________________
સંયમ ધર્મની અભિરૂચિ હોય તો ગૃહસ્થજીવન નિર્મળ બને
નીતિમાન બનવું હોય તો ય અર્થકામની લાલસા ઉપર અંકુશ મૂકવો પડશે. દીક્ષા કઠણ, પણ આ તો નહિ ને ? ‘દીક્ષાનો જ ઉપદેશ આપે છે અને ગૃહસ્થધર્મ બતાવતા જ નથી' આવુ આજે અમારે માટે ખૂબ પ્રચારાઈ રહ્યું છે. મૂર્ખાઓ આવી તદ્દન ખોટી વાતોને પણ સાચી માની લે છે. વાત એ છે કે ગૃહસ્થધર્મ પણ તેના જ હૈયામાં વાસ્તવિક પ્રકારે પરિણામ પામે છે કે જેના હૈયામાં દીક્ષા પ્રત્યે અભિરુચિ છે, દીક્ષા પ્રત્યે, સંયમધર્મ પ્રત્યે અભિરુચિ નથી, તે વસ્તુત: ગૃહસ્થધર્મને પામી શકતો જ નથી. સઘળાય ધર્મોનું મૂળ સંયમધર્મ છે. સંયમધર્મની સાચી અભિરૂચી પ્રગટે તે કદાચ સંયમી ન બની શકે, તોય એનું ગૃહસ્થજીવન નિર્મળ બનતું આવે.
ગૃહસ્થધર્મ કોને માટે ? સંયમધર્મને સ્વીકારી તેનું પાલન કરવાને જે અશક્ત હોય, એ કારણે જેઓ ગૃહસ્થદશામાં રહ્યા હોય, તેમને માટે ગૃહસ્થધર્મ છે. ગૃહસ્થ ધર્મમાંય અમારે ઉપદેશ તો ધર્મનો જ દેવાનો છે, પણ ગૃહસ્થાઈનો ઉપદેશ દેવાનો નથી. ગૃહસ્થધર્મ એટલે ગૃહસ્થપણામાં રહીને પણ શક્ય એટલો ત્યાગ કરવો. સાધુ બન્યા વિના પણ બને તેટલા પાપથી વિરામ પામવું તેનું નામ ગૃહસ્થધર્મ. સાધુને માટે મહાવ્રત અને ગૃહસ્થને માટે અણુવ્રત, પણ હિંસાદિક પાપોથી વિરામ પામવા સિવાયની વાત છે ? નહિ જ. વિચારો કે, ‘મહાવ્રતોનો અભિલાષી અણુવ્રતોનું પાલન કેવું કરે?' અને ‘મહાવ્રતધારી મહાત્માઓ ઉપર પણ અમે ઉપકાર કરીએ છીએ, માટે અમારા કહ્યામાં સાધુઓએ રહેવું જોઈએ' આવું માનનારે કદાચ અણુવ્રતો ઉચ્ચાર્યા હોય, તોય તેનું પાલન તે કેવું કરે ? માટે સમજો કે અર્થ અને કામની લાલસા ઉપર અંકુશ આવ્યા વિના અને મોક્ષ માટે સંયમધર્મની પ્રધાનતા હૃદયમાં જગ્યા વિના, થોડો પણ ધર્મ સાચી રીતિએ જીવનમાં નહિ આવે.
અર્થ અને કામની કારમી લાલસા, એ અનીતિનું મૂળ છે. એ લાલસા આજે એટલી બધી વધી ગઈ છે કે, જેનું વર્ણન કરવામાં આવે તો તે સાંભળનારાઓને મન પણ બહુ કારમું થઈ પડે ‘અનીતિ બરાબર કરવી, પણ તે એવી રીતે કરવી કે આપણને કોઈ અનીતિમાન કહે નહિ અને આપણે નીતિમાન તરીકે પંકાવા માટે
હૈયું વિશાળ નિર્મળ જોઈએ અને વસ્તુનો પ્રેમ જોઈએ....
૫૧
