________________
તરુણવય ભોગક્રીડામાં કાઢવા બદલ શોકરૂપ અગ્નિમાં શેકાવું પડશે. આ પ્રકારની આત્મચિંતાએ શ્રી ભરતજીને આ વખતે એટલી હદ સુધી તૈયાર કરી દીધા છે કે શ્રી ભરતજી અનુમતિ દેવામાં બીજાઓ ઢીલ કરે તે ય સાંખી શકતા નથી, તેમજ અનુમતિ ન દે તો પણ ચાલ્યા જ જવું એ નિર્ણય ઉપર આવી ગયા છે. વિવેકપૂર્વકની આત્મચિંતા જ્યારે ઉગ્ર સ્વરૂપે આત્મામાં પ્રગટે છે, ત્યારે તે આત્મા બહારનાં બંધનોને પંપાળીને જ કાપવા, એવા નિર્ણય ઉપર રહેતો નથી, પણ બહારનાં બંધનોને તાબે થયા વિના અને જરૂર પડે તો બહારનાં બંધનોની પરવા પણ કર્યા વિના જ આત્મકલ્યાણને માટે સંસારનો ત્યાગ કરીને મોક્ષમાર્ગની આરાધનામાં નીકળી પડવાના નિર્ણય ઉપર આવી જાય છે. શ્રી ભરતજીના સંબંધમાં એમ જ બન્યું છે. અનુમતિ આપે તો ઠીક છે, પણ અનુમતિ નહિ આપતાં વિદન જ કરવા તત્પર બને તો કોઈપણ રીતે ચાલ્યા જ જવું' એવા નિર્ણય ઉપર શ્રી ભરતજી આવ્યા છે અને એથી જ શ્રી ભરતજી, સુભટોએ કહેલી વાતોનો ઉત્તર આપ્યા પછીથી ઘણી જ સ્પષ્ટતાથી એ વાત કહે છે કે, હું તમનેય યાચના કરું છું કે મને શીધ્ર અનુમતિ આપો પણ વિઘ્ન ન કરો, કારણકે પ્રશંસનીય કાર્ય પુરૂષે કોઈપણ રીતે કરવું જોઈએ.’ આત્મચિંતા તેજદાર બને તો આટલી મક્કમતા આવવી એ સહજ છે.
પ્રશંસનીય કાર્ય કોને કહેવાય ? અર્થ અને કામની સાધનાના નાના કે મોટા કાર્યને પ્રશંસનીય કાર્ય ન કહેવાય; કારણકે અર્થ અને કામની સાધનાનું કોઈપણ કાર્ય એવું નથી, કે જેના યોગે આત્મા પાપથી લેપાય નહિ. જે કાર્ય કરવાના યોગે આત્મા પાપથી લોય તે કાર્યને પ્રશંસનીય કાર્ય કહેવાય જ કેમ? પ્રશંસનીય કાર્ય તો તે જ ગણાય કે જે કાર્ય આત્માને ફાયદો કરનારૂં હોય. પ્રત્યક્ષમાં સામાન્ય ફાયદો અને પરોક્ષમાં મહાનુકશાન, એવું જે જે કાર્યોમાં બને, તેમાંનું એકપણ કાર્ય પ્રશંસનીય કાર્ય તરીકે ગણાય જ નહિ. પ્રશંસનીય કાર્ય તે જ કહેવાય કે જે જ્ઞાનીઓની દૃષ્ટિએ આદરણીય હોય.
લૈલા ઘારક-શ્રેષ્ઠીત્ર.૯
૨૨૩
