Book Title: Jivtattva Vichar
Author(s): Chimanlal Dalsukhbhai Shah
Publisher: Manivijay Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022314/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ latest sli / Nameo'tthuNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa / pU0 5. zrImaNivijyajI gaNivara graMthamALA kramAMka 16 preraka pU. tapasvI munirAja nipuNavijyajI jIvatattva vicAra lekhaka : cImanalAla dalasukhabhAi zAhu . prakAzaka : pUrva paM. zrI maNivijyajI graMthamALA kA vAhaka : zeTha vIracaMdra vacadra li'ca (u. gUjarAta) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namo'tthuNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa pU. paM. zrImaNivijyajI gaNivara graMthamALA naM. 16 jIvatatva vicAra pariziSTa sahita lekhaka: cI manalAla dalasukhabhAI zAha bI. kaeNma. pU. paM. zrI maNivijayajI graMthamALAnA kAryavAhaka zeTha vIracaMda ravacaMda lIMca (u. gU.) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vI. sa. 2088 I. sa. 1962 zveta" 70 vi. sa. 2018 mudraDha : maganalAla manasukharAmapurAhita purAhita prinTiMga presa, ghIkaTAreADa-amadAvAda. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa patrikA tIrthasvarUpa mAtRpitR caraNe, kha969696969696969696969696969H sAdara samarpaNa 'lita. rIpara bAla cImana <Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA eziyAkhaMDa e dharmasaMskAranI jananI che, jaina pacho hiMdu ane bauddha e dharmAM bhAratamAM janmyA ane vistaryAM. musalamAna dharma arabastAnamAM, jarathAsta dharma IrAnamAM ane khristI dhama ijharAyelamAM janmyA ane vistaryAM. grIka tattvavettA erisToTala ane pleTA e banene hiMdanA pracalita dharmomAMthI preraNA maLI haiAvAne saMbhava pratihAsa paNa svIkAre che. hiMdu dhama vaidika saskRtinA ane jaina temaja bauddha e e dha zramaNa saMskRtinA ghotaka che. dareka dharma potapeAtAnI AgavI rIte pracAra karyo che. dareka dharmane potapeAtAnA evA maulika Adya graMtha paNa che; Ama chatAM AdhyAtmika kahI zakAya tevuM sAhitya hiMdanA pratyeka dharmanA mukAbale hiMda bahAranA dharmomAM khAsa jaNAtuM nathI, hiMdu dharmanA veda, purANa, smRti, zruti, rAmAyaNa, mahAbhArata. yogazAstra Adi ane audu dharmanA dhammapada, vinayapiTTaka Adi zAstra graMthA che, jayAre jaina dharmane pota potAnA Agama graMthA uparAMta judA judA viSayanA vistRta sAhitya graMtho che. jaina dharma viSayaka sAhityamAM je vizeSatA che te tenA jIva, ava ane kama aMgenA viSayA 52nI sama sUkSmatara sukSmatama vicArAnI talasparzI carcA karatA tenA sAhityane AbhArI che. A prakAranuM sAhitya DhASaNu anya dharma pAse pramANamAM ati alpa che e nirvivAda vAta che. jenee dAna, zIla, tapa ane bhAva e cAra prakAranA dharmane niratara sanmAnyA che. dhanamAM saMpattiyAga, zIlamAM Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. sAnukUla viSaya paranI AsakitaneA tyAga, tapamAM icchAnirAdha athavA iSTa khAnapAnanA tyAga ane bhAvamAM deha paranI mamatAne karI samabhAva keLavavA ane vikasAvavAnA hoya che. Ama saMskRtinuM mULa tenI tyAga bhAvanA para hoI tene| AcAra che. jaina tyAgapradhAna . tyAga A karatA 'mAre kAI chatra pratye vaira nathI ane sajIva pratye maitrI che" A dhruvamaMtranA pAyA para jaina saMskRti ubhI che. A kAraNe A dhAM jIvanazodhana 'ne agrasthAna che. jIvana jIvatAM thayela skhalane zeAdhavAM-zodhatA rahevuM ane tenuM pramAna rahevuM e tene sAra che; A mATe peAtAnI Avazyaka kriyAmAM rAtri divasa jaine peAtAnAthI thayela skhalanAnI zuddhi mATe sarva jIvAnI kSamAyAcanA kare che ane peAtAnA prati karela sAmI vyaktionAM skhalanenI kSamA Ape che. amala A dhruvamaMtra amalamAM mUkavA jainanuM paheluM prANAtipAta viramaNu' (jIvadayA) e mukhyavrata che. tene samasta prakAre karI zakAya te sArU jaina zAstrAmAM anya vrata niyama, vADa Aphri paNu che. A mahAvrata zuddha rIte pALI zakAya te mATe jaina zramaNA nuM jIvana svAzraya para nirbhara rahe te rIte pAlana karavAmAM Ave che. pAlana * > 'prANAtipAta viramaNa' vrata ke mahAvratanA yathAzakaya mATe * jIvatattva vicAra ' che. A kAraNe jaina darzanamAM jIvazAstranA sUkSma ane UMDo vicAra karavAmAM Avye che. sasArI jIva kAnI asara nIce nAcyA kare che te spaSTa karavA sArU jaina darzana mAM kama" aMge paNa sUkSma ane talasparzI vicAra thayA che. jIva ane karma' e baMnenuM yugala vizvamAM vyApaka che; jIve ka te mitra tarIke AvakAryo che ane tenI sAthe kSIranIranI jema tene Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanAvyuM che tethI saMsAramAM janmamaraNa karyA ja kare che ane aneka duHkhada paristhitione paNa anubhava karI rahyo che. A duHkhanI paraMparAmAMthI mukta thavA jIve chava ane karma e darekane sAcI rIte oLakhavuM joIe ane karma e chavanA mitra nathI paraMtu duzmana che e mAnyatA maTIne zraddhA banaze tyAre ja AtmAnI sAthenA karmanuM ekama tUTaze, karmanA baMdhanathI mukta thavA prayatnazIla banaze ane chevaTe zAzvata sukhane bhaktA banaze. A kAraNe ja darekane chava ane karmanA talasparzI jJAnanI jIvanamAM anivArya AvasyatA che. A vicAreja "jIvatatva vicAra lakhavA prerAya chuM. jIvatA vicAramAM saMsArI jIvanA (1) sthAvara (svayaM halana calana karavAnI zakita vinAnA ane (2) trasa (svayaM halana calana karavAnI zaktivALA) ema be prakAra che. potAne paDatA duHkha ane trAsathI bacavA trasa jIva gati karI zake che te svAnubhavanI vastu haI temAM chava hevAnI pratIti te thai zake che. paraMtu sthAvara jIva potAne paDatA ThaMDI garamI, trAsa AdithI bacavA svayaM gati karI zakatA nathI tethI temAM jIvanI saMbhAvanA kema hoI zake. A bAlabuddhijanone mUMjhave te prazna che. "jIvatatva vicAra mAM sthAvara chavanA pAMca prakAra kahyA che (1) pRthvIkAya, (2) apakAya, (3) teukAya, () vAyukAya ane (5) vanaspatikAya; temAMnA (1) pRthvIkAya, (2) apakAya, (3) teukAya ane () vAyukAya e darekanA (1) sam ane (2) bAdara ema be prakAra che. pAMcamA vanaspatikAyanA paNa be prakAra cheH (1) sAdhAraNa vanaspatikAya (anaMtakAtha) ane (2) patyeka vanaspatikAya; temAMnA sAdhAraNa vanaspatikAyanA be prakAra cheH (1) sUkSma ane (2) bAdara, pratyeka vanaspatikAya e to bAdara ja che. pratyeka vanaspatikAya ane bAdara sAdhAraNuM vanaspatikAya e Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be vaccenA bheda vaijJAnike paNa svIkAre che. pANI ane vanaspatimAM jIva levAnI pratyakSa sAbitI hiMda ane hiMda bahAra prayogo dvArA hiMdanA khyAtanAma vaijJAnika sata zrI jagadIzacaMdra bojhe karI batAvI che. pratyeka ane bAdara sAdhAraNa vanaspatikAya e darekamAM jIva hovAno anubhava ApaNane paNa che. (1) vanaspatine tenA mULamAM pANI maLatAM tene vadhatAM (2) tene kramaza kaLI. puruSa ane phaLa AvatAM ane (3) pANI na maLatAM tene karamAtAM jevAne ApaNe anubhava che. lajAmaNanA choDane aDakatAM te saMkocAya che te temAM tene thatI lAgaNI darzAve che ane te uparAMta anya pramANe paNa che. A prayoga karyA vinA pUrva purUe pitAnA jJAnathI sAdhAraNa ane pratyeka vanarapatikAyamAM chava hevAnuM jAhera karyuM, temAM zraddhA mUkI AjanA vaijJAnikoe prayoga karyo ane te sAcuM nIvaDayuM te parathI bIjA sthAvara jIvamAM jIva hevAno svIkAra karavAmAM koI AnAkAnInI jarUra rahetI nathI. prayAmAM rahela ahiMsAnA kAraNe ja pUrva purUSoe prayoga na karatAM je jJAnamAM temane jaNAyuM teja darzAvyuM che. bAdara pRthvImAM AvI hovAnAM A kAraNe ApI zakAyaH (1) pRthvInA peTALamAM rahela garamI, (2) AMtarika ane bAhya paritApa Adi kAraNe pRthvInA paTamAM thatA pheraphAro (phATe paDavI, khADA paDavA, jamIna upasAvI Adi, (3) dharatIkaMpa AdinA anubhava, (4) patthara, parvata AdinuM vadhavuM. (5) khaDI, bhUto, khAro, mATI AdinI khANomAMthI te te vastu bedI kADhyA pachI tene dhULa, kAMkarI, AdithI pUrI devA chatAM amuka varSo pachI te jagyA khAdatAM te sthAnethI te te vastunuM pharI pharI nIkaLavuM. Adi uparAMta hakIta ApaNA anubhavanI che ane te pRthvImAM chava hovAnuM sAbIta Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAdara jaLamAM chava hovAnAM paNa kAraNe che. (1) jaLanI savAbhAvika zItaLatA, (2) garamI AdinA trAsathI sUkAvuM ( nAza pAmavuM ), (3) kUvA, phUDa, bhUmi AdimAM satata tAjA rahevuM, () sUryodayathI sUryAsta sudhInA kALamAM nadI AdinA pravAhanuM sUkAvuM ane saMkecAvuM tathA sUryAstathI sUryodaya daramiyAna te te pravAhanuM vistaravuM. ApaNA A anubhava pANImAM chava hovAnuM sAbIta bAdara agnimAM jIva hovAnAM kAraNe nIce pramANe cheH (1) agninI svAbhAvika uSNatA, (2) tenI svAbhAvika urdhvagati. (3) dAbaDImAM rAkhela aMgArAnuM (havA rupa kherAkanA abhAve) bUjhAI javuM. (4) rAkhamAM bhArI rAkhela aMgArAnuM bIje divase paNa teja sthitimAM agArArUpa hevuM. ApaNuM A anubhavo agnimAM java che tenI sAbitI pUrI pADe che. bAdara vAyumAM jIva hovAnAM kAraNe paNa vicArI zakAya. (1) vAyunI naisargika vakragati, (2) vaMToLiyA rupe vAvAnI tenI svataMtra zakita, (3) maMda maMda vAvAnI tenI svataMtra zakti, (4) vAvAjhoDA, jhaMjhAvAta, Adi rUpe vAvAnI tenI svataMtra zakita. ApaNuM A anubhava vAyumAM jIva hevAnI pratIti rUpa che. bAdara chavamAM jIva hevAnuM upara darzAvyA anusAra anubhavI zakAya che; paraMtu muma pRthvI sUkSma jaLa, sUkSama agni, sUkSma vAyu ane sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAya AdimAM chava hevAnuM ravIkAravAmAM zraddhAhIna ane bAlabuddhijanene muzkela che. A kAraNe A viSayamAM vItarAga mahApurUSanAM vacanarU5 Agama vacanane pramANu mAnavuM rahyuM. sUma chava anubhavagamya nathI, kAraNa te kene upakAra ke apakAra karatuM nathI, sUkSma nAma karmanA kAraNe te sukSma gaNAya Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 che. agni tene khALo zakatA tathI, zatru tene nAza karI zakatuM nathI, divAle ke parvatA tenI gati rokI jIva sarvavyApI che. zakatA nathI evA A saMsArI jIvanI cAra gati cheH (1) (3) deva ane (4) nAraka. A uparAMta jIvanI pAMcamI * sidda ' gati paNa che. ' uparanA pAMce gAMtanA jIvanI AMzika carcA karI che. devaane nAraka e be prakAranA jIvanI carcA kAMka gauNa che, kAraNa ke e darekanA sIdhA saMparkamAM ApaNe AvI zakatA nathI. tiryaMca ane manuSya e prakAranA jIvanI carcA kAMika vistRta che, kAraNa ke A jIvAnA sIdhA saMparkamAM ApaNe jIvI rahyA chIe. tiryaMca, (2) manuSya, saMsArathI mukata evA jIvatattvavicAra' mAM manuSyanI carcA te abhyasanIya che, kAraNa ke mana heAvA chatAM saMnI tiryaMca vivekahIna hAvAthI bahudhA parataMtra che ane je krAi svataMtra che te paNa peAtAnI vAsanA pAchaLa jIvana khAI khesatA ja hAya che. Ama tiryaMca manuSya karatAM hIna che, te kAraNe te ApaNI anuka'pAne pAtra che, manuSyamAM rahela viveka eja tenI vizeSatA che, te dvArA te sAraasAra, hitaahita, heva jJeya upAdeya Adi jANI vicArI zake che; tenuM teAlana karI zake che ane vIcallAsa jAge tA heyane tyAgI upAdeyane AdarI zake che. manuSya prApya evA A viveka e kharekhara mAnavIno sAramANusA athavA mAnavatA kahevAya che; te vinAnA manuSyane zAstro pazu tulya kahe che. mukatajIva je siddha kahevAya che tenI paNa carcA che. siddhu e manuSyanuM dhyeya che. manuSyanI sAramANusAi ( viveka ) nuM pariNAma e tenA AdhyAtmika vikAsanu kSetra; vivekI mAnava guNavAna gaNAya che, A Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe "jIvatattva vicAra mAM "guNasthAnakanuM vivaraNa paNa mahattvanuM sthAna dharAve che. pariziSTono paricaya : (1) vizvadarzana athavA caMda rAja leka e lekava5 athavA samagra vizvanA ciMtana arthe upayogI che. (2) jaMbudvIpa ane (3) aDhIdIpa e darekanA nakazA A vizvamAM ApaNuM sthAna kyAM che teno nirdeza kare che. (4) " jIva vicAra prakaraNa ( mULa ane padyamAM ) ane (5) jInA pa63 bheda viSayanI mAhitI IcchanArane upayogI bane tema che. karmavicAra' viSaya para pustikA lakhA ane chapAvI, tene je AvakAra maLyo te kAraNe jIvatattva vicAra" lakhavAnI preraNuM thaI pUjya sva. AgamodhAraka AcAryapravara zrI 1008 zrI sAgarAnaMdasurIzvarajInA vanIta ziSya gaNivarya vijayasAgarajInA ziSyagaNi zrI labdhisAgarajIe tene chapAvavA anumodana ApI vyavasthA karI che. A pustikAnI saMkalanAmAM meM "tatvArthAdhigama sUtra" lekaprakAza" "prajJApanA sUtra" "jIvavicAra prakaraNa" "guNasthAnakamAroha AdigraMthAne yocita upayoga karI dohana karyuM che. e sarvanA lekhaka, saMpAdaka, vivecaka, mudraka, prakAzaka Adino huM atyaMta RNI chuM. jaina graMthomAM " siddha" ane "saMsArI " e dareka prakAra nA chava saMbaMdhamAM judA judA aneka daSTibiMduthI UMDI vizada ane sUkSma carcA che; temAMthI bAlachava yogya viSayo laI kyAMka saMkSipta ane kayAMka kayAMka vistRta carcA mArA pitAnA kSayopazama Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusAra karI che. A viSayamAM adhika jIjJAsuo AthI adhika, sUkSma ane UDI mAhitI gurUgama dvArA jarUra meLavI zake tema che. paramapUjya dhyAnastha svaH AgAhAraka AcArya pravara zrI 1008 zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajInA vidvAna ziSya munIzrI sUryodayasAgarajI mahArAje A pustikA vAMcI sUca, sudhArA vadhArA Adi karyA che, te uparAMta te bahuzruta AcArya pravaranA vidvAna ziSyaratna pUjya zAMtamUrti AcAryapravara zrI 1008 zrI caMdrasAgarajI mahArAja nA ziSya zAsanakaMTake dhAraka pUjya gaNivarya zrI haMsasAgarajI mahArAje paNa A pustikA vAMcI vicArI atimahattvanA aneka sudhArAvadhArA karavApUrvaka aneka zaMkAo nirmULa karI keTalAMka maulika sUcano karI viSayane vizada banAvavAnA kAraNe A pustikA nA mUlyamAM_upayogitAmAM sAre vadhAre thayo che. vizeSataH zAsana samrATa AcArya pravara zrI 1008 zrI vInemisUrIzvarajI mahArAja bahuzruta vidvAna ziSyarana AcAryapravara zrI 1008 zrI lAvaNyasUrIzvarajI mahArAjanA vidvAna ziSya upAdhyAya zrI dakSavijyajI mahArAja sAhebe A pustikAmAM rasa laI prastAvanA ane pariziSyone sAMgopAMga sukSma rIte tapAsI jarUrI sUcane karyA temaja jIvavicAra prakaraNa" (mULa) temaja temanA padyamaya anuvAdane sthAna ApavA anumati ApI. A uparAMta te upAdhyAya mahArAjanA ziSyaratna paM. zrI. suzIla vijyajI mahArAja sAhebe A pustikAmAM rasa laI upoddaghAta lakhI ApavA kRpA karI che. upara darzAvela sarva munigaNane sAbhAra RNa svIkAra karuM chuM. chevaTamAM pustikAnI presa ke pI taiyAra karavA sva. A dhAraka AcAryapravara zrI 1008 zrI sAgarAnaMdasurIzvarajInA praziSya munIzrI prabodhasAgarajIne paNa mAre AbhAra mAnavAne che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustakanI upayogitAnI dRSTie jarUrI bleka je zrImad yazovijyajI saMskRta pAThazALA ane " jena zreyaskara maMDaLa " mesANAnA maMtrIzrIe vAparavA saujanya darzAvyuM temane paNa atre AbhAra mAnavAne che. vizeSata: cauda rAjaleka ane jaMbudvIpanA nakazA taiyAra karavA mATe sAdhana taiyAra karI ApavA mATe munizro kaMcanavijyajIno paNa AbhAra mAnavo rahyo. A pustikAne paramapUjya panyAsa zrImaNivijya manA ziSya AcAryapravara zrI kumudavijyajInA ziSya tapasvI nipUNavijyajI mahArAja sAhebe potAnA dAdAgurUnA nAmathI cAlatI saMsthA taraphathI bahAra pADavA sahAya karI che te aMge temane paNa huM ahIM RNaravIkAra karuM chuM. kSayapazamanI maMdatA, vicAradaSa, zaratacUka, chapAtAM rahela ke thayela mudraNadoSa Adi kAraNe thayela khUlane mATe " mithyA me duSkatama" IcchI viramuM chuM. zrI virAna 2488, kArtika zukalApaMcamI) li. vi. saM. 2018 ) (jJAna paMcamI) cImanalAla dalasukhabhAI nAgajIbhUdaranI pALa, amadAvAda. D. zAha Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 ka namaH | | = = = - - || u..... .. ....ghA...ta. == = anAdi anaMta evuM vizva be vibhAgamAM vahecAeluM che. jIva vibhAgamAM ane ajIva vibhAgamAM. jagatamAM koIpaNa evI vyakita nathI, keIpaNa evI vastu nathI ke keIpaNa evo padArtha nathI ke teno samAveza kAMte chavamAM ane kAMto achavamAM thato na hoya ? anAdi kALathI nimedasthAnamAM AvyavahAra rAzimAM nivAsa karI rahelA ane te sthAna cheDIne vyavahAra rAzimAM AvI krame ekendriyapaNuM, bendriyapaNuM, teIndriyapaNuM, caurindriyapaNuM, asaMjJI paMcendriyapaNuM ane saMjJI paMcendriyapaNuM pAmI daza daza draSTAMta durlabha evo manuSyabhava saphaLa karI paramapAvanI pAramezvarI pravrayA svIkArI ane sakala karmano kSaya karI prAMtamukitasthAnamAM birAjamAna thaelAone tathA caugatirUpa saMsAramAM paribhramaNa karI rahelAo ne samAveza kava vibhAgamAM thAya che. ane eka paramANu athavA eka AkAza pradezathI mAMDIne anaMtA AkAza pradezano samAveza ajIva vibhAgamAM thAya che. temaja dharmAstikAya, adharmAstikAya, ane kALane paNa samAveza ajIva vibhAgamAM thAya che. chava kei paNa kALe ajIva na thaI zake ane ajIva keIpaNa kALe jIva na thaI zake e vyApaka siddhAMta che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 " nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH AtmAne zastrA chedI zakatA nathI ane agni khA| zakatA nathI. e gItA vAkaya paNa caritAtha thAya che. vizvamAM bhalene vijJAna game teTaluM AgaLa vadheluM hAya, ane vadhatuM jatuM heAya te paNa tenAmAM jIvane ajIva karavAnI ane ajIvane jIva karavAnI zakrita nathI ane AvavAnI paNa nathIja. A banne jIva ane ajIva vibhAga paikI mAtra jIvibhAga nIja ahIM sakSipta vicAraNA karavAnI che. meM 6 chatranI siddhi Wan 12 jIva-AtmA che ke nahIM ? Aja prazna AjathI vIra saM0 2488 varSa pUrve ane vikrama saM. 2018 karatAM pazu 09 je 1 A rIte sarvajJa zramaNu bhagavAna mahAvIra thayelA AgayAra gadharAne pUrvAvasthAmAM thayela tenI Avazyaka niyuSkitamAM jaNAvela gAthA kahA che. temAM zrI indrabhUti--gautamasvAmIjIne je sahazaya hatA tenA nirdeza e gAthA sUcave che. jue""" jIve kamme tajjIva 4 bhUya "tArisaya 'ba'dhameAku veya | devA 'Neraiya yA puNNe paralAya 11 trANe // (jhAyacaniyujhau T0 926) 99 1 jIva che ke nahi ?? 2- karma che ke nahi ?" 3- zarIra e ja jIva che ke anya ? ' 4- bhUtA che ke nahi ? 'pa-' A bhavamAM jIva jevA hAya, tevA ja parabhavamAM paNa haiAya ke nahi ?" 6-baMdha--mekSa che ke nahi ? ' 7-deva che ke nahi ?" 8-'nAraka che ke nahi ? ' - puNya-pApa che ke nahi '10-' paraloka che ke nahi ' ?11-' nirvANu--meAkSa che ke nahi . paramAtmAnA je sazaya ahIM nIce viSayaka Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 varSa pUrve paNa cauda vidyAnA pAraMgata ane sarvarUpaNano dAvo dharAvatA pAMcazo ziSyonA parivAravALA evA zrI indrabhUti viprane hato. vijJAna ja te mU: rA tAje pA'nu vinazyati, na pretyasaMjJA'sti " [yAjJavAkaya RSikRbahadAraNyaka upaniSad 2. 4. 1ra.] e veda vAkyathI zrI IndrabhUti vipra saMzayamAM paDelA hatA. savapaNAne jarAe jAMkhapa na lAge e khAtara anyane pUchIne paNa samAdhAna karI zake tema na hatuM, paNa jayAre vizvavaMdya vizvavibhu sarvajJa zramaNa bhagavAna mahAvIra paramAtmAne suga sAMpaDyo ane prabhue vijJAna na e veda vAkyane sAce artha samajAvyo tyAre ja e samartha paMDita zrI indrabhUtiviprane saMzaya naSTa thayo. ane "jIva-AtmA che ? e nizcayapUrvaka svIkArI paramezvarI pravrajyAnA pUnita paMthe prayANa karI saparivAra IndrabhUti sarvajJavibhu zrI mahAvIra paramAtmAnA pradhAna ziSyarata thayA. - " vijJAnane 'e vedavAkyane zrI indrabhUtie karela artha A pramANe che- vijJAna na uka' eTale vijJAnano samudAya ja "pattA mUrtimyaH samuthAra " A pRthvI, pANI, agni, vAyu ane AkAza e pAMca bhUtemAMthI utpanna thaI ne "tAjezars vinarathati ' pAche te pAMca bhUtomAMja laya pAme che arthAta maLI jAya che, mATe e pAMcabhUtothI bhinna "AtmA nAmane keipaNa padArtha nathI. tethI karIne " saMjJAti" marIne punarjanma thato nathI. arthAt paralekanI saMjJA nathI. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja vastunuM spaSTIkaraNa e che ke - jyAre pRthvI, pANI, agni, vAyu ane AkAza e pAMca bhato kAyA svarUpe pariNAma pAme tyAre temAMthI "aruM ghara, are , mAM manuSaH ' (A ghaTa che, A paTa che, A manuSya che) ityAdi vividha prakAranA jJAnane samudAyaja utpanna thAya che, paNa AtmA nAmano padArtha utpanna thatuM nathI. jema tADo, piSTa (loTa) vagere madirAnA aMgamAMthI mAdaka zakita utpanna thAya che tema deha rUpe pariNAma pAmelA pAMca bhUtAmAMthI jJAnazakita utpanna thAya che. A rIte kAyArUpe pariNAma pAmelA e pAMca temAMthI vijJAnane samudAya utpanna thaIne, jema pANImAM utpanna thayela parapeTa pANImAMja maLI jAya che tema te vijJAnane samudAya paNa te pAMca bhUtomAMja laya pAme che, arthAt maLI jAya che. AthI bhinna AtmA nathI mATe paraphekanI saMjJA nathI. arthAta marIne punarjanma nathI. vaLI pratyakSAdi pramANethI paNa AtmA-jIva siddha thaI zakato nathI. vinayana' e vedavAkyane sarvajJa zrI mahAvIra vibhue kaheluM sAce artha A pramANe che- vijJAna eTale jJAna-darzanano upayoga A jJAna darzanane upayoga svarUpa je vividha paryAye, tene je dhana eTale samUha, e ja AtmA hevAthI AtmAne vijJAna para' kahI zakAya che. zAthI ? ke AtmAnA pratyeka pradeze jJAnanA anaMta anaMta paryA rahelA che mATe. javAthI rayA ? Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 A vijJAna ghana svarUpa AtmAnI utpatti pRthvI--pANIagni-vAyu ane AkAza e pAMca bhUtAnA athavA tenA banelA ghaTa-paTa-maTha pramukha padArthonA nimittathI thAya che. jema ghaTa joine ghaTano upayoga, paTa jaIne paTano upayoga, maTha joIne mane upayoga AtmAmAM pragaTe che, tema te te padArtha nA nimittathI AtmAmAM-jIvamAM te te upayoga pragaTe che. AtmA upayoga svapathI abhinna hovAthI te padArthamAMthI te svarupe AtmA pragaTa thaye" ema manAya che. A rIte e pAMca bhUtonA athavA tenAthI utpanna thayela padArthonA nimittathI munjAya eTale utpanna thaine punaH te ghaTapaTa-maTha ItyAdi nimitta nAza pAme, athavA anya kaI vastunuM AvaraNa AvI jAya, agara AtmA anya upayogavALA thAya to te upayoga svarUpa vijJAnaghana AtmA paNa tAjovAnurinarathati eTale te nimittanI sAtheja vinAza pAme che. tyArabAda anya upayoga janme che, athavA sAmAnya uga rahe che. tethI ja ke saMjJAti eTale pUrvanA upayoga rUpa saMjJA rahetI nathI. arthAt pUrvano ghara-pada-mara vagereno upayoga raheto nathI. zAthI ? ke vartamAnamAM pragaTelA navA upayoganA yoge te vinAza pAme che. AtmAnA traNa svabhAva che. je padArthanuM vijJAna pravartatuM heya te vijJAna paryAyarUpe AtmA utpanna thAya che. te samaye pUrva nA padArthanA vijJAna paryAya vinAza pAmelA hovAthI te pUrvanA vijJAna paryAya rUpe AtmA vinazvararupa che, ane anAdi kALathI pravartelI vijJAna saMtati dvArA dravyapaNe AtmA avinazvararUpa che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte dravyarUpe AtmA nitya che ane paryAyarUpe AtmA patti ane vinAzanA svabhAvavALo che. vijJAnaghana" e ja vedanuM vAkaya AtmAnuM astitva siddha kare che. ane enA samarthanamAM " je mAM mArA jJAnava:" " nice te A AtmA jJAnamaya che.' e veda vAkaya paNa pUrti kare che. tathA " e paNa vedanuM vAkya vA vAraM vA 4jIta pAtra che vetti sa nIvaH ema sUcave che. arthAta " eTale "damana dAta ane dayA e traNa dakArane je jANe che te jIva che, " e vAtane taddana spaSTa kare che. AthI e veda vAkomAM paNa paraspara virodha AvyA sivAya eja veda vAkyAthI "AtmA-jIva che ? ema siddha thAya che. - A rIte Agama-zAstra pramANathI AtmAnuM astitva siddha karyuM. have he indrabhUti ! pratyakSAdi pramANethI paNa AtmA siddha thaI zakatA nathI e mAnyatA paNa vyAjabI nathI. e pratyakSAdi pramANothI paNa AtmA siddha thaI zake che. pratyakSa pramANathI jIva-AtmAnI siddhi : juo tene pUvapakSa ghaTa-paTAdi padArtho jema pratyakSa rUpe jaNAya che tema AtmAjIva paNa pratyakSarUpe jaNAvavA joIe ? - kadAca paramANuM je ati sukSma heya ane na jaNAte hoya to paNa paramANu samuhathI banelA jema ghaTa-paTAdi dekhAya che, tema Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA te tevA kAryarUpe paNa pariNamele pratyakSa dekhAtuM nathI; mATe AtmA-jIva nathI. A pUrvapakSarUpa saMzaya yukita saMgata nathI. te have tenA uttarapakSarUpa nIce jaNAvelA pramANathI samajAze. uttarapakSaprathama to e samajavuM joIe ke vizvamAM je vastu na hoya tene saMzaya paNa na ja heya." je jagatamAM jIva-AtmA nathI ja to pachI tene saMzaya ja na thAya, chatAM jIva-AbhA saMbaMdhI saMzaya thAya che mATe jIvaAtmA paNa jagatamAM cheja ema pratyakSa siddha thAya che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke "AkAza kusuma, kharaviSANu ke vaMdhyAputra vagere vastuo vizvamAM nathI ja, te paNa evI asat vastuono saMzaya te thAya che, te zuM e vastuonI vidyamAnatA che? nathI, te pachI jene jene saMzaya thAya te sarva padArthonI vidyamAnatA heyaja e niyama kayAM rahayo ?" eno javAba e che ke jagatamAM AkAza ane kusuma bane che, khara ane viSANu bane che, paNa tene samavAya sambandha nathI. temaja vaMdhyA ane putra vizvamAM che, paNa vaMdhyAthI janmelo putra nathI. Ama bhalene te te vastunA sabandhane abhAva daSTigocara thato hoya, paNa saMzayavALI vastune abhAva heI zakato nathI. vaLI saMzaya jema jJAnane eka prakAra che tema smaraNa IcchA Adi paNa jJAnanA ja prakAro che. citanya svarUpa jJAna hovAthI te AtmAne guNa che, paNa jaDane guNa nathI. kAraNa ke jaDane jJAna Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 hetuM nathI. smRti-smaraNu, icchA ane sazaya ItyAdi jJAnanA prakAza pratyakSa siddha che te pachI tenA AdhArabhuta guNI evA je AtmA te paNu pratyakSa siddha svIkAraveAja joie. jJAna e AtmAneA sahabhAvI kAyamI rahenArA guNu che. tethI karIne jyAM jyAM jJAna haiAya tyAM tyAM AtmAnI sattAvidyamAnatA hoyaja * evI vyApti paNa ghaTI zake che. vaLI ema kahevAmAM Ave ke--brAhmInuM ghI ke sArasvatacUrNa Adi auSadhio khAvAthI buddhi sateja thAya che ane madirA Adi nuM pAna karavAthI buddhi avarA jAya che, mATe bhUtamAMthI AtmA utpanna thAya che ? ema avasya mAnavuM paDe. ane jo ema na mAnIe teA pachI brAhmI AdithI jJAnanI vRddhi ane madirA Adi thI nAta avarAi jAya e kema bane ? A tarka paNa yukita saMgata nathI. jIe- jema suvaNu agninA tApathI pravAhI thai jAya che, te pravAhIpaNa kaI agnimAMthI utpanna thatuM nathI, paNa agninA tApanuM nimitta maLatAM suvarNa mAMja raheluM te pragaTa thAya che, tema AtmAmAM brAhmI ke sArasvatacUrNa vagerethI jJAnanI vRddhi ke jJAnanuM satejaNuM thAya che, ane madirAdikatho jJAna avarAi jAya che te jJAna kaMI brAhmo ke sArasvata cUrNa vageremAMthI ke madirAdikamAMthI utpanna thatuM nathI, paNa brAhmI ke sArasvata curNa vagerenA ane madirAdikanA sahakAra thI utpanna thAya che ane avarAya che. AthI A dRSTAMta dvArA pAMcabhUtamAMthI AtmA--jIva utpanna thAya che ema mAnI zakAya nahIM, paNa jJAna e te AtmAne guNa hAvAthI AtmAmAMja vidyamAna heAya che, mAtra brAhmI Adi vastunA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgamAM AvatAM te nimitte AtmAmAM te upayoga utpanna thAya che, ane A upayoga e ja AtmAnuM lakSaNa che, eja AtmA ne guNa che ema kahI zakAga. tethI karIne te guNane AdhAra AtmA-jIva pRthvI Adi e pAMcabhUtathI bhinna che ane caitanvarUpa che. ? e vastutaH siddha thAya che. vaLI dehamAM sukha ane duHkha vagere vikArane anubhava thAya che te paNa AtmAne laIne ja thAya che. te anubhava dehane nahIM paNa dehathI lina dehanA AdhAre rahelA AtmAne ja thAya che. A rIte je na mAnavAmAM Ave te mRtyu thAya eTale dehamAM tho AtmA cAlyo jAya tyAre mRtadehamAM paNa sukha-duHkha, harSazeka ane halana-calana Adi thavAM joIe. temAMnuM kaMIpaNa mRtadeha mAM thatuM nathI, paNa Atma sambaddha zarIramAM ja thAya che e sarva sammata anubhavasiddha suvidita vAta che. vaLI saune "huM be, huM beluM chuM, huM belIza ' vagere 'ka' viSayaka saikAlika jJAna thAya che, tathA "mArUM kuTumba, mArUM dhana ItyAdi ma' viSayaka jJAna thAya che, te paNa AtmAnI vidyamAnatA ja jaNAve che. gAma ane mama viSayaka jJAna e AtmAne guNa hovAthI tene AdhAra guNI AtmA che paNa iji nathI. kadAca koI ema kahe ke-Indriya jJAnAtmaka hovAthI aMdara ane mama viSayaka jJAna indriyane thAya che, AtmAne nahIM, A vAta paNa vyAjabI nathI. kAraNa ke cakSu Adi indriya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 thI thayeluM te te padArthanuM jJAna te te padArthanA abhAvamAM ane indriyanA abhAvamAM paNa jaNAya che. have je Indriya jJAnAtmaka ja hoya te tenA abhAvamAM tene pUrve thayela jJAnane paNa abhAva avazya thavo ja joIe, chatAM koIpaNa divasa tema thatuM nathI. andhavAdivAna vyakitaomAM paNa pUrve thayela te te padArthanuM jJAna dhoraNa svarUpe kAyama rahetuM hovAthI tenuM smaraNa thAya che, anyathA nahIM ja. AthI e vastu spaSTa thAya che ke indriyo jJAnAtmaka nathI, paNa jJAnaprAptinA bAhaya sAdhanarUpa che. tethI karIne mRtaka dehane indriya hovA chatAM paNa jJAna thatuM nathI, temaja aMdha vagere vyakitane cakSu AdinA abhAvamAM paNa pUrvanuM jJAna thAya che. Ama ubhaya rIte vicAraNuM karIe te e vastu siddha thAya che ke indriya jJAnAtmaka nathI temaja jJAnanA AdhArarupa paNa nathI. jJAnanA AdhAra rUpa te kevala AtmA-jIva ja che e vastu sAbita thAya che. vaLI AtmA-jIva nathI" A je belAya che eja vAkaya "AtmA che ema siddha kare che. jema vyavahAramAM paNa ghaTa nathI' ema kAI kahe tyAre zuM ghaTane sarvacA abhAva che ?" ema kaheto nathI, paNa te kALe, te samaye, te kSetramAM, mATI Adi amuka dravya ne ke amuka AkRtivALo ghaTa nathI' ema kahe che. tathA vidyamAna vyakitane mATe koI pUche ke "jinadAsa nathI" tyAre zuM jinadAsa vyakti sarvathA nathIja ema kahevAtuM nathI, paNa hAla ahIM nathI' ityAdi kahevAya che. tema "AtmA-jIva nathI, e vAkaya mAtrathI kaMi AtmAne Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvathA abhAva siddha thaI zakato nathI, paNa yukitapUrvaka vicAra karatAM AtmAnuM astitva siddha thAya che. Ama vividha rIte vicAraNA karatAM pratyakSa pramANuthI "AtmAjIva che, e siddha karI zakAya che. ka anumAna pramANuthI AtmA-jIvanI siddhi para anumAna pramANuthI paNa AtmAnI siddhi thaI zakatI nathI. e kathana paNa vyAjabI nathI. juo tene pUrvapakSa anumAna pramANu pratyakSa pramANapUrvaka pravarte che. jeNe pUrve mahAnasa-raseDA vagere sthaLamAM dhUma ane agnine sambandha pratyakSa joIne ema nakakI karyuM hoya ke " yaMtra mAtara tatra - 'jayAM jayAM dhUma-dhumADo hoya tyAM tyAM agni hoya che. te vyakita dUrathI parvata upara nIkaLatA dhUmane joIne nakakI kare che ke tyAM agni che. A rIte hetunA pratyakSapUrvaka anumAna thAya che. AtmAnI sAthe te kayAreya koIne paNa sambandha pratyakSathI draSTigocara thato nathI, ke tene joIne kahI zakAya ke ahIM AtmA che, mATe anumAna pramANuthI paNa AtmA-jIva che, e siddha thaI zakatuM nathI. uttara pakSajagatamAM je bhAgya eTale bhogavavA gya hoya tene bhophatA eTale bhagavanAra avazya hoya che. jema agni vinA dhUma na hoI zake tema bhagI vinA bhagya na hoya. bhojana ane vastra vagere jema bhAgya che te tene bhakatA manuSya che, tema de- zarIra paNa bhAgya Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 che mATe tene bhAkatA dehadhArI--zarIro kAI paNu hovA joie. ane te AtmA--jIvaja che, arthAt enA sivAya bIjo kApaNu nathI e vastu siddha thAya che. " AthIja * vidhamAna metRka Tu carI, mezyasthAt, satttAvita ' e anumAna dvArA AtmAnI siddhi thAya che. A anumAnamAM krUra zarIra' e pakSa che, vidyamAna melphatuja e sAdhya che, mecaAEAta e hetu che ane saunASita e udAharaNu-dRSTAMta che. artha:- 6 sIra... eTale A zarIra vidyamAnameLa eTale vidyamAna che leAkatA jenA evuM che. zAthI ? ke mentyAta bhAgyapaNu heAvAthI. kaiAnI jema, ke onAsthitcAkhA vagerenI jema. arthAt bhAgya zarIra che mATe tenA bAgI AtmA avazya cheja, e A anumAnathI pazu siddha thAya che. kadAca kAi kahe ke--mRtaka zarIraneA bhAgI krANu ? A rIte tarka karanAre samajI levuM jAie ke 'jamAM bAgya hoya tyAMja ke te samaye bhAgo hovoja joie' evo kAI niyama nathI, eka bAju bhAgI anyakALamAM ke anya kSetramAM vartAtA heAya che ane bIjImAjI bhAgya vastu khIje sthaLe ke bhAgIAna abhAva kALamAM paNa vatI hAya che. jema alaMkAra-AbhUSaNa-vaAdi bIje sthaLe hAya che, ane tene paheranAra pazu khIje sthaLe hAya che, athavA palAka sIdhAvI gayelA hoya che, te pazu te alaMkAra--AbhUSa Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastrAdi hovAthI tene bhUtakALamAM bhegavanAra hate athavA vartamAna kALamAM che, ema mAnI zakAya che. tema bhogya deha-zarIra che to tene bhogI AtmA paNa che athavA bhUtakALamAM hato, ityAdi samAna yukitathI AtmAnI hayAtI siddha karI zakAya che. A rIte anumAna pramANathI paNa AtmA avazya siddha 'thAya che. paka upamAna pramANathI chava-AtmAnI siddhi para upamAna pramANathI paNa AtmAnI siddhi thaI zakita nathI. e mAnyatA paNa barAbara nathI. juo tene pUrvapakSa upamAna pramANu samIpanA padAryamAM sAdazya buddhi utpanna kare che, ane jayAM evuM sAdazya dekhAtuM hoya tyAM ja upamA ApI zakAya che. jema ke vyakita rojhane oLakhatA na hoya ane tene kahevAmAM Ave ke " nA navAH " "gAyanA jevuM je prANuM heya tene rejha samajavuM." Aja vyakita jaMgalamAM gAya jevA AkAravALuM jaMgalI jAnavarane joine samajI zakaze ke "gAya jevA AkAravALuM hovAthI A rojha che, paNa ahIM to AtmAnA jevo bIje kaI padArtha jagatamAM evo nathI ke jenI upamAthI AtmA-jIva che e vastu siddha thaI zake? uttarapakSaupamA