनान्यपि च परिजानीहि तान्येव यानि पूर्वं भणितानि द्विचत्वारिंशत्प्रभृतीनि, ततः पूर्वप्रकारेण विवक्षिते चन्द्रर्त्ती नियतो नक्षत्रयोग आगच्छति, तत्र प्रथमे चन्द्रत्त कश्चन्द्रनक्षत्रयोगः ? इति जिज्ञासायां स एव पंचोत्तरशतत्रयप्रमाणो ध्रुवराशिर्धियते ३०५, स एकेन गुण्यते, एकेन गुणितः सन् स तावानेव भवति, ततोऽभिजितो द्वाचत्वारिंशत् शुद्धा, शेषे तिष्ठतो द्वे शते त्रिषष्ट्यधिके २६३, ततश्चतुस्त्रिंशेन शतेन श्रवणः शुद्धः स्थितं पश्चादेकोनत्रिंश शतं १२९, तस्य द्विकेनापवर्त्तनाज्जाताः सार्द्धाश्चतुःषष्टिः सप्तषष्टिभागाः, आगतं धनिष्ठायाः सार्धान् चतुःषष्टिसप्तषष्टिभागानवगाह्य चन्द्रः प्रथमं स्वमृतुं परिसमापयति, द्वितीयचन्द्रर्त्तुजिज्ञासायां स एव ध्रुवराशिः पंचोत्तरशतत्रयप्रमाणस्त्रिभिर्गुण्यते, जातानि नव शतानि पंचदशोत्तराणि ९१५, तत्राभिजितो द्वाचत्वारिंशत् शुद्धा, स्थितानि शेषाण्यष्टौ शतानि त्रिसप्तत्यधिकानि ८७३, ततश्चतुस्त्रिंशेन शतेन श्रवणः शुद्धिमुपगतः स्थितानि शेषाणि सप्त शतान्येकोनचत्वारिंशदधिकानि ७३९, ततोऽपि चतुस्त्रिंशेन शतेन धनिष्ठा शुद्धा, जातानि षट् शतानि पंचोत्तराणि ६०५, ततोऽपि सप्तषष्ट्या शतभिषक् शुद्धा,
