________________
૧૨૪
n-c)))'
*0X3ee 2000)G2c
થાય, પણ ભોગવૃત્તિ સતેજ બનતી જાય. ભોગો ભોગવાતા જાય તેમ ભોગવૃત્તિ પ્રાય: વધતી જાય. આથી જ્ઞાનીઓએ ભોગવૃત્તિ ત્યજ્વાનો અને સંયમવૃત્તિ સ્વીકારવાનો ઉપદેશ આપ્યો. ભોગવૃત્તિના ત્યાગ માટે ભોગ સામગ્રીથી દૂર રહેવું અને ભોગોથી આત્માની થતી હાનિ ચિંતવવી તેમજ આત્મ સુખની સાધનામાં, સ્વાધ્યાય આદિમાં એવા એકતાન બની જ્યું કે ભોગ ભોગવવાની ઇચ્છાને ઉત્પન્ન થવાને અવકાશ જ મળે નહિ. આત્મા ભોગ સામગ્રીથી નિરાળો રહે, સંયમની
ક્રિયાઓમાં મશગુલ રહે, સ્વાધ્યાયમાં રક્ત રહે અને ઇન્દ્રિયો વિફરે નહિ એ માટે તપોમય બની જાય. ખાય પણ વિવેકપૂર્વક તથા જે ખાય તે એટલું જ અને એવું જ પરિમિત કે સંયમની સાધના સમાધિપૂર્વક થઈ શકે, તો ભોગવૃત્તિ આપોઆપ શમી ગયા વિના રહે નહિ. ખસ ખંજવાળ્યે વધે તેમ ભોગો ભોગવવાથી ભોગવૃત્તિ વધે
ભોગ રોગરૂપ લાગી જ્વા જોઈએ. બાકી ભોગ ભોગવ્યે ભોગવૃત્તિ તૃપ્ત થાય એમ માનવું, એ તો ખંજ્વાળીને ખસ મટાડવાનો પ્રયત્ન કરવા જેવું છે. ખંજ્વાળ આવે, ચળ આવે, ત્યારે ખંજ્વાળ એવી મીટ્ટી લાગે કે ન પૂછો વાત; પણ જ્યાં એ ચળ શમી, એટલે એવી કારમી વેદના ઉપડે કે વર્ણવી વર્ણવાય નહિ. મટવા ઉપર આવેલા દર્દને ખંજ્વાળનારા વધારી મૂકે છે. ડાહ્યાા તે કહેવાય છે કે ગમે તેવી ચળ આવે પણ ખંજવાળે નહિ અને ખંજવાળે નહિ એટલે દર્દ નાબૂદ થયા વિના રહે નહિ. ભોગોને ભોગવવાની ઇચ્છા, એ પણ ખંજવાળ આવવા જેવી છે. એ ઇચ્છાને આદમી ગણકારે નહિ, સફળ બનવા દે નહિ, ઇચ્છાને દમી નાંખે, એટલે સમજવું કે થોડા વખતમાં આ રીતે આત્મા ભોગ ભોગવવાની ઇચ્છા જ ન જન્મે, એવી દશાને પામવાનો. પણ આ બને ક્યારે ? ભોગવૃત્તિ તરફ ઘૃણા પ્રગટે અને સંયમવૃત્તિ પ્રિય લાગે ત્યારે ને ? ભોગોના ભોગવટામાં જ જેને સુખ દેખાય તેને આ ન સમજાય.
