________________
.
કામ !.
નહિ, એક માત્ર દીકરાને જતો રાકવાના હેતુથી જ આવી માંગણી કરે, તો તે અસ્વાભાવિક છે, એમ કહેનારા મોહોદયના સ્વરૂપને અને મોહોદયના યોગે આત્માઓની થતી હાલતને જાણતા જ નથી એમ કહેવું પડે. કૈકેયીના મોહોદયનો આ બચાવ નથી. મોહોદયને કૈકેયી આધીન ન બની હોત તો તે ભૂલ ગણાત' એમ કહેનારા મૂર્ખ છે; પણ એક વાત ચોક્કસ છે કે જે સંયોગો વચ્ચે કૈકેયીએ માંગણી કરી છે, તે સંયોગોમાં કોઈ જવલ્લે જ એવી માંગણી કર્યા વિના રહી શકે. એ સંયોગોમાં તો કૈકેયીની માંગણી કરતાં ઘણી નીચી કોટિની માંગણી કરનારાઓની સંખ્યા ઘણી જ નીકળી આવે.
કૈકેયીએ આ એવી યુક્તિ અજમાવી કે શ્રી ભરતજીને ફરજીયાત રહેવું જ પડે. શ્રી દશરથ રાજા ખૂદ એમ કહે કે મારી પ્રતિજ્ઞાને નિરર્થક બનતી અટકાવવા માટે પણ તું રાજ્ય લે અને સંસારમાં રહે !' બન્યું છે પણ એમ જ. કૈકેયીએ માંગણી કરી કે ‘આપ દીક્ષા લેતા હો તો મારા પુત્ર શ્રી ભરતને રાજ્ય આપો ! આ શબ્દો પૂરા થયા ન થયા ત્યાં તો શ્રી દશરથ રાજાએ શ્રી ભરતને માટે કહી દીધું કે ‘લે આ પૃથ્વી હમણાં જ લઈ લે !'
શ્રી દશરથને શ્રી રામચંદ્રજીને માટે કેટલી બધી ખાત્રી હશે ? બહુ વિચારવા જેવી વાત છે. રાજ્યનો હક્ક પિતાના વચન ખાતર પુત્ર
તો કરે, એ બને ? બાપના વચન ખાતર તો શું, પણ બાપની આંખોમાંથી આંસુ નીતરતાં જૂએ, બાપની ફજેતી થતા જુએ, તો ય પોતાના સુખના ભોગે બાપને સુખ ઉપજે તેમ વર્તનારા કેટલા ? પણ આ તો શ્રી રામચંદ્રજી છે. દશરથ રાજાને ખાત્રી છે કે, “હું આ રાજ્ય ગમે તેને આપી દઉં, તોય રામ ના પાડે જ નહિ ! આથી જ એ જ વખતે કહી દે છે કે “લે, આ રાજ્ય હમણાં જ લઈ લે !”
શ્રી દશરથ રાજાને શ્રી રામચંદ્રજીએ
આપેલો મતલીય ઉત્તર આ રીતે રાજ્યદાન કરી દીધા પછી શ્રી દશરથરાજા શ્રી રામચંદ્રજીને બોલાવીને કહે છે કે “હે વત્સ ! પૂર્વે મારું સારથીપણું ૨૦૩
લાયબ ઘરક-શ્રેષ્ઠીત્ર.૯