ane upameyanuM sarvathA sAdasya dhaTI ja na zake, mAtra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekadezIya sAdasya hovAthI upamA ApI zakAya che. ane e rIte ahIM paNa ghaTI zake che. jema dudhamAM ghI, talamAM tela, kulamAM sugandha ane kASThamAM agni je rIte rahe che te rIte " dehamAM AtmA paNa rahele che." juo-tenA samarthanamAM Avate lekakSI ita ti te, vAif: saurama je khAte puSA thAta, tathAsmAta: pRtha zA" jema dUdhamAM ghI, talamAM tela, kASThamAM agni, puSpamAM sugaMdha ane candrakAnta maNimAM jala raheluM che. tema zarIrathI judo evo AtmA paNa zarIramAM raheluM che. " AthI e vAta spaSTa thAya che ke dUdhamAM jema ghI vyApaka, talamAM jema tela vyApaka, koSamAM jema agni vyApaka, phulamAM jema sugaMdha vyApaka, ane candrakAMta maNimAM jema amRtavyApaka che tema dehamAM AtmA paNa vyApaka che. phalitArtha eno e thayo ke ghI khAdinI upamAthI AtmArUpI upameyanI siddhi thaI, arthAt upamAna pramANathI paNa AtmA-jIvanI vidyamAnatA jaNavI. na Agama pramANathI jIva-AtmAnI siddhiA he indrabhUti ? Ama pramANathI paNa AtmAnI siddhi thaI. zake che. pUrve jaNAvela vijJAnapatta' " " mAM AjanA jJAnamAM ane "ha6 e vedavAkayo ane tene karela satyArtha AtmAnuM astitva siddha kare che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 vaLI vedamAM eka vAkaya che ke astamite Aditye yAjJavAlakya ! candramasyastamite zAnte'gnau, zAntAyAM bAci kiM jayeoti revAyaM puruSa : ? AtmajyotirevAyaM samrADiti hovAca / "" hai yAjJavAkaya ? jyAre sUrya asta thaI jAya che, caMdra asta thaI jAya che, agni zAnta thai jAya che, vacana asta thaI jAya che, tyAre purUSamAM kaI jyAti hAya che ? e samaye samrAT Atma jAti che.' arthAt purUSa Atma jayeAti che. prastutamAM purUSaneA a AtmA ane jyeAtine artha jJAna che, jyAre bAhya sapakAza asta thai jAya che tyAre paNa AtmAmAM jJAnaprakAza te jhaLahaLatA rahe che ja. sAthI ? ke AtmA svayaM jJAna svarUpa hovAthI. A veda vAkaya paNa AtmA-jIva svayaM jJAna svarUpI che e vAta siddha kare che. A rIte pratyakSAdi cAre pramANeAthI pazu mAtmA-jIvanI siddhi thai zake che. OM ajIvanA pratipakSI rUpe jIvanI siddhi vaLI vizvamAM ajIva che, tA. tene pratipakSo--virAdhI kApaNuM hAvA joie. zAthI ae-ajIvamAM vyutpattivALA zuddhapadane pratibheda thayelA che mATe. jyAM jyAM vyutpattivALA zuddha padmanA prati edha hAya che tyAM tyAM tene pratiprakSI hoya che. jema aghaTa te pratiprakSI 'dhaTa' ane 'apA' nA pratipakSI paTa' vagere vidyamA! che, tema jIva' te| pratipakSI--virAdho 'jIva' avazya vidyamA ' > Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 che. AthI ajIvanA pratipakSI rUpe 'jIva' nI siddhi thaI zake che. e rIte sana zrImahAvIra prabhunA satyavacaneAthI ndrabhUtiviprane 'AtmA-jIva che ke nahi ?" e saMzaya sarvathA naSTa thayA. AtmA jIva che ja, enA niNaeNya thayA. ane zrImahAvIra prabhunA sagapaNA pratye abhUtapUrva pUjyabhAva pragaTayA. tatkAla tyAMja peAtAnA pAMcase| ziSyA sAthe pratrajyA-dIkSA svIkArI, eja para meApakArI tAraka prabhunA prathama ziSyaratna thayA. teja samaye prabhue paNa 3AdyA, vimek thA, yuvaeNk yA,-eTale jagatanA pratyeka padArtho vartamAna paryAyasvarUpe utpanna thAya che, pUnA paryAya svarUpe nAza pAme che ane mULadravya svarUpe dhruva--nitya rahe che." ' e pramANe sapadArthInA svarUpane jaNAvatAra evI e tripadI saMbhaLAvI. prabhunA mukhathI nIkaLelI prabhAvapUrNa e tripadInA zravaNamAtrathI tatkALa gautamageAtroya zrI indrabhUti mahArAja te zrutajJAnAvaraNIyakakSaye|pazama thaye, zrutakevaLI banyA, ane turataja vizvanA samasta padArthInI nApaka evI dvAdazAMgInI (AcArAMga Adi bAra agaruSa AgamanI) sa pUrNa suMdara racanA karI. e. zrI gautamasvAmI mahArAjA-bhUtijI zramaNa bhagavAna mahAvIra paramAtmAnA prathama gaNadhara thayA. A sabandhamAM vizeSa jajJAsuee zrIThAMga sUtra tathA zrI kalpasUtrAdi Agama graMthA uparAMta vizeSAvazyakAdi grathA paNa jovA. AtmA-jInI siddhimAM sarvajJa zramaNubhagavAnUM mahAvIra paramAtmA ane sama paMDita pravara zrI indrabhUti-gautamasvAmijInA uparokata prasaMga varNavyA. teaAja bIjo prasaMga vIra sa'.2488 varSa pUrvenA purUSAdAnIya zrI pArzvanAtha prabhunA saMtAnIya zrIkezIkumAra zramaNa ane pradezI rAjAneA che. jue te prasaMga---- Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraleka, puNya, pApa, devaloka, naraka ane AtmA chava Adi nahiM mAnanAra nAstika evA pradeza rAjAne puNyadaye gaNadhara bhagavaMta zrI kezIkumAra zramaNane suyoga prApta thayo. paraspara cAlelI paraka vagerenI praznottarImAM AtmA-jIvano paNa prazna Avyo. "AtmA-jIva nathI" e mAnyatAne anusAre pradezI rAjAe prazno pUchayA ane zrIkezI gaNadhara mahArAjAe saMtoSakAraka tenA pratyuttara ApyA. A pramANe (1) prazna-beM gunegAra evA eka cerane leDhAnI keDImAM pUryo. uparanuM DhAMkaNu majabUta rIte evuM baMdha karI dIdhuM ke havA paNuM aMdara na jaI zake. tethI te muMjhAIne e kAThImAM ja maraNa pAmyo. pachI jayAre keThI ughADIne joyuM te tenuM zabaja paDeluM hatuM. kAThInI aMdara ane bahAra bArIkAIthI tapAsa karavA chatAM paNa keI sthaLe %i bAkuM jaNAyuM nahi, ke jemAMthI AtmA--jIva bahAra nikaLI jAya ! AthI nizcaya karyo ke-AtmA-jIva nathI ja. vaLI te mRtyu pAmelA coranA zarIramAM kIDA paDelA jovAmAM AvyA, mane ema thayuM ke koThImAM keipaNa sthaLe chidra te dekhAtuM ja nathI, te pachI A kIDA bahArathI AvIne AnA zarIramAM piThA kayAMthI ? utara-zrIkezIkumAra zramaNa bhagavaMte kahyuM ke he rAjanuM? jyAM koIpaNa jAtanuM chIdra nathI evA bhoMyarAmAM zaMkha sAthe eka mANasa jAya. pachI te bhoMyarAnuM dvAra baMdha karI devAmAM Ave. tenI aMdara rahelo mANasa jorazorathI zaMkhane vagADe. tene zabda bahAra rahelAone saMbhaLAya. chIdra sivAya A zabda bahAra kayAMthI Avyo che tyAre kahevuM paDe ke zabdarUpI hovAthI %i vinA paNa bhoMyarAmAMthI bahAra AvI zake che. te pachI AtmAjIva te arUpI che, te dehamAMthI ke baMdhAra kAThImAMthI vinA chIdra bahAra nikaLI jAya emAM navAI zI ! Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra0 AthI e vastu spaSTa thAya che ke "AtmA-jIva che ane chiddha vinA paNa bahAra nikaLI zake che. vaLI jIvane bahAra nikaLavAmAM jema chidranI jarUrIyAta rahetI nathI tema aMdara pesavAmAM paNa ddhinI jarUra paDatI nathI. jema leDhAne geLo dhagadhagatA agnimAM mUkIe, te te eka dama agnimaya lAlacoLa ghuma thaI jAya che. have ahIM leDhAnA goLa mAM chidra te nathI, chatAM paNa aMdara agni dAkhala thAya che. tema coranA zarIramAM paNa kIDA dAkhala thAya, temAM ddhinI lezamAtra paNa jarUra paDe nahi. Ate samajI zakAya tevuM udAharaNa-daSTAMta che ke agnirUpI che, chatAM paNa ddhi vinA loDhAnA gALAmAM dAkhala thAya che, te pachI kIDAnA arUpI jIva bhalene koThImAM ke zarIramAM chidra na hoya te paNa dAkhala thAya emAM Azcarya zuM ? arthAta ddhi vinA paNa arUpI AtmA-chava dAkhala thaI zake che e vastu siddha thAya che. : (2) prazna-eka corane jIvatAM tenuM vajana karyuM ane te tatkAla mRtyu pAmatAM tenuM vajana karyuM, chatAM paNa vajanamAM jarA paNa pharaka paDayo nahi. tethI nizcaya karyo ke je tenA jIvatAM jIva heta te vajana vadhavuM joIe, ane mRtyu pAmatAM arthAta jIva nikaLI jatAM vajana ghaTavuM joIe. baMne rIte vajana karavA chatAM vajanamAM lezamAtra paNa pharaka na paDavAthI AtmA-jIva nathI ja ema meM svIkAra karyA. uttara-he rAjan ! cAmaDAnI ke rabaDanI kothaLI ke dhamaNu heya. temAM havA-vAyu bharIne vajana karavAmAM Ave ane havA-vAyu kADhIne vajana karavAmAM Ave, chatAM banne vakhate ekaja sarakhuM vajana thAya che. jarA paNa pharaka paDato nathI. tevI rIte ahIM paNa samajavuM. mAtra pharaka eTale ke vAyurUpI che ne jIva arpI che. AthI ceranuM jIvavALuM zarIra ane jIva vinAnuM zarIra vajanamAM sarakhuM thAya emAM navAI zI ! Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe ema na svIkAravuM joIe ke AtmA-jIva nathI ja. enI paNa vidyamAnatA vizvamAM avazya cheja. koInAthI paNa nApADI zakAya tema nathIja. (3) praSna-jIvane jevAne mATe ane tenI khAtrI karavAne mATe meM eka coranA deha-zarIranA TukaDe TukaDA karI nAkhyA, topaNa nA zarIranA koIpaNa vibhAgamAMthI jIva javAmAM AvyuMja nahIM, mATe jIva che ema kaI rIte mAnI zakAya ? uttara-he rAjana? jema araNinA kASTha-lAkaDAmAM agni che. enA game teTalA jhINAM jhINAM TUkaDA karIne bArIkAIthI ke sUkamadarzaka yaMtrathI jovAmAM Ave te paNa agni dekhAze ja nahiM, tema zarIranA game teTalA TUkaDe TUkaDA karavAmAM Ave to paNa tene jIva dekhAze ja nahiM. araNine kASThamAM rahele agni te rupI che chatAM dekhAto nathI, to pachI zarIramAM rahele jIva te arUpI che, e kaI rIte dekhAya. arthAt AtmA-jIva naja dekhI zakAya. tethI te AtmA-jIva nathIja ema mAnI zakAya nahiM. enI paNa astitA AlamamAM-dunIyAmAM cheja. (4) prazna-jagatamAM jema ghaTa-paTa-ma ityAdi padArtho dekhAya che, tema jagatamAM jIva pratyakSa dekhAte kema nathI ? uttara-he rAjana ! A vRkSanAM pAMdaDAM hAlatAM ApaNe sahu joIe chIe. e pAMdaDAne halAvanAra keNa ? te kahevuM paDaze ke pavana-vAyu, e pavana-vAyu rUpI hovA chatAM paNa pratyakSarUpe dekhAte nathI, te paNa pAMdaDAnA hAlavA uparathI pavana-vAyune nirNaya karI zakAya che. tevI rIte zarIramAM halana-calanAdi kriyA karanAra AtmA jIva che e sAbIta thAya che. AthIja jana vinAnA mRtaka zarIramAM halana-calana Adi kriyA dekhAtI nathI. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra. have jema ghaTa-paTAdika pratyakSarUpe dekhAya che tema AtmA-javA dekhAto nathI, tenuM kAraNa e che ke-AtmA arpI hovAthI pratyakSarUpe dekhAto nathI. ethI karIne vizvamAMthI ene kaMI abhAva thato nathI. arthAt jagatamAM AtmA-jIvanuM astitva sadAne mATe ja kAyama che. A rIte zrokezIkumAra zramaNa bhagavaMtanA AtmA-jIvano vilamAnatAnAM vacana sAMbhaLI paradezI rAjAne paNa kabula karavuM paDayuM ke "jagatamAM AtmA-jIva che ja A sivAya kIDIne jIva ane hAthIne chava sarakhe kema ? sarva jIvo sarakhA zAthI ? vagere pradezI rAjAe pUchelA praznonA samAdhAna karavA uparAMta palaka Adi pramAnA paNa zrIkezIkumAra zamaNu bhagavaMte saMtoSakAraka pratyuttara ApyA, ane nAstika evA pradezI rAjane Astika banAvyA, teNe zrAvakanA bAra vrata paNa svIkAryA. prAMte pitAnI sUryakAntA rANuthI thayela upadravane samabhAve sahana karI, pauSadhAgAramAM samAdhipUrvaka mRtyu pAmI, saudharma nAmanA pahelA devalokamAM te sUryadeva rUpe utpanna thayela A saMbaMdhamAM vizeSa jIjJAsue zrIrAyapAseNuM Adi Agama Jthe jevA. ka sarvajJa vacanathI AtmA-jIvanI sidika rAga dveSa ane ajJAna sarvathA jemanA vinAza pAmela che, tathA traNe kALanuM traNe lekanuM ane alakanuM nikhila svarUpa hAtha mAM rahelA AMbaLAnI mAphaka pratyakSa jemaNe nihALyuM che evA zrI sarvajJa vibhu jaNAve che ke jagatamAM AtmA-jIva che. AvA zrI sarvajJa vibhunA vacanathI paNa AtmA-jIvanI siddhi thAya che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 laukika anubhavathI paNa AtmA-jIvanI siddhi na duniyAnA nikhila Astika darzane te deha, indriya, mana ane AtmA mAne che. nAstika darzana je AtmA-jIvane nathI mAno te paNa deha ane Inika te mAne che. deha ane indri thI mana paNa judu mAnavuM joIe. nATaka-sInemAdi jovAmAM talina thayela vyakitane ghaMTaDI Adine avAja thavA chatAM paNa khabara paDatI nathI, kAraNa ke mane tyAM nathI, mATe mana paNa juduM mAnavuM joie. vyAdhithI pIDA pAmatA evA bimAra mANasane DaoNkaTara ke vaidya ema kahe ke bhAI ? A davA ke auSadha levAthI tAruM mana vihala thaI jaze ? tyAre te kahe ke "bhale, mAruM mana vihata thaI jAya, paNa mArA prANa bacAvo." AthI mana sivAya paNa prANa nAmanI bhinna vastu che. vaLI vyAdhithI asahya pIDA pAmatA e bimAra mANasa bele "bhale, prANa jatA hoya te jAya paNa A asahaya duHkha mArAthI sahana thaI zakatuM nathI." e jaNAve che ke mArA e zabdathI saMbodhAtI AtmAjIva nAmanI judI vastu che. Ama laukika anubhavathI paNa AtmA-vanI siddhi thaI zake che. ka jIva-viSe darzanakAronI mAnyatA mAnyatA jagatamAM pravartI rahelA darzane potapotAnI pramANe paNa AtmA-javane ravIkAre che. juo (1) jainadarzana-jIvane nityAnitya mAne che. (2) baudazana-vane kSaNika mAne che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. (3) sAMkhya darzana--jIvane phUTastha nitya mAne che. (4) vedAMta dana-jIvane brahmasvarupa mAne che. (5) vairoSika na--jIvane vyApaka mAta che. (6) nyAya darzana--jIne vyApaka mAne che; ane aNusvarUpa paNa mAne che. (7) mImAMsaka dana--jIvane nitpAnitya mAne che. zabdanI sidhdhi Wan jIva pU kalikAla sarvajJa bhagavAna zrImad hemacaMdrasUrIzvarajI ma zrIe zrIsiddhahema' vyAkaraNamAM AvatA vArkiMgaNamAM 'nauSa (naug) mALavArane (To leave) prANane dhAraNa karanAra, e paraaispadanA dhAtu parathI " anna (-1-48)" e sutramI 'arre' karela che temAM cAra anubandha hAvAthI te cAlye jatAM khAkI rahela je gautra nA pattAra mAM maLI jatAM 'no' zabda siddha la che. A rIte vyAkaraNathI 'nItra' zabdanI siddhi jaNAvI . tenuM lakSaNa jaNAvAya che. te have jIvanu--lakSaNa jIvatuM lakSaNa aneka rIte che, e--- caitranA hajjA nIH-' caitanya jenAmAM hAya te 8 jIva " kahevAya che. A lakSNu nizcaya nayane AzrIte che. (2) 'sattvAnA kSaLamU:' upayega lakSaNavALe! je hoya te (733 che. ( tatvArthAdhigamasratre dvitIyA'dhyAye sUtra -8 ) A lakSaNu paNa nizcaya nayane AzrIte che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 (3) "bApAna pathati : prANane dhAraNa kare te jIva kahevAya che. A lakSaNa vyavahAra nayane AzrIne che, (4) " sattA medAna mAM kADhI nA saMsartA pariniryAtA, sahmAtmA naanylkssnnH|" je vividha kamane kartA hoya, te te karmanA phaLane jotA heya, tadanusAra cAragatimAM paribhramaNa karanAra hoya ane sAdhana pAmIne te karmathI chUTe thanAra hoya te ja AtmA-jIva Ave che. A sivAya AtmAnuM anya lakSaNa heI zakatuM nathI. A rIte chavanuM lakSaNa vividha rIte ghaTI zake che. ka jIvanA paryAya vAcaka zabdo chava kahe ke AtmA kahe e banne paryAya vAcaka zabda che. Aje paNa e banne zabdo sarvatra vyApaka che. vaLI jatu, prANI ane satyAdi e paNa chavanAja paryAya vaka zabda che, cetanazabda paNa jIvane mATe vaparAte prasiddha che. - ka jIvanA aneka prakAra : jagatanA cha be avasthAmAM vahecAelA che. eka siddha avasthAmAM ane bIjA saMsArI avasthAmAM. siddha avasthAne AzrIne siddha thayelA jInA tIrthasika vagere 15 bheda che, ane saMsArI avasthAne AzrIne saMsArI jIvonA 563 bheda che. "navatatva" nI "pavi-suvi-tipikA-raviMda -vi jIvA. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja kara che. je -taka- ddhi, i-r- -rg gAthAmAM tathA leprakAza Adi graMthamAM saMsArI sarva jI eka vidha dividhAdika bheda aneka prakrAre varNavyA che. juo- (1) saMsArI sava cha-sAmAnya rIte cetana--upayoga rUpe eka prakAre che. (2) saMsArI sava jIvo-trasa ane sthAvara rUpe, athavA sAMvyavahArika ane asAMvyavahArikarUpe be prakAre che. (3) saMsArI sava cha -strI, purUSa ane napuMsakabhede, athavA virati, avirati ane dezavirati bhede, athavA bhavya, abhavya ane jAti bhavya bhede traNa prakAre che. (4) saMsArI sarva jIvo H nAraka, deva, manuSya ane tiryaMca gatinA bhede cAra prakAre che. (5) saMsArI sava cha-ekendriya, beindriya, teIndriya, caherindriya, ane paMcendriya bhede pAMca prakAre che. (6) sasArI sava che-pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya ane trasakAya bhede cha prakAre che. (7) saMsArI sava -kRSNalesyA, nalathezyA, kApata lezyA, tejalezyA. pAlezyA, ne zukalalesyAnA pariNAma vALA ane agI kevaLI alezI ema sAta prakAre che (8) saMsArI sarva i -aMDajA, pitA, jarAyuja, rasajA, saMdajA, saMmUrchAimajA, ubhedajA ane upapAtanA bhede ATha prakAre che. athavA deva, nara tiryaMca ane nAraka paryAptA ane aparyAptA bhede paNa A prakAre che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 9) saMsArI sarva --pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e pAMca sthAvara ekendriya, beIndriya, Indriya, caurindriya, ane paMcendriya,bhede nava prakAre che. (10) saMsArI savajI-pAMca sthAvara ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurindriya, ane saMjJI paMcendriya bhede daza prakAre che. (11) saMsArI sarva jIvo-sUkSma ne bAdara ekendriya, vikalendriya, jalacara, sthalacara, khecara, manuSya, deva ane nAraka bhede agiyAra prakAre che. (12) saMsArI sarva jI -pRthvI, apU, te, vAu, vana spati ane trasa e zakAya paryAptA ane aparyAptA bhede bAra prakAre che. (13) saMsArI save cha-sUkSmanigodarUpa eka asAM vyavahArika, pRthvI-apa-teu-vAu-sAdhAraNa vanaspati e pAMce sUkama ne bAdara, pratyeka vanaspati ane trasa bhede tera prakAre che. (14) saMsArI sarva -sUkSma ne bAdara ekendriya, traNa vikalendriya, asaMgI ne saMjJI, e sAte paryAptA ane aparyAptA bhede cauda prakAre che. athavA (1) mithyAdaSTi (2) sAsvAdana (3) mizra (4) avirata samyagadaSTi (5) dezavista (6) pramattasaMyata (9) apramattasaMyata (8) nivRtti bAdara saMparAya (9) anivRtti bAdara saMparAya (10) sUkSma saMparAya (11) upazAnta kaSAya vItarAga chaghastha (12) kSINa karAya vItarAga dAstha (13) sagI kevaLI ane (14) Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ayegI kevaLI ema caudaguNasthAnaka vartI jIvAe karIne cauda prakAre che. A rIte siddhAntAnusAre jIva bhedo aneka prakAre che. jIva--AtmAnA pramANabhUta zlokA Wan (6) na jJAyate na mriyate kadAcinnAyaM bhUtvA bhaviteti / 66 naina' inti rAbrAuna, naina dghati pAvaDa: 1 na cainaM kledayantyApo na zoSayati mArutaH // (jhASAsUtravRtti, vR. 29, oaa ?) A AtmA kadApi utpanna thatA nathI ane te mRtyu paNa pAmatA nathI. vaLI A AtmA utpanna thaI ne pachI thaze ema paNa nathI. A AtmAne zastro chedI zakatAM nathI, agni khALI zakatA nathI, pANI A-bhinuM karI zakatu nathI ane vAyu sukAvI zakatA nathI. , (2) "acchedyo 'yamabhedyo'yamavikArI sa ucyate / nitya: satatanaH sthANuracaDhADava' sanAtanaH II" (mAcArAtravRtti, ghR0 22, she|02) A AtmA acchedya che, abhedya che, ane te avikArI kahevAya che, temaja A AtmA nitya, satataga (niraMtara gatikaranAra) sthANu, acala ane sanAtana che. T (2) thayaM hrama dAhyAmA, ca tat ruma stute / patha' zramati jJa'sAre, svayaM samAjU vimukhyate / / " (yuddha cAcanIti, 206 xa0 2) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 AtmA pAteja karma kare che, te karmanuM phaLa AtmA te ja bhogave che, saMsAramAM paribhramaNa AtmA pAte ja kare che, ane saMsArathI mukata paNa AtmA pAteja thAya che.' (4) cuma'numAni rmAMna, thaya hanti saiTina svayamevamukhyate, duHpaniSa suvi||" (gayAtmika rAmAyaNa, saMcAra 20 1, 30 24) dehadhArI AtmAe peAteja zubha ane azubha karmo kare che, temaja tenA mULarUpa sukha ane duHkha paNa poteja bhogave che.' (9) 6 thacamuLapate nandu:, svayameva viSarSate / mudrakuve tathA mRtyu', svayamevarSiya iti ||' (mahAmAta, zAnti, A 229 skreza. 6) jIva svaya... utpanna thAya che, svayaM vRddhi pAme che, svayaM sukhane duHkha pAme che, tathA svayaM mRtyu pAme che.' (6) "jJane sauyA; cahe sIyA, mauvA: tamastake gvAlAmAtA che. zIvA, sa` nauSamaya"nam / " (atrimRti, O10 31) jaLamAM jIvA che, sthaLamAM jIvA che, parvatanA zikhara para jIve che, jvALAnA samUhathI sahita evA agnimAM jIve che, tathA A samasta jagata jIvamayaja che. ' (7) "kAma krodha lobha moha tyaktvA'tmAnaM pazya hi ko'ham AtmajJAnavihonA mUDhAste pacyante narakanigUDhAH // " (me mugara, jA. 7) kAma, krodha, lebha ane mehane tyAga karI, AtmA ne ja Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 je ke huM koNa chuM ? AtmajJAna rahita evA mUDha purUSa narakamAM paDIne pakAya che, arthAt pIDA pAme che." (8) "uddharedAtmanA''tmAna', mAtmAnamavasAdayet / Atmaiva hyAtmano bandhurAtmaiva ripuraatmnH|| " - (bhagavadgItA, a0 6, 'lo0 5) sva AtmA vaDe sva AtmAne udare, tene pIDA thavA na de. kAraNa ke AtmA ja AtmAno baMdhu ane AtmA ja AtmAne zatru che.' (9) " yathAdIpA nivAtasthA nizcalo vAyuvarjitaH / prajvalannAzayet sarvamandhakAra mahAmate? // " "tavadoSavihInAtmA, bhavatyeva nirAzrayaH / nirAzA nizralA vatsaH, na mitra na ripustadA // " (padmapurANa, khaNDa 2, a0 86 zlo0 59-60) he mahAmati ? nema vAyu 10 sthAnamA rahelo, nizraNa, vAyurahita ane saLagAve e dI samasta aMdhakArane nAza kare che, tema he vatsa? nirdoSa nirAzraya ane AzA rahita evo AtmA jayAre nizcaLa thAya che, tyAre tene koI paNa mitra ke zatru rahetA nathA.' (10) " ye ni:spRhAstyakasamastarAgA statvaikaniSThA galitAbhimAnAH / saMtoSapoSakavilInavAJchAste raayanti svamano na lokam // ' . (hRdaya pradIpa, lo. 22) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeo ni:spRha che, jemaNe samasta rAgane tyAga karyo che, jeo tattvamAM ekaniSTha che, jeonuM abhimAna gaLI gayuM che, tathA jemaNe saMtoSanI puSTine lIdhe sarva vAMchAne tilAMjalI dIdhI che, evA te purUSo AtmA ne ja raMjana kare che, paNa lekane raMjana karatA nathI." (16) "tamAna satata vadhyAnagaDha.. swifkArazya tharatha, rauDha vihune !" (taragAmRta, kA. 26). niraMtara AtmAnuM jJAna, dhyAna ane tapanA baLa vaDe rakSaNa karavuM joIe. nahIMtara pramAdI thayela A jIvanuM zIlarUpI ratna nAza pAme che ? (22) "nA nA nAma, 7 tirNa nApi mags: . na rekaH ritu nidAtA, sAviSama: " huM nArakI nathI, tiryaMca nathI, manuSya paNa nathI. tathA deva paNa nathI, kintu siddha Atma svarU5 chuM. ane dazyamAna A - sarva te kevala kameneja vibhrama che." (2) "garamAne seAi mijA, kAti ! adehaH kama nimuktaH, paramAtmA na miyate // " ( , prasAra 2, se. 26) karmarUpI kAdavathI kalaMkita thayelA dehadhArI evA AtmAo paramAtmAthI judA che, ane deharahita karmathI mukta thayela AtmA paramAtmAthI jude nathI, arthAt paramAtmArUpaja che.' Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Com athASTAvAtmaguNA dayA sarvabhUteSu kssaantirnsuuyaa| zaucamanAyAso maGgalamakArpaNyamaspRheti // " (autamati , za0 8. kA 4) "samasta jIvo para dayA, kSamA, asUyA, pavitratA, duHkhazanya tA, maMgala, kRSNatA rahitatA ane nispRhatA, e AThaja guNe AtmAnA che. " (29) " na rAta dharma, kAmo tarAjhauI. mahAmAhavimUDhena, tenAtmA vanicatA dhrudham // " | (gtihAsa pujA, a* 28 - 1) je dharmane sAdhato nathI, ane kAmane krodhanA AkAyarUpa che, te mahAmahathI vimUDha thayelA evA ja pitAnA AtmAne nizcaya pUrvaka Thage che ema samajavuM." (16) "svahita tu bhavejajJAna cAritraM darzanaM tathA / taH saMrakSamAM jaina, ravi mitakuthare " [saravA nata aa 196] che. "jJAna, darzana, cAritra ane tapanuM AcaraNa eja Atmahita che ema sarvAe jaNAveluM che. (2) "kaorSatumeMdA, sva-nirca--swe kALa suvahuDhA, rASavASitAH " (ReTIlA, prANa 1, 0 67) "saMsArI che nArakI, tiryaca, manuSya ane deva ema cAra prakAre che. te karmanA sambandhathI pIDAyelA ane prAyaH aneka dukhavALA che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 (28) "mALA vitu: protjhA, mUtAni tattva; matAH| sIyAH pIndriyA jJeyA:, roSA:- havIritA: I" (AcArA:tra, 40 6, 3. 6, vru. 72) eindriya, tendriya, ane candriya vAne prANI kathA che, vRkSAne--vanaspatikAyane bhUta kahyA che, paMcendriyAne jIva kahyA che, ane vanaspati sivAya zeSa ekendriyAne satva kahyA che.' A sivAya pazu jIva-AtmAnA pramANabhUta aneka kSeAA maLo zake che, paNa sthaLa sakAne laIne mAtra uparokata zlokAne ja nirdeza karela che. # prastuta jIvatattva vicAra cu jIvatattva vicAra' e nAmanI A pustikAnA lekhaka mahA-- zaya zAhu cImanalAla dalasukhabhAi khaMbhAtavALA dharmazradghAvata tattvarasika vidvAna che. pUrva' paNa teethI sa'kalita tattvArthAdhigamasUtrapadyAnuvAdma vivecana ' ane " krama vicAra " e me pustikAo prakAzita thayela che. prastuta pustikAmAM temane AtmA-jIvanA bAdhaka ane sAdhaka hetuo sakSepathI suMdara rIte varNavyA che. jIvane bAdhaka arthAt aHdhapatana karAvanAra pratikULa hetu nIce pramANe che---- (1) anAdikAlIna mithyAtva (2) saMjJA-vAsanA--cchA (3) avirati (4) viSayalAlupatA (5) kaSAya ane nekAya (6) mega (7) aDhAra pApasthAnaka (8) lezyA (9) aMtarAlana (10) ja(11) paryApti (12) zarIra (13) indriya (14) saMhanana (15) saMsthAna ane (16) sthiti Adi, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chavane sAdhaka arthAta vikAsa paMthe laI janAra anukuLa hetuo nIce pramANe che. (1) jIvana vikAsa prathama guNa sthAnake sukRtabaMdhathI prAraMbha (2) mArganusArInA 35 guNa (3) jayaNArUpa upayoga (4) dAna, zIla, tapa, bhAvarUpa sAmAnya dharma(5), samyagdarzana (6) samyaga jJAna (7) avirata samyagRSTi (8) phaLanI IcachA rAkhyA vinA svecchAe svIkArAtA ane AcaraNamAM utArAtA vrata-niyama Adi (9) samyak cAritra (10) bAravrata (11) sarvavirati (11) apramatta (13) sUkSma saMparAya (14) kSINamoha (15) sagI (16) agI (17) sarvakarmakSaya ane mokSa. upasaMhA 2 ' , uparokata upodaghAtamAM jaNAvela AtmA-jIvanI siddhi aneka rIte siddha karavAmAM AvI che. eja AtmA-jIvane tattva-vicAra ALekhAela A pustikAmAM mananapUrvaka vAMcI, vicArI vAMcakavarga jIvahiMsAdi janya karma baMdhanathI mukta thAya ane samyagujJAna ne samyam kriyA dvArA AtmAnI sAcI AjhAdI prApta karavA pUrvaka mukitanA punita paMthe prayANa kare ema Icchato sadbhAvanA pUrvaka viramuM chuM. vIra saM. 2488. vikrama saM. 2018 lekhakaHnA mAgazara zudi 11 ne semavAra zAsanasamrATuM A0 zrIviyanemi (mauna ekAdazI, tA. 18-12-61. surIzvarajI ma.zrInA paTTAsthaLa laMkAra A zrI vijayelAvamAMDavInI paLamAM nAgajIbhUdaranI yasUrIzvarajI mozrInA paTTapoLa, zeTha ratanacaMda gulAbacaMda ghara mahopAdhyAya zrI dakSAvijya jana upAzraya rAjanagara , jImazrInA paTTadhara paMnyAsapravara amadAvAda-gujarAta. zrI suzIlavijayajI gaNivarya. guma mavata che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOOOOOOOOOOF parama pUjaya AcAryadeva zrI vijayakumudasUrijI mahArAja janma : 1977 phAgaNa suda 6 khaDasalIyA dIkSA : 1958 kAtika vada 3 amadAvAda. paMnyAsapada : 1978 vaizAkha suda 3 pAlitANA. upAdhyAyapada : 1991 caitra vada 5 kadaMbagiri. AcArya pada : 1992 vaizAkha suda 4 pAlitANA svargavAsa : 2012 poSa vada 4 lIMca HOOOOOOOOOO Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva, deAzI punamacaMda lallubhAI jeenuM kuTuMba kapaDavaNajamAM jIvaNalAla suMdaralAlane nAme ghaNuM jANItuM che. teoe jIMdagIbhara janasevA ane nAta jAtanA bhedabhAva vinAnI bhAvanAthI ghaNuAene saMtApyA che. kapaDavaNajamAM premALa kuTuMba tarIke te ghaNA jANItA che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 10 pUjaya pitAzrI: Ape mane asAdhAraNa premathI ucheryAM. mhArI nAnI umaramAM jananInuM avasAna thavA chatAM tenI kheATa mane khIlakUla jaNAvA dIdhI nathI. jamAnAne anukuLa ucca keLavaNI paNa sArI ApI. krAIka kamanA udaye var3emamAM paDI javAthI mArI pAsethI svAbhAvika AzA rAkhelI kATuMbika Arthika sevAo jIvananAM keTalAe varase sudhI hu* karI zakelo nahi; chatAM Ape mane krAi divasa apriya zabdo paNa kahyA nathI. dhaMdhAmAM kAMika sthira thayA bAda bhAie bhAganI vahecaNImAM nAnA banA AgrahathI Ape peAtAnA mATe mIlkatamAMthI sarakhA hissA mAgyA, je mujaba karavA meM nA pADI. A matabhedA gabhIra rUpa levA sAthe varase sudhI laMbAyA; daramiyAna nAnA baMdhunuM phrensaranA vyAdhithI avasAna thayuM; jo ke pachIthI mIlkatanI vaheM'caNInI samajuti tha; tA pazu tuTelA snehanA tAra pAche nAja sadhAyA ne thADAka varSa bAda ApazrInuM paNa avasAna thayuM. kevaLa thADAka paudbhagalika lAbha khAtara nAnA bane temaja ApazrIne jIvananA pAchyA varasAmAM Atta ane raudra dhyAnamAM saDAvAvuM paDe tevA saMjogAmAM meM mukavA mATe mhane apara'pAra pazcAtApa thAya che. ApanI tathA nAnAbanI kSamApanA tathA mhArA dASAnA kicita prAyazcitarUpa A tattvajJAnanuM ladhupustaka ApanA phoTAsAthe sa'pAdita karAvI Apane kSamAvu chuM. puNyasvarUpa bhaya AtmAe avirata urdhvagAmI thAe eja A dASita AtmAnI aMtarathI sA prAthanA. kapaDavaMja tA. 11-1-1961 kSamApanA putra sAmAbhAInA varana Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama viSaya 14 2625 prastAvanA 3 upaghAta zuddhipatraka sAta tatva chavanuM lakSaNa dravya ane bhAva prANa jIvanA prakAra siddha chavA saMsArI jIva sthAvara athavA ekendriya jIva trasajIva (vikalendriya, paMcendriya) saMgI ane asaMjIva (tiryaMca ane manuSya) madhyaka aDhIdvIpa athavA manuSyakSetra karmabhUmi ane akarmabhUmi deva (kapana ane kalpAtIta) traNa lekra (urdhva, adhe ane madhya) nArakabhUmi ane nAraka jIva aMtarAla gati (avigraha ane vigraha ) yoni janma paryApti zarIra indriya (dravya ane bhAva) 26 27 29,30 37 44 53 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTa 63 61,64 69,74 75,76 80 thI 90 saMjJA jIvanAM dehamAna sthiti (AyuSya ane kAya) jIvanAM AyuSya ane svakIya sthiti saMhanana ane saMsthAna jIvanAM sthAna samughAta aDhAra pApasthAnaka lezyA kaSAya ane nekSAya upayoga (sAkAra ane nirAkAra) samyagadarzana cAritra ane paMcAcAra bhAva guNasthAnaH (1) mithyAtva (2) sAsvAdana (3) mizra (samyakRmithyAva) (4) avirata samyagUdaSTi ( sAmAnya dharma ) (5) dezavirata samyagadaSTi zrAvakanA bAravrata ArtadhyAna ane raudradhyAna (6) sarvavirata athavA pramatasaMvata pAMca mahAvrata ane traNa zalya 102 105 thI 107 110 113 thI 177 113 116 117 119 131 132 140 141 142 thI 144 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 48 viSaya pRSTa 145 146 14 149 150 dharmadhyAna ane pAMca pramAda (7) apramatasaMyata (8) apUrvakaraNa upazama athavA kSapaka zreNi; sapRthaphatva- savitasavicAra e paheluM zukaladhyAna (9) anivRttibAdara bAdara kaSAyane sUkSma karavA ane sUkSma lebhanuM kiTTIkaraNa 151 (10) sUmasaM5rAya 154 pUrva ane apUrva rasaspaddhaka (11) upazAMta meha 156 chasthavItarAgatva 156 (12) kSINamANe 158 apRthaphatsavitarka avicAra e bIjuM zuphala dhyAna; 158 cAra ghAtI karmane kSaya 158 upazama ane kSepaka zreNinI tulanA 160 (3) sagI kevalI tIrthakara ane sAmAnya kevalI; tIrthakaranI vizeSatA 167 sUkSmakriyAanivRti e trIju zukuladhyAna 160 bAdara vegane sUkSma banAvI sUkama mana ane 169 sUkSma vacana yoga e beno nirodha. 169 (14) agI kevalI samucchinabuparata kriyAaniti e zuM zukaladhyAna, sUkSmakAyAgane niradha. 170 170 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 17 17 viSaya pRSTha siddhagati upasaMhAra: 174 cAra vastunI dulabhatA, cAra purUSArtha; 174 cothA avirata samyagUdaSTi guNasthAne karmabaMdhanuM paheluM kAraNa mithyAtvanau kSaya thatAM kSAyika samyagadarzana 175 bAramA kSINumeha guNasthAne mehanIya kSaya thatAM avirati, pramAda ane kaSAya e traNa karmabaMdhanA kAraNane kSaya caudamA aAgakevalI guNasthAne agI banatAM karmabaMdhanA chellA kAraNa kegane kSaya 178 pariziSTa (1) vizvAzana yA cauda rAjalaka (2) jaMbudIpa 182 (2) ahIdIpa () jIvavicAra prakaraNa (mULa ane padya ) (5) jIvanA 563 bheda 181 18 185 215 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. zuddhipatraka paMkti 2 % ^ & * 2 - 3-4-5 mugdala temAM 8 8 - 8 - azuddha tirthaMkara tIrthakara bodha bAdha janapraNItaja jinapraNita ja AprAdezika aprAdezika pudgala paMgalA gati kastAM gati karatI vakhate sthiti karatAM sthiti karatI vakhate Tyudhimizra skaMdhasaMbadhdha pudgala vAMco skaMdhamAM skaMdhamAM bAdara skaMdhamAM e darekanI enI niHzvAsa niHzvAsa Adi pariNAme pudgalanA pariNAma ane kAryo alekAkAza kAkAza alekakAza alakAkAza samasta samasta (leka ane aleka) a. 5 sU. a. 5 . 9 chavamAM praveza pAmelA - jIvanIkalyANaprada vikAsa pAmatI arthAta 8 8 U - 8 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkti azuddha zuddha 25 15 9 a. 10 bAdara sthAvara bAdara vanaspatikAya je jIvanA kalyANaprada vikAsanuM sAdhana che. a. 8 sthAvara bAdara sAdhAraNa vanaspatikAya jIvavicAra cAra. samuga 17,18,19 phuTanoTa chava vicAra 22,23,24,25,26,66,74 24 20 be 25 14 samudram 25,26,36, 37 46,70,71 phuTanoTa tatvArthIdhigama 30 13 35 24 samyagraSTi nIta urAMta sthi0 kramazaH aMtarAragani thatA 38 tattvArthIdhigama hatA samyagaduSTi tIta uparAMta sthira , kramazaH adhika attarAyagati 5 17 23 54 58 20 paMcendriya vaikraya inaya. nivRtti paMcendriya vaikriya Indra 20. 24,25 nitti 12 atijJAna zutajJAna Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSTa 63 }G 70 1 73 3. 8. 