________________
લાયકાત મુજબની આજ્ઞાઓ
૧૦
શ્રી સર્વજ્ઞપ્રણિત શાસનના સિદ્ધાંતો સમજાય તો એમ થાય કે આજ્ઞામાં આટલો વિવેક એ જ કરી શકે. મોક્ષમાર્ગ દર્શાવ્યો, પણ તેની આરાધના યોગ્યતાનુસાર દર્શાવી. સૌ માટે ધ્યેય એક, સૌ માટે માર્ગ એક, પણ ભેદ ગતિમાં રાખ્યો. કોઇ દોડી શકે, તો કોઇને ડગલે ને પગલે આરામ લેવો જોઇએ; આવો ફેરફાર હોય ત્યાં શું થાય ? એટલા માટે જ્ઞાનીઓએ અનેક પ્રકારનાં વિધાનો દર્શાવ્યાં. ટૂંકું કે મોટું, લ્દી કે ધીરે, પણ જે પગલું માંડવાનું તે ધ્યેય તરફ જતા માર્ગે; આટલી વાત રાખીને જીવો પોતાની શક્તિ-સામગ્રી - લાયકાત આદિ મુજબ પગલાં માંડી શકે એવી સુંદર વ્યવસ્થા આ શાસને કરી છે. એટલું જ નહિ પણ ધીમું ધીમું પગલું માંડી માર્ગે ગતિ કરનાર અગર તો ‘માર્ગ આ જ છે' એમ હૃદયથી માનવા છતાં ધીમું પણ પગલું આચરણારૂપે માંડવાને અશક્ત અગર તો આ માર્ગની દિશાએ વળેલા આત્માઓ કોઇપણ રીતે આજ્ઞાના વિરાધક ન બને એની જ્ઞાનીઓએ કાળજી રાખી છે અને લાયકાત આદિ મુજબની જ આજ્ઞા ફરમાવી છે. કારણ એ જ કે જીવોનું એકાન્તે કલ્યાણ થાય એવો માર્ગ દર્શાવવો હતો. એ જ રીતે મોટાઇ જો સ્વ-પરકલ્યાણની ભાવનાથી તેમજ લાયકાત આદિથી સહિત હોય તો આજ્ઞા કરનારને અને આજ્ઞા માનનારને બન્નેયને લાભ થાય; પણ એથી વિપરીત સ્થિતિ હોય તો સ્વ ને પરવું કેટલું કારમું અકલ્યાણ થાય તે કહી શકાય નહિ.
લાયકાત મુજબની આજ્ઞાઓ...૧૦
૨૩૧
