________________
બનેલા તે તિર્યંચરૂપધારીઓ, શ્રી બલભદ્ર મહર્ષીના જાણે કે શિષ્યો જ હોય તે રીતે શ્રી બલભદ્ર મહર્ષીની નિકટમાં વસનારા બન્યા. સભાઃ પશુઓને માટે આ સંભવે ?
પૂજ્યશ્રી : હા પશુઓ સંજ્ઞી છે કે અસંજ્ઞી ?
સભા: સંજ્ઞી.
પૂજ્યશ્રી : તો પછી કેમ ન સંભવે ? પશુઓ સંજ્ઞી છે એટલે તેમનામાં પણ સમજશક્તિ હોઈ શકે છે. એ સમજશક્તિને ખીલવનાર મળી જાય, તો પશુઓ પણ મહા સમજદાર બની જાય. સરકસવાળા વાઘ ને બકરી બેનો કેવો યોગ દેખાડી શકે છે ? સિંહની પાસે કેવું કામ લઇ શકે છે ? વાંદરાઓને કેવા કેળવી શકે છે ? શિકારી કૂતરાઓ કેવા હોંશિયાર હોય છે ? જાપાનમાં પક્ષીઓ પણ સ્ટીમરમાંથી ટપાલ લઈ જાય છે એ પણ સાંભળો છો ને ? પશુઓ સંશી છે એટલે કેળવવા ધારો તો પશુઓને કેળવી શકાય. ઢોર પણ ચરવા ગયા હોય તો સીધા ઘેર કેમ આવે છે? સંશી છે માટે ! પશુઓમાં માણસના ભાવ કળવાની પણ શક્તિ હોય છે. માલિકના અવાજને હસ્તસ્પર્શને પણ પશુઓ પિછાની શકે છે. પશુઓમાં બુદ્ધિ નથી અને એકલા તમારામાં જ બુદ્ધિ છે, એમ ન માનો, ઘણાય આદમી પશુઓ કરતાં પણ ભૂંડા હોય છે. ઘણાય આદમી એવા છે કે જે પશુઓ જેટલા પણ પોતાના માલિકને વફાદાર નથી. પશુઓ વિચાર કરી શકે છે અને શ્રાવકધર્મનું પાલન પણ કરી શકે છે; માત્ર સાધુધર્મ તેઓ પામી શક્તા નથી; કારણકે તેમનામાં સર્વવિરતિનો પરિણામ ઉત્પન્ન થવા પામતો નથી. ‘દશવિધ ચક્રવાલ સામાચારીનું પરિપાલન ન કરી શકે માટે પશુઓ સર્વવિરતિ ધર્મ નથી પામતા' એ વાત ખોટી
સભાઃ દશવિધ ચક્રવાલ સામાચારી વિના સાધુપણું સંભવે નહિ અને એ દશવિધ ચક્રવાલ સામાચારીનું પરિપાલન કરવાને તિર્યંચો અસમર્થ છે, માટે તેઓ સર્વવિરતિ ધર્મને પામી શક્તા નથી એ બરાબર છે ?
પૂજ્યશ્રી : આવું વળી કોણે ભરાવ્યું ? જાતે પુસ્તકો વાંચવા અને પછી સમજ્યા વિના યથેચ્છ કલ્પનાઓ કરવી, એ ઉચિત નથી. આવો વિચાર કરતાં જરા દીર્ઘદૃષ્ટિ વાપરવાની જરૂર હતી.
જૈનશાસન અને બાળદીક્ષા...૭
૧૫૯