80,82 83 84 8 47 92 93 pati 19 13 15 17 7 23 21 13 6 8,1 5 phruTaneTa mUkA 3 14 para azudha krodhamAhanIya chevaTanA te anapavattanIya 7,05,0,00,00, wwSwwS A` ayu trasavADImAM trasavADI tejasa pavananA pratyeya samruddhAta "" sama pArakAnI anivRttimAdara anivRttimAdara tAkaSAyane zudha krodhamAhanIya chevaTanA anapava nIya 7,05,60,00,00, ra w w w w w w Ayu s43,44 trasanADImAM trasanADI "" sajJAna mithyA sajJAna jIvanuM mithyAtva tejas-vAMcA parvatanA pratyeka samuddhAta sUkSma sUkSmatara pArakA anivRttikhAdara anivRttikhAdara tAkaSAyanA 1 jue tattvArthAdhigama sUtra anya mU08 9 '' 1 ra Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 pRSTa azuddha zuddha 20 2,3,4, lITI rada kare. 1,2,3 avAya kSapazama avaya kSayAparAma 25 jana 100 101 2 juo tatvArthI dhigama sUtra a01 sU27 kSayaparAmAM yopazama lITI rada kare. 2 2, a01 sU027 jana hIyamAna hInamAna sAmAnthataH sAmAnyataH kSAyayikabhAvajanya kSAyikabhAvajanya kSAyIkabhAve kSAvikabhAve samAnAryaka samAnArthaka samyagadarzana samyagadarzana vAMce yAtmacitA thAvatkathita cothA yA navamA cothAthI navamA cAratrine cAritrane chamasthavItarAga chadmasthavItarAga sarvaprakRitane sarva prakRtine 5cAcAra paMcAcAra 102 102, 203,104,105 105 106 107 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkita zuddha 21 108 azuddha kAlacAra kAlAcAra kalitakata kAlika zrata Ana-havA anihara avAravavA avadhAravA samyagadarzana samyagradarzana mithyatva mithyAtva sAyamithyAdaSTi samyamithyAdaSTi ane kahuM kahuM ane samyagadaSTi samyagUdaSTi 110 113 114 120 125 thI 129 136 12 143 2 153 4 5 2 8 - AcityA aucitya samyagadarzana samyagadarzane vAMco digaparimANu digaviramaNa bhagopabhoga parimANu bhagaupabhoga viramaNa vAyika vAcika bolavanA balavAnA prakatine prakRtine prakRtine prakRtinI kSapaka kSapake a. khaMDaNi e khaMDaNie upamazreNi upazamaNi sthAne guNasthAne 158 160 162 e samyaggadaSTi samyagadRSTi Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 @ pRSTa 168 172 175 176 @ m m 177 h m nh m 178 18 190 13 194 y sh b` azuddha zuddha brAmaMDala bhAmaMDala sattaDa sattA sAmyadRSTi samyagraSTi sUkSmabhaMparAya sUkSmasaM5rAya saMyita saMcita bhaMparAya saM5rAya sanubhava anubhava cAritrahanA cAritramohanA jyornicaya tirmaya zatra zatru jesimatANa jesimatANa kaThThA kaTThA saMkha gaDula gaDala udahiyA uddahiyA 12 'tirikkhA tirikkhA kheyarA khayarA bAhiM vAhi kheyarA khatharA avihA avihA ema 15 che. ____ sahassamahiya sahassamahiya 17 anINa-tIttha-tItthA ajiNa tittha-titthA 13. addhadhaNA addhaddhaNA 15 juhuta 15 pakikhasu, bhuja pakkhisu bhua 195 b` 107 b` b` bh bh w 2 01 bh Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pR2 paMkita nk: 205 2.7 50 w a azuddha gAuAhi gouAhi parihANI parihANI teuni teu-ti ukkAsA ukkosA pali IvamA paliovamA pakkhINa pakkhINa asakha asaMkha gabhaja garbhaja IgAhaNAra ogAhaNAra aNatakIyA aNatakAyA mathA saMkSepathI pANi di paNi di egidiesu pagidiesu adrava aTTava caDaNha cauNDa 208 2 210 dA 212 06 - 213 sattesatte satta satte vigali diyesu vigali diyesu sapiDiA sa piDiA siddhANa: siddhANa tesi, tesi mamihiMti bhamihiti sapaisa patte sapai sa patte sammate sammatte sari-saThe sarisiDhe ujama ujjama gaNue traNadharee zakhittA sakhittA saya-samudAo sayasamudAo pRthavI 6 - 214 215 pRthvI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI paramAtmane namaH | jIva tattva vicAra sAta tattva | jIva, ajIva, Azrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tattva che.? tava zabdathI vastu samajavAnI nathI; paraMtu jIvane AdhyAtmika vikAsa samajavA mATe tattva e eka zabdaprayoga che. dareka tirthaMkara bhagavaMta uparokta tatvanI artha rUpe prarUpaNA tIrtha sthApatI vakhate kare che ane temanA sAkSAta gaNadhare tene jhIlI sUtrarUpe AgamagranthomAM gUMthe che. sAmAnya kevaLI mAtra dharmanI prarUpaNa kare che ane tema karatAM tattvane bAdha paNa Ape che. puNya ane pApa e be tattva gaNatAM tattva nava che; paraMtu uparokata sAta tattvamAMnA Azrava tattvamAM e beno samAveza thai jAya che. tava zAzvata che ane te jInapraNataja hoya che, tethI temAM vadhAre ke ghaTADe keI karI zakatuM nathI; mAtra bhavya prANInA hitane dhyAnamAM rAkhI vizeSa samaja mATe tenuM judI judI rIte pratipAdana karI zakAya che. anAdi evA A vizvamAM jIva ane ajIva e be tattva te jIvanA pratyakSa anubhavano viSaya che. prANa dhAraNa karanAra ane * upayoga lakSaNavALo e jIva che; jyAre prANuDIna ane upayoga1 juo tattvAdhigama sUtra - 2 juo tasvArthAdhigama sUtra a. 1 .4 a. 2 ru. 8 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSaNarahita evuM jaDatatva e ajIva che. A pustikAmAM java tatvane kAMIka vistArathI vicAra karavAne levAthI ajIva tattvane saMkSepamAM vicAra karI laIe. ajIva tattvamAM cAra dravya (padArtha) che. 1. dharmAstikAya, 2. adharmAstikAya, 3. AkAzAstikAya ane 4. pudgala, keTalAka AcArya kAlane ajIva dravya gaNe che; jyAre prajJApanA sUtramAM kAla sahita pAMca ajIva dravya sIdhAM kahyAM che. ajIva dravyamAMnuM eka pula dravya rUpI che; jyAre bAkInAM cAreya ajIva dravya ane pAMcamuM jIva dravya arUpI che.' dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAritakAya e traNe dravyo pradezanA samUharUpa hovAthI kAya gaNAya che ane e traNe dravyo vyakitarUpe eka eka ane pRthaka pRthaka che. A dareka dravyanI sthiti anAdi anaMta hovA chatAM pariNamanazIla che." pukala ane jIva e dareka dravya vyakitarUpe anaMta che; e darekanI sthiti paNa anAdi anaMta hovA chatAM pariNamanazIla che.je pudgalanA be prakAra che; 1. paramANu ke je svataMtra ane AjhAdezika aNurUpa che;7 ane 2 skaMdha ke je prAdezika aNuonA samUharUpa che. vyakitarUpe pratyeka skaMdhapudgala ane java e be pradezanA samUharUpa che. 1 juo tattvAdhigama sUtra 5 juo tasvArthAdhigamasUtra a. 5 sU. 1 a. sU.3,13, 14 a. 5 sU. 38 ? , , a.5 sa. 7, 14 a. 5 sU.4 7 , , a. 5 su. 11 paramANurapradeza: , bhASya a. 5 sU. 7 8 , , a.5 sU-25 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAzAstikAyanA be vibhAga cheH 1. lekAkAza ane 2 alekAkAza; kAkAza e che ke jemAM jIva ane bAkInAM achava dravyo rahI zake che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, pudgala (aNu ane skaMdha) kAla ane jIva e darekane kAkAzamAM sthAna prApta thayela che. alekAkAza e mAtra khAlI jagyA che, temAM koI dravya nathI. dharmAstikAyanuM kArya gati karatAM (jIva ane pudgala) dravya gatimAM sahAyaka banavAnuM ane adharmAstikAyanuM kArya sthiti karatAM (chava ane puggala) dravyane sthitimAM sahAyaka banavAnuM che. lokAkAzanuM kArya chava achata dravyane potAnI aMdara sthAna ApavAnuM che. jIvanuM kArya paraspara upakAra karavAnuM ane kAlanuM kArya vatane, pariNAma, paratva, aparata Adi che.' putala rUpI che; eTale temAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza hoya che. pulanA be prakAra upara javyA che; temAMne zuddha evo paramANu nitya ane apradezI che, chatAM temAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e guNo rahelA che. skaMdhagata arthAt skaMdhamizra paramANuM e pradeza kahevAya che. skaMdha be, traNa, cAra, pAMca.........saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta, ane anaMtAnaMta e judAjudA prakAranA paramANusamUhanA banelA hoya che. 1 juo tavAthI dhigamasUtra 6 juo tasvArthAdhigamasUtra a.5 sR.9-18 , , a.5 sU. 23 2 , , apa sa. 177 , , a. 5 se. 3 , a.pa sa. 18 11nuM bhASya, dravyaloka prakAza saga 11 zleka 11 , a. pasU. 25 8 , , a. 5 su. 17 5 ) , a. 5 su. 22 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pujhalanuM kArya temAM pradezanuM bhegA thavuM ane temAMthI pradezanuM chUTA paDavuM e che arthAta skaMdhamAM paramANuM (pradeza)no caya apacaya thayAja kare che; Ama te pariNamanazIla che. paramANumAM rahela rUpa rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e darekanI mAtrA avyakata hoya che; jyAre skaMdhamAM rahela rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e darekanI mAtrA vyakata vyakatatara vyakatatama hoya che. (1) zabda, (2) baMdha, (3) sUkSmatva, (4) sthUlatva, (5) saMsthAna (AkAra), (6) bheda, (7) tamaH (aMdhakAra), (8) chAyA (pratibiMba-paDachAyo), (9) Atapa ane (10) udyota Adi puThThalaskaMdhanA pariNAma che; A uparAMta (1) zarIra, (2) vAcA, (3) mana, (4) uzvAsa, (5) niHzvAsa, (6) sukha, (7) duHkha, (8) jIvana ane (8) maraNa Adi paNa puggalanA pariNAma che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, alakAkAza ane jIva e darekanA asaMkhyAta pradeza che. aleke kAza ane samasta AkAza e darekanA anaMta pradeza che. kAlane pradeza nathI, paraMtu te anaMtasamayI che.* ajIva tatvanA ATalA vihaMgAvalokana pachI bAkI rahetA to para paNa najara nAkhI laIe. jIvamAM praveza pAmatA karmapuggalanA pravezadvAra rUpa Azrava che. mana, vacana ane kAyA e darekanI pravRtti athavA yuga e pravezadvArarUpa che." 1 jue tattvArthAdhigamasUtra a. 5 sU. 1920-24 2 , , a.5 sU.7-8 3 jue tattvArthIdhigamasUtra a. 5 sU. 4 , a. 5 sU. 38 - a. 6 sU. 1 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvamAM praveza pAmela karmapuggalano jIva sAthe thato tarUpa saMbaMdha e baMdha che.? jIvanI kalyANaprada vikAsa pAmatI avasthA arthAta Azravana nirodha e saMvara che. A avasthAmAM paNa jIvane pUrvaparicita vAsanAnI kheMcAkheMca rahyA kare che, tema chatAM satata jAgRti rAkhatAM jIva azubha karmone nyUna nyUnatara nyUnatama karato rahI zubha karmone adhika adhikAra adhikatama karato rahe che. janma maraNanI ghaTamALa kaThavA mAMDatAM jIva sAvadha bane che ane karmone nAza karavA udyamazIla banatAM tenI jAgRti ane vizuddhi jema jema vadhatI rahe che tema tema saMvaranI mAtrA vadhatI rahe che. jIvane karmanA ravipAka anubhavavA athavA tapa e be dvArA nirjarA thaI zake che. karmane dezataH kSaya e nirjarA. jIva nirjarA be prakAre kare cheH 1 jUnA karmanA ravipAka anubhavatAM javAM ane te sAthe kaSAya karatA rahI navAM navAM karma bAMdhatA javA ane 2 samabhAva keLavatA jo ane jUnAM karmanA ravipAka anubhavatAM javAM. pahelI rIte karmanirjarA karatAM jIva je karma bAMdhe che te tene punaH punaH karmabaMdhanuM kAraNa bane che, paraMtu bIjI rIte karmanirjarA karatAM je karmabaMdha thAya che temAM prakRti ane pradeza e be baMdha paDe che, ane sthiti temaja rasa e be baMdha kaSAyanA abhAve paDatA nathI; AvAM karma jIvathI tarataja chuTAM paDI jAya che. tapathI paNa karmanI nirjarA thAya che. karmanA sarvAza kSayathI svaravarUpe thatI avanI zuddha sthiti e mokSa che; A sthitimAM jIvane karmane sadA mATe abhAva 1 juo tasvArthAdhigamasUtra 3 juo tasvAtha dhagamasUtra a.8 sU. 2, 3 a. 10 sU.22, 24 2 cha a. 9 su. 1 4 a a 10 sU. 3 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che, eTale baMdha, sattA ke udayamAM koipaNa karmanuM astitva hotuM nathI. jIva tene zuddha svarUpe anaMta guNavALo che; temAM anaMtajJAna anaMtadarzana, anaMtacAritra, anaMtavIrya Adi mukhya guNa che. jIvanI A svAbhAvika sthiti che. jIvanA upayoga lakSaNano vicAra karatAM e darekanI carcA yathAsthAne karIzuM. saMsArI jIvanA jJAna, darzana, cAritra ane vIrya Adi anaMtaguNa mithyAtvamohanIya, jJAnAvaraNAdi karmanI prabaLa asaranA kAraNe DhaMkAyela (avarAyela ) rahe che; tenI A sthiti parabhAvamUlaka athavA asvAbhAvika che. mithyAtvamohanIya, jJAnAvaraNa Adi karmanI prabaLatAnA kAraNe saMsArI jIva jUnA karmanA rasavipAka anubhavato te karmanI nirjarA karato rahe che, paraMtu te sAthe kaSAya ane lesyAmaya banato navAM navAM karma paNa bAMdhato rahe che; Ama te saMsAranI janma maraNanI ghaTamAla-reTa vadhArato rahe che. jIvane karma baMdhanAM pAMca kAraNa cheH 1 mithyAtva, 2 avirati, 3 pramAda, 4 kapAya, ane 5yoga. jIvane jyAre potAnA janmamaraNanI paraMparA-saMsAra kaThavA-khaTakavA mAMDe che tyAre tenA vikAsanI zarUAta thAya che, temAM tattvanI pratItirUpa zraddhA thatAM tenuM ajJAna sarI paDe che; mithyAtva sarI paDatAM jIva potAno samyagadarzana guNa prakaTa kare che. zarUAtamAM samyagadarzana pAmavA chatAM jIva viSayonI pUrva paricita vAsanAnI gulAmIne tajavAnI IcchA karavA chatAM tajI zakato nathI. A paristhitimAM te hita, ahita, sAra, asAra, heya, ya, upAdeya Adi samaje, temAM zraddhA paNa rAkhe chatAM vIrya (sAmartha)nA abhAve te avirata rahe che, arthAta pApa 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a. 8 sa. 1 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApArane tajI tenI virati karI zakato nathI. A avirata samyagadaSTi jIva che; keAI keI vAra kSAyikasamakatI jIva paNa Avo hoya che. vIryavAna jIva hitaahita, sArasAra, heyazeyaupAdeya samajI temAM zraddhA karI aviratino tyAga zarU kare che. Avo tyAga be rIte thaI zake cheH (1) dezataH virata banIne ane (2) sarvataH virata banIne. sarvavirata banyA pachI jIvane pramAda ane kaSAya e beno tyAga karavAno rahe che; jIva satata jAgRtipUrvaka avirati, pramAda ane kaSAya vagereno tyAga karato rahe to aMte mAtra ekaja aMtamuhUrtamAM e sarvene tyAga karI zake che. avirati, pramAda ane kaSAya sarI paDatAM jIvanA mehanIya karmane kSaya thaI jAya che ane zukala dhyAnano bIjo pAyo dhyAnamAM dhyAtAM aMtamuhUrtamAM tenA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAya ema cAra ghAtakarmano kSaya thatAM tene kevalajJAna ane kevaladarzana prApta thAya che. A rIte jIvanmukta banyA pachI aMte zukaladhyAnano trIje pAyo dhyAtAM mana AdinA bAdayogopravRttine nirodha karyo pachI sUkSma yugono paNa nirodha-karavAno hoya che. aMte sUkSma kAyayogane nirodha zarU karatAM zukaladhyAnano cotho pAyo dhyAtAM zailezIkaraNa dazA anubhavatA te sUkSma kAyayogane paNa nirodha thatAM chava nijanA zuddha svarUpe ekaja samayamAM siddhipadane pAme che. - Ama jIvane tenI zuddha dazA-mekSa e sAdhya che; jyAre jJAna, darzana ane cAritra e tenAM sAdhana che, ke jenAM sarvAgI vikAsamAMja mukti che. A vastu yathAsthita samajavA. sArU guNasthAnane viSaya A "jIva tattva vicAramAM samajAvavA prayatna karyo che. sAta tatvanA ATalA saMkSipta vivaraNa pachI ApaNe have prathamanA jIvatattvano vicAra karIe. jIvanuM lakSaNa : prANu dhAraNa karanAra ane upayogalakSaNayukta e chava che. 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a. 2 sa. 8 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANuM:-- prANu be prakAranA che; 1. dravya ane 2. bhAva. dravyaprANaH dravyaprANu daza che. 1 sparzanendriya, 2 kAyabaLa, 3 zvAsazvAsa, 4 AyuSya, 5 rasanendriya, 6 vacanabaLa, 7 dhrANendriya, 8 cakSurindriya, ke zrotrendriya ane 10 mana. saMsArI gaNAtA ekendriya jIvane pahelA cAra, didandriya (be indriya) jIvane pahelA cha, triindriya (te indriya) jIvane pahelA sAta, caturindriya (carindriya) jIvane pahelA ATha, asaMjJI paMcendriya (paMcendri) jIvane pahelA nava ane saMjJI paMcendriya jIvane dazeya e pramANe saMsArI jIvane dravyaprANu hoya che. bhAvaprANa:-- bhAvaprANa traNa che. 1 darzana, 2 jJAna ane 8 cAritra. A uparAMta tapa ane vIrya e bene vadhArAnA bhAvaprANa kahI zakAya. siddha chavane anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta cAritra Adi bhAvaprANa hoya che; kevalI evA jIvanamuktapaNe saMsAramAM vicaratA jIvane uparokta bhAvaprANu uparAMta prathama darzAvyA e dazadravyaprANa paNa hoya che. bAkInA saMsArI jIvane potapotAnI yogyatA anusAra upara darzAvyA anusAra cArathI daza sudhInA dravyaprANa ane jUnAdhika pramANamAM avyakta yA vyakta darzana, jJAna, cAritra Adi bhAva prANu paNa hoya che. upayoga - | pravRttimAM ekAgratA, tarlInatA, ekatAnatA, jAgRti, jayaNuM Adi upayoga zabdanA paryAya zabda che. upayoga e jIvanA cetana guNanuM dyotaka lakSaNa che. 1 juo jIvavicAra prakaraNa gA. 42, 43 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoganA be prakAra cheH (1) anAkAra-darzana athavA chadmastha jIvanI apekSAe avyakta sAmAnya jJAna ane (2) sAkAravyakta vizeSa jJAna. saMsArI jIvane ekathI pAMca indriya ane mana e chamAMnA dareka dvArA anAkAra upayoga-darzana ane sAkAra upayoga-vyakata vizeSa jJAna hoya che. saMsArI jIvanI mana, vacana ane kAyA e dareka dvArA thatI pravRtti-yoga paNa jIvanA upagamUlaka che. saMsArI jIvanI pichANa tenA AyuSya ane zvAsozvAsa e be dvArA thAya che. siddha ane saMsAramAM vicaratA kevalIjIvane pahelAM sAkAravyakta vizeSajJAna ane pachI nirAkAra-vyakta sAmAnyajJAna e pramANe samayAMtare niraMtara upayoga hoya che; bAkInA saMsArI jIvane pahelAM nirAkAra ane pachI sAkAra e pramANe samayAMtare niraMtara upayoga hoya che. AnI vizeSa carcA AgaLa karIzuM. jIvanA prakAra :- jIvanA be prakAra che - siddha ane 2 saMsArI. siddha chava:- jeNe karmano sarvataH kSaya karyo hoya te siddha jIva che. sarva siddha chava ekaja prakAranA che; e sarve sat, cita ane AnaMda savarUpa hoIne akhaMDa evI paramajyotirmaya sthitie sadA mATe siddhasthAne rahe che; saMsAranA janma maraNanI ghaTamAla tene hotI nathI. siddha jIvane "rAga nathI, dveSa nathI, AhAra nathI, janma nathI, paryApti nathI, zarIra nathI, dravya ane bhAva Indriya nathI, dravya ane bhAva mana nathI, zvAsozvAsa nathI, jarA nathI, maraNa 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a. 2 sa. 9-10 , a. 2 sU. 8 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, Azrava nathI, baMdha nathI, nirjarA nathI, saMvara nathI, AyuSya nathI, dravyaprANu nathI, yoni nathI, harSa nathI, zaka nathI, bhaya nathI, karmano udaya nathI, karmanI udIraNuM nathI, karmanI sattA nathI. rAjya nathI. gAma nathI, ghara nathI, mitra nathI, zatru nathI, roga nathI, rUpa nathI, AkAra nathI, bhoga nathI, upabhoga nathI, trA nathI, putra nathI, kuTuMba nathI, alaMkAra nathI, vAhana nathI, bAga-bagIcA ke baMgalA nathI.......Adi veda-tene "neti neti'' kahI zAstramAM varNave che. tenI sthiti sAdi anaMta che. siddha chavane jJAnAvaraNanA kSayathI anaMtajJAna, darzanAvaraNanA kSayathI anaMtadarzana, vedanIyanA kSayathI anaMtasukha, mehanIyanA kSayathI kSAyika samyagadarzana sahita anaMtacAritra, AyuSyanA kSayathI sAdi anaMta sthiti, nAma karmanA kSayathI arUpItva, gotrakamanA kSayathI agurulaghutva, ane aMtarAyanA kSayathI anaMtavIrya Adi anaMta guNa hoya che. evA A cidAnaMdasvarUpI siddha jIva lokanA aMte siddhazilA para alakane aDakIne apaDa paramajyotirmayasvarUpe sAdianaMta sthitimAM rahela che; tene svarUpa ane sukhanuM varNana kevalI jANe che, chatAM kahI zakatA nathI; kAraNa ke te anabhilAya (varNavI na zakAya tevuM) che; vacana dvArA sahastramukhe paNa te kahI zakAya tema nathI. AvI sarvotkRSTa siddha chava; temanA jJAna ane darzana e darekanA paryAya samayAntare pariNamanazIla che. Ama sarva siddha jIva eka ja prakAranA ane azarIrI havA chatAM teo je zarIrI avasthAe kevaLajJAna pAmyA-ane je aMtima 1 juo jIva vicAra prakaraNa gA. 48 2 , guNasthAnakamAreha. gA. 129 thI 12 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhave siddha thayA che te apekSAe tenA paMdara prakAra cheH (1) jinasiddha, (2) ajinasiddha, (3) tIrtha siddha, (4) atIrthasiddha, (5) svaliMgasiddha, (6) anyaliMgasiddha, (7) gRhasthaliMgasiddha, (8) purUSaliMgasiddha, (9) strIliMgasiddha, (10) napuMsakaliMgasiddha, (11) pratyekabuddhasiha, (12) budhitasiha, (13) svayaM buddhasiha, (14) ekahi, ane (15) anekasiddha (1) kevaLajJAna prApta karatAM tIrthakara bhagavaMta pravacana ane gaNadhara Adi caturvidha saMgha e be rUpe tIrthanI sthApanA kare che; ane aMte tIrthakara tarIke siddha thAya che e jinasiddha che. udAbha0 RSabhadeva Adi. (2) tIrthaMkara bhagavaMta kevalajJAna prApta karI bhavyajIvane tAravA dharma prarUpaNa karatAM je bhavya cha sAmAnya kevalI tarIke siddha thAya che e ajinasiddha che udA. gaNadhara puMDarikasviAmI, gautamasvAmI Adi. (3) tIrthakara bhagavaMta kevaLajJAna prApta karatAM je tIrthanI sthApanA kare che te pachI ane tIrthaviccheda thatAM pahelAM je jIva kevaLajJAna prApta karI siddha thAya che e tIrthasiddha che. udA. caMdanabAlA, mRgAvatI, jabusvAmI Adi. (4) tIrthakara bhagavaMta kevaLajJAna prApta karI je tIrthanI sthApanA kare che te pahelAM ane tIrthaviccheda gayA pachI je jIva kevaLajJAna prApta karI siddha thAya che e atIrthasiddha che. udA. A covIzImAM anya dRSTAnta upalabdha na hovAthI AzcaryabhUta zrI mArUdevAmAtA tathA bha0 suvidhinAthathI bha0 zAntinAtha sudhInA dareka tIrthakaranA kALamAM tIrthavida pAmela te daramyAna siddha thayela jIva. 1 "tirthaM cAuvaSNasaMghe prathama gaNadharo vA' Avasyakaniryukti. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 (5) sAdhuveSamAM kSapazreNi karI cAra ghAtI karmIne kSaya karI kaivalajJAna prApta karI siddha thanAra jIva svaliMgasidgha che. u gaNudhara sudharmAMsvAmI, jaMbusvAmI Adi. (6) sAdhuveSa sivAya tApasa, parivrAjaka Adi anya vaiSamAM jineAkta zubhabhAva pAmI kSapakazreNi karI cAra ghAtI karmIne kSaya karI aMtakRivalI ( aMtaHmRtamAM sidda thAya tevA udA. metA muni ) athavA adhika AyuSya hoya te svaveSa (sAdhuveSa) grahaNa karI bhavya vAne pratiSedha ApI aMte sidda thanAra e e prakAre anyaliMgasidda che. udA. valkalacIrI Adi. (7) gRhasthaveSa ( purUSa athavA strI) mAM kSapazreNi karI cAra ghAtI kane kSaya karI kevaLajJAna prApta karI upareAkta (6) mAM darzAvyA anusAra sidda thanAra gRhasthali gasidda che. udA. anyadRSTAMta upalabdha na heAvAthI upacArathI bharata mahArAjA, mArUdevA mAtA Adi. (8) sAdhuveSa athavA anyaveSamAM paNa purUSapaNe kSaSakazreNi karI kevaLajJAna prApta karI uparAsta (6) mAM darzAvyA anusAra sidhdha thanAra purUSalisidhdha che. udA. bharatarAjA, valkalacIrI Adi. (9) sAdhuveSa athavA anya veSamAM strIpaNe kSapakazreNa karI kevaLajJAna prApta karI uparAta (6) mAM darzAvyA anusAra sidhdha thanAra strIliMgasidhdha che. udA. mArUdevA, caMdanabAlA, mRgAvatI Adi. (10) sAdhuveSa athavA anyaveSamAM paNu kRtrima napuMsakapaNe kSapakazreNi karI kevaLajJAna prApta karI uparAkta (6) mAM darzAvyA anusAra sidhdha thanAra napuMsakaliMgasidhdha che. (11) nimitta maLatAM te kAraNe saMsAranI asAratA jANI saMsAra tajI sidhdha thanAra pratyekabudhdhasidhdha che. udA. A kumAra, anAthimuni, mirAja,i hanumAna Adi. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) gurUupadezathI bodha pAmI saMsAra tajI sidhdha thanAra budhdhabodhitasidhdha che. udA. gautamasvAmI Adi. (13) nimitta temaja upadeza vinA svameva saMsArane asAra jANI saMsAra tajI sidhdha thanAra svayaMbudhdhasidhdha che. udA. covIsa tIrthakare. (14) ekIsamaye ekaja chava siddha thAya te ekasiddha che. u0 bha0 mahAvIra svAmI. (15) ekI samaye ekathI adhika jIva siddha thAya te anekasiddha che. udA. bha. rASabhadeva Adi anya tirthakare. saMsArI jIva : sarakhI rIte sarakayA kare te saMsAra; saMsAranuM mULa kAraNa karmabaMdha che. karmabaMdhanA be prakAra che. (1) dravya ane (2) bhAva: jIva sAthe thato karma pudgalano tAdAmya saMbaMdha e dravya karmabaMdhaH che; jyAre jIvanA rAgadveSarUpa AtmapariNAma e bhAva karmabaMdha che. rAgadaSavaza vartato jIva krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyathI rAto rahe che ane pariNAme saMsAra-janmamaraNanI paraMparA vadhArato rahe che. kaSAya e saMsAra vRddhinuM nimitta che. saMsArI jIvanA be prakAra che: (1) sthAvara ane (2) trasa. vyaktirUpe te saMsArI jIva anaMta che; paraMtu jIvasamUhane samajavA sArU jAtirUpe A be prakAra gaNAvAya che. 1 juo tasvArthAdhigamasUtra a. 2 . 12 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 sthAvara jIvaH potAnA para AvI paDatAM duHkha ane trAsa Adi dUra karavA je svayaM gatipravRtti karI zakatA nathI e sthAvara jIve che. sarve sthAvara jIva ekendriya che; tene sparzanendriya e ekaja indriya hoya che jyAre sparzanendriya, kAyAnuM bala, zvAsozvAsa ane AyuSya e pramANe cAra vyaprANa hoya che. sthAvara chavanA pAMca prakAra che: (1) pRthvIkAya, (2) apakAya, (3) teukAya, (4) vAyukAya, ane (5) vanaspatikAya. sthAvara jIvamAMnA (1) teukAya (agni) ane (2) vAukAya (vAyu) e be prakAranA jIvane tenI svAbhAvika evI urdhva ane ticcha e anukrame gati hoya che te kAraNe te be gatitrasa gaNAya che; paraMtu e darekanI A svAbhAvika gati e darekane paDatA duHkha ane trAsa dUra karavAmAM upayogI banatI na hovAthI e baMne gatitra gaNavA chatAM sthAvara keTImAMja gaNAya che. bAdara sthAvara chavamAMnA vanaspatikAyanA paNa be prakAra che; (1) sAdhAraNu-anaMtakAya ane (2) pratyeka. sAdhAraNa vanaspatikAyanA paNa be prakAra cheH (1) sukSma ane (2) bAdara; A baMne prakAra anukrame sUkSmanimeda ane bAdaranigoda e nAme paNa oLakhAya che. sUkSma ane bAdara evA baMne sAdhAraNa vanaspatikAya jIvane darekane anaMta jIvonuM eka evAM zarIra hoya che. sthAvara jIvamAMnA (1) pRthvIkAya, (2) apakAya, (3) teukAya ane (4) vAyukAya e darekanA be prakAra che: (1) sukSama ane bAdara. 1 juo tasvArthIdhigama sUtra a. 2 sa. 13-14 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSma sthAvara jIva : sUkSma nAma karmanA kAraNe sUkSma pRthvIkAya, sUkSma apakAya, sUkSma terekAya, sUkSma vAyukAya, ane sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAya e dareka sUkSma kahevAya che ane e dareka Indriyagamya nathI. sUkSmanigoda athavA sUkSma sAdhAraNavanaspatikAya jIvonA anaMtajInA eka eka evA asaMkhyAta deha che; AvA asaMkhyAta dehanA evA asaMkhyAta geLA caudarAjalakamAM vyApelA che. sUkSma pRthvI Adi dareka prakAranA sUkSma jIvene agni bALI zakatI nathI; tIkSNa hathiyAra tene chedI ke bhedI zakatuM nathI ane game tevA abhedya gaNatA aMtarAyone gaNakAryA vinA te jI avyAbAdhapaNe temAMthI gati karI zake che. sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAya ane bAdara sAdhAraNa vanaspatikAya e darekane anaMtajIvone eka eka evA deha (zarIra) hoya che. AvA asaMkhyAta dehamAMnA pratyeka dehamAMthI pratyeka samaye asaMkhyAta jIva janma maraNa karatA rahe che; Ama hevA chatAM paNa e dareka chone AhAra, bhaya, nidrA ane maithuna e cAra saMpradhAraNa saMjJA ane zvAsozvAsa ekI samaye eka sAtheja hoya che arthAta ekane je samaye AhAra Adi saMjJA hoya che te ja samaye bIjA sarva jIvone AhArAdi saMjJA yathAkrame hoya che. bAkInA sUkSmapRthvI, sUkSmaapa, sUkSmate, sUkSmavAya e darekane pRthaka pRthaka eka eka zarIra hoya che; pratyeka vanaspatikAyane paNa pRthaka pRthaka zarIra hoya che. sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAya chavanA paNa be prakAra che(1) avyavahArarAzi ane (2) vyavahArarAzi. jyAM sudhI jIva potAnuM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmasAdhAraNa vanaspatikAyanuM svarUpa tajyA vinA teja jAtimAM vArevAra janmamaraNa karato rahe che tyAM sudhI te jIva avyavahArarAzine chava gaNAya che. avyavahArarAzimAM chavanAM thatAM janma maraNa tene te rAzimAM thatAM hovAthI tenI koI gaNanA karavAmAM AvatI nathI. jIva jyAre potAnuM sarbha sAdhAraNa vanaspatikAyanuM svarUpa tajI ekavAra paNa bAdara sAdhAraNa vanaspati, bAdara pRthvI, bAdarajala, bAdaravAyu, pratyeka vanaspati, kiMindriya, triIndriya, caturindriya, asaMjJopaMcendriya tiryaMca, saMjJI paMcendriyatiryaca, asaMjJI paMcendriya manuSya ane saMjJIpaMcendriya manuSya AdimAMnI koIpaNa eka jAtimAM AvI utpanna thAya che tyArathI te jIva vyavahArarAzimAM gaNAya che. vyavahArarAzimAM AvyA pachI kavacita kei jIva karmavaza karI sUkSma sAdhAraNavanaspatikAyamAM utpanna thAya te vyavahArarAzine ja chava gaNAya che. "asthi aNutA chavA, jehiM na patto taNAI pariNAmo prajJApanAsUtra pR. 380 paM. 2. A pAThathI pariNAma nahi pAmelA chane paNa vyavahArarAzinA jIva kahelA che. - saMsAramAMthI jIva jema jema siddha thatA jAya che tema tema teTalA pramANamAM avyavahArarAzinA jIva vyavahArarAzimAM AvatA jAya che. Ama jagatanA jIvo para zAzvatakramarUpe siddha jIvane A parama upakAra che. A kramane lIdhe vyavahArarAzinA jIvanuM pramANa koIpaNa vakhata jUnAdhika thatuM nathI arthAta dareka kALe te sama rahe che. tenuM kAraNa spaSTa che ke siddha thatA jIvanI jagyA avyavahArarAzine chava vyavahArarAzimAM AvI pUrato rahe che. bAdara sthAvara jIva : bAdara nAmakarmanA kAraNe bAdarapRthvIkAya, bAdaraapakAya, bAdarateukAya, bAdaravAyukAya, bAdarasAdhAraNa vanaspatikAya, ane pratyeka vanaspatikAya e dareka bAdara kahevAya che; e dareka ekendriya jIva indriyagamya che. dareka trasa jIva bAdara che; tenI carcA yathAsthAne karavAnI che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAdara pRthvIkAyaH bAdara pRthvIkAya jIvanA be prakAra cheH (1) zradu ane (2) kharakALI, nIla, rAtI, pILI, sapheda, pAMDu Adi judA judA raMganI mATInI jAta; kAMpanI mATI Adi mRdu bAdara pRthvIkAya sthAvara chava che. , zuddha pRthvI, kAMkarA, retI, patthara, zilA, lavaNa, khAre, siMdhava, saMcaLa, lokhaMDa, trAMbu, sIsuM, jasata, rUpuM, sonuM, vaja, motI, haratAla, hIMgale, manazIla, pAre, sUrame, pravAla, abarakha, AmravAlukA, gomeda, rUcaka, sphaTika, lehitAkSa, marakata, indranIla, airika, caMdanaratna, caMdraprabha, vairya, jalakAMta, maNakAMta, sUryakAnta, caMdrakAnta Adi khara bAdara pRthvIkAya sthAvara jIva che.1" bAdara apakAya: bAdara apakAya, bAdara teukAya, ane bAdara vAyukAya e dareka eka eka ja prakAranA che. - jhAkala, hIma, ghUmasa, karA, vanaspatiparanAM pANInAM TIpAM. zuddha pANI, zIta pANI, uSNapANI, khArU pANI, khATuMpANI, varasAdanuM pANI, kSIrAdaka, IkSarodaka, rasada, Adi bAdara apakAya sthAvarajIva che.2 bhAdara teukAya: aMgArA, javAlA, bhAThAne agni, uDatI javAlA, uMbADiyuM, zuddhaagni, ulakA, vIjaLI, AkAzamAM uDatA (kharatA tArA jevA) agnikaNa, lakhaMDArSitaagni, kASTaghapitaagni, sUryakAnta maNiucitaagni Adi bAdara teukAya sthAvara jIva che.3 bAdare vAyukAya cAra dizAno pavana, cAra vidizAne pavana, urvavA, adhevAta, - 1 juo jIva vicAra prakaraNa . 3-4 gA. 5 gA. 6 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 anavasthitavAyu, avasthitavAyu, taraMga, vaTALiyA, guMjAvAta, jhaMjhAvAta zuddhavAta, dhanavAta, tanuvAta Adi khAdara vAyukAya sthAvara jIva che.1 -Adara sAdhAraNa vanaspatikAya : vanaspatinAM dRza aMga cheH (1) mULa, (ra) keMdra (mULanI bahAra ne bhAga), (3) ska Mdha (zAkhA), (4) paMga (pratizAkhA), (5) pravAla (DALI), (6) tvacA (chAla), (7) patra (pAMDu), (8) puSpa (phule), (9) kula ane (10) khIja. mUla, skaMdha, chAla, zikhA, kuLa, pAMdaDAM ane khIja e bhAMgatAM samabhaMga--sarakhA bhaMga jaNAya te te khAdara vanaspatikAya jANavAM. (AmAM kaMdane mULamAM, paga ane pravAla e ene skaSamAM ane puSpane phaLamAM gaNavAmAM AvyAM che.) Adara sAdhAraNa vanaspatikAyanAM lakSaNa che che : (1) guptanasa, (2) guptasaMdhi-sAMdhA, (3) guptaprathi--gAMTha (4) samabhaMga, (5) chinnaha~ - ane (6) ahika; khIjI rIte kahetAM guptanaseAvALAM, guptasAMdhAvALAM, gupta gAMThavALAM, samalaMgavALA, jene aenAthI thatA kaTakA vAvavAthI krI uge tevA ane jene bhAMgatA hIra-dAMtA tAMtaNA na heAya evA judA judA prakAranA khAdara sAdhAraNa vanaspatikAyanAM lakSaNa heAI zake che. khamAM ke eTalAM ja lakSaNa temAM hAya tevA krAi niyama nathI. bAdara sAdhAraNa vanaspatikAyanAM khIjAM paNa lakSaNa cheH (1) jenuM mULa bhAgatAM temAM hIra-resA tAMtaNA na jaNAya, (2) jenAM skaMdha mULa, zAkhA ane chAla Adi mULa kASTa karatAM adhika sthUla hAya, (3) jenAM mULa, kaMda, padma, kuLa, puSpa ane chAla bhAMgatAM cakra AkAre jene samaccheda thAya, (4) jenAM pa`sthAna chedatAM temAM raja jaNAya ane (5) kSIravALAM ane kSIra vinAnAM,guptanasavALAM ane e aDadhiyAM vacce kAMi na jaNAya te. 1 jue jIva vicAra prakaraNa gA. cha 1 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 bAdara sAdhAraNa vanaspatikAyanA cha prakAra che: (1) ajhabIja, (2) mULabIja, (3) skabIja, (4) parvabIja (5) bIjarUha ane (6) saMmUrhima. AmAMnA parvabIja ane bIjarUha e be pratyeka vanaspatikAyamAM paNa hoya che. bAdara sAghAraNa vanaspatikAyanI jema pratyeka vanaspatikAya paNa ugatI vakhate (aMkUrA vakhate) to sAdhAraNuja hoya che, paraMtu pachI judAM judAM lakSaNa parathI, tenA mukhya kemala patra AdithI te bAdara sAdhAraNa ke pratyeka vanaspatinI kakSAmAM gaNAya che. kaMdanI sarvajAtio, sUraNa, vaja, lIlI haLadara, lIluAdu, lIle kacUre, satAvarI, kuMvAra, thora, gaLe, lasaNa, palADu (kAMdA), zakariyAM, gAjara, vaMzakArelA, luNa, payaMka, lera, girikarNa, kisalayapatra (navuM phuTatuM pAMdaDu), kharasUA, thega, lIlI metha, luNunI chAla, khiloDo, amaravela, mULA, bhUmipheDA, virUA, sukavela, kamala kAcI AmalI, Alu (baTAkA) Adi ane tevAM lakSaNavALAM bIjA paNa aneka bAdara sAdhANu vanaspatikAya sthAvara jIva che.1 pratyeka vanaspatikAya: jenAM mULa, skaMdha, chAla, zAkhA, phaLa, pAMdaDA, bIja Adi bhAMgatAM viSamabhaMga jaNAya te pratyeka vanaspatikAya sthAvara jIva che. pratyeka vanaspatikAyanA phaLa, phula, chAla, mULa, kASTa, patra ane bIja e darekano judo chava gaNAya che; AmAM kaMdane mULamAM ane zAkhA prazAkhAne chAlamAM samAvI lIdhela che. puSpa, patra, phaLa ane bIja e darekamAM pratyeka eka eka jIva hAya che ane bAkInA cha aMga (mULa, kaMda, skaMdha, parvaga, pravAla, ane chAla) e darekamAM judI judI vanaspati AzrayI eka ekathI 11 juo jIva vicAra prakaraNa gA-9-10-11-12-13-14 gA-13 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 asa MkhyAta sudhI paNa pratyeka jIva hAya che. skaMdha, zAkhA, prazAkhA ane chAla e dareka puSpamAM aneka, patra ane khIja e darekamAM eka eka ane mULa ane skaMdhamAM eka eka pratyeka jIva hAya che. pratyeka vanaspatikAyanA dRza prakAra cheH (1) vRkSa, (ra) guccha, (3) gulma, (4) latA, (5) vela, (6) paga, (7) tRNu (8) valaya, (9) harita, ane (10) auSadhi. vRkSa traNa prakAranAM che H (1) anatajIvAtmaka, (2) asaMkh-- jvAtmaka ane (3) saMkhyAtajIvAtmaka. mAMDI saMkhyAta ane vRkSanA mULa, kaMda, asaMkhyavAtmaka che; anaMtajIvAtmaka vRkSa khAdara sAraNu vanaspatikAyanA varganA che. kapitya--kAThuM Adi asaMkhyavAtmaka che. jyAre AMkhA, tAla, tamAla, takakali, tetalIsAla, sAlakalyANu, saraLa, jIvaMtI, ketakI, kadalI, cavRkSa, hiMgU, lavIMga, pugalI, seApArInuM jhADa, khajUrI, nALiyerI Adi saMkhyAtavAtmaka che. kaba, zaivala, korUka, kamala Adi jarUhanI judI judI vanaspatinI jAtio che. temAM jalahanI jAti kuraNa paNa che; jenI raMga anusAra aneka jAte che. vRkSanA be prakAra che ; (5) ekakhIja. udA. rAyaNa, jAMbu, AMmA, lImaDA, ariDAM Adi ane (2) anekakhIja. udA. jAmaphaLa, dADama, cIkuM, nAraMgI, meAsakhI Adi. gucchanA judA judA prakAra hAya che H (1) riMgaNI, (2) kheraDI, (3) drAkSa, (4) gaLI, (5) tulasI, (6) karamaDI, (7) javAsA, (8) adhADa, (9) niSNudI Adi. zukSmanA judA judA prakAra cheH- (1) mallikA, (2) kuM, (3) kAri6, (4) yuthikA, (5) navamallikA, (6) megarA, (7) kaNera, (8) jana Adi. