________________
માર મારનારને સામે માર મારતા નથી, તે નિર્બળો તે વખતે મનમાં તો સામાના ભંડાનો જ વિચાર કરતા હોય છે. એ વખતે કદાચ હોઠ ફફડાવતા ન હોય અને મોટું હસતુંય રાખતા હોય, પણ એમનું હૈયું સામાનું ભૂંડું ચિંતવવાના વિચારથી જરૂર કાળું બન્યું હોય છે. એમ થાય કે ‘શું કરું? મારામાં તાકાત નથી, આજે સંયોગો અનુકૂળ નથી; નહિ તો એને બતાવી દેત કે મને ગાળ કેમ દેવાય છે ! અગર તો મારા ઉપર હાથ કેમ ઉપાડાય છે. આવા માણસોમાં કેટલાક તો એ વખતે એવી ગાંઠ વાળે છે કે અત્યારે કાંઈ નહિ પણ અવસરે વાત.' અને એવાઓને ભાગ્યજોગે જો લેઈ અવસર મળી જાય તો એ એને ગાળ દેનાર કે મારનારનું સત્યાનાશ કાઢતાં પણ કદાચ એ અટકે નહિ ! આવા માણસોને વસ્તુત: ક્ષમાશીલ ન કહેવાય.
વસ્તુત: સાચો ક્ષમાશીલ તો તે કહેવાય કે જે પોતાનામાં ગાળનો બદલો ગાળથી અને મારનો બદલો મારથી લેવાની તાકાત છે કે નહિ એનો વિચાર જ ન કરે, પણ શાન્તિ રાખી સામાની દયા ચિંતવે. માણસ શરીરે ગમે તેવો નિર્બળ હોય, પરંતુ તેને ગાળ દેનારને ગાળ દેવાનું કે મારનારને મારવાનું મન પણ ન થાય એ શું કમ વાત છે? સામો ગુસ્સામાં આવી ગાળ દેતો હોય અગર તો માર મારતો હોય એવા વખતે પણ જે નબળો મનમાં ગાળ દેનારાનું કે મારનારનું અંશેય ભૂંડું ન ચિંતવે, પોતાના અશુભોદયને વિચારે અને ગાળ દેનારના કે માર મારનારના આત્માની દયા ચિંતવે એ શું ઓછું છે?
સભા નહિ જ. પૂજયશ્રી: એ શું ક્ષમાશીલ નથી ? સભા: મહા ક્ષમાશીલ છે.
પૂજ્યશ્રી : એની ક્ષમા એ નબળા શરીરનો હોવા માત્રથી જ શું દૂષણરૂપ છે ?
સભા નહિ જ, એ તો ભૂષણરૂપ જ ગણાય.
પૂજ્યશ્રી ત્યારે એ વાત તો હવે ન રહીને કે જેટલા નબળા તેટલા ક્ષમા વગરના જ હોય ? અગર તો નબળાની ક્ષમા એ દૂષણરૂપ જ છે? સભા ના જી.
ર૭૭
ભગવાને કર્યું તે હં, કહ્યું તે કરવાનું..૧૧
