________________
આનંદ સાથે વિસ્મય પામ્યા અને શ્રી ભરતના રાજ્યાભિષેક માટે મંત્રીઓને સૂચન કરવા લાગ્યા. શ્રી ભરતજી બધુ જોઈ રહી છે. એમને લાગે છે કે મામલો વિફર્યો. પોતે રાજ્ય લેવાને એક અંશે પણ ઈચ્છતા નથી. શ્રી દશરથ રાજાની આ પ્રવૃત્તિ પણ તેમને ગમતી નથી. કોઈના વચન ખાતર પોતાને આવો અન્યાય નહિ થવો જોઈએ. એમ શ્રી ભરતજી માને છે. વગર માગ્યે પિતાજી રાજ્ય આપે, એ અચાય ? પોતે માંગ્યું નથી, પિતા આપે છે; છતાં અન્યાય ? તમને લાગે કે ન લાગે, પણ શ્રી ભરતજીને લાગે છે. શ્રી ભરતજીને પોતાની માતા કૈકેયી પ્રત્યે રોષ ચઢે છે; અને એ બધાના યોગે શ્રી ભરતજી પોતાના પિતા શ્રી દશરથ રાજાને કહે છે કે “હે પૂજ્ય ! આપની સાથે દીક્ષા લેવાની મેં પહેલેથી જ પ્રાર્થના કરેલી છે, તો કોઈના વચન ખાતર આપ મારી પ્રાર્થનાને અન્યથા કરો એ આપને માટે યોગ્ય નથી.” શ્રી ભરતજી મનમાં કેટલી બધી વેદનાથી પીડાતા હશે, ત્યારે આવું બોલ્યા હશે એની કલ્પના કરો ! વિનીત પુત્ર મનમાં બહુ દુઃખી ન થયો હોય તો આવું બોલી શકે જ નહિ, એટલામાં સમજી જાવ !
શ્રી દશરથ રાજાને પોતાને જ શ્રી ભરતજીને રાજ્ય ભોગવવાનું દબાણ કરવું પડે છે. દશરથ રાજા શ્રી ભરતજીને કહે છે કે “હે વત્સ ! તું હવે રાજ્ય નહિ લેવાની હઠ કરીને મારી પ્રતિજ્ઞાને વ્યર્થ ન કર ! તારી માતાને મેં જે વરદાન આપ્યું છે, તે કાંઈ હમણાં તે મારી સાથે વ્રત લેવાની પ્રાર્થના કરી પછી આપેલું નથી; પણ પૂર્વે આપ્યું હતું અને તારી માતાએ તે થાપણરૂપે રાખ્યું હતું. તને રાજ્યદાન હું આપું – એ રૂપે આજે તેણે તે વરદાન માગી લીધું છે; મારી અને તારી માતાની આજ્ઞાને અન્યથા કરવી એ તારે માટે યોગ્ય નથી.'
શ્રી રામચંદ્રજીનું શ્રી ભરતજી પર દબાણ જુઓ કે કૈકેયીનો હેતુ આ રીતે પાર પડે છે. ખુદ શ્રી દશરથ રાજાને પણ કહેવું પડ્યું ને ? શ્રી દશરથ રાજાએ આ પ્રમાણે કહેવા છતાં પણ શ્રી રામચંદ્રજી ને લાગે છે કે શ્રી ભરત એમ માનશે નહિ. આથી શ્રી રામચંદ્રજી પણ શ્રી ભરતજીને કહે છે કે “હે ભાઈ ! હું જાણું
૨૦૫