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 latAnA judA judA prakAra che: (1) azAka, (2) caMpaka, (3) nAga, (4) padma, (5) atimukta, (6) vAsaMtI Adi .. vallInA judA judA prakAra che :- (1) kALuM (2) tripuSIkAkaDI (3) tu MbaDI, (4) kAliMgaDI, (5) cibhaDI, (6) drAkSa, (7) kArelI, (8) TiMDALA, (9) kharakhADI Adi. paganA judA judA prakAra cheH- (1) ikSu (zeraDI) (2) vAMsa, vIraNu, (4) dukkaDa, (5) zara, (6) zvetara, (7) naDa, (8) kAza Adi. tRNunA judA judA prakAra che:- (1) dUrvA, (2) darbha, (3) arjuna, (4) eraMDa, (5) kurUviMdaka, (6) rAhiya, (7) sukalI (8) kSIrakhIsa Adi. valayanI judI judI jAtio che :- (1) seApArI, (2) khajUrI, (3) saraLa, (4) zrIphaLa ( nALiyera ), (5) kaitaka (6) tAla, (7) tamAla (8) keLa Adi. haritakanI judI judI jAtio che :- (1) Aka, (2) manaka-DamareA, (3) madaka, (4) mahUkI, (5) sarasava, (6) tAMdaLajo, (7) vAstuka, (8) kAthamIra, (9) methI Adi. auSASanI paNa judI judI jAtio che :- (1) java, (2) gAdhUma (u), (3) zAla ( DAMgara ), (4) bhAta, (5) sAThIcekhA, (6) kaiAdarA, (7) aNuka-juvAra, (8) kAMga, (9) rAyala, (10) tala, (11) maga, (12) aDada, (13) atasI, (14) masura, (15) tuvera, (16) kaLathI Adi. ma jIva: paDatA du:kha ane trAsa dUra karavA je peAte eka sthAnathI je sthAne gati karI zake che ane e rIte pote du:kha ane trAsathI kSaNa karavA prayatna kare che e trasa va che. tenA be prakAra cheH(1) vikalendriya ane (2) paMcendriya. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilendriyaH ekendriya karatAM adhika ane paMcendriya karatAM nyUna indriya jene che te vikalendriya jIva che. tenA traNa prakAra che - (1) be indriya (2) traNa Indriya, ane (3) cAra indriya. be indriya (beinTi) chavaH dvi Indriya jIvane (1) sparzanendriya ane (2) rasanendriya e be Indriya hoya che, tene (1) sparzanendriya, (2) kAyabala, (3) zvAsozvAsa, (4) AyuSya, (5) rasanendriya ane (6) vacanabala e cha dravyaprANa hoya che. AvA jIva prAyaH kukSi, gudA, viSTA, kASTa, pANI, kacare, gaMdakI AdimAM utpanna thAya che. udA. kRmi, kIDA, ghuNu, gaDelA, IyaLa, aLasiyAM, vALA, jaLa, vaMzamukhA, mAtRvahA, pUrA-pirA, meharI, jAtaka, zaMkha, zaMkhalA, chIpa, caMdana Adi. traNa indriya (tiInDi) chavaH triIyi jIvane (1) sparzanendriya.(2) rasanendriya ane(3) dhrANendriya e traNa Indriya hoya che. tene (1) sparzanendriya, (2) kAyabala, (3) zvAsazvAsa, (4) AyuSya, (5) rasanendriya, (6) vacanabaLa ane (7) dhrANendriya e sAta dravyaprANa hoya che. A jIva tRNa, kASTa, phaLa, pAMdaDA, TiDA AdimAM prAyaH utpanna thAya che. udA. kIDI, udhAI, dhImela, lIkha, jU, mAMkaDa, gadheyAM, maMkoDA, cAMcaDa, kAnakhajUrA, gIMgaDA, gokalagAya, sAvA, gulmI, chANanA kIDA, dhAnyanA kIDA, ghanerAM Adira cAra Indriya (cauri%i) jIvaH caturindriya jIvane (1) sparzanendriya, (2) rasanendriya, (3) dhrANendriya ane (4) cakSurindriya e cAra Indriya hoya che. tene (1) spa1 jue chava vicAra prakaraNa gA. 15 gA. 16-17 2 ) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nendriya, (2) kAyabala, (3) zvAsozvAsa, (4) AyuSya, (5) rasanendriya, (6) vacanabala, (7) ghrANendriya ane (8) cakSurindriya e ATha dravyaprANu hoya che. A cho aneka rIte utpanna thAya che. udA. vIMchI, kALiyA, bhamarA, bhamarI, kaMsArI, macchara, tIDa, bhAMkhI, DAMsa, madhamAMkha, pataMgiyAM, jIlla, khadyota, DhIMkaNuM, khaDamAMkaDI, naMdyAvarta Adila * sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAya, sUkSmapRthvI, sUkSmajaLa, sUkSmaagni ane sUkSmavAyu, bAdara sAdhAraNa vanaspati, pratyeka vanaspati, bAdarapRthvI, bAdarajaLa, bAdaraagni, ane bAdaravAyu e dareka prakAranA sthAvara ekendriya jIva; iindriya, triIndriya, ane caturindriya e traNa prakAranA vikendriya trasa jIva e sarva jIvone saMmarhima (mAtapitAnA saMga vinA) janma hoya che. ekendriyathI caturindriya sudhInA dareka jIva asaMsI (dravyamana vinAnA) che. - paMcendriya (paMcendi) jIva: paMcendriya jIvane (1) sparzanendriya, (2) rasanendriya, (4)dhrANendriya, (4) cakSurindriya, ane (5) niya-zravaNendriya e pAMca Indriya hoya che. paMcendriya jIvanA be prakAra cheH (1) asaMsI ane (2) saMsI. asaMjJI paMcendriya jIvane (1) sparzanendriya (2) kAyabala,(3)zvAsazvAsa, (4) AyuSya, (5) rasanendriya, (6) vacanabala, (7) dhrANendriya (8) cakSurindriya ane (9) zrAndriya e nava dravyaprANa hoya che, jyAre saMsI paMcendriya jIvane uparokta nava dravyaprANu uparAMta mana ema daza dravyaprANuM hoya che. asaMsI paMcendriya jIvane paNa saMbhUmi janma hoya che, ane tene dravyamAna hotuM nathI, tenA be prakAra cheH- (1) tiryaMca ane (2) manuSya. 1 juo va vicAra prakaraNa gA. 18 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsI paMcendriya jIvane gaja athavA aupapAtika janma hoya che ane tene mana hoya che. dravyamAna hovAnA kAraNe A jIva hita ahita, sAraasAra, heya upAdeya Adi jANuM, pArakhI, vicArI, tAravI zake che, ane je te manapara le to heyane tyAgI upAdeyane AdarI amalamAM mUkI zake che. dareka jIvane sparzanendriya ane mana e banne samasta dehavyApI heAya che, jyAre bAkInI dareka Indriya tenA niyasthAne hoya che, saMjJI paMcendriya jIvanA be prakAra cheH (1) garbhaja ane (2) aupapAtika. garbhaja sarI paMcendriya jIvanA be prakAra cheH (1) tici (2) manuSya. aupapAtika saMjJI paMcendriya jIvanA be prakAra che :- (1) deva ane (2) nAraka asaMtrI ane saMjJI paMcendriya tiryaMca chava: saMsI ane asaMtI e dareka prakAranA paMcendriya tiryaMca jIvanA . traNa prakAra cheH (1) jaLacara, (2) sthalacara ane (3) khecara. masya, kAcabA, magara, grAha, zizumAra Adi aneka prakAranA jaLacara paMcendriya tiryaMca chava che. sthalacara paMcendriya tiryaMca chavanA be prakAra cheH (1) catuSpada ane (2) parisarpaka catuSpada sthalacara paMcendriya tiryaMca vanA be prakAra che:- (1) eka kharIvALAM. udA. azva, khaccara, gadheDAM Adi (2). be kharIvALAM. udA. UMTa, gAya, gavaya, rojha, bheMsa, mRga, sAbara, varAha, bakarAM, gheTAM, varU, camara, kuraMga, gokarNa Adi. (3) caMDIpada-jADA pagavALAM. udA. hAthI, geMDA, khaDaga 1 juo jIva vicAra prakaraNuM gA. 19 gA. 20-21-22-23 gA. 21 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi ane (4) sanakha5da-nakha sahita pagavALAM. udA. siMha, vAgha, dIpaDA, rIMcha, ziyALa, bilADI, kUtare, lekaDI. sasaluM, citra Adi. parisarpa sthalacarapaMcendriya tiryaMca chavanA be prakAra che - (1)-uraH parisarpa-peTe cAlanAruM. udA. sApa, nAga, ajagara, ane (2) bhujaparisarpa-peTe paNa hAthanI madadathI cAlanArAM. udA. noLIo, kAkIDe, garelI, uMdara, saraDo, gadhe, brAhmaNI, hAlInI, jAhaka Adi. khecara (AkAzamAM cAlanArAM-pAM vALA) paMcendriya tiryaMca jIvanA cAra prakAra che - (1) carma-cAmaDAnI pAMkhovALAM. udA. vALa, bhAraMDa, samavAyasa, cAmAciDiyAM Adi (2) rema-pIchAMnI pAMkhavALAM. udA. haMsa, kalahaMsa, kapota, mera, kAgaDA, DhaMka, kaMka, cakavAka, cakora, kauMca, sArasa, kaMjila, kukkaDa, popaTa, lAvarI, hArita, kekIla, cAka, bagalo, cAtaka, khaMjana, samaDI, cakalo, cakalI, devacakalI, gIdha, sugharI, spena, sArikA, zatapatra, caMDaLa, kuMbhakAra, TIToDo, durgA, ghuvaDa Adi (3) samudraka athavA samud. 1 ane (4) vitata. uparanA cAramAMnA carma ane rAma e be prakArane khecara jIva (paMkhIo) aDhIdvIpa rUpa manuSya lekamAM hoya che; bAkInA samudraka ane vitata e be prakAranA khecara jIva manuSya lekamAM hotA nathI, paraMtu tenI bahAranA dvIpa samudramAM hoya che. samudraka khecarajIvanI pAMkhe DAbaDAnI mAphaka biDAyelI hoya chejayAre vitata khecara jIvanI pAMkho vistRta athavA khullI hoya che. asaMjJI ane saMjJI paMcendriya manuSya: asaMjJI paMcendriya manuSyane paNa saMmUrNima janma hoya che, tene dravyamana hetuM nathI. te aDhIdIpamAM rahela garbhaja manuSyanA viSTA, mUtra, kapha, nAkanAmela, ulaTI, parU, pitta, lohI, viryaparityAga, strIpurUSasaMga, maDadAM, gaTara, nagarakhAla Adi acisthAnamAM svayameva utpanna thAya che.? juo jIva vicAra prakaraNa gA. 23 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 asarI paMcendriya manuSyanuM dehamAna aMgulanA asaMkhyatamA bhAganuM hoya che. te dravyamana rahita, mithyAdaSTi ane ajJAnI hoya che. uparokta sthAnamAM utpana thatAMnI sAthe ja te pitAnI cha paryApti (AhAra, zarIra, indriya, zvAsozvAsa, bhASA ane mana) zarU to karI de che, ane AhAra, zarIra ane Izyi e traNa paryApti to purNa paNa kare che paraMtu zvAsozvAsa paryApti pUrI karyA sivAya te mRtyu pAme che tethI te aparyApta gaNAya che. tenuM jadhanya ane utkRSTa ANvaya aMrtamuhurta nuM che. saMjJI manuSyane garbhajanma hoya che. garbhajanmanA traNa prakAra cheH (1) jarAyu (lohInA paDanI jALI arthAta eramAM viMTAI janma lenAra) udA. manuSya, gAya Adi: (ra) aMDaja-IDAmAMthI janma lenAra udA. cakalI, mera, menA, popaTa, sUDA, bagalA, kAga, tetara, Adi, (3) pitara-ora athavA IDa e beno Azraya vinA yoni dvArA sIdhI paNa svaccha rIte janma lenAra. udA. hAthI, noLIo, sasale Adi.1 saMjJI paMcendriya tiryaMca ane saMsI paMcendriya manuSya e dareka ne dravyamAna hoya che. asaMsI manuSyanI utpatti paMdara karmabhUmi, trIsa akarmabhUmi ane chapana aMtardIpa e 101 kSetramAM ja hoya che. Ama uparokata karmabhUmi, akarmabhUmi ne prasaMga prApta thatAM jabUdIpa ane aDhIdIpa pramANu manuSyano vicAra karavAne prApta thAya che. madhyalaka: cauda rAjapramANa loka gaNAya che, temAMnA madhyalokane vistAra 1 juo tatvAdhigama satra a. 2. sa 34 2 juo chava vicAra prakaraNa gA. 23 3 , pariziSTa naM 1, 2,3 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (cAreya dizAmAM) asaMkhyAta lAkha yojanane che; temAM asaMkhyAta dvIpa samudra anukrame vartulAkAre AvelA che. te saunI madhyamAM jaMbUdvIpa ane chelle svayaMbhUramaNa samudra che. jaMbUdIpa madhyamAM hAI goLa ane sapATa che; jayAre bAkInA samudra dvIpa samudra cUDInA AkAre. gaLa che. jabudvIpa : jaMbukIpane vyAsa pramANAMgulanA mApe 1,00,000 jana che; tenI pachInA samudra, dIpa, samudra anukrame bamaNuM bamaNuM vistAranA che. je buddIpanI madhyamAM merUparvata che.1 ahIdvIpa athavA manuSyalokaH 1,00,000 jananA jaMbUdIpanI AsapAsa 200,000 ejana ne lavaNasamudra, lavaNasamudranI AsapAsa 400,000 janano dhAtakIkhaMDa, dhAtakIkhaMDanI AsapAsa 800,000 yajanano kAledadhi samudra ane kAledadhi samudranI AsapAsa madhyamAM mAnuSottara parvata dharAvate evo 1600,000 ejanano puSkaravaradIpa che, temAM bIjI bAjunA lavaNasamudranA 200,000 dhAtakIkhaMDanA 400,000 kAledadhi samudranA 800,000 umeratAM 450,000 jana vistArano (aDhIdIpa) manuSyalaka thAya che. baMne bAjunA 1600,000 ejana nA puSkaravaradIpa vacce bhASAtara parvata che, tenAthI ardha ardha puSkaravaradIpa judo paDe che. A samagra puSkaravaradIpa pachI paNa samudra, dvIpa, samudra, dIpa e anukrame bamaNuM bamaNuM vistAre chellA. svayaMbhUramaNa samudra sudhI AvelA che. puSkaravaradIpanA traNa bhAga cheH (1) ardhapuSkaravaradIpa (2) mAnuttaraparvata ane (3) zeSapuSkaradIpa. uparanA jaMbUDhIpa ' dhAtakIkhaMDa, ane adhapuSkaravaThapa temAMnA lavaNa ane kAleda samudra 1 juo tatvArthAdhigama sUtra a3. sa 7, 8, 9 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahita aDhIdvIpa gaNAya che. A aDhIdIpane manuSyaloka kahevAnuM kAraNa e che ke tenI bahAra kaI manuSyanAM janma ke maraNa thatAM nathI; jayAre bAkInA dIpa ane samudramAM tiryaMca chava hoya che. koI deva ke labdhighArI manuSya manuSya ke garbhavatI strInuM haraNa karI tene aDhI dvIpa bahAra laI paNa jAya ethavA keI labdhidhArI manuSya yAtrArthe aDhIpa bahAra jAya to paNa janma ane mRtyu samaye to te tene manuSya lekamAM mUkI jAya che athavA pAche Ave che. manuSyanuM janma ane maraNa mAtra aDhIdvIpamAM ja hoI zake che te zAzvatakrama che. jaMbudvIpanA sAta kSetra ane cha varSadharaH jabuddhIpamAM dakSiNe prathama bharatakSetra, tenI uttare himavAna parvata, tenI uttare haimavatakSetra, tenI uttare mahAhimAvAna parvata, tenI uttare harivarSakSetra, tenI uttare niSadhaparvata ane tenI uttare mahAvideha kSetra che. A mahAvideha kSetranI madhyamAM 100,000 jana 'uMcAIvALo merU parvata che. jaMbudvIpanI uttare prathama airAvatakSetra, tenI uttare haraNyavata, tenI uttare rukimaparvata, tenI uttare ramaka kSetra, tenI uttare nIla parvata ane tenI uttare mahAvideha kSetra che. jaMbudvIpamAM sAta kSetra che; (1) bharata, (2) haimavata, (3) harivarSa, (4) mahAvideha, (5) ramaka, (6) heraNyavata ane (7) vrata. A dareka kSetrane judA pADatA evA cha varSadhara parvata paNa jabuddhIpamAM cheH (1) himavAna, (2) mahAhimavAna, (3) niSadha, (4) nIla, (5) rUkima ane (6) zikharI. uparokta dareka kSetra ane varSadhara parvata budIpanA cheDAparyata pUrva pazcima lAMbA patharAyela che. meruparvata : jaMbudvIpanA mahAvidehanI madhyamAM merUparvata che je jaMbudvIpanA 1 juo tatvArthavigama sUtra a. 3 sa 10 a. 3 sU 11 2 , Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAbhisthAne che. uparokta sAta kSetra e darekanI uttare merUparvata che, sa pAmu-tare merUH jaMbudvIpamAM be sUrya pharatA hovAnA kAraNe dakSiNanA bharata Adi traNa kSetranA, uttaranA aravata Adi traNa kSetranA ane pUrva tema pazcima e be mahAvideha kSetranA suryodaya suryAsta masta. kSetranA hisAbe judI judI dizAmAM hovA chatAM te sAteya kSetranI uttare merUparvata che. mahAvideha kSetranI madhyamAM merUparvata hovAthI tenA cAra vibhAga paDe cheH (1) merUparvatanI uttaranA uttarakurU, (2) merUparvatanI dakSiNane dakSiNa athavA devakara (3) merUparvatanI pUrvane. pUrva mahAvideha ane (4) merUparvatanI pazcimane pazcima mahAvideha. merUparvatanI uMcAI 1,00,000 yojana che. 1,000 janA jamInamAM che, 3,000 ejana madhyamAM urdhva ane tenI paNa uddhamAM 36,000 ejana ane tenA para 40 jananI cUlIkA e rIte merUnI e uMcAI banelI che. jamInamAM 1,000 jana merU che tenI A pAsano vistAra 10,000 ejana che ane zikhara nIkaLavAnI zarUAta thAya che tyAre vistAra 1000 yojana che. uparokta cAre bAjune vistAra nIcethI mAMDIne Toca sudhI cAre bAjunA vanathI gherAyeluM che, temAM nIce (1) bhadrazAlavana che. (2) te pachI 50 jana uMce naMdanavana che. (3) te pachI 62500 ejana uMce saumanasavana che ane te pachI 36000 ejana uMce pAMDavana che. merUparvatanA pahelA bhAgamAM zuddhapRthvI, kAMkarA Adi che, bIjA bhAgamAM cAMdI, sphaTika Adi che ane trIjA bhAgamAM suvarNanI pradhAnatA che. 40 jana cUlikAnI sthUlatA-mULamAM 12 ejana, madhyamAM 8 ejana, ane Toce 4 jana che. karmabhUmi - jaMbudvIpanA (1) bharata, (2) eravrata ane () mahAvideha e traNa kSetra karmabhUmi che; temAM vasatA manuSya jIvananirvAha arthe Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrema kare che arthAta asi(kSatriya), masi (vANijaya) ane kRSi (khetI) e traNamAMnI koI eka kalA dvArA jIvanavyavahAra calAve che. svAmisevakabhAva, rAjAprajA, ucca nIca Adi bhedabhAva ane dharmasaMsthApaka evA tIrthakara, rAjAonA adhirAja evA cakravartI, vAsudeva, baladeva, prativAsudeva Adi tyAM thatA hoya che. akarmabhUmiH jaMbukIpanA bAkInA (1) haimavata, (2) harivarSa, (3) devakarU, (4) uttarakuru, (5) ramakavarSa ane (6) hairaNyavata e cha akarmabhUmi che; tyAM jIvananirvAha arthe zrama karavAno hoto nathI; tyAM manuSya kudarata para AdhAra rAkhe che arthAta kalpavRkSathI nirvAha AdinI vastu meLavI le che. svAmI sevakabhAva, rAjAprajA, ucca nIca Adi bhedabhAva ane tIrthakara, cakravatI, vAsudeva, baladeva, prativAsudeva Adi tyAM thatA nathI. 56 aMtapaH jaMbupanI AsapAsa Avela lavaNa samudramAM gayela himavAna parvatanA pUrva ane pazcima be cheDe temaja zikharI parvatanA paNa pUrva ane pazcima e be cheDe e rIte cAre cheDe cauda cauda aMtaApa Avela che Ama dareka cheDe cauda cauda gaNatAM cAra cheDAnA aMta85 56 thAya che. te badhA akarmabhUminA jevA che. dhAtakIkhaMDa ane puSkaravaradvIpa dhAtakIkhaMDa ane ardhapuSkaravaradIpa e darekanI vacce samudra hovAnA kAraNe e darekanA pUrva ane pazcima evA be vibhAga paDI jAya che. e dareka vibhAgamAM ja buddIpanI mAphaka kSetro ane varSadhara parvata AvelA che. Ama dhAtakIkhaMDa ane ardha puSkaravaradIpa e darekanAM smarata, 2 aravata ane ra mahAvideha ema cha cha karmabhUmi gaNatAM bAra karmabhUmi che; jayAre e darekamAM sahemavata, harivarSa, 2 ramakavarSa, 2 haraNyavata 2 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 uttarakuru ane 2 devakurU ema khAra khArI akarmabhUmi gaNatAM covIza aka bhumi che. kAlAdhisamudramAM atI pa nathI. paMdara karma bhUmi jaMbudrIpe. 1 bharata SAtakIkhaMDera bharata puSkaravarA dvIpe 2 bharata H maLIne 5 bharata jaMbudrIpe. 1 airavrata 2 aravata 2 aravata jaMbudrIpe. 1 mahAvideha,, 2 mahAvideha "" "" "9 "" A pramANe ka bhuminA kula kSetra 15 che. uparAkta kabhuminA kSetramAM janma ane mRtyu pAmatA evA manuSya karma bhumija manuSya kahevAya che. trIza akarma bhUmie H 1 hariva 2 hariva 1 ramyaka 1 haiNyavata,, O jamuddIpe 1 haimavata SAtIkhaOM.2 haimavata puSkaravarAIpe 2 haimavata maLIne 5 haimavata 2 hariva pariva` 2 ramyaka 5ramyaka ra hairaNyavata,, 5 hairaNyavata 2 uttarakurU uttarakurU 2 devakurU 5 devakurU "" "" "" "" "" 1 uttarakurU 2. uttarakurU 1 devakurU 2 devakurU "" ra ramyaka 2. heraNyavata "" "" "D ,, "" "9 "" "" "" ,, 5 aravata 2 mahAvideha 5 mahAvideha "" "" e pramANe akarmabhuminA kula kSetra 30 che. upa2Akta aka bhUmimAM janma ane mRtyu pAmatA evA manuSya akarmabhumija manuSya kahevAya che. A uparAMta lavaNusamudramAM Avela 56 atIpamAM janma ane mRtyu pAmatA evA manuSya Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 aMtadvIpaja manuSya kahevAya che. Ama paMdara karmabhUmi, traNa akarmabhUmi ane chappana aMtardIpa e 101 kSetranA 101 prakAranA manuSya che. karmabhuminI vizeSatA dharmapravartaka evA tIrthakara, rAjAonA adhirAja ane cha khaMDa pUthI chatI tene bhegavanAra cakravarti, traNa khaMDa pRthvI meLavanAra prati vAsudeva, prativAsudevane mArI zuM khaMDa pRthvI jItI laI tene bevanAra vAsudeva ane vAsudevanI banyuM ane sahAyaka evA baladeva, balarAma Adi mAtra karmabhumimAM utpanna thAya che. karmabhumimAM dharmapravartana hovAnA kAraNe tyAM vasatA manuSyane tIrthakare prarvartAvela tIrthanI hayAtImAM mekSa prApta karavAnI jogavAIne sahaja lAbha maLe che ane te lAbha lenAra chava kramazaH sarva karmano kSaya karI mokSa paNa prApta karI zake che. karmabhUminA pAMca bharata ane pAMca airavata e daza kSetramAM kALanI gaNanA che, te kALacakra anusAra gaNAya che. kAlacakranA be vibhAga che:- (1) utsarpiNa-rasakasa AdimAM caDhatA kAla ane (2) avatsarpiNa-rasakasa AdimAM utarato kAla. e dareka vibhAga 10 koTAkoTI sAgaropamane che; ema eka kAlacakra 20 koTAkoTI sAgarapama kALanuM che. AvA anaMtA kAlacakra pasAra thatAM eka pukalaparAvarta kAla thAya che. utsarpiNI kAlanA cha ArA-vibhAga che: (1) duHkhamaduHkhama, (2) duHkhama, (3) du:khamasukhama, (4) sukhamaduHkhama, (5)sukhama ane (6) sukhamasukhama. e dareka vibhAganuM kAlamAna anukrame 21,000 varSa, 21000 varSa, 42000 varSa jUna eka kaDAkoDI sAgarepama, 2 kaTokaTI sAgarepama, 3 koTAkoTI sAgaropama ane 4 keTakeTI sAgarapama e pramANe che. avasarpiNI kALanA upara batAvyA tethI ulaTA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 krame cha ArA che, ane e darekanuM kAlamAna paNa tenAthI ulaTA krame samajI levAnuM che. | daza kaTAkedI sAgare yamanA utsarpiNI athavA avatsarpiNI e dareka vibhAgamAM dharmapravartananuM kAlamAna ekalAkha pUrva uparAMta eka keTakeTI sAgaropamamAM 4ra000 varSanuM pramANa hoya che; Ama lacakanA be vibhAgamAM thaIne dharmapravartanano samagra kAla be lAkha pUrva uparAMta be kaTAkedI sAgarepamamAM 84000 varSanyuna pramANu thAya che. gharmapravartana kAlamAM paDatuM aMtara lagabhaga aDhAra koTAkoTI sAgarepamanuM gaNAya che. vyavahAra pravartanakAla be kAlacakramAM thaIne lagabhaga 168 lAkha pUrva ane be kaTakeTI sAgarepamamAM 84000 varSanUna pramANa hoya che. utsarpiNanA pahelA be ane chellA be e cAra ArAmAM dharmapravartana hotuM nathI; bIjA ArAnA aMte dharmapravartaka evA pahelA tIrthakara bhagavaMtano janma thAya che ane dharma pravartana te trIjA ArAmAMja hoya che, jyAre chellA tIrthakara cethA ArAnI zarUAtamAM hoya che ane te pachI keTaleka kAla dharmapravartana cAlu rahe che. avatsarpiNInA pahelA be ane chellA be traNa ArAmAM dharmapravartana hetuM nathI; trIjA ArAnA aMtabhAgamAM pahelA tIrthakara bhagavaMtane janma, temanuM dharma pravartana ane nirvANa hoya che. cethA ArAmAM bAkInA tIrthakara bhagavaMtanA dharmapravartana hoya che, jayAre chelA mokSa prApta karanAra pAMcamA ArAnI zarUAtamAM mekSe jAya che, gharmapravartana pAMcamA ArAnA aMta sudhI rahe che, karmabhumimAMnA pAMca mahAvideha kSetramAM kAlanI gaNanA hevA chatAM tyAM kAlacakra nathI; tyAM niraMtara ahIMnA cothA ArAnA bhAva varyA kare che. svAmI sevaka, rAjAprajA, uccanIca Adi bhedabhAva, tIrthakara, kevaLI, cau pUrvadhara, cakravartI, vAsudeva, prativAsudeva, baladeva Adi tyAM niraMtara voche.. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ka bhumimAM vasatA manuSyanA be prakAra cheH- (1) A aMne (2) mleccha.1 ziSTamAnya AcArane varttanamAM mukanAra AryAM che; tethI viparIta vartenAra anAya che. ziSTapurUSanA abhAve akamabhumi ane atIpanA manuSya anAya mleccha che. AnA e prakAraH AnA be prakAra che: (1) Rddhiva'ta ane (2) Rddhihita ziSTa athavA zalAkA purUSa e RddhivaMta AM che. tenA sAta prakAra cheH (1) tIrthaMkara athavA ariha Mta, (2) camUvI, (3) vAsudeva (4) khaladeva, (5) prativAsudeva, (6) cAraNamuni ane (cha) vidyAdhara. RddhivaMta A sthApita vyavahArapraNAline anusarI vana karanAra Rddhirahita Aya che. tenA nava prakAra cheH (1) kSetra, (2) jAti, (3) kula, (4) karma, (5) zilpa, (6) bhASA, (7) jJAna, (8) darzana ane (9) cAritra. A kSetramAM janma pAmanAra janma athavA kSetraA` che. bharata kSetramAM 25!! A deza che :- (1) magadha (rAjagrahI), (2) aMga (caMpA), (3) khaMga (tAmralipti), (4) kaliMga (ka Mcanapura), (5) kAzI (banArasa), (6) kaiAzala (ayeAdhyA), (7) kurU (hastInApura), (8) kuzAvata (saurIpura), (10) jaMgala (ahinnA), (11) saurASTra (dvArakA), (12) videha (mithilA), (13) vatsa (kaiAsakhI), (14) zAMDilya (nAradapura), (15) malaya (Dlipura), (16) vatsa (vairASTra), (17) varaNa (agjhApurI), (18) zANuM (smRtikAvatI), (19) cedi (zauktikAvatI), (20) siMdhusauvIra (vItabhayapaTTana), (21) surasena (mathurA), (22) bhaMga (pAvA), (23) parivartI (mAsA),(24) kalANu (zrAvastI)(25) lATa (kATIvamAM) ane (255) aUkaikaya (zvetAMkhI). 1 jue tattvArthAdhigama sUtra a. 3 sa. 15 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikhyAta jAtimAM janma pAmanAra jAtiArya che; jAti ja che - (1) aMbiSTa, (2) kaliMda, (3) videha, (4) vega, (5) harita ane (6) caMcUrNa vikhyAta kulamAM janma pAmanAra kulaArya che; kula sAta che - (1) ugra, (2) bhega, (3) rAjanya, (4) IkvAku, (5) jJAta, (6) kaurava, ane (7) hari. vividha karma dvArA AjIvikA meLavanAra karmaArya che; karmanA judA judA prakAra che - (1) NanAra, (2) vaNanAra, (3) darajI, (4) citrakAra, (5) sAdaDI gUMthanAra, (6) pAdukAkAra, (7) chatrakAra, (8) pustakakAra, (9) lekhakAra, (10) zaMkhakAra, (11) daMtakAra...... Adi vividha zilpakAra AjIvikA meLavanAra zilpaArya che; zilpanA judA judA prakAra cheH- (1) kuMbhAra, (2) luhAra, (3)sonI, (4) kaMsArA, (5) hajAma......Adi. ziSTabhASA bolanAra bhASAArya che; bhASA aneka cheH- (1) mAgadhI, (2) saMskRta, (3) ardhamAgadhI..Adi. jJAna meLavanAra jJAnaArya che; jJAnanA pAMca prakAra cheH- (1)mati, (2) zrata, (3) avadhi, (4) manaH paryAya ane (5) kevala. - darzananA bhAva prApta karanAra darzanaArya che; darzananA be prakAra cheH- (1) sarAga ane (2) vItarAga. darzana mATenI rUci athavA rAma e saragadarzana che; tenA daza prakAra che:- (1) nisarga, (2) upadeza, (3) AzA, (4) sUtra, (5) bIja, (6) adhigama, (7) vistAra, (8) saMkSepa, (9) kriyA ane (10) dharma. samyaga darzananI prApti ane tadanusAra jIvanavyavahAra e vItarAgadarzana che; tenA traNa prakAra che - (1) avirata samyagraSTi, (2) dezavirata ane (3) sarvavirata. cAritra ghAraNa karanAra cAritraArya che; cAstrinA pAMca prakAra che(1) sAmAyika, (2) cheSasthApanIya, (3) parihAravizuddhi, (4) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmasaMparoya. ane (5) yathAkhyAta.1. - AryanI uparanI judI judI kakSAmAMthI keIpaNa kakSAmAM na samAI zakanAra le che. akarmabhUminA manuSyaH, akarmabhUmimAM dharmaprarvatana hotuM nathI; te kAraNe tyAMnA manuSya alpakavAyI hovA chatAM plecha gaNAya che. akarmabhUminA traNa prakAra che - (1) pAMca himavaMta ane pAMca hairaNyavata. A bhUminA manuSyane 64 pAMsalI, 1 gAunI uMcAI 1 palyopamanuM AyuSya, vajaRSabhanArAcasaMghayaNa, samacaturasaMsthAna, ekAMtare AmaLAnA phaLapramANa AhAra ane 79 divasa saMtAnapAlana hoya che. pAMca bharata ane pAMca avatamAM yugalikanI A sthiti avasarpiNanA trIjA ArAmAM ane utsarpiNInA cothA ArAmAM hoya che. (2) pAMca harivarSa ane pAMca rakavarSa. A bhUminA manuSyane 128 pAMsaLI, 2 gAunI uMcAI, 2 palyopamanuM AyuSya, vaja*SabhanArAcasaMhanana, samacaturastrasaMsthAna, be divasanA aMtare baraphaLanA pramANa AhAra ane 64 divasa saMtAnapAlana heAya che. pAMca bharata ane pAMca vratamAM yugalikanI A sthiti avasarpiNa nA bIjA ArAmAM ane utsarpiNInA pAMcamA ArAmAM hoya che. (3) pAMca deva3 ane pAMca uttarakurU. A bhUminA manuSyane 256 pAMsaLI, 3 gAunI uMcAI, 3 palyopamanuM AyuSya, vajaSabhanArA saMhanana, samacaturastra saMsthAna, traNa divasanA aMtare tuveranA dANapramANa AhAra ane 48 divasa saMtAnapAlana hoya che. pAMca bharata ane pAMca aravatamAM yugalikanI A sthiti avasarpiNInA pahelA ane utsarpiNa chaThThA ArAmAM hoya che. aMtadvapanA manuSya : aMtaApa paNa akarmabhUminA jevA che; te kAraNe A bhUminA 1 jI o tatvArthAdhigama sUtra a. 9 su. 18 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 manuSya paNa zleSTha gaNAya che. A bhUminA manuSyane 64 pAMsaLI, , 200 dhanuSyanI uMcAI, palyopamanA asaMkhyAtamAbhAganuM AyuSya, ekAMtare kalpavRkSanA phaLane AhAra ane 79 divasa saMtAnapAlana Adi hoya che. akarmabhumi ane aMtamAM zugalika manuSya hoya che; pAMca bhala ane pAMca airatamAM paNa avatsarpiNInA pahelA, bIjA ane trIjA temaja utsarpiNInA cethA pAMcamA ane chaThThA ArAmAM yugalika manuSya hoya che. Ama ApaNe sthAvara jIva, trasajIvamAMnA vikalendriya jIva ane paMcendriya jIvamAMnA asaMsI ane saMjJI evA tiryaMca ane manuSya e darekane vicAra karI gayA. paMcendriya jIvamAMnA opapAtika janmavALA evA deva ane nAraka e be prakAranA jIvano vicAra karavAne have prApta thAya che. 'davanA prakAraH - devanA cAra nikAya (prakAra) cheH (1) bhavanapati, (2) vyaMtara, (3) tiSka ane vaimAnikA. bhavanapatinA daza, vyaMtaranA ATha, tiSkanA pAMca ane vaimAnikanA be prakAra che: (1) kalpapanna ane (2) kalpAhItara. kalpapanna vaimAnikanA bAra ane kAtIta vaimAnikanA (navaraivayaka ane pAMca anuttara ) be prakAra che. (1) asura, (2) nAga, (3) vidyuta, (4) suvarNa, (5) agni (6) vAta-vAyu, (7) svanita-medha, (8) udadhi, (9) dIpa ane (10) dika-dizA e daza prakAra bhavanapati deva che. ' ' (1) kinnara, (2) kiMpurUSa, (3) mahAraga, (4) gaMdharva, (5) yakSa, (6) rAkSasa, (7) bhuta ane (8) pizAca e ATha prakAranA vyaMtaradeva che." 1)juo tatvArthAdhigama sUtra a4 sU. 1 4 tatvarthAdhigamasUtra a.4 sU 11 a.4 sU. 3 5 , a 4 sU 12 a4 sU. 19,20 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) sUrya, (2) caMdra, (3) praha, (4) nakSatra ane (5) prakIrNakaparacuraNa chuTAchavAyA tArA e pAMca prakAranA jyotiSka deva chee darekanA be prakAra che:- (1) caratiSkanpharatA ane (2) sthiratiSka-prabhArUpe sthira. caratiSka deva manuSyalekamAM gatizIla che; sthitiSka manuSyalakanI bahAra sthiratejomaya che. carotiSkanI gatinA kAraNe kAlagaNanA zakya bane che. * (1) saudharma, (2) IzAna, (3) sanaskumAra, (4) mahendra, (5) brahmaleka, (6) lAMtaka, (7) mahAzukra, (8) sahastrAra, (9) ANuta, (10) prANata, (11) AraNa ane (12) acuta e bAra prakAranA kapana vaimAnika deva che. 3 (1) navaveyaka ane (2) pAMca anuttara e be prakAranA kalpAnIta vaimAnika deva che.3 (1) sudarzana, (2) supratiSThita, (3) manorama, (4) sarvatobhadra, (5) suvizAla, (6) sumanasa, (7) saumanasa, (8) prIyaMkara ane (9) naMdikara e navaprakAranA navaraiveyaka vimAnanA kalpAtIta deva che. (1) vijaya, (2) vaijayaMta, (3) jayaMta, (4) aparAjita ane (5) sarvArthasiddha e pAMca prakAranA pAMca anuttaravimAnane kapAtIta deva che.3 (1) Indra, (2) sAmAnika, (3) trAyastri, (4) pArivA, (5) AtmarakSa, (6) lepAla, (7) anIka, (8) prakIrNa, (9) abhiyogya ane (10) kibiSaka e daza prakAranI jAtio bhavanapati 1 juo tattvArthAdhigama sUtra a. 4 sU. 13 14 15 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 ane vaimAnika devalokamAM hoya che.1 (1) trAyazi ane (2) kapAla e besivAyanI ATha jAtio vyaMtara ane jatiSka devalokamAM hoya che.1 bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSka e traNeya bAra vaimAnikanI jema kalpapanna che; arthAta tyAM dareka ThekANe rAjAprajA, svAmI sevaka, uccanIca Adi bhedabhAvasUcaka temaja tIrthakaronA kalyANaka ujavavA javA AvavA Adi vyavahAra pravarte che. ? A navayaka ane pAMca anuttaravimAnanA devo kalpAtIta che; temane tyAM uparokta vyavahAra pravartata nathI. e sarva devo ahamindra che; tIrthakara prabhunA kalyANaka Adi prasaMge paNa teo AvI zaktA nathI, paraMtu svasthAne rahI upAsanA kare che. bhavanapati, vyaMtara, jatiSka ane kalpapatnanA saudharma ane IzAna e be vaimAnika devakasudhI devInI utpatti che. devIe be prakAranI che - (1) paricahitA ane (2) aparigrahitA bhavanapati, vyaMtara, jatiSka ane kopananA sadharma ane IzAna devalekanA de manuSyanI mAphaka kAyAthI maithunasevanAra hoya che. sAnakumAra ane mahendra e be devalokanA deva mAtra sparzasevI, brahmaleka ane lAMtaka e be devakanA deva mAtra rUpasevI, mahAzukra ane sahastrAra e be devalokanA deva mAtra zabdasevI, ane ANuta, prANuta, AraNa ane acUta e cAra devalokanA deva mAtra saMkalpasevI hoya che? kapAtIna evA navayaka ane pAMca anuttaravimAnanA devone devIno keIpaNa prakAre saMparka hoto nathI, teonI viSayavAsanA zAMta hoya che.ra A rIte uparaupanA devanI viSayavAsanA maMda maMdatara maMdatama rahetI hovAthI nIcenIcenA deva karatAM uparauparanA deva adhika adhikatara adhikatama sukhane anubhava-AsvAda karatA rahe che. 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a. 4 sU 4, 5 a. 4 sU 8, 9 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 devAne parigraha: : devanA parigrahamAM vimAna gaNAya che. bhavanapatinA 7,2,00,000 vyaMtara ane jatiSka e darekanA asaMkhyAta, saudharmanA 32,00,000, IzAnanA 2800,000, sAnakumAranA 12,00,000, mahendrakumAranA 8,00,000, brahmalekanA 4,00,000 lAMtakanA 50,000 mahAzukranA 40,000, sahastrAranA 6,000, ANata ane prANata e benA 400, AraNa ane acUta e benA 300, nIcenA traNavayakanA 111, madhyanA traNayakanA 107 ane urvanA traNayakanA . 