________________
વિચક્ષણો આ વસ્તુ સમજી શકે તેમ છે. દુનિયાને પૌદ્ગલિક વસ્તુઓનો વિયોગ થાય એટલે દુઃખ થાય છે ને ? વિયોગનું દુ:ખ શાથી ? સંયોગમાં સુખ માન્યું માટે ને ? સંયોગ ન થયો હોત તો વિયોગ થાત ? નહિ જ. કેટલીકવાર પૌગલીક વસ્તુઓનો વિયોગ દુ:ખ ઉપજાવે છે. તો કેટલીકવાર પૌગલિક વસ્તુઓનો સંયોગ દુઃખ ઉપજાવે છે. ગમતું જાય તોય દુ:ખ અને અણગમતું આવી મળે તોય દુ:ખ, એટલે વસ્તુત: નથી સુખ પદ્ગલિક વસ્તુના સંયોગમાં કે નથી સુખ પૌદ્ગલિક વસ્તુના વિયોગમાં.
પૌદ્ગલિક યોગમાં સુખની માન્યતા એ દુઃખની જડ કોઈ કહે કે માત્ર ગમતી જ પૌદ્ગલિક વસ્તુઓનો સંયોગ બન્યો રહે તો સુખ રહેને ? પણ એ વાતમાંય માલ નથી. પહેલી વાત તો એ કે પૌદ્ગલિક વસ્તુનો સ્વભાવ જ સ્થિર રહેવાનો નથી. સડન, પડન અને વિધ્વંસન એ સ્વભાવ જેનો છે, તેને જ પુદ્ગલ કહેવાય છે. પૌદ્ગલિક વસ્તુ કહી એટલે સમજવું કે તે સડવાની એ નિશ્ચિત, પડવાની એય નિશ્ચિત અને તેનો નાશ થવાનો એય નિશ્ચિત. કોઈપણ પૌદ્ગલિક વસ્તુ વર્તમાનમાં છે તેવી ને તેવી જ હાલતમાં સ્થાયી રહેવાની નથી, અમુક કાળે ફેરફાર થવાનો જ અને ફેરફાર થવાનો એટલે એના યોગમાં જેણે સુખ માન્યું હોય તેને દુઃખ પણ થવાનું જ. બીજી વાત એ છે કે પૌદ્ગલીક દૃષ્ટિવાળો આત્મા નવીનતા માંગે છે. જેટલું મળ્યું તેમાં જ સુખ માનીને બધા બેસી રહેતા હોત તો ? પણ નહિ, બધાને નવું જોઈએ છે. દુનિયામાં કોઈ એવો માણસ તમે નહિ શોધી શકો કે જે આત્મિક દૃષ્ટિ વિનાનો હોય અને પદ્ગલિક વસ્તુઓ મેળવવાના પ્રયત્ન માત્રથી પર હોય ! આથી સ્પષ્ટ છે કે પૌદ્ગલિક યોગમાં સુખની કલ્પના એ જ દુઃખની જડ છે, અને પૌદ્ગલિક સુખ વસ્તુતઃ સુખ નથી પણ દુ:ખ છે. કારણકે આત્મા એમાં લીન બનવાના કારણે પરિણામે દુર્ગતિમાં ડૂબી જાય છે. જે વસ્તુ દુ:ખની હેતુભૂત હોય તેને સુખરૂપ માનવી તે મૂર્ખાઈ છે. આ દષ્ટિ ન આવી હોત તો ચક્રવર્તિઓ ચક્રવર્તિતા ત્યજી સંયમ સેવત ખરા ? નહિ ૮૩
ઉત્સવમય અયોધ્યામાં જૂદા ઘઠતાં શ્રી ભરતજી...૫
