________________
૨૧૨
શિયાળી અયોધ્યભાગ-૫
વૈરાગી શ્રી ભરતજીની મક્કમતા શ્રી રામચંદ્રજી શ્રી ભરતજીને કહે છે કે, “હે શ્રીભરત ! પિતાજીએ તને આ મહારાજ્ય ઉપર સ્થાપન કર્યો છે. આ ત્રણ સમુદ્રના અંત સુધીની સઘળીય પૃથ્વીને તું ભોગવ, તારું દર્શન અમને ગમે છે અને સઘળાય વિદ્યાધરપતિઓ તને વશ છે. એટલું જ નહિ, પણ હું તારો છત્રધર બનું, લક્ષ્મણ તારો મંત્રી બને અને શત્રુઘ્ન તારો ચામરધર બને, તેમજ સુભટો પણ તારી પાસે જ રહેશે; તો હે ભાઈ ! હું તને યાચના કરું છું કે તું ચિરકાળ પર્યત રાજ્ય કર. રાક્ષસપતિ જીતીને હું તારા દર્શન માટે ઉત્સુક બન્યો તેથી અહીં આવ્યો છું. અર્થાત્, હું ઉત્સુક બનીને તારી પાસે આવ્યો ત્યારે તું અમને છોડીને વાને તૈયાર થાય છે, એટલે કે અમને આનંદ આપવા ખાતર પણ તું અમારી સાથે ભોગોને ભોગવ અને તે પછી પ્રવજ્યા ગ્રહણ કરજે." કહો આમાં કાંઈ કમીના છે ? માણસ જડ એવા સંસારસુખનો જો જરાય અર્થી હોય, તો આ પ્રસંગે એના વૈરાગ્યનું શું થાય ? ત્રણ ખંડના રાજ્યનું સ્વામીપણું અને તેની સાથે શ્રી રામચંદ્રજી જેવા છત્રધર, શ્રી લક્ષ્મણજી જેવા મંત્રીવર અને શત્રુદન જેવા ચામરધર ! સત્તા અને સાહાબીમાં છે કાંઈ ખામી ? સંસારમાં રહેવાની અને ભોગ ભોગવવાની શ્રી રામચંદ્રજી જેવાની યાચના છતાં ન પીગળવું એ કંઈ સામાન્ય વાત છે? પેલા કહે છે કે “અમે તારા તરફના સ્નેહથી અહીં ખેંચાઈ આવ્યા ત્યારે તું અમને મૂકીને જવા તૈયાર થયો' - તો ય ન ડગવું એ કેટલી બધી મક્કમતા છે?
સાચી અને તીવ્ર આત્મચિંતા આવા પ્રસંગે આત્માને માટે બહુ જ ઉપયોગી થઈ પડે છે. એવી આત્મચિંતા દેખીતાં સુખોની પાછળ છૂપાએલાં દુ:ખોને એવી રીતે દેખાડ્યા કરે છે કે આત્મા પ્રત્યક્ષ વિષયસુખોમાં લોભાતો નથી. ખણજ પાછળની બળતરાને જાણનારા ગમે તેવી ચળ આવે તો ય મનને મજબૂત બનાવી રાખે છે. ન રહી શકાય તો પણ બહુ કોમળતાથી પંપાળે છે. ખણવાનો રસ બળતરાના ખ્યાલને ઉડાવી દે છે. એ જ રીતે વિષયસુખોની પાછળ છૂપાએલાં