100 ema navayakanA kula 318; pAMca anuttaranA darekanA eka eka ema 5 e pramANe e darekane vimAnano parigraha hoya che. bhavanapatine vimAnanA sthAne bhavana athavA AvAsa heya che. denA sthAnaH A pramANagule 180,000 jana jADI ratnaprabhApRthvInA uparanA 1,000 ane nIcenA 1,000 ema be hajAra yojana bAda karatAM viccenA bAkI rahelA 1,78000 ejananA (1) uttarazreNI ane (2) dakSiNazreNI e darekamAM bhavanapatinAM bhavana ane AvAso rahelA che, temAM dasa prakAranA bhavanapati vase che. " ratnaprabhA pRthvI uparanA 1,000 jana ane nIcenA 1,000 jana e darekamAMnA uparanA ane nIcenA 100, 100 ema baso jana bAda karatAM vaccenA bAkI rahetA nIce uparanA 800-800 janamAM uttaraNa ane dakSiNazreNI e darekamAM AThe prakAranA vyaMtara deva vase che. A uparAMta A jAtinA deve vana, guphA AdisthAmAM paNa vase che. merUparvatanA ATha rUcakapradezathI jenuM samatala gaNeya che tevI A ratnaprabhApRthvInA te samatalathI 800 ejana uMce sUrya, 880 pejane caMdra, 884 yojane nakSatra, 888 yejane budha, 891 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jane zukra, 894 yojane gurU, 897 pejane maMgala, ane 900 jane zani e pramANe graho AvelA che. AmAMne niyatavArI carajatiSkanA vimAno merUparvatanI samatalabhUmithI 800 ane 100 yojana urdhvamAM gati karI rahyA che; jayAre keTalAka aniyatacArI caratiSkanAM vimAna sUryathI 10 ejana nIce ane zanithI 10 ejana uMce ema urdhvamAM 790 thI 910 janamAM gati karI rahyA che. caratiSkadevanI A gatinA kAraNe kAlagaNanA karI zakAya che. A urAMta sthitiSNadevanAM vimAno manuSyalakanI bahAranA dvIpa samudramAM jyotirmaya svarUpe sthira rahelAM che. jaMbudIpamAM 2, lavaNasamudramAM 4, dhAtakIkhaMDamAM 12, kAledadhisamudramAM 42, ane ardhapuSkaravaradIpamAM 72 e rIte aDhIdIparUpa manuSyamAM 132 sUrya ane 132 caMdra che. eka caMdrane parivAra 28 nakSatra, 88 graha ane 66,795 keTakeTI prakIrNaka tArAe pramANe che. tiSka devalethI asaMkhyAta jana uMce urvamAM vaimAnika deve upara upara vase che. deva aMge vizeSa mAhitIH sthiti (AyuSa), prabhAva (sattA-tApa), sukha, zuti (teja svitA), lesyA, pariNAma (bhAvanA), Ikiya (grahaNazakita-paTutA), vizuddhi (pavitratA) ane avadhijJAna e dareka viSayamAM upara uparanA deva kramazaH adhikatara-adhikatama hoya che, jayAre gati (gamanAgamanazakti), zarIra (dehamAna), parigraha (parivAra) ane abhimAnI e dareka viSayamAM upara uparanA deva kramazaH hIna hInatara hInatama hoya che.3 1 juo tatvAthadhigama sUtra a4 sU. 15 2' che , a.4 su. 21 , a.4 sU. 22 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zvAseAzvAsanuM kAlamAna AyuSya para nirbhara che. 10,000 varSAne stakapramANa, palyopamApune visapramANa ane sAgarApamAyune pakSapramANu e pramANe zvAseAzvAsanu kAlamAna heAya che. devAne kavalAhAra hAtA nathI; paraMtu tene leAmAhAra heAya che; te paNa AyuSya para nirbhar che. 10,000 varSAyune AMtare divase, pakSyApamAyune thakave (2thITa divase) ane sAgarApamAyune 1000 vanA AMtare AhAra hAya che. devAne prAya: sAtavedyunIyanA vipAka anubhavavAnA hAya che; tenA prakAra dara cha mAse badlAtA rahe che. kavacit azAtAne udhya thAya te te mAtra tadUta pramANu heAya che. jInI-pUrva gatimAMthI devagatimAM thatA janma e upapAta che. jainatara mithyAtvI bAramA devalokasudhI, jainamithyAtvI navagaiveyakasudhI ane samyagadRSTi sarvAM siddhavimAnasudhI upapAtathI ja janma laI zake che. caudapUrvI pAMcamA devalAkathI nIce jatA nathI. manuSya ane tiya ca va marIne upapAtajanmathI deva tarIke utpanna thAya che. devagatimAMthI cavyA pachInI gati manuSya ane tiyA~ca e emAMthI eka heAya che. sAta nArakapRthvI, dhRtaprAgabhArA--siddhazilA, jayeAti devanAM vimAna, mAnikadevanAM vimAna Adi AkAzamAM nirAdhAra che; Ama nirAdhAra rahevu te leAkaanubhava-svabhAva che. AkAza e darekane AdhAra che, jyAre AkArAne krAi AdhAranI AvazyakatA nathI. tI". karabhagavaMtanA kalyANaka prasaMge thatA drAsanaka 5, sudhASAUTane raNakAra Adi tIrthaMkaranA AtmAneAmahAna puNyaprabhAva che; lokAntikadevanu tIrthaMkaradevAnA dIkSAkalyANakamATe pratIkSA karatA rahevuM ane samaya thatAM ' tIM pravartAvA 'e vijJApti karavA temanA sthAne AvavuM . Adi temanA AcAra che. ' Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 devane cha lesyA hoya cheH (1) kRSNa, (2) nIla, (3) kApata, tejaH-pIta, (5) padma ane (6) zukala. bhavanapati ane vyaMtara e prakAranA denA dehanA varNa kRSNa, nIla, kApata ane pIta e cAramAMnA ke eka hoya che. jyotiSka ane pahelA be vimAnanA devonA dehanA varNa pItala ane te pachInA traNa devalokanA dehanA varNa paddha ane bAkInA sarvadevonA dehanA varNa zukala hoya che. e varNa pramANe teone lesyA hoya che. brahmaloka nAmanA pAMcamA vaimAnika devalokanA cha prataramAMnA trIjA riSTa' nAmanA prataranA cheDe nava lekAntikadeva vase che. cAra dizAmAM cAra, cAra vidizAmAM cAra ane madhyamAM eka e prakAre te heya che. (1) sArasvata, (2) Aditya, (3) vahi, (4) arUNa, (5) gardaya, (6) tuSita, (7) avyAbAdha, (8) maphata ane (9) ariSTa e nava kAntidevanAM nAma che.3 - kiTibaSaka deva caMDALa jevAM halakAM kAma karanAra halakA prakAranA deva che; tenA traNa prakAra cheH (1) pahelA ane bIjAdevakanI nIce, (2) trIjA devaleka nIce ane (3) chaThThA devalokanI nIce4. teonuM AyuSya anukrame 3 palyopama, 3 sAgarepama ane 13 sAgaropama e pramANe hoya che. bhavanapatinI asurajAtimAM paMdara prakAranA paramAdhAmadeva hoya che; je pahelI traNa nArakanA jIvane duHkha ApI saMtApyA kare che. (1) vijaya, (2) vaijayaMta, (3) jayaMta ane (4) aparAjita e cAra anuttaravimAnanA deva dicaramA-e manuSyabhava ane eka deva 1juo tasvArthAdhigama sUtra a4 sU.2,74 juo dravyaprakAza su.zleka 61 asU. 234 , bRhatasaMgrahaNI zloka 171 3 >> a. 4 sU. 26 2 ) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavavALA hoya che, jayAre sarvArthasiddha anuttaravimAnanA deva ekAvatArI-chellA manuSyabhavavALA hoya che.1 traNaloka: : caudarAja pramANa evA lekanA traNa vibhAga cheH (1) adho, madhya-ticha ane (3) urva. merU parvatanI samatalabhUmithI 900 jana nIcene adhalaka, ane meruparvatanI samatala bhUmithI 90jana uparane udghaleka ane te baMne maLIne 1800 janapramANa skula temaja asaMkhyAta lAkha janapramANa vistArano malika che. alakane AkAra uMdhA pADela zarAva-keDiyA je arthAta uparathI sAMkaDo ane nIce nIce vistAra pAmato jAya eve che. madhyaleka jhAlaranI mAphaka samAna laMbAI pahoLAIvALA ane goLa che. urvakano AkAra pakhAja jevo arthAta zarAvasaMpuTa jevo eTale ke cattA zarAva para uMdhA pADela zarAva jevo che; eTale te madhyabhAganI upara ane nIce ema baMne bAju kramazaH vistAra pAmatA e che. adholoka ane nArakapRthvIoH alakamAM sAta nAraka pRthvI che: (1) ratnaprabhA,(2) zarkarA prabhA, (3) vAlukAprabhA, (4) paMkaprabhA, (5) dhUmraprabhA, (6) tamaHprabhA ane (7) tamatamaH athavA mahAtama prabhA2 A sAta nArakapRthvI eka ekanI nIce Avela che ane e dareka kramaza: nIce nIce viratAra pAmatI jAya che, A sAta pRthvI eka ekanI nIce hovA chatAM paraspara sparzatI nathI, kAraNa ke e dareka pRthvInI nIce dhanadhi, dhanavAta, tanavAta ane AkAza e darekanAM kramazaH kuMDALA AvelAM che. AkAza svayaMpratiSThita che, tene koInA AdhAranI AvazyaktA nathI. "1 juo tasvArthAdhigama sUtra a. 4 sU. 27 a. 3 sU. 1 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelI ratnaprabhAththI 1,80,000 yojana jADI che, tenA traNa kAMDa-bhAga che: (1) 16000 yojanAno pahele uparane ratnapradhAnakAMDa, (2) 84,000 ejanane bIjo paMkabahulakAMDa ane (3) 80,000 pejane nIcene jalabahulakAMDa; bAkInI cha nArakapUranA AvA koI vibhAga nathI. bIjI zarkaraprabhA 1,32,000 jana, trIjI vAlukAprabhA 1,28000, jana, cothI paMkaprabhA 1,20000 yojana, pAMcamI dhUmraprabhA 1,18000jana, chaThThItamaH prabhA 1,16000 ejana ane sAtamI mahAtamaprabhA 108,000 yojana e pramANe jADAImAM hoya che. ratnaprabhAne 13, zarkaraprabhAne 11, vAluprabhAne 9, paMkaprabhAne 7, dhUmraprabhAne 5, tamaHprabhAne 3, ane tamatama prabhAne 1 e pramANe prata-mALa hoya che, dareka nArakabhUminA upara ane nIcenA 1000-1000 ema 2000 bAda karatAM bAkInI vaccenI dareka na rakapRthvImAM A pramANe pratare che. ratnaprabhAnI pahelI pratara sIMmataka ane mahAtamaH prabhAno chele pratara apratiSThAna che. - uparokata dareka nArakabhUminI prataramAM nIce pramANe narakAvAsa hoya cheH ratnaprabhAmAM 30,00,000, zarkarAmabhAmAM 25,00,000, vAlukAprabhAmAM 15,00,000, paMkaprabhAmAM 10,00,000, dhUmraprabhAmAM 3,00,000 tama prabhAmAM 99,995 ane tamatamaH prabhAmAM 5 ema sAte nArakabhumimAM 84,00,000 narakAvAsa hoya che, A narakAvAsa vajInIdhAra samAna tIkSNa AkAramAM corasa, trikeNu, gaLa hAMDalA jevA, lokhaMDanA ghaDA jevA ema vividha AkAranA hoya che. A nArakAvAsamAM nArakajIva vase che.1 nArakajIvaH - nArakajavanA lesyA, pariNAma (bhAvanA), deha, vedanA, vikriyA 1 juo tasvArthadhagama satra. a.3 su. 3 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 Adi dareka asula hAya che.1 nIcenIcenI nArakabhUminA nAraka jIvanA lezyAdi azubha azubhatara azubhatama heAya che. nArakavane che lesyA hAya che. ratnaprabhAnA nArakajIvanA varNa kApAta, zarAprabhAnA nArakajIvanA vaNu aSitara kApeAta, vAlukAprabhAnA nArakajIvanA vaNuM nIla, paMkaprabhA nAraka vanA vaNaeN adhikatara nIla, dhUmraprabhAnA nArakajIvanA varNa nIla ane kRSNa e emAMthI kAI eka, tama:prabhAnA nArakavatA varSoM adhikatara kRSNa ane mahAtamaHprabhAnA nArakajIvanA vaNu adhikatama kRSNa hAya che. nArakajIvanA saMsthAna (deharacanA), varNa, gaMdha, rasa, sparze AdinA pariNAma paNa azubha azubhatara azubhatama e prakAre hoya che. nAraka jIvane traNa prakAranI vedanA heAya cheH (1) paramAdhAmIkRta, (2) kSetrajanya ane (3) paraspara udIrita.2 bhavanapati devamAM asura jAtinA deva hAya che; temAMnA paramAdhAmI devanI paMdara jAti cheH- (1) akha, (2) aMbarISa, (3) zyAma, (4) zakhala, (5) pheMdra, (6) upadra, (7) kALa, (8) mahAkAla, (9) asipatra, (10) vana, (11) kuMbhi, (12) vAlukA, (13) vaitaraNI, (14) kharasvara ane (15) mahAdheASa. A devA bhavya hovA chatAM mithyArdaSTi hAya che ane pUrvasaMcita sa MliSTa kanA pariNAme AsurI prakRtine vaza banI pahelI traNa nArakabhUminA nAraka jIvAne aneka prakAre saMtApyA kare che. A paramAdhAmIkRta vedanA che. ceAthI nArakabhumi ane tenI AgaLa nArakabhUmimAM A prakAranI vedanA hAtI nathI. kSetrajanya vedanA nIce pramANe hAya che. pahelI traNa nAraka-bhUmimAM anukrame tIvratara tIvratama 1 jI tatvArthI dhigama sUtra tIvra uSNurvedanA ,. a.3 sa3 a.3 sa.4, 5 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. cothI ane pAMcamI e be nArakabhUmimAM anukrame tIvra ane tIvratara zItoSNa vedanA; chaThThI nArakabhUmimAM zItavedanA ane sAtamI nArakabhUmimAM tIvratara ane tIvratama zItavedanA hoya che. paraspadIti vedanA pUrva saMcita karmAnusAra nArakajIva paraspara eka bIjAne duHkhanI udIraNA karyA kare che te che. - uparokata traNe prakAranI vedanAthI chuTavA nAraka jIva prayatna to kare che; paraMtu tenA pratyAghAta evA paDe che ke temAM duHkha dUra thavAnA badale adhiktara adhikatama duHkha anubhavavAM paDe che. Ama nAraka jIvane kSaNamAtra paNa sukha hetuM nathI. nArakajIvanI gati-Agati: gatiH cavyA pachI nAraka jIvanI gati manuSya athavA tiryaMca e bemAMnI keI eka hoya che. pahelI traNa nArakabhumimAMthI nIkaLela jIva tIrthakara, pahelI cAra nArakabhumimAMthI nIkaLela jIva mekSapada, pahelI pAMca nArakabhumimAMthI nIkaLela chava sarvavirati, pahelI che nArakabhumimAMthI nIkaLela chava dezavirati ane sAte nArakabhumimAMthI nIkaLela chava samyagadarzana e pramANenA lAbha meLavI zake che. - AgatiH tiryaMca ane manuSya e be gatimAMthI jIva narakagatimAM Ave che. asIjIva (paMcendriya tiryaMca athavA manuSya) pahelI nArakabhumi sudhI, bhujaparisarpa bIjI nArakabhumi sudhI, khecara trIjI nArabhumi sudhI, siha cuthI nArakabhumi sudhI, ura parisarpa pAMcamI nArakabhumi sudhI, mAnuSI strI chaThThI nArakabhumi sudhI ane mAnuSI purUSa sAtamI nArakabhumi sudhI utpanna thAya che. pahelI nArakabhumi ratnaprabhAne uparano bhAga madhya-tiSThaleka sAthe saMlagna hoI te bhAgamAM dIpa, samudra, parvata, sarovara, gAma, zahera, nadI, nahera, kaha, nada Adi AvelAM che; A kAraNe ratnaprabhA nIkaLela tivya ane cayi tiji sudhI, eka Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 pRthvImAM nArakava uparAMta tiryaMca, manuSya, bhavanapati ane vyaMtara e be prakAranA deva ema cAre gatinA paMcendriya jIvatA vAsa hoi zake che. bAkInI cha nArakabhumimAM paMcendriya tarIke mAtra nArka jvAneAja vAsa hoya che; sthAvara evA ekendriyavAne vAsa tA tyAM paNa hoya ja che. pahelI traNa nArakabhumimAM parabhASAmI devanI avarajavara hoi zake che; paraMtu tenA vAsa mAtra ratnaprabhAmAMja hoya che. kA kASTha mitra deva peAtAnA nAramitrane duHkhamukata karavA trIjI nArakabhumisudhI Ave che; tethI AgaLa nahi. kevalI samudmAta karatA devalI peAtAnA Atmapradeza caudarAjaleAkamAM phelAvatA te sAteya nArakabhUmimAM phelAve che. ane sahare che. jIvanA prakAraH gatinI apekSAe jIvanA cAra prakAra cheH- (1) tiyaMca, (2) manuSya, (3) deva ane (4) nAraka. A cAreya gatinA jnanA ApaNe saMkSipta vicAra karyo. A dareka prakAranA jIvanA paNa e prakAra cheH (1) aparyApta avikasita ane (2) paryApta-vikasita. uparakata cAre prakAranA jIvamAM mAtra asanI manuSya e ekaja aparyApta e ekaja prakAranA che. jayAre bAkInA traNeya prakAranA jIve ane sanI manuSya e banne prakAranA che, H (1) aparyApta ane (2) paryApta. Ama ApaNe paryAptinA viSaya para AvI pahoMcIe chIe. te viSaya para AvatAM pahelAM tenI sAthe sabaMdha dharAvatA sevA aMtarAlagati, AhArapudgala, ceAnI ane janma Adi viSaya jANavA Avazyaka che; te te viSayAne saMkSepamAM joI lai paryAptinI carcA karIzuM. aMtarAla gati : saMsArI jIvanI pUrvasthAne deha tajI peAtAnA navIna utpatti sthAne paheAcatA sudhInI gati e aMtarAla gati che. aMtarAla gatimAM Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 saMsArI jIvane kArmaNaga hoya che. tattvArthasUtrakAre tene vigrahagatimAM kArmaga kahyo che.1 pUrva sthAne deha tajatAM pahelAM jIva tiryaca, manuSya, deva ane nAraka e cAra gatimAMnI koI eka gatinuM AyuSya bAMdhe che ane tadanusAra pUrva sthAne deha tajatAM jIvane gati, jAti, AnupUrvI Adi namarma rUpa kArmaga navIna utpattisthAne dore che. * tattvArthasUtrakAre vigrahagatimAM kAmaNaga jaNAvyo te parathI phalita thAya che ke avigraha yA Rju evI bIjI gati paNa jIvane hoI zake che. Ama aMtarAlagati be prakAranI cheH (1) avigraha ane (2) vigraha-2 avigraha evI aMtarAlagati: pUrva sthAne deha tajI saraLa rekhAe gati karI navIna utpattisthAne pahoMcADanAra avigrahagati che. AvI avigrahagati be prakAranA jIvane hoya cheH (1) mUcamAna ane (2) saMsArI. mumAna (mukti pAmatA) jIvane deva choDatAM pUrva sthAne aMtima samaye AhAra hoya che, paraMtu karmane udaya ane sattA e baMne kSaya thavAthI ane baMdhAraNanA abhAve tene kAzmaNoga hete nathI. Avo jIva tenI svAbhAvika evI avigraha-jugatie urdhvamAM rahela ISataprAgabhArA pRthvI-siddhazilA para ekaja samayamAM pahoMcI jAya che tyAM tene bahAra hoto nathI. mumAna jIvane pUrva sthAne deha tajatAM ekaja vakhata AhAra hoya che. saMsArI jIvane avigrahagatimAM paNa kArmaga sattAmAM hoya che. AvA saMsArI jIvane aMtima samaye pUrva sthAne deha tajatAM AhAra hoya che, te pachI ekaja samayamAM te ajugatie potAnA 1 juo tatvArthAdhigama sUtra a. 2 sU 26 a. 2 s 27, 28 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na banI A gatimAM mAtra vana ati navIna utpattisthAne pahoMcI jAya che, ane tyAM tene navIna deharacanAthe teja (bIjA) samaye kArmaNaganA kAraNe pudagalagrahaNa rUpa AhAra heya che. A rIte jIve pudgalanuM karela prahaNa eja tene janma che. A rIte saMsArI jIvane avigrahagatimAM (1) pUrva sthAne deha tajavAnA aMtima samaye ane (2) navIna utpattisthAne navIna deharacanArthe bIjA samaye ema be vakhata AhAra hoya che; paraMtu aMtarAlati daramyAna tene AhAra hoto nathI vigraha evI aMtarAlagatiH - jIvanA deha tajavAnA pUrva sthAna ane navIna utpattisthAna e be vaccenI viSamatA e vigrahagatinuM kAraNa che. jIvanI svAbhAvika gati saraLa rekhAe urdhva hoya che; paraMtu gati, jAti, AnupUrvI Adi nAmakarma anusAra kArmaNaga jIvane pUrva sthAne deha tajatAM aMtarAlagatinI viSamatAvALA navIna utpattisthAne pahoMcADe che. aMtarAlagatinI viSamatAnA kAraNe jIvane vigrahagati hoya che, temAM utpanna thavAnA sthAne javAmAM vaLAMka levAnA hoya che; A vaLAMka jeTalA levA paDe teTalA vigraha gaNAya. prAyaH jIvane eka, be athavA traNa vigraha hoya che ane kvacita cAra vigraha paNa hoI zake che ekarAjapramANu pahoLI ane caudarAjapramANu lAMbI evI trasanADInI aMdara ke bahAra javane deha tajavAnuM ane tenuM navIna utpattisthAna e e vacce evI koI viSamatA nathI ke jethI jIvane parabhava jatAM cArathI adhika vigraha Avazyaka bane. eka vigrahanI aMtarAlagatimAM chavane pUrvasthAne deha tajatAM aMta samaye AhAra hoya che, tenA vegathI te saraLa rekhAe gati kare che ane vaLAMka levAne prazna upasthita thatAM kArmaNAga pravRtta bane che, pariNAme gati, jAti, AnupUva Adi nAmakarma anusAra 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a. 2 sU. 29 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA samaye vaLAMka laI navIna utpattisthAne pahoMcI tyAM te ja samaye navIna deharacanAthe pulagrahaNa rUpa AhAra tene heAya che. Ama eka vigrahagati be samayanI che, jemAM pratyeka samaye jIvane AhAra hoya che; (1) pUrvadeha tajatAM aMta samaye ane (2) navIna utpattisthAne navIna deharacanArthe. bIjA samaye vaccenA vaLAMkanA samaye te anAhArI be vigrahagatimAM pUrva sthAne deha taA navIna utpattisthAne pahecatAM jIvane traNa samaya lAge che, temAM pahelA samaye saraLa rekhAe gati, bIjA samaye pahelo vigraha ane trIjA samaye bIje vigraha hoya che. A pramANe traNa vigrahagatimAM cAra ane kavacita hatI cAra vigrahagatimAM pAMca samaya lAge che. A dareka gatimAM jIvane (1) pUrva sthAne pUrva deha tajatAM aMtima samaye ane (2) utpattisthAne navIna deharacanArtha chellA samaye ema AhAra-pudgalagrahaNa hoya che; bAkInA vaccenA vaLAMkavALA dareka samayamAM jIva anAhAraka hoya che. Ama be vigragatimAM eka samaya, traNa vigrahamAM be samaya ane kavacita hatI cAra vigrahagatimAM traNa samaya jIva anAhAraka hoya che.1 siddha jIvane aMtarAragati hotI nathI. mumAna jIvane avigraha gati heya che, temAM te siddhAlaye pahoMcatAM anAhAraka bane che. saMsArI jIvane avigraha ane vigraha e be prakAranI aMtarAlagati hoya che. avigrahagatimAM ane eka vigrahagatimAM jIva AhAraka che; be vigrahagatimAM eka samaya, traNa vigrahagatimAM be samaya ane kavacita hatI cAra vigrahagatimAM traNa samaya jIva anAhAraka hoya che.3 ke 1 juo tavAdhigama sUtra a. 2. 31 2 juo bahata saMgrahiNI pR. 416, 17 paranA nakazA. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para AhAra pudgala upara jIvane hAtA pudgalagrahaNurUpa AhAranI je vAta karI AhAranApudgalanA svarUpanI vAta paNa vicAravI rahI. parabhavamAM utpanna thatA jIvane sAmAnyataH je pudgalagrahaNarUpa AhAra heAya che te pudgalanA traNa prakAra che :- (1) ejasa-taijasava`NA, (2) leAma-spana mAdi indriyanA sparza Adi kAraNe anubhavAtA sa MteSa ane (3) kavala-kALi yA 35. saMsArI jIvane pUsthAne deha tajI Rju athavA vigrahagatie navIna utpattisthAne paheAMcI teja samaye kA yAganI sahAyathI audArika athavA vaikriya zarIranI racanAthe tadyAgye pudgalagrahaNu hAya che te ejAhAra-taijasavaNAnA pudgala che. uttaravaiSkriya ane AhAraka zarIra e darekanI racanA prasaMge lambiMdharane paNa A ejAhAra hoya che. AhAranI IcchA thatAM sparzana Adi IndriyanA sparze Adi dvArA zarIrane anubhavAtA sateSa e lAmAhAra che. ekendriya, va ane nAraka e traNa prakAranA dehaparyApta vone leAmAhAra hAya che. kALiyArUpa levAtA AhAra e kavalAhAra che. vikalendriya, paMcedriya tiryaMca, ane pa Mcendriya manuSya e traNa prakAranA paryAptazrvane kavalAhAra hAya che. saMsArI jIvane deharacanA thatA sudhI kANuyAga ane ejAhAra hAya che; eAhAra pachInA samayathI tene kAyAga uparAMta taijasa ane racAtA audArika athavA vaiSkriya zarIra anusAra e e vadhArAnA kAyayeLamAMne kAI eka kAyayeAga hAya che. dehaparyAptA ekendriya, deva ane nAraka e darekane lAmAhAra hAya che; vikalendriya ane pa Mcendriya paryApta jIvane kavalAhAra hAya che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piniH gati, jAti, AnupUva Adi nAmakarma anusAra navIna deharacanArthe pulagrahaNarUpa AhAra jIvane jyAM hoya che ane jyAM tenuM kArmaNa zarIra audArika athavA vaikriya e be zarIramAMnA koI eka sAthe kSIranIranI mAphaka otapreta banI jAya che te ni kahevAya che; trinuM AdheyaAdhAra pAmanAra jIva che. anaMta jIvonI yoni asaMkhyAta che; paraMtu sparza, rasa, gaMdha ane varNa anusAra te 84,00,000 gaNAya che sukSma ane bAdara pRthvIkAyanI 7,00,000 , apakAyanI 7,00,000 , teukAyanI 7,00,000 vAyukAyanI 7.00,000 sAdhAraNa vanaspatikAyanI 14,00,000 pratyeka vanaspatikAyanI 10,00,000 Ama ekendriya jIvanI para,00,000 yoni che. be IndriyanI 2,00,000; traNa IjiyanI 2,00,000 ane caturindriyanI 2,00,000 e rIte vilendriya jIvanI 6,00,000ni che. devanI 4,00,000; asara ane saMjJA paMcendriya tiryaMcanI 4,00,000 nArakanI 4,00,000; , manuSyanI 14,00,000 upara pramANe pace ima jIvanI 26,00,000 yoni che. ekendriya jIvanI para,00,000 vikalendriya avanI 6,00,000 ane paMceniyachavanI 26,00,000 ema sarva malI 84,00,000 vani gaNAya che. anya jIvanA astitva, tenA sparza ane tene heta AvaraNa e gaNuM judI judI apekSAe nine nava prakAra paNa cheH 1 juo jIva vicAra prakaraNagA.45,46, 47 1 - - - - - Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. (1) sacita, (2) acita, (3) sacitAcita; (4) zIta, (5) uSNa, (6) zItoSNa, (7) saMvRta, (8) vikRta ane (9) saMtavivRta.1 acita, saMskRta ane ziSNa e prakAranI ni devanI che. acita, saMvRta, zIta, uSNa, ane zItoSNa e prakAranI yoni nArakanI che. uSNa, saMvRta, sacita, acita, ane sacitAcita e prakAranI ni teukAyanI che. saMvRta, sacita, acita sacitAcita, zIta, uSNu ane zItoSNa e prakAranI yoni bAkInA ekendriya (pRthvIkAya, apakAya, vAyukAya ane vanaspatikAya e dareka) nI che. vivRta, zIta, uSNa, zItoSNu, sacita, ati, ane sacitacita e prakAranI ni vilendriya, asaMsI paMcendriya tiryaMca ane asaMsI paMcendriya manuSyanI che. sacitAcita, zItoSNa ane saMvRtavivRta e prakAranI ni saMjJI paMcendriya tiryaMca ane saMsI paMcendriya manuSyanI che. siddha jIvane yoni hotI nathI. janma: pUrva sthAne deha tajI gati, jAti, AnupUrvI Adi nAmakarma anusAra navIna utpatisthAne pahoMcI navAna deharacanAthe jIvane hetuM pudagalagrahaNa-AhAra eja janma che. jIvanuM yonimAM utpanna thavuM athavA tenI AhAraparyApti eja janma che. janmanA traNa prakAra che -(1) sapUmi, (2) garbhaja ane (3) aupapAtikAra 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a. 2 sU. 32 2 juo tavAthadhigama sUtra a. 2, sU. 33 - - - - Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa samUoima janmanA cAra prakAra cheH- (1) rasaja--judAjudA prakAranA rasamAM vikAra thatAM ke utarI jatAM (calita thatAM) temAM te raMga ane te prakAranA je anya jIva utpanna thAya che te; (2) saMsvedajanudA judA jIvAne thatA parasevAmAM je anya jIva utpanna thAya che te; (3) udbhija-judA judA prakAranI AbehavA ane bhejanA kAraNe je navA navA jIva utpanna thAya che te ane (4) samUmi-uparAta traNa paddhati sivAya khIjA mala ane malasthAnemAM svayameva utpanna thatA anya jIva. gajanmanA traNa prakAra che :-(1) jarAyu, (ra) aMDaja ane (3) pAtaja.1 opapAtika janmamAM jIva pAtAnA utpatisthAnamAM devazayyAmAM athavA bhimAM svayameva utpanna thAya che. utpattisthAne eTale yeAnimAM rahela audArika zarIra racavA yeAgya pudgalane jIva grahaNu kare e samUchiMma athavA garbha janma che; utpatisthAne rahela vaiksi zarIra racavA cAgya pudagalane jIva grahaNa kare e opapAtika janma che. deva ane nAraka e darekane upapAtaja-ma hAya che.ra tiryaMca ( ekandriya, dipandriya, triSTandriya, caturindriya ane asarI paMcendriya tiryaMca ane asasI paMcendriya manuSya) e darekane sa'mUrcchima janma hAya che.3 sI paMcendriya tiryaMca ane sannI pAMcendriya manuSya e darekane gajanma hAya che. siddha jIvane janma hAtA nathI. 1 jue tattvArthAdhimama sUtra a0 2 sa 34 ra 35 da ""' "" "" .. 39 "" .. , 3 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 paryApti : zArIrika vikAsa pAmavAnI vatI zakti e paryApti che. paryAtinuM mUla kAraNu kANuyAga ane nimittakAraNa pudgala che. paryApti cha cheH (1) AhAra, (2) zarIra, (3) Indriya, (4) zvAseAzvAsa, (5) bhASA ane (6) mana. pUrvasthAne deha tajI navIna utpattisthAne paheAMcI navIna jaituracanAthe jIvane hetuM pudgalagrahaNa e AhAraparyApti athavA janma che. saMsArI jIvane kANu ane taijasa e e zarIra anAdi saMbaMdhavALAM che. temAMnA kANuzarIranA yAgathI AhAraparyApti jvane hAya che. te pachInI paryAptimAM tene te uparAMta taijasa ane racAtA zarIra (audArika athavA vaikriya) e emAMno kAI eka kAyayeAga hAya che. jIva je samaye pudgalagrahaNa kare che tenuM pariNamana thavA mAMDe che arthAt jIvane cha paryAptinuM kA ekIsamaye ja zarU cAya che; paraMtu tenI pUrNAti jIvanI ceAgyatAnusAra thAya che. AhAraparyAptirUpe grahaNa karela pudgalanu taijasa zarIranA kAraNe pariNamana thavA mAMDe che, tenA pariNAme tenA be bhAga paDe cheH (1) khala-nirasabhAga ke je eka yA bIjArUpe dehanI bahAra nIkaLI jAya che ane (ra) rasa-ke jenuM sAta dhAtu (rasa, lAhI, mAMsa, me--cI, majjA--taMtu, asthi hADakAM, ane vIryaM) rUpe pazmina thAya che; A sAta dhAtunuM deharUpe pariNamana ane pariNAme udbhavatI deharacanA e zarIraparyApti che. zarIranA kAraNe ja jIva pravRtti karI zake che. uparAMkta sAta dhAtunuM dRndriyarUpe pariNamana ane tenAthI udbhavatI indriyaracanA ane e dareka indriyanI grahaNazakti (paTutA) - e indriyaparyApti che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 uparokta sAta dhAtumAMthI nirmANa thatI ucchavAsagya pudgala grahaNa karavAnI, avalaMbavAnI ane zvAsarUpe laI tene niHzvAsarUpe mUkavAnI javAnI zakti e zvAsozvAsaparyApti che. uparokta sAta dhAtumAMthI nirmANa thatI bhASAgya pudagala grahaNa karavAnI, avalaMbavAnI ane bhASArUpe tene bahAra pheMkavAnI jIvanI zakita e bhASA paryApti che. uparokta sAta dhAtumAMthI nirmANa thatI mogya pugala grahaNa karavAnI, avalaMbavAnI ane vicAraNA karI tene bahAra chuTA pheMkavAnI jIvanI zakti e manaparyApti che. - uparakta dareka paryApti uttarottara (kramazaH) sUkSma sUkSmatara sUkSmatama che; te kAraNe e dareka ekIsAthe zarU thavA chatAM jIva pahelI paryApta eka samayamAM ane bAkInI dareka paryAbita kramazaH aMtamhUrtamAM pUrI karI zake che. cha paryAptino samagra kAla paNa aMtamuhUrta che. gati, jAti, aparyApta, paryApta Adi nAmakarma anusAra jIvane paryApti adhUrI rahe che, athavA pUrI thAya che. dareka jIva AhAra, zarIra ane Indriya e traNa paryApti te pUrI kare ja che; kAraNa ke trIjI indriya paryApti pUrI karyA vinA jIva AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhI zakatA nathI. te pachInI paryApti keTalAka jIva pUrI karI zake che te paryAptajIva che ane je te pUrI karI zakatA nathI-trIjI paryAptithI AgaLa vadhatA nathI te aparyAptajIva che. ekendriya jIvane AhAra, zarIra, indriya ane zvAsozvAsa e cAra, vikalendriya ane asaMsI paMcendriya jIvane bhASA sahita pAMca ane saMsI paMcendriya jIvane mana sahita cha paryAptinI lAyakAta hoya che. - siddha jIvane paryApta hotI nathI. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAra paryApta karatAM ja vane svayegra sarva paryApti zarU thaI jAya che, te karatAM trIjI paryApti pUrI karI AgaLanI paryApti pUrI na karI zakatA ane maraNa pAmatA evA jIva labdhiaparyApta kahevAya che. AvA jIvamAM asaMsI manuSya mukhya che; jyAre garbhaja manuSya ane tiryaMca e bane paNa AvA hoI zake che. labdhiparyApta chava be prakAre cheH (1) karaNaaparyApta ane (2) karaNaparyApta. svayegyaparyApti saMpUrNa karavAnI jenI zakti che ane te paryAptinuM kArya zarU karyuM che, paraMtu hajIsudhI svayegya paryApti pUrI karI nathI tevA jIva karaNaaparyApta che. svayegya paryApti pUrNa karavAnI jenI zakti che ane jeNe te paryApti zarU karI svayegya paryApti saMpUrNa karI che e jIva karaNaparyApta che. aparyApta ane paryApta e be bheda gaNAya che te aparyAptathI labdhiaparyApta ane paryAptathI karaNaaparyApta ane karaNaparyAptae baMne prakAre samajavAnA che. labdhiaparyApta jIva zarIra aMge avikasita che; karaNaaparyApta jIva zarIra aMge ardha-alpavikasita che, jyAre karaNaparyApta jIva zarIra aMge saMpUrNavikasita che. zarI2: jIvane ga-pravRtti-kriyA Adi karavAnuM sAdhana zarIra che. zarIra pAMca prakAranAM cheH- (1) audArika, (2) vaikiya, (3) AhAraka, (4) taijasa ane (5) kArmaNa.1 jIvane mekSa sAdhavAnuM sAdhana manuSya bhava ane dArikazarIra che. dArikazarIra sthUla pudgalanuM baneluM hovAthI te udAra ane skUla hAI Indriyagamya che. jhiyazarIra nAnuM meTuM, surUpakurUpa, saumya1jue tattvArthAdhigama sUtra a.2 sU 37, 38 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paddha bihAmaNuM Adi prakAre vikriyA karavAvALuM ane indriyagamya che. dArika ane vaikriya e be zarIra jIvane janmathI hotAM mULa zarIra che. AhAraka, tejasa, ane kArmaNa e dareka zarIra sUkSmAtisUkSma hoI indriyagamya nathI. kArika zarIranA asaMkhyAta, tenAthI asaMkhyAtaguNa vaizyizarIranA ane tenAthI asaMkhyAtaguNa AhArakazarIranA pradeza hoya che;1 tenAthI anaMtaguNa tejasa zarIranA ane tenAthI anaMtaguNu kAzmaNa zarIranA pradeza hoya che.1 A pAMca zarIra uttarottara sUkSma sUkSmatara sUkSmatama che; dArikazarIranA pradeza pUla, tenAthI sUkSma vaimizarIranA, tenAthI sUkSma AhArakazarIranA tenAthI sama taijasazarIranA, ane tenAthI paNa sukSma kArmaNazarIranA pradeza hoya che.2 tiryaMca ane manuSya e darekane janmathI mULa audArikazarIra hoya che. deva ane nAraka e darekane janmathI mULa vaizirIra hoya che. saMsI tiryaMca ane saMsI manuSya e darekane labdhithI vaikriyazarIra paNa hoI zake che. (caudapUrvadhara evA munine-saMta manuSyaneja) AhArakazarIra labdhithI hoI zake che.4 AhArakazarIra zubha, vizuddha ane apratighAtI (uddeza sAdhyA gara pAchuM na pharanAra) che. paNa vaizirIra viturvatAM ane teno upayoga karatAM e bane samaye jIvane pramoga hoya che, jyAre AhArakazarIra vikrvata jIvane pramayoga ane upayoga karatAM tene apramatta hoya chekAraNa ke caudapUrvadhara teno upayoga sUkSma viSayamAM thatA saMzayanA chedana arthe athavA tIrthaMkarabhagavAnanA sAkSAta darzana arthe kare che. tiryaMca ane 1 juo tatvArthAdhigama sUtra a. 2 su. 39,40 che a.2 sU. 38 , a.2 sU. 46, 47. che a.2 su.48 che are sU. 49 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 manuSyadvArA racAtA vaiyi ane caudapUrvadharadvArA racAtA AhAraka e dareka zarIranI sthiti aMta nI che. taijasa ane kANu e e zarIra saMsArI jIvane anAdisabaMdhavALA che, ane apratiSAtI-codarAja leAkamAM gati karatAM na rokI zakAya evAM che.1 ahArapAcanamAM upayeAgI evu taijasa zarIra che ane kAkAI teneA upayega labdhithI tejolezyA athavA zItalezyA mUkavA pazu kare che. kANu zarIra kapiMDarUpa ane nirUpabhega che; kAraNake ekalA kANuzarIra dvArA jIva kanA ravipAka anubhavI zakatA nathI.2 ekI samaye jIvane adhikamAM adhika cAra zarIradvArA upabhAga --upayeAga hAi zake che; jo ke labdhi te pAMce zarIranI eka samaye hAi zake che.3 AnuM kAraNa e che ke vaikSyi zarIranA upayeNa vakhate pramattayAga ane AhAraka zarIranA upayega vakhate apramatayeAga hAvAnA kAraNe e e zarIranA upayega ekI samaye hAi zakatA nathI. HhumAnaH audArikazarIranu jadhanya dehamAna aMgulanA asaMkhyAtamA bhAMganuM ane utkRSTa dehamAna traNa gAu che. mULa vaiyizarIranuM jadhanya dehamAna gulanA asaMkhyAtamA bhAganuM ane utkRSTa dehamAna devanA mULazarIranI apekSAe sAta hAtha ane nArakanA mULazarIranI apekSAe 500 dhanuSya; devatA uttaravai yazarIranuM dehamAna 100,000 yeAjana, nArkanA uttaravaiyinuM dehamAna tenA mULa vaiyi karatAM bamaNuM-1000 yAjana che. sattI manuSyanA uttaravaiksinuM utkRSTa dehamAna 1,00,000 yAjana sAdhika, ane sanIti"canA 1. jue tattvArthAdhigama tra a. 2 sU 41,42,43 2 ara sU. 45 3 ara sU 44 "" ,, "" Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarakriyanuM utkRSTa dehamAna eka pRthaphatva (200 thI 900) jana che.1 utaravaizirIranuM jadhanya dehamAna aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganuM hoya che. AhArakazarIranuM dehamAna eka hAtha ane tejasa temaja kArpaNa e dareka zarIranuM dehamAna saMsArIjIvanA mULa nigodamAMnA svadeha pramANa hoya che. keTalAka bAdara vAyukAya jIva paNa vaikriyazarIradhArI heAya che; A vaikriyazarIra jadhanya ane utkRSTa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganuM hoya che. - deva ane nAraka e darekane janmathI vaikriya, taijasa ane kArpaNa e traNa zarIra hoya che. garbhaja tiryaMcane janmathI dArika, tejasa ane kAzmaNa e traNa zarIra hoya che ane te uparAMta labdhithI cothuM vaizirIra hoI zake che. garbhaja manuSyane uparokata traNa zarIra uparAMta labdhithI cothuM, vaikriya ane pAMcamuM AhAraka e be zarIra paNa hoI zake che. garbhaja manuSya labdhithI pAMca zarIrano svAmI hovA chatAM tene ekI samaye vadhAremAM vadhAre cAra zarIra dvArA upaga hoI zake che. sihajIvane zarIra hotuM nathI. indriyaH indraya AtmA; AtmAnuM cinha e indriya. chAstha jIvane iyi dvArA darzana ane jJAna e be upaga hoI zake che. sAmAnya jJAna e darzana che, jyAre vyakta evuM vizeSa jJAna e jJAna che. - indriyanA be prakAra cheH (1) dravya ane (2) bhAva dravya indri yanA paNa be prakAra cheH (1) nivRtti ane (2) upakaraNa. temAMnI nivRttinA be prakAra cheH (1) AtyaMtara-aMtaraMga ane (2) bAhya. 