________________
આત્માઓમાંથી ભાગ્યવાન્ આત્માઓ જ મનુષ્યપણું પામે છે. આવુ મહાકરે મળેલું દુર્લભ મનુષ્યપણું, પાણીનો પરપોટો પાણીમાં મળી જાય તેમ ચાલ્યુ જાય, તે ઠીક નહિ ને ? જો ઠીક નહિ એમ લાગતું હોય, તો જીવિત સ્વપ્ન જેવું છે એમ માની, જીવિત પૂર્ણ થાય તે પહેલાં જ જીવિત દરમ્યાન સાધવા જેવું સાધી લેવું જોઈએ, કે જેથી દેવલોકને મનુષ્યપણું એમ કરતાં કરતાં મુક્તિએ પહોંચી જ્વાય !
બંધુજનોના સ્નેહો, પંખીમેળા જેવા છે ત્યારબાદ શ્રી ભરતજી બંધુજ્નોના સ્નેહોને માટે વિચારે છે કે ‘બંધુજ્નોના સ્નેહો પંખીમેળા જેવા છે.' સાંજે પંખીઓ ઝાડ ઉપર ભેગા થાય અને પ્રાત:કાળે વિખરાઈ જાય. એના એ જ પંખીઓ બધાં બીજા દિવસે સાંજે એ જ વૃક્ષ ઉપર ભેગા થાય, એ નિયમ નહિ. પંખીમેળો એટલે માત્ર એક રાત્રિનો ઉડતો સંબંધ, કે જે પ્રાતઃ કાળે રહેવાનો નહિ. બંધુજ્નોના સ્નેહો પણ એવા જ છે. સંસારના અનંતકાળના ભ્રમણના હિસાબે, એ ભવના સંબંધનો વિચાર કરો ! પૂર્વભવમાં કયાં માતાપિતા, કયાં ભાઈબહેનો, કયા સંબંધીઓ અને કયા સ્નેહિઓ હતા ? તે આપણે જાણતા નથી. આ ભવ પછીના ભવમાં પણ કયા જીવોની સાથે કેવો સંબંધ સંધાશે તે પણ આપણે જાણતા નથી. આ ભવમાં જે માતા-પિતા, ભાઈભાંડુ, સ્નેહીઓ અને સંબંધીઓ છે, તેના તે જ માતા-પિતા, ભાઈભાંડુ અને સ્નેહીસંબંધીઓ પૂર્વભવોમાં હતા અને આવતા ભવોમાં હશે એમ પણ નથી. માતા પિતા, માતા-પિતા જ રહે, એવો પણ નિયમ નથી. માતા મરીને પુત્રીરૂપે પોતાના જ પુત્રના ઘેર જન્મે એય બને. પિતાનો જીવ અહીંથી મરીને પોતાના જ પુત્રના પુત્ર તરીકે ઉત્પન્ન થાય એ પણ અશક્ય નથી. પૂર્વભવની પત્નીનો જીવ આ ભવની માતા બને અને આ ભવની માતાનો જીવ આગામી ભવોમાં પુત્રી બને, એ પણ શક્ય છે. આ ભવનો સંબંધ એ હંમેશનો નિયમ સંબંધ નથી. એકબીજા કર્મયોગના આ સંબંધ છે. આ ભવ પૂરો થયો કે આ સંબંધ પૂરો થયો સમજો. આવા સંબંધના સ્નેહમા રાચવાનું શું ? આ સંબંધની મૂર્છા શી ? અનંતકાળમાં અનંતા માતાપિતા થયા, અનંતા ભાઈભાંડુ થયા,
0
ઉત્સવમય અયોધ્યામાં જુદા યતાં શ્રી ભરતજી...પ
૯૫
