________________
ભવિષ્ય માટેનો અર્થકામની સામગ્રી મેળવવા ભોગવવા વગેરેનો ત્રિવિધે ત્યાગ, એય કાંઈ કમ વસ્તુ નથી. આજે તો ત્યાગ ગમતો નથી અને ભોગના રોગે પાગલપણું પ્રસરાવ્યું છે, એટલે આનો વિચાર જ એવાઓ કરતાં નથી. ‘ક્ષમા વીરસ્ય ભૂષણમ્' તો “ક્ષમ ટુર્વનરા સુષi '
અર્થ એવો થતો નથી. સભા: ‘ક્ષમા વીરસ્ય ભૂમ્િ' એમ કહેવાય છે ને ? તેમ સામગ્રી સંપન્નો ત્યાગ એ જ સાચો ત્યાગ છે, એમ તો ખરું ને ?
પૂજ્યશ્રી : ‘ક્ષત્મા વીરસ્ય ભૂષણમ્' નો અર્થ એ નથી કે, ‘ક્ષત્ર ટુર્વનચ દુષvi ' વીર આદમીને માટે ક્ષમા એ ભૂષણ અને નિર્બળ આદમીને માટે ક્ષમા એ દૂષણ, એમ માનનારાઓ તો અજ્ઞાન છે. ક્ષમા એ આત્મિક ગુણ છે. ક્ષમાગુણ જેનામાં પ્રગટ્યો હોય, તેને માટે તે ગુણ ભૂષણરૂપ જ છે, પછી તે સબળ હોય કે નિર્બળ હોય ! જેની કાયા દુર્બળ છે. એવામાં પણ જો ક્ષમાગુણ પ્રગટ્યો હોય, તો તે ભૂષણરૂપ જ છે ; કારણ કે ક્ષમાગુણ પોતે જ ભૂષણરૂપ છે. એ વાત સાચી છે કે કેવળ પ્રત્યક્ષ પ્રસંગો જોઈને અનુમાન બાંધનારાઓને એમ લાગે છે કે, 'ક્ષમા તો સબળાનું ભૂષણ અને નબળાનું દૂષણ પણ આપણે માત્ર પ્રત્યક્ષને જ માનનારા નથી.
સભાઃ નબળાને કોઈએ ગાળ દીધી અગર તો માર્યો અને તે પ્રસંગે પોતે સામે ગાળ ન દે અથવા તો મારે નહિ, એથી તેને ક્ષમાશીલ કેમ કહેવાય ?
પૂજયશ્રી : આ પ્રશ્ન આજે ઘણાઓને મૂંઝવી રહ્યા છે અને અજ્ઞાની હોવા છતાં પણ જ્ઞાની હોવાનો ડોળ કરનારા ઘણાઓ, આવો પ્રશ્ન ઉભો કરીને ભોળા લોકોને મૂંઝવી રહ્યા છે. વસ્તુત: આ પ્રશ્નમાં કાંઈ છે જ નહિ. નબળાને કોઈએ ગાળ દીધી અગર તો માર્યો અને તે પ્રસંગે નબળો પોતાની નબળાઈના કારણે જ જો સામાને ગાળ ન દે કે મારે નહિ, તો એથી એને લોકોત્તર દૃષ્ટિએ પ્રશંસનીય ક્ષમાશીલ ન કહેવાય, પરંતુ નબળો ગાળ દેનારને સામે ગાળ ન દે અને મારનારને ૨૭પ
ભગવાને કર્યું તે આંહ, કહ્યું તે કરવાનું.૧૧