1 dravya leka prakAza sarga 6 leka 147 2 juo dravya leka prakAza sarga 5 zloka 255 3 jue tatvArthAdhigama sUtra a. 2 sUtra 41 a. 2 sUtra 15,16,17,18 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriyane AkAra e nivRtti che. Indriyano aMtaraMga AkAra e atyaMtaranivRti ane bAhya AkAra e bAlyanivRtti che. indriyanI paTutA-tenI viSayagrahaNa karavAnI zakita e upakaraNa che. bhAvendriyanA paNa be prakAra che: (1) labdhi ane (2) upayoga.1 jIvana jJAnAvaraNakarmane kSaye pazama e labdhi-zakitavizeSa che. A labdhi jJAna prApta karavAnI chavanI lAyakAta vyakata kare che. ' jJAnaprApti arthe jIvaThArA sadhAtuM indriyanuM yogya sannidhAna-kriyA e upaga che. Indriya pAMca cheH- (1) sparzana, (2) stana, (3) prANa, (4) cakSu ane (5) zrotrara. sparzanendriyano viSaya ATha sparza (zIta, uSNa, halakuM, bhAre, cIkaNuM, lucchuM, mRdu-suvALuM ane khara-khacaDuM) pArakhavA ane anubhavavAna; rasanendriya viSaya pAMca rasa hatI, kaSAyela, kaDa, khATe ane mIThe-khAre) pArakhavA ane anubhavavAne; dhrANendriyano viSaya be gaMdha (sugaMdha ane durgadha) pArakhavA ane anubhavavAne; cakSurindriyano viSaya pAMca varNa (zukala, pIta, rakta, nIla ane kRSNa), rUpa, AkArAdi pArakhavA ane anubhavavAne ane zrotrendriya viSaya zabda sAMbhaLavA, pArakhavA ane anubhavavAno che. mana indriya nathI; paraMtu aniSkriya che. saMsI chavane dravyamana hoya che; asaMrI jIvane dravyamAna hotuM nathI.4 * uparokta pAMca indriya ane chaThThA mana e dareka dvArA jIvane matijJAna thAya che; jyAre tene manadvArA matipUrvaka evuM zratijJAna thAya che.5 1. juo tattvArthAdhigama sUtra a. 2 sUtra 18 , a. 2 sU. 20 , a. 2 sU. 19,21 - a. 2 sU. 25 a. 2 sU. 22 8 9 0 0 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArI dareka jIvane bhAvaIndriya te pace hoya che, jyAre dravyendriya nyUnAdhika hoya che. pratyendriyanI nyUnatA chatAM bhAveniyana astitvanA kAraNe dareka jIva potAnA jIvanasaMvardhana-vyavahAra saraLatA ane saphaLatAthI vahyA jAya che. saMsArI dareka jIvane bhAvamana paNa hoya che, jyAre dravyamane mAtra saMsIvane hoya che. dravyamananI nyUnatA chatAM bhAvamananI hastinA kAraNe asaMsIjIva pitAnI saMjJA pArakhI zake che ane saMtoSI paNa zake che. e rIte e dareka pitAnAM jIvanasaMvardhana ane vyavahAra saraLatAthI, saphaLatApUrvaka vahyuM jAya che. te siddha jIvane indriya ke mana hotAM nathI. saMjJA : pUrvasaMcita karmAnusAra saMsArIjIvane tenA saMskAra hoya che tadanusAra tene vAsanA-tRSNa Adi rahyA kare che. A vAsanA yA tRSNa e saMjJA. saMjJA daza che: (1) AhAra, (2) nidrA, (3) bhaya, (4) mithuna, (5) krodha, (6) mAna, (7) mAyA, (8) lebha athavA parigraha (9) gha ane (10) leka. sudhAvedanIyanA kAraNe AhAra; darzanAvaraNanA udaye nidrA; bhayamahanIyanA udaye bhaya; puruSada, strIveda ane napuMsakaveda e traNamAMne game tenA udaye maithuna, komehanIyanA udaye krodha; mAnamehanIyanA udaye mAna, mAyAmahanIyanA udaye mAyA; lebhamehanIyanA udaye lebha athavA parigraha; matijJAnAvaraNanA kSamopazame oghadarzanasAmAnyajJAna ane mati, zrata, avadhi, mana:paryAya e pratyekanA kSamApazamanA kAraNe leka-vizeSajJAna ema saMsArIjIvane hoya che. uparakta daza uparAMta (1) sukha, (2) dukha, (3) meha, (4) Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicikitsA, (5) zoka ane (6) dharma e paNa saMjJA gaNAya che. vedanayanA udaye sukha ane duHkha; mehanIyanA udaye moha; darzanamohanA udaye vicikitsA, mehanIyanA udaye zeka ane darzanamohanA upazama, mopazama ane kSaya e traNamAMnA keIpaNa ekanA kAraNe dharma saMjJA jIvane hoya che. bIjI rIte saMjJA traNa prakAranI che(1) hetuvAdikI, (2) dIrghakAlikI ane (3) daSTivAdikI. mithAdaSTi jIvane hetuvAdikI saMjJA hoya che, te kAraNe te jIva pitAnA iSTa hetu arthe prayatnazIla bane che. avirata samyagadaSTi jIvane dIrghakAlikI saMtA hoya che te kAraNe te saMsArabaMdhananA kAraNe vicArI zake che, paraMtu vIryanA abhAve tathA prakAre teno amala karI zakato nathI. dezavirata, sarvavirata, ane apramatta Adi AgaLa vadhela chavane daSTivATikI saMjJA hoya che, te kAraNe te dareka saMsArabaMdhana toDavA prayatnazIla banelA che. siddha jIvane saMtA hotI nathI; bAkInA dareka saMsArI jIvane saMjJA heAya che. jIvanAM dehamAna : jIvanA zarIranI uMcAI athavA laMbAI e tenuM dehamAna che. keTalAMka jalacara ane ura parisarpa evA chevanuM dehamAna laMbAImAM ane bAkInA chAnuM dehamAna uMcAImAM gaNAya che. dehamAnanA traNa prakAra che:- (1) jaghanya, (2) madhyama ane . (3) utkRSTa. jaghanya e ochAmAM ochuM, utkRSTa e vadhAremAM vadhAre ane madhyama e jaghanya ane utkRSTa e be vaccenAM dehamAna che. | sarve saMsArI jIvanuM jadhanya dehamAna aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganuM hoya che, ane te tene navIna utpattisthAne AhAraparyAptinA samaye hoya che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyeka vanaspatikAya sivAyanA dareka sUkSma ane bAra ekendriya jIvanAM dehamAna nIcenI taratamatAnusAra aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganAM che. 1 sumanigoda suma sAdhAraNa vanaspati ) nuM jaghanya dehamAna jaghanyatama aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che, tenAthI asaMkhyAtaguNa sUkSmavAyu, tenAthI asaMkhyAta guNa sUkSma agni, tenAthI asaMkhyAtaguNa sUkSma jaLa, tenAthI asaMkhyAtaguNa sUma pRthvI, tenAthI asaMkhyAta guNa bAdara vAyu, tenAthI asaMkhyAta guNa bAdara agni, tenAthI asaMkhyAta guNa bAdara jaLa, tenAthI asaMkhyAta guNa bAdara pRthavI, ane tenAthI asaMkhyAta guNa bAdara sAdhAraNa vanaspatikAya e pramANe sthAvara evA sUkSma ane bAdara ekendriya jIvanAM dehamAna che. Ama taratamatA hovA chatAM e darekanA dehamAna aMgulanA asaMkhyAtamA bhAge gaNAya che; jyAre sthAvara evA pratyeka vanaspatikAyanuM utkRSTa dehamAna 1,000 ejana che.. vikalendriyamAMnA be indriyajIvanuM 12 yojana, trindriya chavanuM 8 gAu ane caturindriya jIvanuM 1 yojana e pramANe utkRSTa dehamAna che, paMcendriya jIva aneka prakAre che, temanA dehamAna nIce mujaba cheH saMmUchima ane garbhaja e be prakAranA jalacara tathA garbhaja ura parisa e darekanuM 1,000 ja; saMmUri7ma ane garbhaja e be prakAranA khecara tathA saMmUchima bhUja parisarpa e darekanuM 2 thI 9 dhanuSya; garbhaja bhUja parisapa ane saMmUcchima catuSpada e darekanuM 2 thI 9 gAu; saMchima ura parisarpanuM 2 thI 9 ejana, garbhaja catuSpadanuM 6 gAu, saMmU7ima manuSyanuM aMgulane asaMkhAtamo bhAga garbhAja manuSyanuM 3 gAu, bhavanapati, vyaMtara, 1 juo chava vicAra prakaraNa gA. 20 2 i . - che che 28, 30, 31, 32 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 jyAtiSka ane saudhama tathA IzAna e e vaimAnika deve, e darekanu cha hAtha; sAnatakumAra ane mAhendra e e vaimAnika devAnuM ! hAtha, brahmaleAka ane lAMtaka e e vaimAnika devAnu pa hAtha, mahAzukra ane sahastrAra e e vaimAnika devAnu 4 hAtha, Anata-prANata-AraNu ane acta e cAra vaimAnika devAnu 3 hAtha, navagaiveyaka e vaimAnika devAnu 2 hAtha ane pAMca anuttara e vaimAnika devAnuM 1 hAtha. ratnaprabhA nArakAnuM 7-13/16 dhanuSya zarkarAprabhAnA nArakAnuM 15-5/8 dhanuSya; vAlukAprabhAnA nArakAnuM 315 dhanuSya, 5'prabhAnA nArAtu karaDA dhanuSya, dhumraprabhAnA nArakAnu` 125 dhanuSya, tamaHprabhAnA nArakanuM 250 dhanuSya, ane tamaH-- tamaHprabhAnA nAraDhAnu 500 dhanuSya. 1 nAraka ane devanA upara nirdeza karela dehamAna e temanA mULa vaikriya zarIranA dehamAna che; jyAre devanA uttara vaikriya zarIranuM utkRSTa dehamAna 1,00,000 yeAjana 2 ane nArakanA uttara vaikriyanu dehamAna tenA mULavaikriya zarIrathI bamaNuM hAya che. 2 saMgI manuSyanA uttara vaikriya zarIranuM dehamAna 1,00,000 ceAjana sAdhika ane sa MnI tiryaMcanA uttara vaikriyanuM dehamAna ekaseA pRthakatva (200 thI 900) yeAjana che, dareka jIvanA uttara vaikriyanu prAraM bhika dehamAna jadhanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganuM che. siddha jIvane deha na heAvAnA kAraNe dehamAna nathI. sthitiH kALamauMdA e sthiti che. tenA be prakAra che: (1) AyuSya athavA bhavasthiti ane (2) svakAyasthiti ekanI ekaja jAtanI 1 jue jIva vicAra prakaraNa mA. 33 gA. 29 19 ,, - Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyamAM, paraMtu tenI judI judI peTA jAtimAM paNa punaH punaH utpanna thavuM te. udAtra pRthvIkAyane jIva mRdumAMthI, kharajAtimAM, temAMthI kAMkarAmAM, temAMthI zilAmAM ema judI judI rIte utpanna thavA chatAM te pRthvIkAyanI svakAsthitimAM raheluM gaNAya che. AyuSya athavA visthiti asaMkhyAta varSAyuvALA manuSya ane tiryaMca, deva ane nAraka e dareka potAnA AyuSyanA cha mAsa bAkI rahetA navIna bhavanuM AyuSya bAMdhe che; jyAre saMkhyAta varSanA AyuvALA manuSya ane tiryaMca e dareka cAlu bhavanA 1/3 bhAga AyuSya bAkI rahetAM bAMdhe che; tema na bane te bAkInA AyuSyanA 1/3 bhAga AyuSya bAkI rahetAM bAMdhe che....e pramANe 1/ka 13 nA hisAbe tenA cAlu bhavanA chellA aMtarmuhUrta sudhI paNa AyuSya na bAMdhyuM hoya te chevaTanA te aMtarmuhUrtanA paNa trIjA bhAge jIva AyuSya bAMdhe che. 1 AyuSyanA be prakAra cheH-(1) anapavartanIya ane (2) apavartanIya-akasmAta AdithI na tUTI zake tevuM anavaoNnIya AyuSya che. jyAre akasmAta AdithI tUTI zake tevuM apavartanIya AyuSya che. apavartanIya AyuSya tenI kAlamaryAdAmAM ghaTI zake tevuM che; jyAre anapavartanIya AyuSya kAlamaryAdAmAM ghaTI zakatuM nathI, te kAraNathI anapavartanIya AyuSyavALAne thatA akasmAta AdinA pariNAme thatAM duHkha pUrepUrAM anubhavavAnA hoya che. apavarNanIya AyuSyanA be prakAra che. (1) sepakrama, (akasmAta Adi nimittasahita) ane (2) nirupama (nimitta vinAnuM) AyuSya bAMdhatI vakhate jIvanA maMda athavA cala-vicala, DoLAyamAna pariNAmenA kAraNe jIva sopakrama AyuSya bAMdhe che, 1 dravyaprakAza sarga-3 kaleka 89-91. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvuM AyuSya kALamaryAdAmAM ghaTI zake che. AyuSya bAMdhatI vakhate jIvanA pariNAma tIvra, ekAgra, ane gADha hoya to tene niSpakrama AyuSya baMdhAya che, ke jethI tene akasmAta AdithI Ayu tuTatuM nathI. aupapAtika janmavALA evA deva ane nAraka e darekane anapavartanIya AyuSya hoya che. te uparAMta asaMkhyAtavaSaya tiryaMca, asaMkhyAta varSIya yugalika manuSya, carama zarIrI, tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva, prativAsudeva e darekane paNa anapavartanIya AyuSya hoya che. bAkInA tiryaMca ane manuSya e darekane sepakrama apavartanIya AyuSya heAya che. siddha chavane AyuSya hetuM nathI. te sAdi anaMta che. kalamAnaH sUkSmAtisUkSmakAla=ne samaya AvA eka samayane vibhAga hoI zakato nathI. 2 thI 9 samaya=jaghanya - 48 miniTamAM 1 aMtamuhUrta samaya nyUna-utkRSTa aMtarmuhUrta asaMkhyAta samaya=1 AvalI 256 AvalI=sUkSma nigodane 1 kSullaka bhava saMkhyAtA AvalI=1 zvAsozvAsa=17 kSullaka bhava 7 zvAsozvAsa= staka 7 oNka=1 lava 77 la=1 muhUrta =48 miniTa-3773 zvAsozvAsa=65536 kSullaka bhava 20 muhU=1 rAtri divasa (aherAtra) 15 rAtridivasa=1 pakSa (pakhavADiyuM) 1 tattvArthIdhigama sUtra a. 2 se. para Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 pakSa= mAsa 2 mAsa 1 Rtu 6 Rtu=1 varSa 5 varSa=1 yuga 84,00,000 varSa pUrvIga 84 pUrvAga=1 pUrva 1 pUrva=7,05,60,00,00,00,000 varSa asaMkhyAta varSa=15ghemapama 10keTakeTIpapama=1 sAgaropamAM 10 kaTAkoTI sAgarepama=1 utsarpiNI athavA avasarpiNa 20 , 9 = utsapiNI ane 1 avasarpiNa= kAlacakra anaMta kAlacakra=1 pudgala parAvarta jIvanAM AyuSyaH AyuSyanA traNa prakAra cheH (1) jAnya, (2) madhyama ane (3) ukTa. tiryaMca ane manuSya e darekane jaghanya AyuSya aMtumukta hoya che. deva ane nAraka e darekane jaghanya Ayu. 10,000varSanuM che. sUmapRthvI, sUkSmajala, sumaagni. sUmavAyu, sUkSmasAdhAraNa vanaspati ane bAdarasAdhAraNa vanaspati e darekanuM jaghanya ane utkRSTa AyuSya aMtamuhUrta che. 2 thI 9 samayanuM jaghanya aMtamuhUrta ane 48 miniTamAM eka samaya nyUna e utkRSTa aMtarmuhUrta che; e be vaccenuM madhyama aMtarmuhUrta jANavuM. dareka jIvanI aparyApta avasthA paNa aMtarmuhUrtanI ja hoya che. bAdarapRthvIkAyanuM utkRSTa Ayu 22,000 varSa che. temAM suMvALI (mRdu) pRthvInuM 1,000 varSa, zuddhapRthvInuM 12.000, mana:zIlanuM 16,000 varSa, kAMkarAnuM 18,000 varSa ane kaThaNa pRthvInuM 22,000 varSa e pramANe taratamatA che. 1 juo jIvavicAra prakaraNa bA. 38 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAdara jaLanuM 7,000 varSa, bAdara agninuM 3 rAtridivasa, bAdaravAyunuM 3,000 varSa ane pratyeka vanaspatinuM 10,000 varSa e pramANe utkRSTa Ayu che. be indriyanuM 12 varSa, tri indriyanuM 49 divasa, caturindriyanuM 6 mAsa e pramANe vikalendriya jIvanuM utkRSTa AyuSya hoya che.) garbhaja paMcendriya jalacara tiryaMca, garbhajaura parisarSasthalacaratiryaMca e darekanuM utkRSTa Ayu 1 pUrvakeTavarSa che. 1pUrva=0,5,60,00,00 700.000=400,000484,00,000) garbhajapaMcendriya catuSpada sthalacara tica ane garbhaja manuSya e darekanuM utkRSTa Ayu 3 palyopama che. saMmUrchAima paMcendriya catuSpada sthalacaratiyacanuM 84,000 varSa; saMmUcchima ura parisarpa sthalacara tiryaMcanuM 53000 varSa; saMmUchima paMcendriya bhujaparisarpa sthalacaratiryaMcanuM 42000 varSa, saMmUchima paMcendriya khecara tiryaMcanuM 7ra000 varSa ane garbhaja becaratiyacanuM palyopamano asaMkhyAtamo bhAga e pramANe utkRSTa Ayu hoya che. saMmUrchAima manuSyanuM jadhanya temaja utkRSTa bAyu aMtamuhUrtanuM hoya che. 3 bhavanapati deva. bhavanapati devI, vyaMtaradeva, vyaMtaradevI, e darekanuM jadhanya AyuSya 10,000 varSa ane utkRSTa Ayu anukrame sAgarepama sAdhikAja kA palyopama, 1 palyopama ane che popama e pramANe hoya che. 1 juo jIvavicAra prakaraNa gA. 34 2 juo chavavicAra prakaraNa gA. 38 4 juo tatvArthAdhigama sUtra a0 4 sU0 29, 30, 1, 32 che a0 4 0 46, 47 . gA, 25-66 da i Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiSka devamAMnA tArA devanuM jaghanya Ayu 2 palyopama ane utkRSTa Ayu 3 palyopama ane tArAdevInuM jaghanya ane utkRSTa Ayu ! popama hoya che. 1 jyotiSka devamAMnA sUryadeva, sUryadevI, caMdradeva, caMdradevI, grahadeva, grahadevI, nakSatradeva, nakSatradevI, e darekanuM jaghanya Ayu 3 5 pama ane utkRSTa aya anukrame 1 papama 1000 varSa; ; popama 500 varSa, 1 59pama 1,00,000 varSa, 3 popama 50,000 varSa, 1 59pama, re palyopama 3 19pama ane 3 popama e pramANe heya che." saudharma devakanA deva, parigrahItA devI ane aparigrahItA devI e darekanuM jaghanya Ayu 1 59opama ane utkRSTa Ayu anukrame 2 sAgarepama", 7 59pama, ane 50 59pama e pramANe che. IzAnadevalokanA deva, parigrahItA devI ane aparigrahItA devI e darekanuM jaghanya Ayu 1 palyopama sAdhika, ane utkRSTa Ayu anukrame 2 sAgaropama sAdhika 9 palyopama ane 55 palyopama hoya che. sanatakumAra devalokanA devanuM jaghanya ane utkRSTa Ayu anukrame 9 59pama ane 2 sAgaropama e pramANe che; 1 juo tasvAthIdhigama sUtra a0 4 0 51, para a7 4 sUtra 48, 53 a0 4 sU0 49, 53 a0 4 sU0 50, 53 a0 4 sU0 33, 34 a. 4 sU. 35 , a0 4 sUTa 36 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jadhanya Ayu utkRSTa Ayu 2 sAgaropama sAdhika 10 sAgaropama jAti mahendra devalokanAdevanuM brahmalokanA , lAMtaka devakane devanuM mahAzukra devalokanA devanuM sahabAra devakanA devanuM Anata devalokanA devanuM prANata devakanA devanuM AraNa devalokanA devanuM amRta devakanA devanuM 7 palepama sAdhika 7 sAgarepamAM 10 - 14 17 , 17 18 19 che , ) 6 20 >> 20 21- 21 sAgaropama 22 sAgaropama 1 juo tasvArthIdhigama sUtra a. 4 sura 78 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAti jadhanya Ayu utkRSTa Ayu (anukrame) nIcenA traNa naiveyaka devanuM 22, 23, 24 sAgara. 23, 24, 25 sAgaro0 vaccenA traNa 25, 26, 27 , 26, 27, 28 che, uparanA traNa 28, 29, 30 , 9, 30, 31 , vijaya, jayanta jayaMta ane aparAchata anuuttara e dareka devanuM jadhanya Ayu 31 sAgarepama ane utkRSTa Ayu 32 sAgaropama che. sarvArthasidadha anuttara vimAnanA devanuM jaghanya ane utkRSTa Ayu. 33 sAgaropama che. 1 4 sa ratnaprabhA pRthvIne nAraka jIvanuM jaghanya Ayu 10,000 varSa ane utkRSTa Ayu 1 sAgaropamanuM che. zarkarA prabhAva che ke ' ' 1 sAgaropama che vAlukAprabhA che" - " pakaprabhA dhUmraprabhA tamaka prabhAva mahAtama prabhA' 22. sikadha jIvane AyuSya hetuM nathI. 1 juo tattvArthIdhi a04ksa-sUtra038 - 2 che sU0 6 - ma nana - ka Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 T svakAyasthitiH ekane ekaja kAyamAM, paraMtu kAi kAI judI judI jAtimAM rI karI utpanna thava* e svakAyasthiti che. sakSama ane bAdara e dareka sAdhAraNa vanaspatikAyanI svakrAyasthiti Ave raOM pudagalaparAvata kAla eTale ana"ta utsarpiNI avasarpiNI kALanI che. 1 my sUkSma pRthvI, sUkSma jala, sUkSma agni, ane sUkSma vAyu e darekanI svakAyasthiti asapna utsarpiNI avasarpiNI kAlanI che 2 bAdara pRthvI, bhAdara java, bhAdara agni, bAdara vAyu, ane pratyeka vanaspati e darekanI svakAryasthiti epathI asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI kALanI che. paryApta bAdarapRthvInI 1,96,000 varSa; bAdarajalanI 56000 varSa, bhAdaraagninI 24 ahArAtra, bhAdaravAsukAyanI 24000 varSa ane pratyeka vanaspatikAyanI (8 bhava mAzrayI) 80,000 varSe svakAyasthiti hoya che. 3 meindriya, traNa indriya ane caturindriya e darekanI svakrAyasthiti sakhyAta hajAra varSanI che.4 samUmi ane garbhaja e baMne prakAranA tiryaMca ane manuSya e darekanI svakAyasthiti sAtathI ATha bava pramANu arthAt 3 pakSeApama ane 2 thI 9 pUrvakADhI varSanI che. 4 1 jue jIva vicAra prakaraNa gA. 40 ane dravya lokaprakAza saga 5 zloka 240 2 jI dravya lokaprakAra sagara 4 zloka 90-91 suga 5 zloka 42 thI 40 3 .. " .. 4 jue jIva vicAra prakaraNa gA. 41 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAraka ane deva e darekane svIkAyasthiti letI nathI. saMsArI jIvane hatI svakAsthiti siha chavane hetI nathI; siddhAlayamAM siha chava sAdi anaMta sthitivALA ja che. saMninaH * jIvanA zarIramAMnA hADakAMnA paraspara joDANanA judA judA prakAra e saMhanana che; te saMvayaNa paNa kahevAya che. saMdhayaNa cha che (1) vajahaSabhanArAca, (2) aSabhanArA, (2) nArAya, (4) adhanArA, (5) kilikA ane (6) sevA athavA chevaTuM chavanA hADakAMne heta baMne bAju maTabaMdha, te baMdha pATe ane te pATA para khIlI e prakAranuM hADakAMnuM joDANa e vajawSabhanArAya saMhanana che. be bAju markaTabaMdha ane te paNa pATe e prakAranuM hADakAMnuM joDANa e rASaNanArAya sahanana che mAtra be bAju markaTabadha evuM hADakAnuM joDANa e nArAca saMhanA che. chavanAM hADakAMne hote ekaja bAjune maTabaMdha e prakAranuM hADakAMnuM joDANa e ardhanArAca saMhanana che. jIvanA hADakAMnA cheDAnA khADAmAM paraspara besADela e prakAranuM hADakAMnuM joDANa e kilikA saMhanana che. ane jIvanA hADakati khADA vinA mAtra paraspara sparzatuM evuM hADakAMnuM joDANa e sevAd athavA vadhuM saMhanana che. arihaMta, cAvatI, vAsudeva, baladeva ane akarmabhUminA manuSyane vajasaSabhanArA saMhanana hoya che. deva ane nAraka saMjanana na hovA chatAM upacArathI anukrame vajASabhanArAja ane sevA sahananavALA kahevAya che; bAkInA tiryaMca ane manuSyane tenAM saMhanane nAmakarma anusAra cha prakAramAM game te kAi eka saMhanana hoya che. sidhdha chavane saMhanana hetuM nathI. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasthAne zarIranuM baMdhAraNa athavA racanAvizeSa e saMsthAna che. saMsthAna 6 :-(1) samacaturasa, (2) nyodhaparimaMDala, (3) sAdi (4) kuja, (5) vAmana ane (6) daMDa athavA daMDaka ' palAMThI vALI : sIdhA beThelA chavanA jamaNA DhiMcaNathI DAbA khabhA sudhI, DAbA DhiMcaNethI jamaNA khabhA sudhI, be DhiMcaNa vaccenuM ane pitAnA A AsanathI nAsikA sudhInuM e cAre prakAranAM aMtara samAna heya te prakAranI aMgaracanA e samacaturastra saMsthAna che. AvanA nAbhi uparanA aMge bharAvadAra ane nIcenA aMgo sAmAnya hoya tevI aMgaracanA e nyagrodhakharimaMDala saMsthAna che. jIvana nAbhi uparanA aMge prazasta ane te nIcenA Ago aprazasta evI aMgaracanA sAdi saMsthAna che. hAtha, paga, mastaka ane Deka Adi sulakSaNa ane hadaya, peTa, nAbhi Adi kulakSaNa evA aMgavALI aMgaracanA kuja saMsthAna che. hAtha, paga, mastaka ane DAka Adi kulakSaNa ane hRdaya, piTa nAbhi, Adi sulakSaNa evA aMgavALI aMgaracanA vAmana saMsthAna che. ane kurUpa, DhagaDhaDA vagaranI ane aprazasta aMgaracanA daMDa sana che. arihaMta, cakravartI, vAsudeva, baladeva, akarmabhUminA manuSya ane deva e darekane samacaturastra saMsthAna hoya che. 1 nArakane huMDaka saMsthAne ane bAkInA tiryaMce ane manuSyane tenA saMsthAna nAma karma anusAra keI eka saMsthAna hoya che. che. siddha jIvane saMsthAna hotuM nathI. 1 juo hRhatasaMgrahaNI gA. 16 thI 1pa nI TIkA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7* jIvanAM sthAnaH ekendriya ane paMcendriya e be prakAranA jIva urtha, agho ane madhya-tirjI e traNe lokamAM hoya che. temAMnA paMcendriya jIva traNeya lekanI trasa nADImAM ane ekendriya jIva traNeya lekanI traNa nADImAM ane tenI bahAra paNa hoya che. bAdara teukAya jIva trasa nADImAMnA mAtra aDhI dvIpamAM ja hoya che, jyAre bAdara pRthvI ane bAdaravAyu e te trasanADInI aMdara ane bahAra traNeya lokamAM hoya che. bAdara apakAya ane sAdhAraNa temaja pratyeka vanaspatikAya trasanADImAM madhya leka ane bAra vaimAnika deva sudhI ane tenI bahAra paNa hei zake che. vikalendriya jIva maya lokanI trasa nADImAM hoya che ema sUtramAM tenA sthAne AzrayI kahyuM che; paraMtu te uparAMta alekanI vAvaDIo AdimAM ane urvakamAM pAMDavananI vAvaDI tathA hada AdimAM paNa hoya che. 1 sUkSma pRthvI, sUkSma jala, sUkSma agni, sUkSma vAyu, ane sUkSma sAdhAraNa vanaspati e pAMca prakAranA ekendriya jIva te caudeya sejalakamAM tenI trasa nADImAM ane tenI bahAra paNa hoI zake che- sAta nAraka bhUmi, AThamI iSaprAgabhAsa pRthvI-siddhazilA e ATheya pRthvImAM, pAtAlakaLazanI bhItamAM, asuranA bhavana ane AvAsAmAM, nArakanA prataramAM, udghalekanAM vimAnamAM, tenI prataremAM tiryaMca lekanA kUTaparvatemAM vakSaskAra parvatemAM, varSadhara 1 juo dravyaprakAza sa ka 40 thI ane , sarga 6 leka 10 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvamAM , zalA, jagatI (keTa), vedikA (ThAra), samudra AdimAM bAdara pRthvIkAya jIvanAM svasthAnataH utpattisthAna hoya che. sAta ghane dadhi, ghane dadhivalaya, pAtAlakalaze, asuranAbhavana ane AvAsa, urvamAM bAra devalokanA vimAnanI puSkaraNa vAvaDIomAM tiryagalokanA samudra, vAva, kUvA, taLAva, nadI, kaha, nada, sAvara, khAI, kayArA, zAzvata ane azAzvata jalAzaya, dIpa, samudra, AdimAM bAdara apakAya ane bAira vanaspatikAya jIvanAM svasthAnataH utpattisthAna hoya che. lavaNa ane kAlodavi e be samudra jabu, dhAtakI ane puSTarAdha e aDhIThIpa evA manuSyalakamAM bAdara teukAya jIvanAM sthAnataH utpattisthAna che. AmAM paNa pAMca mahAvidehamAM te niraMtara ane pAMca bharata ane pAMca eravata e darekamAM niyatakAle (avasarpiNanA trIjA, cethA ane pAMcamA ane utsarpiNIne bIjA, trIjA ane cothA e dareka ArAmAM eka sAgaropama ane 84 lAkha pUrvamAM 21000 varSa eAchA kAla pramANu) hoya che. akarmabhUmi ane aMtaApamAM teukAya hetA nathI. sAta dhanavAtavalaya. sAtatanavAtavalaya, pAtAlakuMbha, asuranA bhavana ane AvAsamAMtenA dvIpe, niSphaTa, vedikA AdimAM; sarva devalokanI zreNi, vimAnautare, tenA ddhio-nikUTa vedikA AdimAM tiryagalakanI dizAvidizAmAM, adhe ane udizAmAM, jagatInA gavAkSomAM, gRhaudyAna AdimAM bAdaravAyukAya jIvanAM svasthAnataH utpattisthAna hoya che. merUparvatanA aMtarAla madhyabhAgamAM vAyukAya chavahetA nathI; te sivAyanA bAkInA dareka bhAgamAM te jIva heAya che. kiMindriya, viniya ane caturiniyA chava mukhyatve ahIdoSa evA manuSyalokamAM hoya che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asa ane saMzo evA tiryaMca chava manuSyaloka ane tenI bahAranA dvIpa samudramAM hoya che, Ama samagra madhya-tiyamalokamAM tiya ca chava heva che. asaMjJI ane saMjJI evA manuSya mAtra makhyalokanA ahIdIpa mAMja hoya che, tenI bahAra nahi. A be indriyathI mAMDI paMcendriya sudhInA trasa jIva caudarAjalokanI madhyamAM rahelI 1 rAja paheLI ane caudarAja lAMbI uMcI evI trasanADImAMja heya che. adhelokanI uparanI 1000 jana sudhInI nasavADImAM manuSya ane tivaca hoya che, temAMnA uparanA 100 ejanamAMnA upara nIcenA daza daza yojana choDI vaccenA 80 janamAM vANavyaMtara, te 800 jananI nIcenA 800 pejanamAM baMtara e prakAre cAre gatinA jIva heya che. ratnaprabhAnI upara ane nIcenA 1000, 1000 ejana choDatAM bAkInI 1,78000 jana bhUmimAM [tra nAhImAM ] bhavanapati ane pahelI nArakanA jIva hoya che. ratnaprabhAnI nIcenI 1000 jana bhUmi trasa chava vinAnI hoya che. bIjI, trIjI, cethI, pAMcamI, chaThThI ane sAtamI e dareka nAraka bhUmimAM upara nIce 1000, 1000 jana bAda karatAM bAkInI trasanADImAM anukrame bIjI, trIjI, caNI, pAMcamI. chaThThI ane sAtamI nArakanA jIva heya che. meruparvatanI samatala bhUmithI 1000 ejana uparanI bhUminA 790 thI 910 jana sudhImAM (trasanADImAM) aniyatacArI ane niyatacArI evA be prakAranA aratiSka ane eka prakAranA sthira tika deva hoya che. samabhatathA pRthvIthI 1 rAjapramANa evI udanI upara ane tiSa devethI lagabhaga ekathI adhika rAjanI uMcAIe uttarottara Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara upara bAra vaimAnika, navanaiveyaka, ane paMca anuttara e prakAranA deva trasanADImAM hoya che. ane te sarvathI UMce madhyamAM 8 yojana jADI ane viSka bhamAM 45,00,000 yojana goLAkAre evI Ita prabhArA-siddhazilA pRthvInA lekAMte siddha jIva hoya che. madhyalokamAM trasanADI bahAra leka vibhAga ja nathI; kAraNa tyAM te pachI alakAkAzaja che. trasavADI bahAranA lokavibhAga urva ane adhe e be leka pUratA che. 1 tranADI ane trasanADI bahAranA bhAgamAM ekendriya jIva hoya che. ISataprAgabhArA pRthvI upara siddhasthAna sivAyanA bhAgamAM paNa ekendriya jIva hoya che. samudvrAtaH lAMbA gALe bhogavavAnA karmo udIraNAkaraNavaDe udayamAM lAvI AkarSI bhogavI tenI nirja karavAnuM sAdhana athavA prabaLapaNe karmone ghAta karavAnuM jIvanuM kArya e samuddaghAta che. samughAta sAta prakAre hoya che .(1) vedanA, (2) kaSAya, (3) vaikriya, (4) AhAraka, (5) taijasa, (6) maraNa ane (7) kevalI. jIva vedanA samughAta karatAM svadeha pramANa kSetramAM potAnA AtmapradezavaDe vistRta ane sthUla e be rIte vyApta banI vedanAnA pradezane aMtarmuddata mATe potAnA dehane pilANa bhAgamAM pUrI te pramANe rahI tIvra vedanAne anubhava kare che. AnA pariNAme jIva tenA junA karmanI nijAro kare che, Ama vedanAne anubhava 1 juo pariziSTa naM. 1 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatAM chava je viSamabhAva-rAgaDhaSamAM tallIna bane te jUnAM karmonI nirjarA thavA sAthe navAM cIkaNuM karma tenI sthiti ane rasa sahita bAMdhe che ke je tene bhAvimAM bhegavavAM rahe che; AnA badale A samaye jIva samabhAva rAkhe to tenAM jUnAM karmanI nirA karatAM te sAthe te je navAM karma bAMdhe che te prakRti ane pradeza baMdha pUratAM bAMdhe che. AnuM kAraNa kaSAya ane sthAne abhAva e che, pariNAme AvA nirasa kamanI nirjarA jIva sahelAIthI karI zake che. chava kaSAya samudaghAta karatAM svadehapramANa kSetramAM potAnA AtmapradezavaDe vistRta ane skUla e be rIte vyApta banI kaSAyanA pradezane aMtamuhUrta mATe pitAnA dehanA pilANamAM pUrI te pramANe rahI kaSAyane tIvra anubhava kare che; AnA pariNAme janAM kamanI nijaro thAya che, paraMtu tene je navAM cIkaNuM karma baMdhAya che te tene bhaviSyamAM bhegavavAnAM rahe che ane tenI paraMparA paNa cAlyA kare che. uparanA vedanA ane kaSAya e be samudaghAtane anubhava saMsArI jIva potAnA dareka bhavamAM aneka vakhata kare che. vaikriya samughAta karatAM jIva svadeha pramANa kSetramAM potAnA Atmapradeza vaDe vistRta ane sthUla e be rIte vyApta banI aMtarmuhUrta mATe saMkhyAta, asaMkhyAta jana lakhAIne daMDa banAvI pitAnA jUnAM vaikriya karma khapAvato ane vikriya deha yogya navAM vikriya pugala grahaNa karate vizALa uttara vaMkiya zarIranI racanA kare che. deva nAraka, tiryaMca ane manuSya e darekane uttara vaikriya zarIra racatAM A samughAta hoya che. AhAraka samudaghAta karatAM chava svadehapramANa kSetramAM pitAnA Atmapradeze vaDe vistRta ane sthUla e be rIte vyApta banI aMta Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 muddata mATe sakhyAta yAjana ( mahAvideha pa``ta ) laMbAkhanA daMDa banAvI penAnAM jUnAM AhArakakama khapAvatA ane AhAraka deha yAgya navAM AhAraka pudgala grahaNa karatA anuttara vimAnanA devAthI paNa adhika kAntivALuM, nimaLa ane ucca sphaTika ratna karatAM paNa svaccha, eka hAtha pramANu evA AhAraka zarIranI racanA kare che. caudapUrvI labdhidhara muni ( manuSya ) ne mahAvideha kSetramAM zaMkA samAdhAna Adi arthe meAkalavA sArU AhAraka zarIra racatAM A samuddhAMta hAya che. taijasa saMmuddAta karatAM jIva svadehapramANu kSetramAM peAtAnA Atmapradeza vaDe vistRta ane sthUla e be rIte vyAsa banatAM aMtamuddata mATe sakhyAta ceAjana labAinA daMDa banAvI peAtAnA jUnAM tejasa kama khapAvatA ane navAM taijasa va NuAnAM pudgala grahaNa karatA tejolezyA athavA zItalephsA mUke che. teolezyA athavA zItalesyA e che mAMthI kApaNu labdhivALA manuSyane A TIjasa samudlAta hoya che. : naiSkriya, AhAraka, ane taijasa e traNa samuddhAMta zarIrane lagatA che; te kAraNe te te zarIranI labdhivALAne te te labdhienA upayAga vakhate te te samuddAta hoya che. jIva maraNu samuddhAta karatAM svadehapramANa kSetramAM peAtAnA Atmapradeza vaDe vistRta ane sthUla e be rIte byAsa banI peAta peAtAnA navAM gati, naiti, AnupUrvI Adi karmAnusAra sa MkhyAta asa khyAta ceAjananA daMDa banAvI peAtAnA navA utpattisthAne pahAMcI jAya che. ekalavamAM jIvane A samuddhAta jadhanyathI eka ane utkRSTathI be vakhata heAi zake che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 AtmAne meAkSanI sanmukha banAvavAnI kriyA e Atra karaNu kahevAya che. A Ava karaNa karyAM pachI ane traNa yoganA nirodhanI zarUAta karatAM pahelAM vedanIya, nAma, ane geAtra e karmInI sthiti AyuSyakama nI sthiti karatAM adhika heAya tevA sayeAgI kevalI A kevalI samuddhAta kare che. A samuddhAta karatAM jIva pahelA samaye peAtAnA AtmAnA rUcaka pradezathI peAtAnA Atmapradeza jamuddIpanA merU pananA madhyabhAge rahelA rUcaka pradeze lAvI te Atmapradeza vaDe peAtAnA zarIra pramANa jADe|-paheALA ane caudarAja pramANu ceA evA daMDa banAve che. khInna samaye te pradezane vistAratAM pUrva pazcima teTalAja lAMkhe paheALe! te vaDe kapATa kare che; trIjA samaye A Atmapradezane uttara dakSiNa teTalAja pramANamAM laMbAvIne cAra AMtarAvALA mathAna (bhaiyA) kare che ane ceAthA samaye peAtAnA Atmapradeza vaDe mathAnanA AMtarA pUre che. Ama jIva peAtAnA asa`khyAta Atmapradeza, lAkAkAzanA asaMkhyAta pradeza dareka para eka eka e rIte geTave che, te pachI pAMcamA samaye mathAnamAMnA AMtarA sahare che, chaThThA samaye mathAna sahare che, sAtamA samaye kapATa sare che ane AThamA samaye daMDa saherI laghne peAtAnA phelAvela te Atmapradezane tyAM tyAMthI saharIne peAtAnA dehamAM samAvI le che. ( pachI aMtarmu jIvIyeAginarAdha karI mukata bane che.) kevalI samudlAtamAM pahelA ane chellA e pratyeka samaye jIne audArika kAyayega; khInna, ThThA ane sAtamA e pratyeka samaye audArika mizrakAyayoga; ane trIjA, ceAthA ane pAMcamA e pratyeya samaye krANukAyayega hoya che. dhruvalI samudbAta*karatAM jIva tenA bIjA, trIjA, ceAthA ane pAMcamA e e samaye anAhArI hoya che; bAkInA dareka samaye te Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAraka hoya che. bIjA samaye anAhAraka hovAnuM kAraNa merUe jatAM chavanI vakragati e che. dareka saMsArI jIvane dareka bhavamAM aneka vakhata vedanA ane kavAya e be samuddaghAta hoya che. saMsArI jIvane eka athavA be vakhata dareka bhavamAM maraNa samudhAta hoya che. vaikriyalabdhinA uparoga vakhate vaikriya, AhArakalabdhinA upayoga vakhate AhAraka ane tejasUlabdhinA upayoga vakhate tejasa e samughAta saMsArI jIvane hoya che. AyuSyakarmanI sthiti karatAM vedanIya, nAma ane gAtra e traNamAMnA keInI sthiti adhika hoya tevA sayogI kevalIne yoga-nirodha karatAM pahelAM kevalI samudyAta hoya che; kevalI samuhUvAta chavane tenA samasta saMsAra kAlamAM eka ja vakhata hoya che. siddha chavane samuddhAta hotuM nathI. bahAra pArasthAnakaH saMjJAnA piSaNuM arthe jIva aDhAra prakAre pApanAM kAryo kare che; te aDhAra pApasthAnaka gaNAya che. (1) prANAtipAtahiMsA, (2) mRSAvAda-asatya, (3) adattAdAna-cerI, (4) maithuna-naramAdA yugalanI pravRtti, (5) parigrahamuThTha-mamatA, (6) krodha, (7) mAna, (8) mAyA, (9) leja, (10) rAga, (11) 8Sa, (12) kalaha, (1) abhyAkhyAna-khoTuMALa (14) zinya-cADI cUgalI, (15) rati-harSa, arati-kheda, (16) 55rivAda-anyane avarNavAda-nindA, (17) mAyAmRSAvAda-pApakArya DhAMkavA chetarapIMDI karIne sAthe juThuM belavuM-chaLakapaTa-bha Adi ane (18) mithyAtvazalya (mithyAtvarU5 ajJAna). * prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigraha e saMcanI samajutI pAMcamA dezavirata ane chaThThA sarvavirata saMvata Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 e e guNusyuAnanI carcAmAM ApI che. pApa athavA dASamaya pravRtti tyAga karavA ane puNya-zubha pravRtti AdaravA jIvane meDhAM pApasthAnakreAthI virata thavAnu hoya che arthAta e pAMca tyAgavAnA hoya che. jIva peAtAnA vIcailAsAnusAra tyAga e rIte kare che. (1) dezataH ane (2) sarvAMtaH # krodha, mAna, mAyA ane leAla e cAra kaSAya che; tenI samajItI kaSAyanI carcAmAM ApI che. rAga ane dveSa e me saMsArI jIvanA mAnasika bhAva che, te kAraNe e e jIvane adhanAM kAraNA bane che. rAgathI mAyA ane leAla ane dveSathI krodha ane mAna e prakAranI pravRtti jIva kare che. kalaha e krodhanAM phlanuM rUpAMtara mAtra che. kAinA para khATu ALa ke tahomata mUkavu e abhyAkhyAna che. cADIcugalI, nindA, kUthalI Adi vaizUnya-halakaTatA che. abhyAkhyAna ane sainya e dareka dveSanA kAraNe bane che. ISTaprApti ane aniSTaviyeAga e para heAtI prIti spre rati che; jyAre aniSTaprApti ane ISTaviyeAga prati hotA khe aprIti e ati che. A baMne ISTa viSayanI AsakitanA kAraNe jIvane hoya che; e baMneneAkaSAya gaNAya che. pArakAnA avaguNu gAvA, nindA karavI e paraparivAda che; te paNa irSyAnA kAraNeja bane che. chaLa-kapaTa-dala-khATI pravRttine sAcI DharAvavArUpe jUTha-asatyanA Azraya levA e mAyAmRSAvAda che. te abhimAnanA kAraNe ane che. nigeAda aa ivamAM hAtA ajJAnanA anAdisAra e avyakata mithyAtva che; jyAre nigAhmAdika sivAyanA jJAna jIvane Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 hete anAdi yA Adi evA ajJAnane sa`skAra e vyakata mithyAtva che. sAna mithyAtva e jIvane zalyarUpa che. kAMTA vAgatA jIva jema AkulavyAkula bane che ane te te sivAya bojo vicAra karI zakatA nathI tema jIvane mithyAtvarUpa zalya sasAranA viSayanI AsakitamAM AkulavyAkula rAkhyA kare che ane tene nijanA AtmAnA lAbhakArI sadvicAra ke satpravRttine thavA paNu detuM nathI. bAramA kSaNumeha gurusthAne ane te pachI jIvanmukata jIvate ane siddhanA jIvane pApasthAnaka heAtAM nathI; khAkInA saMsArI jIvate tenA saMskAra anusAra nyUnAdhika pApasthAnakanI pravRtti hAya che. lezyAH vicAra, vANI ane vana-AcAra e darekanI pravRttinA pari NAme tathA prakAranA pudgalanI sahAyathI udbhavatI vicAraparaMparA e jIvane hAtI lesyA che. pudgala svarUpa evI A lezyA AtmAnA pariNAmarUpa che. je je prakAranI vicAraparaparA jIvane udbhave che te te prakAre tenA pariNAmamAM parivartana thatuM rahe che. jIvane kAivAra azubha pravRttinA, temAM rAcImAsI rahevAnA, temAM ramamANu banavAnA ane temAM rata banavA aMge vicAraparaMparA jAMge che tyAre tenA AtmAnA pariNAma te te svarUpanA bane che; tevIja rIte tene kAi krAivAra zubhapravRttinA, temAM rAcavAmAcavAnA, temAM ramamANu banavAnA ane temAM rata banavAnI vicAraparaparA jAge che tyAre paNa tenA AtmapariNAma te svarUpanA bane che. A uparAMta zubha azubhapravRtti vinA khIjAenI pravRttinA darzInathI paNa jIvane A prakAranI vicAraparaMparA ane AtmAnA pariNAma anI rahe che. jIvanI mAnasika, vAcika, ane kAyika pravRttinA pratibiMbarUpa AtmapariNApa je pudgala rUpa che te lempA che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 lezyA ha cheH-(1) kRSNa, (2) nIla, (-) kApeAta, (4) teja pIta, (5) padma ane (6) zukala. kRSNa lesyA haunatama, nIla lesyA hInatara, kApeAtalesyA hIna, teje lesyA zubha, padma lesyA zubhatara ane zukala lesyA zubhatama che. azubha vicAra, azubhavANI ane azubhavana e dareka azubha lezyAnA sahAyaka che; jyAre zubhavicAra, zukSmavANI ane zubhavana e dareka zubhalesyAnA sahAyaka che. kApAta, nIla ane kRSNa e traNa lesyA svAOmaya ane hInapravRtti aMgenI vicArapara parA darzAve che; e darekanI taratamatAmAM pharaka rahe che, eTale uttareAttara e dareka azubha, azubhatara ane azubhatama hoya che. te pramANe tejalezyA, padmalezyA ane zukala lezyA e dareka paramAtha ane satpravRtti aMgenI vicArapara parA darzAve che, e darekanI taratamatAmAM paNa krUka rahe che; eTale uttarAttara e dareka zubha, zubhatara ane zubhatama hoya che. jIvane hAtA Ata ane raudra e e dhyAna kApAta, nIla ane kRSNa lezyAnA dyotaka che; jyAre jIvane hAtA dhama ane zukala e e dhyAna teja:, padma ane zukala lephyAnA dyotaka che. nAraka jIvane azubhalezyA hAya che, kAraNa ke tene je duHkhaparaMparA bhegavavI paDe che te kAraNe tene te a Mge malIna vicAra rahyA kare che, tethI tenA AtmapariNAma te svarUpanA ane che; kavacit zubhalesyA udayamAM Ave te te ata dUta pachI tarataja badalAi jAya che devane zubhalesyA hoya che ane te sukhamAM ra5mANu rahe che. tethI tenA AtmapariNAma te svarUpanA bane che; kavacit azubhalesyA udayamAM Ave te te aMtamutta pachI tarataja badalAi jAya che. tiya`ca jIvane ki`cit zubha ane adhikatara azubha lesyA hoya che; kAraNake aneka bhayaprasa gAmAM tenuM jIvana vahetuM hoya che. manuSyane kASTakane azubha lesyA adhika, kAkane Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubha lesyA adhika ema hoya che. jIvane jema bhaya adhika tema tenI lesyA kilaSTa ane malina banavAnI; jema nirbhayatA svasthatA, Adi adhika tema lesyA zubha rahevAnI. cAreya gatinA dareka jIvane lesyA te chaye heya che; paraMtu temAM adhika pramANamAM hatI lezyAnuM prAdhAnya gaNAya che. sidhdha jIvane lesyA hetI nathI. kaSAya; kaSa saMsAra ane bAyalAbha; jIvane saMsAne lAbha eTale vRddhi karAvanAra kaSAya che. tenI taratamatA anusAra cAra prakAra che (1) anaMtAnubaMdhI, (2) apratyAkhyAnIya, (2) pratyAkhyAnIya ane (4) saMjavalana. bAtaratama kaSAya e anaMtAnubaMdhI, bAdaratara kaSAya e apratyAkhyAnIya, bAdara kaSAya e pratyAkhyAnIya ane sUkSma sUkSmatama e saMjavalana kaSAya che. anaMtAnubaMdhI kaSAya nArakagatinuM; apratyAkhyAnIya kaSAya tiryaMca gatinuM, pratyAkhyAnIya kaSAya manuSyagatinuM ane saMjvalanakaSAya devagatinuM nimitta bane che. javane kaSAya thavAnuM kAraNa mUccha athavA mamatvabhAva che. kaMcana, kAminI, kuTuMba ane kAyA para charane mUccha-meha thAya che ane te kAraNe tene kaSAya heya che AvA kaSAya cAra che-(1) krodha, (2) mAna, (3) mAyA ane (4) lobha. anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya, aprakhyAtanIya cAra kaSAya, pratyAkhyAnIya cAra kaSAya ane saMjavalana cAra kaSAya ema gaNatAM seLa kaSAya thAya che. e vibhAgane pharI paNa te pramANe vibhAga pADIe te tenA 64 prakAra paNa thaI zake che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvamAM hatA rAgadveSa e kaSAyanA mULa kAraNa che; rAganA kAraNe mAyA ane lebha ane TheSanA kAraNe krodha ane mAna jIvane hoya che. kalaha-kacho, IrSyA, paraspara masara kheda, ugrareSa, haiyAneukaLATa, risALapaNuM, baLApa, tiraskAra, vinA kAraNe Thapako Apa, jhagaDavuM, bIjAne na anusaravuM, keInI sAthe na rahI zakavuM, akRtajJatA (upakArInA upakAranI avajJA-upekSA), bIjAnI sAthe asamAna vartaNuka Adi krodhanAM judAM judAM rUpAMtare che. AvA kAraNe jIva kaThora ane cIkaNuM karma bAMdhI saMsAra vadhAre che. jAti, kuLa, rUpa, baLa, kRta (jJAna), tapa, lAbha ane ezvarya (sattA, pratApa, prabhAva, sAhyabI) Adi ATha kAraNe hote ahaMkAra; bIjAne halakA pADavA, pitAnI prazaMsA karavI, anyanA parAbhava icchavA, paraniMdA, bIjAnI asUyA (IrSA), bIjAnuM vagoNuM karavuM, keI para upakAra na karo, akakaDa rahevuM, namratAne abhAva, avinaya, bIjAnA guNe DhAMkavA Adi mAnanAM rUpAMtara che. AvA kAraNe jIva kaThora ane cIkaNuM karma bAMdhatA saMsAravRddhi kare che. - mAyA-vaktA, pApanAM gupta AcaraNa, kUDakapaTa, bIjAne ThagavA, koIne vizvAsa na kare, koipara saddabhAva na rAkha, usUtra bAlavuM, pArakI thApaNa oLavavI, chaLa karavAM, cha-hRdayanA bhAva chUpA rAkhatA rahevuM, svArtha sAdhavA mUkha dekhAvA sudhInI ceSTA karavI, vakabuddhi rAkhavI, vizvAsaghAta kara, Adi mAyAnAM rUpAMtara che. A pramANe vartatAM jIva asaMkhyAta janmamaraNanI vRddhi kare che. ati saMcaya karavAnI vRtti, kaThoratA, ati mamatA, mUccha, kRpaNutA (saMcitamAMthI kaMIpaNa vAparavAnI anirachA), chatI sAmagrIe anupabhega-kaMjusAI; koIpaNa vastune nAza thatAM-rAI jatAM Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apela vastu pAchI na AvatAM mUcchita banavuM, bimAra paDI javuM, adhikAdhika sAmagrI bhegI karavAnI vRtti, te vRttinA amala aMge ciMtana vigere lebhanAM rUpAMtara che. A prakAre jIva aneka janmamaraNuM vadhAre che. uparokata cAra kaSAya potAnI aMdara, pArakAnI aMdara, pitAnI ane pArakAnI ema benI aMdara udIraNuM karanAra potAnA saMyamarUpa che prANane paNa nAza kare che. upazamakane navamA anivRttibAdara guNasthAnanA aMte cAra bAdarakaSAya, sUkSmakrodha, sUkSmamAna ane sUkSmamAyAne upazama heya che ane dazamA sUkSmaparAya guNasthAnanA aMte sUma lebhane paNa upazama hoya che; jyAre kSepakane navamA anivRtti bAdara guNasthAnati cAra bAdara kaSAya, sUkSmakrodha, sUkSmamAna ane sUkSmamAyAne kSaya hoya che; dasamAM sUkSmasaM5rAya guNasthAnAMte sUkSma lebhane paNa kSaya hoya che. jIvane bAramA kSINameha, teramA sayAgI kevalI ane caudamA aogIkevalI e traNa guNasthAne kaSAya hetA nathI. bAkInA saMsArI jIvane lopa rama anusAra jUnAdhika pramANamAM kaSAya hoya che. siddha chavane kaSAya hetA nathI. na kaSAya: kaSAya tarapha jIvane doranAra-dhakakelanAra nekaSAya che. AvA nekaSAya nava che, tenA be prakAra cheH (1) hAsyaSaka ane (2) traNaveda. hAsyaSakamAM nIcenA cha gaNAya cheH- (1) hAsya. (2) rati, (3) arati, (4) zeka, (5) bhaya, (6) jugupsA. vinA kAraNe ThaThThAmazkarI karavI, hasavAnI hariphAI, bhAMDanI mAphaka cenacALA karavA, viSaya AdimAM rAga vadhe tevAM gIta, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkhyAmAM prIti rAkhavI, sAmAnya hasavuM, hAMsI karavI Adi hAsyanA rUpAMtara che. iSTa viSayanI prApti, aniSTa viSayano viyoga, AtmazlAdhA, ativarSanA nimitta e vigeremAM hatI jIvanI rUci-prIti e rati che. aniSTa viSayanI prApti, iSTa viSayane viyoga Adi kAraNe udbhavato kheda, dharmakAryamAM hato uga, cittanA caMcaLabhAva, dharmadhyAnane anAdara vigere arati che. svajananA viyogano zoka, atizoka-saMtApa, aniSTa prApta thatAM temAMthI chuTavAnI tamannA (adhUrya), atizekathI pitA upara gusso, a5rUdana, ujharUdana, ApaghAtanI bhAvanA Adi zoka che. ni:satvatAnA kAraNe akasmAta bhaya, cora Adine bhaya, dInatA, hiMsaka pazune bhaya, bhUtano bhaya Adi bhaya che. durgadhI maDadAM, melAM vastra, melAM zarIra, aniSTa padArtho AdinAM darzana thatAM AMkha mIMcavI, mukha pheravavuM, mukha maraDavuM, nAkapara hAtha devo vagere jugupsA che. veda e cinha che; tenA be prakAra cheH (1) dravya ane (2) bhAva. - veda traNa cheH (1) purUSada, (2) strIveda ane (3) napuMsakaveda. purUSacinha e dravya ane strIsaMsarganI IcchA e bhAva purUSada che. zrIcinha e dravya ane purUSasaMsarganI icchA e bhAva strIveda che. keTalAMka purUSanA ane keTalAMka strInA e prakAranA cinha e dravya ane purUSa tathA strI e baMnenA saMsarganI IcchA e bhAva napuMsakaveda che. nAraka ane dareka saMmUchima chava napuMsaka hoya che. 1 devo napuMsaka hetA nathI; 2 eTale devemAM purUSa ane strI e be veda 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a0 2 sU050 2 ) , a0 2 sU051 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayogaH hoya che. saMjJI tiryaMca ane saMjJI manuSya e darekamAM purUSada, strIveda ane napuMsakaveda e traNa veda hoya che. uparanA hAsyaSaTaka ane traNa veda e nava nekaSAya thayA. upazamakane navamA anivRtti bAdara guNasthAne nava nekaSAyane upazama ane kSepakane tene kSaya hoya che. dazamA sUkSmasaM5rAya, bAramA kSINameha, teramA sayAgI kevalI ane caudamA ayoga kevalI e e guNasthAne chavane nokaSAya hetA nathI. bAkInA jIvane kSayapazama anusAra jUnAdhika pramANamAM nAkaSAya hAya che. siddha jIvane nekaSAya detA nathI. upara nirdeza karela soLa kaSAya ane nava nakaSAya e pacIza cAritramohanIya karmanI uttara prakRti che. upayogaH jIvanuM asAdhAraNa evuM lakSaNa upayoga che.1 upayoganuM kAraNa chavamAM rahela anAdianaMta evuM cetanatattva che. siddha ane saMsArI e baMne prakAranA jIvane baMdhabesatuM evuM advitIya lakSaNa upayoga che. jAgRti, ekAgratA, tallInatA, yAtanA, jayaNA, sannidhAna Adi upaganA paryAya zabdo che. kAlanuM sUkSmamAM sUkSma mApa "samaya" che; ekI samaye jIvane ekaja upayoga hoI zake che. upayoganA be prakAra che:-(1) nirAkAra-sAmAnya jJAnarUpa darzana ane (2) sAkAra-vizeSajJAna rUpa jJAna. nAma, jAti Adi jANyA vinA kAMika che evuM sAmAnya jJAna e nirAkAra upaga-darzana che. nAma, jAti Adi jANavA pUrvaka vyakatajJAna e sAkAra upayoga-jJAna che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirAkAra upayoga-darzana nirAkAra upaga-darzananA cAra prakAra cheH (1) cakSudarzana, (2) acasudarzana, (3) avadhidarzana ane (4) kevaLadarzana. cakSudhArA thatuM prAthamika darzana athavA arthAvagrahano AdaaMza e cakSurdarzana che. spazana, rasana, ghANa ane zrotra e prAyakArI indri dvArA zata vyaMjanAvagraha ane manamAM skurA prAthamika vicAra athavA athavagrahano AdyaaMza e acakSudarzana che. rUpI padArthanuM AtmapratyakSa darzana e avadhidarzana che. rUpI arUpI evA padArthanuM AtmapratyakSa darzana e kevaladarzana che. sAkAra upayoga jJAnaH sAkAra upaga-jJAnanA ATha prakAra che -(1) matijJAna, (2) zatajJAna, (3) avadhijJAna, (4) manaHpayoyajJAna, (5) kevalajJAna, (6) matijJAna, (7) zrataajJAna ane (8) virbhAgajJAna-viparIta avadhijJAna. matijJAnaH Indriya ane mana e dareka dvArA matijJAna thAya che, pAMca indriyamAMnI keIpaNa eka ane e sarvedvArA Thavya yA viSayanA paryAnuM ane te dvArA dravya yA viSayanuM jIvane matijJAna thAya che. (1) avagraha, (2) ihA, (3) apAya ane (4) dhAraNuM e krame jIvane dravya yA viSayanuM jJAna thAya che.* prAyakArI indriya (sparzana, rasana, dhrANu ane zrotra) sAthe dravya yA viSayanA paryAyane pratyakSa saMparka-saMbaMdha e vyaMjana 1 juo tatvArthAdhigama sUtra a02 sU08 a02 sU09 a01 014 a01 sU015 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avagraha che. AvA pratyakSa saMbadha anyakatatamathI zarU thai tenI mAtrA vadhatAM vadhatAM avyakatatara thatAM aTake che ke jyAM tene A kaMika che' evu bhAna thAya che. nAma, jAti AdinI kalpanA rahita dravya yA viSayanA paryAyanuM bhAna-jJAna e vyaMjana avagraha.1 uparAkata vyaMjana avagraha pachI tene indrayadvArA arthAvagraha thAya che. vyaMjana avagraha dvArA thayela A kAMIka dravya yA viSayanA paryAya che evuM bhAna-jJAna e arthAvagraha che. aprApyakArI Indriya (cakSu ane mana) dvArA vyaMjana avagraha hotA nathI; e khe indriya dvArA sIdheAja arthAvagraha thAya che. 2 94 1 r dravya yA viSayanA paryAya ane prApyakArI indriya e ene pratyakSa (sIyeA) sabaMdha vyaMjana avagrahamAM Avazyaka che jyAre arthIgrahamAM aprApyakArI indriya mATe tema nathI; yeAgya sannidhAna (kriyA) dvArA aprApyakArI ndriya ( cakSu ane mana) dvArA sIdhe| arthAvagraha hAya che. Ama prApyakArI cAra indriya (sparzana, rasana, dhrANu ane zrotra) dvArA vyaMjana agraha ane prApyakArI ane aprApyakArI ema cha indriya dvArA arthAvagraha ema avagrahanA daza prakAra che. avagraha dvArA karela dravya yA viSayane nirNaya karavA karAtA hApeAha yA ciMtana karatAM pRthakkaraNa dvArA niNaeNya taraphane vaLAMka e ihA che. pAMca indriya ane mana e cha dvArA avagraha karela viSaya yA dravya aMge zrRhA heAvAthI tenA cha prakAra che. hA dvArA karela pRthakkaraNanA pariNAme karAtA aMtima niya e avAya-apAya che; pAMca indriya ane mana e cha dvArA avagraha ane IhA karela viSaya yA dravya aMge te hovAthI tenA cha prakAra che. jue tattvArthAdhigama sUtra a01 sU018 "" "" 1 a1 s017-18-19 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparokata karela aMtima nirNaya smaraNamAM dhArI rAkhave te dhAraNA che; pAMca Indriya ane mana e cha dvArA avagraha, IhA, apAya karela viSaya yA dravya aMge te hovAthI tenA cha prakAra che upara nirdeza karyA anusAra 4 vyaMjana avagraha, 6 arthavagraha, 6 dahA, 6 avaya ane 6 dhAraNA e prakAre matijJAnanA 28 prakAra thAya che. matijJAna meLavatAM pahelI pravRtti IndriyathI zarU thAya che; temAM prApyakArI Indriyane dravya yA viSaya sAthe sIdho saMbaMdha thAya che tyAre avyakatatama avyakatatara jJAnarUpe vyaMjana avagraha thAya che. A vyaMjana avagrahane puSTa banAvato e arthAvagraha che; A uparAMta aprApyakArI indriyanA yogya sannidhAnathI sIdho arthIvagraha paNa thAya che. tyAra pachI mananI pravRtti zarU thatAM IhA, apAya ane dhAraNAmAM teno aMta Ave che; IhA, apAya ane dhAraNuM e dareka vyaMjana avagraha ane arthAvagraha upara avalaMbatA hovAthI e dareka paNa sarva indriya ane mana e cha dvArA thatA gaNAya che. upara jaNAvela matijJAnanA 28 bhedamAMnA dareka bhedanA bahu, a5, bahuvidha, alpavidha, kSipra. akSiNa, nizcita, anizcita, saMdigdha, asaMdigdha, dhruva ane adhruva e bAra prakAra hoI zake che.? A rIte 28 ne 12 vaDe guNatAM 2841=336 bheda matijJAnanA thAya che. aneka dravya yA viSaya e bahu, eka dravya yA viSaya e a95; dravya yA viSayanA aneka prakAra e bahuvidha, dravya yA viSayano eka prakAra e apavidha, jaldI prApta thaI zakatuM e kSipra, vilaMbathI prApta thaI zakatuM e akSipra; hetu yA liMgadvArA nirNita e nizrita, hetu yA liMgadvArA anirNita e anizrita; saMzayukta 1 juo tasvArthAdhigama a. 1 sU016 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e saMdigdha, saMzaya vinAnuM e asaMdigdha; avazya bhAvi e dhruva ane kadAcitabhAvi e adhruva A bAra bhedamAMnA bahu, alpa, bahu vidha ane alpavidha e cAra dravya yA viSayanI vividhatA para avalaMbe che; jyAre bAkInA ATha jIvanA matijJAnavaraNa karmanA kSaya pazama para avalaMbe che. mati, mRti, saMsA, ciMtA abhinibodha Adi matijJAnano paryAya zabda che. 1 mati e vartamAnakAlaviSayaka jJAna che. pUrve anubhavela dravya yA viSayanuM smaraNa e smRti che; te anubhavamAM bhUtakAlIna hovA chatAM pravRttimAM vartamAnakAlIna che. pUrve anubhavela ane vartamAnamAM anubhavAtA dravya yA viSayanuM anusaMdhAna e saMjJA athavA pratyabhijJAna che. dravya yA viSaya aMge bhAvi vicAraNuM e ciMtA che; te bhaviSyakAlIna dekhAvA chatAM pravRttimAM vartamAnakAlIna che. uparanA cAra zabdanA samAna arthamAM vaparAte sAmAnya zabda "abhinibodha' che. Ama zabdArthamAM viSaya, dravya ane nimitta bheda dekhAvA chatAM e dareka pravRttimAM te vartamAnakAlIna che; ane te uparAMta e dareka prakAre thatA jJAnanuM sAmAnya evuM kAraNa matijJAnAvaraNa karmane kSayaparAma che te kAraNe e dareka matijJAnamAM gaNAya che. matijJAna mAtra vartamAnakAlIna che ane te uparAMta zolekha vinAnuM arthata zabdamAM utAryA vinAnuM che; teno viSaya sarvadravya ane dareka dravyanA maryAdita paryAya e pramANe che.1 zrutajJAna: matijJAnane zabdamAM utAratAM te matijJAna maTI jAya che ane zrutajJAna bane che; A kAraNe kRtajJAna matipUrvaka ane za llekha 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a02 sUra Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 sahita hoya che, tenA be prakAra che: (1) aMgapraviSTa ane (2) aMgabAhya, aMgapraviSTanA bAra ane aMgabAnA aneka prakAra che.' zrutajJAnanuM kAraNa matijJAnamAM hevAthI te matipUrvaka gaNAya che; je dravya yA viSayanuM matijJAna hoya tenuM ja zrutajJAna thaI zake che. zrutajJAnanuM aMtaraMga kAraNa kRtajJAnAvaraNane kSayaparAma che, jyAre tenuM bahiraMga kAraNa matijJAna che. zrutajJAna trikAlaviSayaka che; te matijJAna karatAM adhika spaSTa ane vizuddha paNa che, tene viSaya sarva dravya ane dareka dravyanA maryAdita paryAya e pramANe che. - upara darzAvela zratajJAnanA be prakAra vakatAnA bhedanI apekSAe che. tIrthakara bhagavaMta prarUpita to temanA sAkSAt gaNudharee grahaNa karela kRta (je temaNe dvAdazAMgImAM sUtrabaddha karyuM) e aMgapraSTi thata che. gaNadhara bhagavaMta ane te pachInA AcAryoe prarUpela temanA ziSyoe grahaNa karela ane temanA dvArA racAyela graMtha e aMgabAhya zrata che. (1) AcArAMga, (2) sUtrakRtAMga, (3) sthAnAMga, (4) samavAyAMga, (5) vyAkhyA prajJapti athavA bhagavatIsUtra, (6) jJAtAdharmakathA, (7) upAsakadazAMga, (8) aMtakRdazAMga, (9) anuttarapapAtikazA, (10) praznavyAkaraNa, (11) vipAkamUtra ane (12) draSTivAda. A bAra aMga aMgapraviSTa zrata che. temAMnA pahelA agiyAra hAlamAM labhya che. (1) sAmAyika, (2) caturvizatistava, (3) vaMdanaka, (4) pratikramaNa (5) kAtsaga ane (6) pratyAkhyAna, e che Avazyaka; (9) dazavaikAlika, (8) uttarAdhyayana, (9) dazAzrutasaMdha, (10) ka951 juo tasvArthIvigama sUtra a. 1 sU-27. ' che , a0 1 -20 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra, (11) vyavahAra sUtra, (12) nizIthasUtra ane (13) RSibhASita Adi aneka aMgabAhya zratanA graMtha che. zAstra aneka che; upara Apela nAma lAkSaNika che ke jenA para jana saMskRti nirbhara che. nigranthanI zuddhabuddhi ane samatApUrvaka thayela vacanaracanA e zrutajJAnamAM samAveza pAmI zake che. $ avadhijJAna - rUpI dravya ane e darekanA maryAdita paryAyanuM AtmapratyakSa jJAna e avadhijJAna che. 1 tenA be prakAra cheH (1) bhavapratyaya ane (2) guNapratyaya ? kSayapazAmajanya. uparanA baMne prakAranA avadhijJAnamAM avadhijJAnavaraNa karmane pazama samAna kAraNa che. bhavapratyaya avadhijJAnamAM janma thatAMja jIvane te prakArano kSayapazama heya che; jyAre janma pachI tapa Adi viziSTa prakAre te prakArane pazama chavamAM prakaTa thAya che tyAre tene guNapratyaya avadhijJAna thAya che. deva ane nAraka e darekane bhavapratyaya avadhijJAna heya che; jyAre saMnI tiryaMca ane saMjJI manuSya e darekane guNapratyaga avadhijJAna heya che. guNapratyaya avadhijJAnanA cha prakAra che - ra (1) anugAmika, (2) ananugAmika, (3) vardhamAna, () hIvamAna, (5) avasthita ane (6) anavasthita. 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a01 sU-21, 22, 23 e che a01 sU- 22, 23 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpatti kSetra uparAMta anya kSetramAM paNa kAyama rahetuM evuM anugAmika avadhijJAna che. utpatti kSetra pUratuM maryAdita evuM ananugAmika avadhijJAna che. utpatti samaye alpa yA alpaviSayaka hevA chatAM jIvanI adhyavasAya vizuddhi vadhatI rahetAM viSaya ane paryAya e bannemAM vikAsa pAmatuM rahetuM evuM vardhamAna avadhijJAna che. utpatti samaye adhika yA adhika viSayaka hevA chatAM jIvanI adhyavasAya vizuddhi ghaTatI rahetAM viSaya ane paryAya e baMnemAM ghaTatuM rahetuM evuM hIyamAna avadhijJAna che. utpatti pachI jIvana parvata, keLavajJAnanI prApti paryata athavA bIjA janmamAM kevalajJAnanI prApti paryata kAyama rahevAvALuM evuM avasthita avadhijJAna che. avadhijJAna thAya, cAlyuM jAya, thAya e rIte hetuM anavasthita avadhijJAna che avadhijJAnanuM jaghanya kSetra aMgulane asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa kSetra samasta leka che. cAre gatinA saMjJI jIva avadhijJAnanA adhikArI che. avadhijJAna viSaya mAtra rUpI dravya ane tenA parimita paryAya e pramANe che. mati ane zrata e be jJAna karatAM avadhijJAna AtmapratyakSa hAI spaSTatara, sUkSmatara ane vizuddhatara hoya che. manaH paryAya jJAna saMsI chavanA mananA vicAranI AkRtionA AtmasAkSAtakAra dvArA viSaya yA dravya jaNAvanAra mana:paryAyajJAna che. tenA be prakAra (1) Rjumati ane (2) vipulamati. 1 vipulamati mana 5ryAyajJAna Rjumati manaH paryAyajJAna karatAM vizuddhatara, sUtara, skuTatara hoya che. A uparAMta jumati prati1 juo tavAthadhigama sUtra a01 sU024, 25 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 pAto (AvIne alopa pAmanArUM) che jyAre vipulamati apratipAtI (AvIne kevalajJAna prApta thatAM sudhI rahenAruM) che. bAjumati sAmAnyata: ane vipulamati vizeSataH viSaya, dravya ane tenA maryAdita paryAya jANI zake che.1 mana:paryAyajJAna avadhijJAna karatAM vizuddhatara, sUkSmatara, ane phuTatara hoya che. mana:paryAyajJAnanuM kSetra manuSyalaka (mAtra aDhIpa)" pUratuM maryAdita che; kAraNa ke saMsI chava tyAMthI AgaLa hetA nathI. mana:paryAyajJAna AvA saMjJI jIvanA mananA bhAvo AtmapratyakSa karI zake che ane tenA dvArA ciMtavela dravya vA viSayane paNa jANI zake che. samyagadraSTi evo saMyata manuSya e ekaja mAtra mana:paryAya jJAnane adhikArI che. mana:paryAyajJAnane viSaya avadhijJAnanA viSathanA anaMtamAM bhAgane che, ane darekanAM parimita paryAya pUratuM che. adhyavasAyanI zuddhirUpa mana paryAyajJAnAvaraNanA kSapazarAmathI mana:paryAyajJAna thAya che.? kevalajJAna: sarva dravya ane dareka dravyanA sarva paryAya AtmapratyakSa jANavA te kevalajJAna che. kevalajJAnAvaraNanA kSayathI kevalajJAna thAya che, hAthamAM rahela AmalAnI mAphaka kevalajJAnI carAcara vizvanA sarva dravya ane e darekanA sarvaparyaya jANe che. 3 jIvane ekI samaye heI zaktAM jJAna: - uparokata pAMca jJAnamAMnA cAra sudhInA jJAna jIvane ekI samaye heI zake che. jIvane ekaja jJAna hoya tyAre te kevalajJAnaja 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a. 1 sa-24, 25 che a0 1 su-26 ( 3 ) , a. 1 su-30 >> a 1 sU-31 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 heya che. jIvane be jJAna hoya tyAre te mati ane zrata e pramANe hoya che. jIvane traNa jJAna hoya tyAre te mati, mRta ane avadhi athavA mati, zrata ane mana:paryAya e pramANe hoya che, ane jIvane jyAre cAra jJAna hoya che tyAre tene mati, mRta avadhi ane manaHparyAya hoya che. Ama chavane eka karatAM adhika jJAnanI zakita hevA chatAM pravRttimAM ekI samaye ekaja jJAna hoya che. ekI samaye jIvane pAMca jJAna hoI zakatA nathI. chavane kevalajJAna e ekaja hoya che te bAbata be mAnyatA pravarte cheH (1) kSayopazama janya evA mati zrata, avadhi ane mana: paryAya e cAra jJAna lAyayikabhAvajanya kevalajJAnanI sAthe na hoI zake te ekamata ane (2) kSaye pazama janya jJAna paNa kSAyikabhAvajanya kevaLajJAna sAthe hoya che paraMtu te dareka kAryakara nathI hatAM e bIjemata. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana paryAyajJAna e dareka jJAna te te prakAranA jJAnAvaraNakarmanA kSapazamanA kAraNe thAya che, jayAre kevalajJAna, te prakAranA jJAnAvaraNanA kSayathI thAya che. kSayapazamabhAva ane bhAvikabhAva e be paraspara virodhIbhAva che te sAthe rahI na zake te kANe sAyIkabhAve jIvane kevalajJAna thatAM kSaye pazama janya mati, muta. avadhi ane mana:paryAyajJAna kevalajJAna sAthe hAI zakatAM nathI e pahelA matanuM pratipAdana che. jema divase sUryanA astitvamAM tArA, nakSatra, graha ane caMdra Adi AkAzamAM vidyamAna hovA chatAM prakAza mATe kAryakara banatAM nathI ane mAtra sUrya prakAza ApavAmAM kAryakara bane che tema mati, zrata, avadhi ane manaH paryAya e cAre astitvamAM hovA chatAM kevalajJAnarUpa sUryanA astitvamAM jJAna ApavAmAM e dareka kAryakara Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 banI zakatA nathI, mAtra kevalajJAna e ekaja jJAnaprakAzamAM kAryakara bane che e bIjA matanuM pratipAdana che. traNa ajJAnaH mithyAjJAna, asamyagajJAna, ajJAna e samAnAryaka zabade che. unmata manuSya sArAsAra, hitAhita, heyaya, upAdeya Adine viveka karI zakatA nathI tema mithyAtvanA kAraNe mithyAdraSTi (ajJAna) jIva paNa Atmahita ane Atmaahita vacceno viveka karI zakato nathI. te jIva AtmahitanI avajJA-avagaNanA karatA hovAthI tevA chavanA matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna e dareka ajJAna keTInA lekhAya che. mana:paryAya jJAna ajJAna keTImAM Avatu nathI; kAraNake tene adhikArI saMyata manuSyaja hoya che ke je samyagadaSTi chavaja hoya che. AnuM kAraNa e che ke mithyAdaSTijIva mohathI mUDha banela heya che tethI potAnAM te te jJAnano upayoga AtmAnA mULa guNa evA darzana, jJAna ane cAritra, tenI zuddhi arthe karavAnA badale pitAnAM sAMsArika sukhanA poSaNa athe arthAta saMsAnI ghaTamALa vRddhi arthe karyo jAya che. A kAraNe AdhyAtmika dRSTi mithyAdaSTinA game tevA vizAla jJAnane paNa ajJAna gaNe che ane samyakadaSTinA alpajJAnane paNa jJAna gaNe che, kAraNa ke te potAnA jJAnane upayoga AtmaguNanA poSaNa ane zuddhi arthe kare che. samyagazanaH anAkAra upaga rUpe darzana ane samyagadarzana e banne judA viSe che. dravya yA viSayane tenA sAcA svarUpe jANavA ane oLakhavAnI dRSTi, nivika9pa daSTi athavA zraddhA e samyagadarzana che. "taravAIbraddhA sArjana' arthAta dravya yA viSaya tene je 1 juo tasvArthIdhigama sUtra a.1 yu-32, 33 a01 su-2 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 svarUpe che tene te jANavA, oLakhavA ane temAM nivikalpaniSThA ane zraddhA karavI e samyagadarzIna che. jinapraNita tattva (jIva, ajIva, Azrava, baMdha, saMvara, nija rA ane meAkSa) mAM rUci, nivikalpaniSThA ane zraddhA e samyagadarzana. arihata e mahAdaeNva, susAdhu e gurU, jinapraNIta tattvamAM zraddA ane DevalapraNIta dharmAMmAM ruci ane tenA }amalanI tamannA e samyagadana athavA samakIta che. (1) nisaga-svAbhAvika ane (ra) adhigama-upadeza Adi. nimitta e e prakAre samyagdarzana jIvane thAya che. 1 samyagdarzananA pAMca prakAra che: (1) aupamika, (2) kSAyeApazamika, (3) kSAyika, (4) sAsvAdana ane (5) veka. anaMtAnubaMdhIkaSAyacatuSka ( krodha mAna, mAyA ane lAbha ) ane danatrika (mithyAtvamAha, mizrameha ane samakItamAha ) e be prakAranA mAhanIyakanA upazamanA kAraNe jIvane thatuM aupamika samyagdarzana che. anaMtAnubaMdhI kaSAya catuSka ane danatrika e e prakAranA mehanIyaka nA kSaceApazamanA kAraNe jIvane thatuM kSAye pazamika samyagdarzana che. anaMtAnubaMdhIkaSAyacatuSka ane dRnatrika e e prakAranA mehanIya karmAMnA kSayanA kAraNe jIvane thatuM kSAyika samyagadarzIna che. kSAyika samyagadarzana prApta karatAM tenA pUrva samaye jIvane vatuM vaidaka samyagadarzana che. akAmanirjarA dvArA va peAtAnA AyuSya karma sivAya bAkInA sAta (jJAnAvaraNu, darzanAvaraNu, vedanIya, meAhanIya, nAma, geAtra ane a'tarAya e dareka) kramanI sthiti eka kATAkATI sAmA1 jue tattvAyAdhigama sUtra a01 sU-3 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 parmamAM kaMIka nyUna jeTalI kare che tyAre tene samyagadarzana mATenI lAyakAta siddha thAya che. jIvanI A sthiti sudhI pahoMcavAnI pravRtti yathApravRttikaraNa" kahevAya che. ATale AvyA pachI keTalAka jIvanA avasAya pAchA paDe che te tyAMthI pAchA phare che, keTalAka jIvanA adhyavasAya sthira rahe che. ane kAle karIne te pAchA paDe che; te jIva tyAM keTaleka kAla sthira rahe che ane pachI pAchA phare che, jyAre bIjA keTalAka cho potAnA adhyavasAya vizuddha karatA rahIne te sthitine AgaLa dhapAvanAra evuM apUrvakaraNa kare che arthAta AtmAnA adhyavasAya eTalA prabala rIte vizuddha banAve che ke je vizuddhi te te jIvoe temanA AkhA saMsArakAlamAM kadI paNa anubhavI hatI nathI; AnA pratApe jIva potAnI rAgadveSarU5 gADha gAMThane bhede che. rAgadvaiSanI gADha gAMDane bheravI e "apUrvakaraNa'. apUrvakaraNa karyA pachI jIva potAnA adhyavasAya tethI paNa adhika vizuddha karato rahe che ane pAcho paDato nathI; A sthiti te "anivRttikaraNa". jene pariNAme aMte jIva samyagadarzana (aupazamika samyakatva) prApta kare che. - A aupazamika samyagadarzananI jaghanya ane utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta che. kSAzika samyagadarzananI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthiti 66 sAgaropama sAdhika che. kSAyika samyagadarzananI sthiti sAdi anaMta che. sAsvAdana samyagadarzananI jadhanya sthiti eka samaya ane utkRSTa sthiti che AvalI pramANa che. vedaka samyagadarzananI sthiti ekaja samayanI che. samagra saMsArakAlamAM jIva aupazamika samyagadarzana pAMca vakhata, lApazamika samyagadarzana asaMkhyAta vakhata, sAsvAdana samyagadarzana cAra vakhata, jyAre kSAyika ane vedaka e dareka samyagadarzana ekaja vakhata prApta karI zake che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 jIvane guNasthAna 4, 5, 6 ane 7 mAMnA koIpaNa guNasthAne aupathamika ane vedaka samyagadarzana heI zake che; sAsvAdana samyagadarzana bIjA sAsvAdana guNasthAne hoI zake che, kSAyika samyagadarzana guNasthAna 4 thI 14 sudhInA keIpaNa guNasthAne hoI zake che jyAre aupazamika ane sAyopathamika e be samyagadarzana 4 thI 1 sudhInA koipaNa guNasthAne hoI zake che. cAritraH prApta karele AdhyAtmika vizuddhine TakAvavA ane vikasAvavAno prayatna e cAritra che. jIvanA adhyavasAya (pariNAma bhAva) vizuddhinI taratamatAnA kAraNe tenA pAMca prakAra che: (1) sAmAyika, (2) che pasthApanIya (3) parihAravizuddhi, (4) sUmasaM5rAya ane (5) yAkhyAta. 1 samabhAvamAM sthira rahevAne prayatana e sAmAyika che. tenA be prakAra cheH (1) itvarika ane (2) yAvatkavita. samabhAva keLavo gRhastha be ghaDInuM sAmAyika svIkAre che, te irika-ivarakAlika sAmAyika che AjIvana kAla mATe samabhAva keLavavA, TakAvavA ane vikasAvavA sAdhu je jIvanabharanuM sAmAyika svIkAre che, te yAvankathita sAmAyika che. saMsArikavAsana jItavA, samabhAvanI mAtrA keLavavA, TakAvavA ane vikasAvavAnI tAlIma jIvane A sAmAyika dvArA maLatI rahe che. sAdhunI prAthamika dIkSA pachI jJAnaprApti ane dazavaikAlikagraMtha vAMcavAnI yogyatA prApta karavA sArU karavA joitA gajega pUrA thatAM viziSTa zuddhi arthe punaH-pharIthI AjIvana sAmAyikanuM uccAM2Na e chedepasthApanIya cAritra che. prAthamika dIkSA ane A 1 juo tatvArthIdhigama sUtra a09 sU-18 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritrauccAraNa e samaya daramiyAna je kAMI deSa yA aticAra lAgyA hoya te A cAritranA punaH uccAraNa dvArA cheda karavA rUpe pharI dIkSAnuM Aje paNa A cAritra dvArA thAya che. A chepasthApanIya cAritranA paNa be prakAra cheH (1) sAticAra ane (2) niraticAra, sAticAra cAritranA deva dura karavA ane jIvanane vizeSa zuddha karavA A cAritra eka karatAM adhika vakhata ApI zakAya che. jIvanazodhana e cAritramAM mukhya che; jIvanamAM thatAM khalana zodhatAM rahevuM ane tene zuddha karatA rahevuM e sAticAra chedo pasthApanIya cAritrane uddeza che. vizeSa prakAranA tapa athavA yoga karavAmAM Ave te prakAranuM cAritra e parihAravizuddhi cAritra che. viSayonA AkarSaNa para vijaya meLavavA ane Indriya temaja mana para kAbu prApta karavA mATe tapa e sAdhana che; A uparAMta viziSTa karmanI nirjarA mATe paNa tapa Avazyaka che. sAmAyika, chedaparathApanIya ane parihAravizuddhi e dareka cAritra cethA yA navamA guNasthAna sudhI chavane hoya che. bAdara krodha, bAdaramAna, bAdaramAyA, bAdaralobha, sumikrodha, sukSmamAna, ene sUkSmamAyA e sAtane upazama athavA kSaya karyo che ane sUkSma lobhane upazama athavA kSaya karavAno bAkI che te sthitimAM sUma lebhanA pUrva rasaspardhAnA rasavipAka anubhavato ane tenA apUrva rasaspardhakone upazama athavA kSaya karate jIva, sUkSmasaM5rAyacAritra saMpanna che. A cAratrine kAla mAtra aMtamuhUrtAne che; tenA aMte jIva sUmalabhano upazama athavA kSaya kare che. upazama athavA kSepaka eNie be prakAre koNI karanAramAMnA keIpaNa eka prakAranA jIvane sUkSmasaMparAya cAritra hoya che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 sarva mohanIya karmane upazama athavA kSaya karanAra evA be prakAranA jIvane yathAkhyAta cAritra heAya cheH (1) upazamazreNi karI mehanIya karmanI 28 uttara prakRtine upazama karanAra upazamakane agiyAramAM upazAMtamoha guNasthAne aMtarmuhUrta kAlanuM chamasthavItarAga yathAkhyAta cAritra hoya che. AvA upazamakane mehanIyanI sarva prakRti sattAmAM che, paraMtu te sarvaprakRitano upazama karyo hovAthI udayamAM nathI; upazamakane A guNasthAnathI patana nizcita che. kSapakazreNi karato kSapaka mohanIyanI 28 uttaraprakRtino kSaya karI sUkSmasaMparAya guNasthAnethI bArame kSINa guNasthAne Ave che, tyAM zukala dhyAnanA bIjA pAyAnuM dhyAna dhyAtAM aMtarmuhUrtamAM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAyane kSaya karatAM cAre bAtI karmane kSaya thatAMnI sAthe kevalajJAna ane kevaladarzana prakaTa kare che. Ama bAramA kSINumeha, teramA sayogI ane caudamAM ayogI e traNa guNasthAne jIvane vItarAga yathAkhyAta cAritra hoya che. pacAcAra-paca AcAraH dezavirata zrAvaka zrAvikA ane sarvavirata sAdhu sAdavI e darekane pitAne prApta thayela virarti guNane TakAvavA ane vikasAvavA arthe pAMca prakAranA AcAra che :-(1) jJAnAcAra, (2) darzanAcAra, (3) cAritrAcAra, (4) tapAcAra ane (5) vAyacAra ja prAta karelA samyagajJAna AdinA rakSaNa ane vikAsa arthe jJAnAcAra che. tenA ATha prakAra che: (1) kAlacAra-niyata kAle kAsitata bhaNavuM; niyatakAle utkAlika zruta bhaNI zakAya che. (2) vinaya-guru Adina vinayapUrvaka zrata abhyAsa karavo, (3) bahumAna-Agama, kuta ane gurU e dareka prati pUjyabhAva ane Adara rAkho ane aMtaraMga premapUrvaka zruta bhaNavuM; (4). upadhAna cAritra tathA kRtane puSTa karanAra upadhAna che; AgADha-kAraNa chatAM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 paNu vacce na tajI zakAya tevA ane anAgADha (sakAraNa tajI zakAya tevA) yoga-tapapUrvaka zratane abhyAsa kare; (5) AnandavajJAna ApanAra dharmagurUne kadIpaNa chupAvavA nahi; (6) vyaMjanazuddha uccArapUrvaka mRta sUtra bhaNavuM; (7) artha-buta ane sUtranA artha zuddha uccArapUrvaka avadhAravA ane (8) vyaMjana ane artha-sUtra ane artha e baMne zuddha uccArapUrvaka bhaNavA ane avAravavA. cha prApta karela samyagadarzana Adi guNane TakAvavA ane vikasAvavA arthe darzanAcAra che. tenA ATha prakAra che. (1) niHzaMka banavuM-janakathita tattva ane AcAra e bemAM dezataH (aMzata:) ane sarvataH (samULa) zaMkA thatAM te gurUne pUchI nimeLa karavI, paNa tene saMgrahavI nahi; (2) nikAMkSA-inakathita darzana sivAya anya darzananI abhilASA na karavI; (3) vicikitsA-bhramane tyAga karavo athavA sahadhamInA malIna zarIra, veSAdi joIne tenA prati durgacchA lAvavI nahi; (4) amUDhaSTi -mUDhatAno tyAga kare; (5) upabhraMhaNasvadharmanA guNenI prazaMsA karavI; (6) vAtsalya-gAya-pitAnA vAcharaDA prati je prema rAkhe che te prakAre vadhamI prati vAtsalya rAkhavuM; (7) sthirIkaraNa-sidAtA dharmIone temane cagya anna, vastra, pustaka, oSadha Adi ApI temane dharmamAM sthira rahI zake tema karavuM ane (8) bhAvanA-janazAsananI mahattA ane AkarSaNa vadhe tevA jinadravyavRddhi, tIrthasevA. tIrthayAtrA, rathayAtrA, snAtra mahatsava Adi karavA karAvavA. cha prApta karela dezavirata athavA savirata e dareka prakArano cAritradharma TakAvavA ane vikasAvavA arthe cAritrAcAra che; tenA pAMca samiti ane traNa gupti rUpe ATha prakAra cheH (1) IsamitijayaNApUrvaka gamanAgamana arthAta cAra hAtha AgaLanI bhUmi para dRSTi karatAM gamanAgamana karavuM, (2) bhASAsamiti-sAvadya [AraMbha Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 samAraMbha pravRtti ] ne poSaNa na Ape tevAM hita mita priya satya vacana bolavAM; () eSaNasamiti-beMtAlIsa doSa rahita AhAra Adi joIne te sAmagrI prApta karavI; (4) AdAnabhaMDanipekSaNa samiti-jamIna sArI rIte joI, pramAI te para Avazyaka vastu pramAIne levI mUkavI; (5) pAriSThApanikA samiti-jamIna sArI rIte joI pramAI te para Avazyaka paraThavavA gya vastu paravavI; (6) mane gupti-anAvazyaka, aniSTa, doSamaya vicAro rekavA; () vacanagupti-te be prakAre che (1) vacana bolavuM nahi ane (2) anAvazyaka aniSTa, doSamaya vacana rokavA ane (3) kAyaguptianAvazyaka aniSTa, doSamaya kAyAnI thatI pravRtti rokavI. - pUrvasaMcita karmanI nirjarA karavA arthe jIvane tapAcAra che; te uparAMta dehaparanI mUcchatyAganI keLavaNuM paNa te dvArA prApta thAya che. tenA be prakAra cheH (1) atyaMtara ane (2) bAhya-atyaMtara tapanA che ane bAhya tapanA che ema tapanA bAra prakAranI saMkSipta samajaNa avirata guNasthAnamAM sAmAnya dharmanI carcAmAM tapanI carcA karatAM ApI che. jJAnAcAra. dazanAcAra, cAritrAcAra, ane tapAcAra e dareka pravRttimAM AvyaMtara ane bAhya e be prakAranI zakita jarA paNa gepavyA-chupAvyA vinA pitA vIrya-parAkramane pheravavuM, upayogamAM levuM e vIryAcAra che. upazamaka ane kSApaka evA saMsArI jIvane tenA mehanIya karmano kSaya thatAM sudhI dazamA sUkSmasaM5rAya guNasthAna sudhI paMcAcArano Azraya heAya che; temAM paNa sAtamA apramattasaMvata guNasthAna sudhI te tene paMcAcAranI bAhya pravRtti paNa heya che ane te pachI aMtaraMga sUkSma pravRtti hoya che. bAramA, teramA ane caudamA e traNa guNasthAne aMtaraMga evI sUma, sUkSmatara ane sUkSmatama Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w'' paMcAcAranI pravRtti hoya che. bAkInA saMsArI jIvane karma anusAra jUnAdhika paMcAcAra pravRtti hoya che. - siddha jIvane paMcAcAra pravRtti hotI nathI. bhAva athavA AdhyAtmika vikAsanI tulanAtmaka avasthA: bhAva e AtmAnA pariNAma che. bhAva be prakAranA cheH (1) paryAya athavA rUpAMtara avasthA ane (2) jIvanI AdhyAtmika vikAsadarzaka avasthA. bhAvanA svarUpamAM A baMneno vicAra che. bhAva pAMca prakAre cheH (1) aupathamika, (2) kSAvika, (3) kSApazamika, (4) audayika ane (5) pAriNAmika. 2 e pratyekanA anukrame be, nava, aDhAra, ekavIza ane traNa bheda che. 1 | mela sattAmAM hovA chatAM te DarI javAthI tenI uparanuM pANI kAMIka svaccha jaNAya che tema mehanIyakarma sattAmAM hovA chatAM tene upazama thavAthI jIvanI udhAmA vinAnI zAMta avasthArUpa jIvane pariNAma e aupazamika bhAva che. A bhAve jIvane (1) samyagadarzana ane (2) samyagacAritra e bemAMnA eka ke adhika guNa hoI zake che. prakriyA dvArA melane nAza karyo hoya tevuM pANI pUrNa svaccha ane svAdu hoya che tema prakriyA dvArA mohanIyakarmane kSaya karatAM tenI sattA ke udaya e kAMI hotAM nathI e prakArano jIvano pariNAma e kSAvika bhAva che. A bhAve jIvane (1) samyagadarzana, (2) samyagacAritra, (3) jJAna (vyakata), (4) darzana (sAmAnya) (5) dAna (6) lAbha, (7) bhoga, (8) upabhoga ane (9) vIrya e nava guNa hoI zake che. A bhAve ( anaMtAnubaMdhI kaSAyacatuSka ane darzanatrikano ya karanAra) kSAyika samyagadarzanIne mAtra eka 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a02 sU01 2 a02 sU-3 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 samyagadarzana ane kSAvikabhAvanA (anaMtAnubaMdhISAyacatuSka, apratyAkhyAnIkaSAyacatuSka, pratyAkhyAnIkaSAyacatuSka, saMjavalana- ' kaSAyacatuSka, darzanatrika ane nava nokaSAya ema mehanIyanI 28 uttara pravRttino kSaya karanAra) cAritrIne uparokara nave guNa hoI zake che ? adhUrI prakriyA dvArA uparachalle mela aMzataH nAza thayo che ane aMzataH mela nIce karela che tevuM pANI upara uparathI svaracha jaNAya che tema keTalAka mohanIyakarmano kSaya ane keTalAka sattAmAM rahela mehanIyamane upazama thatAM udbhavate jIvana pariNAma e kSApazamika bhAva che. A bhAve traNa ajJAnaH (1) mati, (1) zruta ane (3) avavi, cAra jJAnaH (*) mati, (5) zrata, (6) avadhi, ane (7) manaH5ryAya; traNa darzana (8) cakSu, (9) acakuM, (10)avadhi; pAMca aMtarAya, (11) dAna, (12) lAbha, (13) bhAga, (14) upabhoga, ane (15) vIrya, (16) samyagadarzana; (17)dezaviratisaMyamasaMyama ane (18) saMyama-sarvavirati e aDhAramAMnA jUnAdhika guNa chavane hoya che. je DoLAyela, melavALuM pANI jema spaSTa melavALuM hoya che tema mehanIyakarma sattAmAM ane udayamAM hatAM hote jIvana pariNAma e audayika bhAva che, A bhAve jIvane cAragatiH (1) tiryaMca, (2) manuSya, (3) deva ane (4) nAraka; cAra kaSAyaH (5) krodha, (6) mAna, (7) mAyA ane (8) lebha; traNa veda (9) purUSa, (10) strI, (11) napuMsaka; (12) ajJAna, (13) asaMyama-avirata bhAva, (14) mithyAta vyakata athavA avyakata), (15) asiha (dehadhArIpaNuM) ane cha lesthA:-(16) kRSNa, (17) nIla, (18) kapota, 1 juo tattvArthAdhigama sUtra a01 sU-4 3 in y . a01 sU-5 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) teja, (20) padya ane (21) zukala. A ekavIzamAMnA jUnAdhika baMdhanA sAdhana hoI zake che. 1 jIvanA guNa ane e dareka guNamAM rUpAMtara (paryAya) thavAnI zakita e parimika bhAva che. A bhAve jIvane (1) chevatva (cetana). (2) bhavyatva (mekSanI lAyakAta), ane (3) abhavyatva che (mekSanI lAyakAtane abhAva) e traNamAMnA pahelA ane bIjA : athavA trIjA e be guNa hoI zake che. jIvanamAM A be lakSaNa anAdisiddha che ane te badalAtAM nathI; jo ke tenA paryAyamAM parivartana-upAMtara thayA kare che. ne anAdisiddha evA A be guNa uparAMta chava achavanA samAna gaNAtA evA (1) astitva, (2) anyatva, (3) bhakatRtva, pradeza, (5) rU5tva, (6) arUpatya, (7) asarvatva Adi pAriNAmika bhAvo paNa hoya che. jIvanA be prakAra che -(1) siddha ane (2) saMsArI. siddha athavA mukta jIvane kSAyika ane pariNAmika e be bhAva heya che. jIvanmukata evA kevalIne aghAtI karmanI sattAnA kAraNe audayika sahita kSAyika ane pariNAmika e traNa bhAva hoya che. bAkInA saMsArI jIvane traNa, cAra, ane pAMca e pramANe bhAva hoI zake che achavamAMnA dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kAla e darekane audayika bhAva hotuM nathI; mAtra paujJAlika skaMdhane audavika bhAva hoya che. sarva achava dravyane pariNAmika bhAva te hoya che. dareka prakAranA achavane kSAyika, kSAye zika ane au pathamika e traNa bhAva hetA nathI. 1 juo tattvArthAdhigama sUtra a. 2 sU-6 2 ) , a0 2 sU-7 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasthAnaH avyavahAra rAzinA jIvanI svakAsthiti temaja mithyAtvanI rithatinI gaNanA karavAmAM AvatI nathI; vyavahAra rAzimAM Avela jIvanI svakAsthiti ane mithyAtvanI sthitinI gaNanA thAya che. AmAM paNa saMjJI jIvanA mithyAtvanI sthitinI gaNanA mukhya bane che; kAraNa ke tene sukRtabaMdhane avakAza hoya che. jIvane hetA karmabaMdhanA pAMca hetu-kAraNa cheH (1) mithyAtva, (2) avirati, (3) pramAda, (4) kaSAya ane (5) yoga. 1 jIva jema jema e darekane je je pramANamAM kramazaH tajato jAya che tema tema tene vikAsa thatuM rahe che. A sthitinI samaja sAra ApaNe guNasthAnano vicAra kara rahe che. pUrva prAptaguNane kramazaH vikAsa athavA jIvanA AdhyAtmika vikAsano krama e guNasthAna che. guNasthAna cauda cheH- (1) mithyAtva, (2) sAsvAdana, (3) mitra-sAmya mithyAdraSTi, (4) aviratasamyagadvaSTi, (5) dezavirata, (6) sarvavirata-pramattasaMyata, (7) apramattasaMyata, (8) apUrvakaraNa, (9) anivRtti bAdara, (10) sUkSmasaMpAya, (11) upazAMtoha, (12) kSINameha, (13) sogIkevalI, ane (14) agIvalI. mithyAtvaH mithyAta be prakAranA che -(1) avyakta ane (2) vyakta. mithyAtvamehanIya karmanA gADha udayarUpa avyakta mithyAtva che; asaMzo jIvane AvuM avyakata mithyAtva hoya che. 1 juo tasvArthAdhigama sUtra a8 sU01 2 , guNasthAnakamAroha sU01 gA. 2 thI 5 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 kadevamAM deva kugurUmAM gurU ane kudharmamAM dharma e prakAranI mAnyatAyukta buddhi e vyakata mithyAtva che. bIjI rIte kahetAM (1) jinaprati tavamAM azraddhA, (2) jinapraNata tattvathI viparItamAM zraddhA, (7) te te prakAre karAtI prarUpaNa, (4) jinapraNata tattvamAM kA, (5) uparokata zaMkAnI upekSA Adi vyakata mithyAtva che; saMjJI paMcendriya tiryaMca, saMgIpaMcendriya manuSya, deva ane nAra e darekane vyakata mithyAtva hoI zake che. mithyAtvanA pAMca prakAra che -(1) AbhigrAhika, (2) anAbhiprAhika, (3) Abhinivezika, (4) sAMzayika ane (5) anAmika. paraMparAthI cAlI AvatI asatya mAnyatAne satya dharmarUpa mAnavI e Abhigrahika mithyAtva che. sarva mAnyatAo dhamaparaparAone satya dharmarUpa mAnavI e anAligrAhika mithyAtva che. huM ane kahuM AcaruM eja dharmasatya, bIjA kare ane Acare e dharma asatya" A prakAranI kadAgrahapUrvaka mAnyatA e Abinivezika mithyAtva che. judI judI dharma paraMparA joI muMjhavaNa anubhavavI, paraMtu purUSArtha karI temAMthI mArga na kADho ane saMzayane saMgraha karI rAkhave e sAMvika mithyAtva che. anAdikAlina nizyAtvamehanIya karmane gADha udaya e anAzika mithyAtva che. jyAM sudhI prAthamika evuM samyagadarzana chavane spasyuM nathI tyAMsudhI sarva saMsArI jIvane avyakta evuM anAbhogika mithyAtva hoya che. eka vakhata samyagadarzana sparza karyA pachI te vamyA bAda vyakta evAM (1) AliyAhika, (2) anAligrAhika, (3) Abhinivezika ane (4) sAMsavika e cAra prakAranA mithyAtvamAMnuM koI paNa eka prakAranuM mithyAtva chavane hoya che. avyavahAra rAzi ane asaMgI jIvanA mithyAtvanI gaNanA mithyAtvanA guNasthAnamAM gaNAtI nathI; kAraNa ke te sthitimAM jIvane suktabaMdhane abhAva hoya che. 1 juo guNasthAnakamareha gA. 6 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa'nI jIvanA mithyAtvanIja mAtra mithyAtva gurusthAnamAM gaNanA thAya che; kAraNa ke tevA jIvane sukRtabaMdhane lAbha heAI zake che. 1 abhavya jIvane AzrayI mithyAtvanI sthiti anAu anaMta che; jyAre bhavya jIvane AzrayI avyakta mithyAtvanI sthiti anAdi sAnta che; 2 anAdikAlathI uddayamAM rahela mithyAtvameAhanIyaka nA upazama thatAM jIvane prAthamika aupamika samyagdarzana thAya che tyAre jIvane anAdi sAnta e bhAMge ghaTI zake che. A aupazamika samyagdarzana vamI mithyAtvamAM gayA pachI pharI samyagdarzana prApta karatA jIvane sAdi sAnta e khIjo bhAMgeA paNa ghaTI zake che; kAraNa ke tenA pharI vakhatanA A mithyAtvanA Aphri ane aMta e baMneya hAya che. A gurusthAne jIvate~ 3 atha (1) AhAraka zarIra, (2) AhAraka aMgepAMga ane (3) tIthaMkara nAmakarmI e traNu prakRtine aMdha A guNusthAne DAtA nathI. tethI (120-3)117 karma prakRtinA aMdha. 4 2 jue guNasthAnakramAAha gA. 7 thI 8 gA. 9, 10 ga 10, 11, 1 "" 39 uDDaya (1) mizrameAha, (2) samakaetameAha, (3) AhAraka zarIra, (4)AhAraka aMgApAMga ane (5) tIrthaMkara nAmaka e pAMca prakRtinA udaya A guNasthAne hAtA nathI. tetho 122-5)=117 prakRtinA uddaya 4 sattA A gurusthAne 148 kama prakRti nI sattA 4 4 jue pariziSTa naM. 8 115 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 sAsvAdana sugniSTha: sAsvAdana sacyagdarzananuM mULa kAraNa aupamika samyagdarzana che. anaMtAnubaMdhIkaSAyacatuSka ane anAdikAlIna mithyAtvameAhane upazama thatAM jIvane aupazamika samyagdarzana thAya che. aupamika samyagdarzana jIvane e prakAre thAya cheH (1) anAdikAlIna mithyAtameAhanA upazama thatAM ane adhyavasAyavizuddhi apUrva banatAM rAgadveSarUpa doSanA graMthImeTTa thatAM anitikaraNanA pariNAme thatuM prAthamika aupazamika samyagdarzana. (2) upazamazreNigata guNasthAna 4 thI 7 mAMnA aMte upazamoNi karatI vakhate hatuM. A upa zamazreNigata samyagadarzIna jIvane tenA samasta sasArakAlamAM cAra vakhata prApta thai zake che. upazAMtakALamAM vartAtA, mithyAtvane nahi pAmela, paraMtu mithyAdaSTi sanmukha banela ane mithyAtvamAM javA udyamazIla evA ::jIva ke jene samyagdarzanane anubhanna che ane vamAnamAM tene bhAgavaTA cAlu che tevA jIva sAsvAdana samyagdaSTi jIva che. jIvane tenA samasta saMsArakALamAM aupamika samyagdarzana pAMca vakhata ane sAsvAdana samyagdarzana cAra vakhata hAi zake che. sAsvAdana samyagdarzananI jadhanya sthiti eka samaya ane utkRSTa sthiti cha Avalo pramANu hAya che. 1 abhavya jIvane sAsvAdana samyagdarzana heAtuM nathI; mAtra anya jIvateja hoya che. A gurusthAna patanasthAna heAvA chatAM tene guNasthAna gaNavAnuM kAraNa e che ke ahIMthI sauMsArI jIvanI utkRSTa kAlamaryAdA apA pudgala parAvatta pramANu niyata thai gai te che. A gurusthAne chatrane 1 jue guNasthAnakramArAha gA. 10, 11, 12 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) mithyAtva, (2) nArakagati, (3)nAraAyu, (4) nArakAnupUrvI, (5) ekendriya, (6)iindriya (7) trindriya, (8) caturindriya, (9) sthAvara (10) sukSma, (11) aparyApta, (12) sAdhAraNa, (13) Atapa, (14) lRMDakasasthAna, (15) sevAnta`sa hanana (16) napuMsakaveda e badhavicchedra (117-16)=101 prakRtinAM baMdha 1 seALane udaya (1) sUkSma, (2) aparyApta, (3) sAdhAraNa (4) Atapa, (5) mithyAtva e 5 nA udayaviccheda temaja (1) narakAtupUrvI ne anuya (117-pa-1) =111 prakRtine udaya 1 sattA (1) tIrthaMkara nAmaka sivAya bAkInI (148-1) prakRtinI 147 '' sattA 1 mitra-sasyamithyAdraSTiH mizra meAhanIya karmAMnA udayanA kAraNe samyaktva ane mithyAtva e enA mizraNarUpa evI sthiti e sabhyamithyAdaSTi athavA mizra guNasthAna che. tenI sthiti aMta dUta nI che. ra A guNasthAne jIva AyuSya bAMdhateA nathI. temaja maraNu pAmatA nathI; maraiNa pAmatAM pahelAM jIva mithyAdarzana athavA samyagUdana e emAMnI kAI paNu eka sthiti prAptakarI le che. 3 mizra guNusthAna pAmatAM pahelAM samyagdarzana athavA mithyAM e emAMnI kAI eka sthitimAM jIve je AyuSya bAMdhyuM heAya tadanusAra jIvane gati prApta thAya che. 1 jue pariziSTa na. 8 2juA guNusthAnakramArA gA.-13, 14, 15 gA. 16-17 3 n] ] Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema mizra guNasthAne jIvate maraNu thatuM nathI tema bAramA kSINumeha, teramA sayeAgI e e guNasthAnamAM pazu jIvate maraNu heAtuM nathI. bAkInA agIyAra gurusthAnamAM jIvane maraNu hoi zake che. mithyAtva sAsvAdana samyagdarzana, kSayikasamyagdarzIta ane avirati e cAra jIvanI sAthe parabhavamAM jAya che; bAkInA guNusthAnamAM kAIpaNa bhAva jIvano sAthe parabhavamAM jatA nathI. A guNa sthAne udaya adha (1) niyaM 'cagati, (2) tiya`ca Ayu (3) tiryaMcaAnupUrvI (4) nidrA-nidrA, (5) pracalA-pracalA, (6) satyAnandhi, (7) durbhAga, (8) du:svara, (-) anAdeya, (10 thI 13) anaMtAnubaMdhokaSAyacatuSka, (14) nyugrodhaparimaMDala, (: 5) sArdi, (16) vAmana, (17) kubja Adi sasthAna; (18) RSabhanArAca, (19) nArAca, (20) ardha - nArAca, (21) kilikA, Adi saMhanana, (22) nIyageAtra, (23) udyota, (24)azuvihAyA gati ane (25) strIveda e pacIsanA badha (1 thI 4) anaMtAnubaMdhIkaSAyacatuSTa, (5) sthAvara, (6) ekendriya, (7) e- indriya (8) traNa indriya, (9) caturindriyae navane udayaviccheda ane (1) devAnupUrvI, (2) tiya cAnupUrvI ane (3) manuSyAnu pUrvI e traNane anudaya (1) mizrameAhanIyane udhya (111+1-9-3)=100 prakRtine uddaya 1 sattA sAvAdana guNa sthAnAnusAra 147 prakRtinI sattA heAya che. 1 118 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viccheda ane (1) deva ane (2)manuSya e be Ayune abaMdha (101-25-2)=74 prakRtine baMdha 1 avarita samyagadraSTi napraNIta tattvamAM rUci ane zraddhA e samyagadarzana che. jIvane samyagadarzana be prakAre prakaTe cheH (1) nisarga-svabhAva ane (2) adhigama-nimitta dvArA. apratyAkhyAna kaSAyanA udaye jIvane A guNasthAne virati hetI nathI; paraMtu deva. gurU, dharma, saMdha AdinI bhakti, prabhAvanA AdimAM tene rasa hoya che. Ama vrata, paccakhANa Adi na hovA chatAM jIvane kevalI praNIta dharma prati vAtsalya heya che. sAmAnya dharma durgatimAM paDatA becAvI jIvane dhAraNa karI zubhasthAne sthApanAra dharma che. AvA kevalI praNIta dharmanA cAra prakAra cheH (1) dAna, (2) zIla, (3) tapa ane (4) bhAva pitAnA nyAyapAjita dravyane yathAzakita tyAga e dAna che. 3 dAna sarvaguNanuM udbhavasthAna che; kAraNa ke tenA para jIvanA bIjA guNono vikAsa avalaMbe che. sAmAjika samAnatA sthApavAnuM sAdhana paNa dAna che. A dAna dhana paranI bhavabhramaNakArI mUccha-mamatA utAravAnuM sabala sAdhana che. 1 juo pariziSTa naM. 8 7 juo guNasthAnakamAroha gA. 18, 19, 20 2 >> tatvArthIdhigama sUtra a* 1 - 4 juo tasvArthAdhigama satra a0 7 sU-3-14 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra0 vidhi dravya, dAtA ane pAtra e e vizeSatA para dAnanA taratama phaLano AdhAra che. dravya, kSetra, kALa ane bhAva e dareka vicArI potAnA siddhAMta sAcavI kalpatI vastu vivekapUrvaka gya pAtrane ApavI te vidhi che. kalpatI nyAyapArjita vastu svIkAranAra pAtrane tenI jIvanayAtrAmAM poSaka banI tene guNavikAsanuM sAdhana bane te dravyanI vizeSatA che. pAtra prati zraddhA, Adara, prema, mAna ane vAtsalya sahita bhAvapUrvaka ApavuM ane ApyA pachI - kheda na kare e dAtAnI vizeSatA che. purUSArtha athavA guNavikAsa mATe udyamazIla banavuM e pAtranI vizeSatA che. A supAtra dAna aMge samajavuM. cAra prakAranA dharmamAM dAna paheluM che; kAraNa ke te hele hovA chatAM temAM supAtra AdinA piSaNane apUrva lAbha ane dhanaparanI mamatAne tyAga rahela che. dAnanA pAMca prakAra che -(1) abhaya, (2) supAtra, (3) ucita, (4) anukaMpA, ane (5) kIti. mRtyunA bhayamAMthI prANIne bacAvavA e abhayadAna che. supAtradAnanI vigata upara ApI che. ucita dAnamAM jJAna, darzana, ane cAritranA upakaraNa Adino samAveza thaI zake che. garIbagurabAne anukaMpApUrvaka ApavuM e anukaMpAdAna che. kIrti arthe ApavuM e kIrtidAna che. bIjI rIte dAnanA cAra prakAra paNa hyA che - (1) abhayadAna, (2) jJAnadAna, (3) dharmopaSTabhadAna ane (2) ItaradAna. jJAna bhaNavAnuM sthAna, pustaka, navakAravALI AdinI sagavaDa karavI e jJAnadAna che. dharmanirvAha athe sAdhu zrAvakane anna, vastra, pAtra, davA Adi ApavAM e dharmopaSTabhadAna che. anukaMpA, kIrti, Acitya Adi anya prakAre karAtuM itaradAna che. zIlaH zIlanA be prakAra cheH (1) dezataH, ane (2) sarvataH brahma athavA maiithuna tyAga e zIla che. svadAra saMtoSa, parastrItyAga, parva Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 divasoe maithunatyAga Adi dezataH zIladharma che. sarvIza maithunatyAga e sarvataH zIladharma che. gRhastha purUSa ane strIne dezathI ane sarvathI e baMne prakAre zIla hoya che ane sAdhu sAdhvIne sarvathI zIla hoya che. A uparAMta pAMca indriyane anukULa chatAM AtmAne pratikuLa evA viSayone tyAga paNa zIla che. Ama zIladvArA jIva vAsanA ane viSayonI Asakita para kAbu meLavavAnI tAlima meLave che. sAmAnya sadAcAra uparAMta bIjI aneka rIte sAdhujIvanamAM AcaravAmAM AvatI jIvanazuddhi jIvanazodhanane najara samakSa rAkhI pitAnA jIvanamAM hatI skUlanA zodhavI ane tene zuddha karatA javI ene paNa zIla dharmamAM sthAna che. tapa: dhana paranI mUccha ane viSaya paranI Asakti tajavAnI tAlIma pachI dehaparanI mUcha tyAgavAno prazna rahe che, te mATe karmanI nirjarA karavAnuM ane dehaparanI mUcchano samabhAve tyAga karavAnuM sAdhana tapa che. tapanA be prakAra cheH (1) bAhya ane (2) AtyaMtara. bAhya tapanA cha prakAra che: (1) anazana, (2) udarI, (3) vRttisaMkSepa, (4) rasatyAga, (5) vivikata zayyAsana ane (6) kAyakaleza.1 anazanavratanA be prakAra che. (1) itvarika ane (2) vAvakayita. maryAdita samaya mATe AhArano tyAga e irika ane jIvana paryata AhArano tyAga e yAvaskathita anazana tapa che. pitAnA sAmAnya AhAra karatAM kAMIka be, pAMca kALiyA che AhAra levo e udarI tapa che. vividha padArthonI saMgrahavRtti1 juo tasvArthAdhigama sUtra a. 9 sU-19 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara mamatA tajatA rahevI e vRttisaMkSepa tapa che. dudha, dahIM, ghI, tela, gALa ane taLelA padA` e cha vikRtimAMnI kASTha eka ke anekane tyAga e rasatyAga tapa che. madha, mAMsa, mAkhaNa ane magha e cAra mahAvikRtinA tyAga tA jainakulamAM janmathIja svIkArya che. strI, pazu, napusaka Adi khAdhaka vastunA abhAvavALA nirdoSa ekAnta sthAne vasati-jagyAe hI athavA dharmakArya nA AdhAra mATe bAjo, pATiyu vigere rAkhI zayyA ane Asanayukata rahevuM e vivikata zayyAsana tapa che. padmAsana, vajrAsana, vIrAsana, utkaTAsana, kezalU'cana, ThaMDI, garamI Aphri dvArA zArIrika kaSTa sahana karavuM e krAyakaleza tapa che. AbhyaMtara tapanA paNu cha prakAra cheH (1) prAyazrita, (2) vinaya, (3) vaiyAvRttva, (4) svAmpAya,(5) vyutsa ane (6) dhyAna. 1 vrata, niyama AdimAM thayela skhalana zeAdhavAM ane dveSanu* prAyazcita laI zuddha thavuM e prAyazrita tapa che. jJAna, vrata AdimAM vaDIla hoya temanuM sanmAna, bahu mAna Adi vinaya tapa che te mAnasika kriyArUpa che. nirdoSa sAdhana dvArA vaDIla, vRddha, rAgI, glAna Adi sahadharmI sAdhusAdhvI, zrAvakazrAvikA vigerenI sevA zuzruSA e taiyAnRtya tapa che. te bAhya AcArarUpa che. jJAnavRddhi ane karela zAstrAbhyAsane amuka kAla pUratA niyamita abhyAsa e svAdhyAya tapa che. sasakata ane vadhela AhArAdi parAvI devArUpa je parityAga e vyutsaga tapa che. cittanI caMcalatA tyAgI ekAgratA keLavI aMte te dvArA kAyAnI niSpaka patA sAdhavI e dhyAna tapa che. bhAvaH AtmapariNAmanI vizuddhi keLavavI e bhAva che. dAna, zIla, ane tapa e traNa dvArA bhAvanI vizuddhi keLavAya che, te pachI maitrI, pramAda, kArUNya ane madhyastha e cAra bhAvanAthI zarU karI 1 jue tattvArthAdhigama sUtra a9 sU0 20 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 khAra bhAvanAmAMnI krANu eka ke aneka drArA jIva peAtAnA dehAdhyAsane tajatA jAya che. (1) jagatanA sarvajIva prati maitrIbhAva, (2) peAtAnA karatAM dAna, zIla, tapa, vrata, jJAna, kriyA AdimAM vaDIla evA viziSTa guNIjana prati prameAda-harSoMllAsa, (3) duHkhI thavA prati anukaMpAkarUNA dayA ane (4) avineya-saMskArahIna prati madhyastha upekSAtaTasthavRtti e cAra bhAvanA che. 1 te uparAMta hiMsA, amRta, asteya, maithuna ane parigraha e pAMca pApasthAnenA sevanamAM rahela Aloka ane paraleAka bhaya e e prakAranI Apatti paNa vicAravAnI rahe che; e darekanA sevanamAM pariNAme duHkha che, athavA te te prakAranA cAra krApta ApaNA prati Acare te ApaNane kevI lAgaNI thAya te vicArI khIjA prati tevuM vartana aTakAvavu rahe che. AtmAnA savega-mAkSAbhilASa ane vairAgya-janma maraNanI ghaTamALanI khaTaka e e guNa TakAvavA ane vikasAvavA jagatasvabhAva ane kAyasvabhAva e darekanI kSaNabhaMguratA vicAravAnI rahe che. prANI mAtra duHkha anubhave che. jIvana DAlanI aNIpara bAjhela jhAkaLanA biMdu mAka azAzvata che. pratyeka padArtho utpatti, vyaya ane dhruva e traNu guNavALA che. A vicAra dvArA jIvane sasAranI Asakita nyUna nyUnatara nyUnatama thatI jAya che; pariNAme sa`vega ane vairAgya vikase che. 1 bhAvanA e AtmapariNAma che, ane tene aviSayanu uMDuM ciMtana che. tAttvika uMDA ciMtanathI rAgadveSa rAkI zakAya che. bhAvanA khAra che. (1) anitya, (2) azaraNu, (3) saMsAra, (4) 1 jue tattvArthAdhigama sUtra a07 sU-4, 5, 6, 7 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ekatva, (5) anyatva, (6) azuci, (7) Abava, (8) saMvara, (9) nirjara, (10) lekAnuprekSA, (11) bodhidurlabhatva, ane (2) dharma. 1 - dravya yA viSayanI kSaNabhaMguratA ciMtavavI e anitya bhAvanA che te dvArA Asakitano tyAga keLavAya che. dharma sivAyanA viSaya ane dravya asAra hAI e kaI zaraNa banatAM nathI e azaraNa bhAvanA che. janma-maraNanI reTa e saMsAra che ane tenAM du:kha aciMtya che tevuM ciMtana e saMsArabhAvanA che te dvArA sAMsArika dravya yA viSaya para udAsinatA keLavAya che. "huM ekale Avyo chuM, ekale javAne chuM; pApa ane puNyanA rasa mAre ekalAne ja bhogavavAnA che' Adi ciMtana e ekava bhAvanA che. AtmA ane deha judA che; AtmA avinAzI ane deha vinAzI che Adi ciMtana e anyatva bhAvanA che. deha azucimAM utpanna thAya che, temAMthI piSaNa meLave che ane te azucinuM kAraNa paNa bane che Adi ciMtana e azucibhAvanA che te dvArA deha paranI mUra dUra karI zakAya che. IndriyanA anukULa viSaya para Asakita, aniSTa pariNAmarUpa che ane tenA dvArAja Azrava thAya che tevuM ciMtana e Azrava bhAvanA che; te dvArA AsakitatyAganI keLavaNI meLavI zakAya che. deSamaya pravRtti tyAga karavA tenA doSa vicAravA ane nirdoSa pravRtti AcarI AtmaguNamAM AgaLa vadhavA mATe AtmAnA guNonuM ciMtana e saMvara bhAvanA che. karmanA ravipAka ane tenI sthiti vicArI doSamaya pravRtti svecchAe tajavI e nirjarAbhAvanA che. be paga pahoLA karI keDe hAtha rAkhI sthira ubhela purUSa sadaza cauda rAjalaka che ane te cha dravyathI vyApta hAI vividha pariNAmI che; te utpatti, sthiti ane saMhatinA svabhAvavALo che, tema chatAM paNa 1 jue tattvAdhigama satra a0 9 sU7 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 AtmAne sva svarUpe prApta karavAnA vyavahAranuM sAdhana che temAMthI taravA zuM karavA yogya che tenuM ciMtana lekasvarUpa bhAvanA che. anAdi saMsAra pravAhamAM AtmAnA guNasvarU5 samyagadarzananI prApti durlabha che tevuM ciMtana e bedhidurlabha bhAvanA che. sayrUSanI prarUpaNuM e sadbhAgya che kAraNa ke jIvanazodhana ane jIvanavikAsanA je mArgo temaNe AcarI batAvyA te ekAMta hitakArI che tene jIvanamAM utAravA arthe karAtuM ciMtana e dharmabhAvanA che. jIva dAna dvArA dhanaparanI mUcchane, zIla dvArA iSTaviSayasaMsarganI Asakitane ane tapa dvArA kAyA paranA ahama ane mamatvane tyAga karavAnI tAlIma meLave che; te tAlIma ane anubhava chavane tenA deha paranI mUccha utArI tenA AdhyAtmika vikAsamAM bhAvazuddhi karavAmAM madadagAra bane che. e rIte bhAvavizuddhinI Toca para pahoMcatAM chava pitAno saMpUrNa vikAsa sAdhI zake che. samyagadarzana eka vakhata samyagadarzana prApta karatAM chava tenA saMsAranI anaMtAnaMta kALamaryAdA hatI te ghaTADIne jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI apArghapudgalaparAvarta pramANa paramita-maryAdita banAvI de che. A guNasthAnanI jadhanya sthiti aMtamUhUrta ane utkRSTa sthiti 66 sAgaropama sAdhika che. : - jIvana bhAva-AtmapariNAma anusAra samyagadarzananA traNa prakAra che. (1) aupathamika, (2) kSAye pathamika ane (3) kSAyika. 1 jIva je prakAre samyagadarzana prApta kare che tenA paNa traNa prakAra cheH (1) anAdi mithyAtvamAMthI prAthamika samyagadarzananI 1 juo guNasthAnakramAroha mA-20 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 bApti, (2) samyagadarzana vamI mithyAtvamAM gayA pachI pharI pharI samyagadarzananI prApti ane (3) eNigata zamyagadarzananI prApti. prAthamika samyagadarzana parvatanI Toca parathI nIkaLatI nadInA jalapravAhanA kAraNe tenI AjubAjunI paththaranI karADo jema jema pocI paDe che tema tema te dhasIne tenA judA judA TUkaDA banI jAya che ane te jalanuM pravAha jema jema vahete jAya che tema tema te judA judA TUkaDA taNAtA rahI te viSama pattharanA TUkaDA kramazaH goLagoLa banatA jAya che ane te paNa jaLapravAhamAM AgaLa taNAI ghasAtAM ghasAtAM pIsAIne polIsa karyA hoya tevA suMvALA goLa banI jAya che. A nadI pASANunyAye akAmanirjarA dvArA jIvanI potAnI jANa ke icchA vinA kavacit kavacita tenAmAM ajANapaNe udabhava pAmatA samabhAvanA kAraNe tenA AyuSya sivAyanA bAkInA sAta (jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya, nAma, gotra ane aMtarAya) prakAranA dareka karmanI sthiti eka keDIkeDI sAgaropamamAM kAMIka jUna e pramANe bane che. Ama thatAM jIvanI yathApravRttikaraNanI kriyA saMpUrNa bane che, tethI te mehanIyakarmanI gAMTha-rAgadveSanIgAMTha bhedavAnI arthAta graMthabheda karavAnI lAyakAta siddha kare che. jIvamAM akAmanirjarA dvArA prakaTatI adhyavasAyanI vizuddhi eja tenA yathApravRttikaraNamAM kAraNa che. yathApravRttikaraNa vaDe jIva ATale uce AvyA bAda temAMnA keTalAka jIva te adhyavasAyanI vizuddhi TakAvI na zakatA hovAthI tyAMthI pAchA paDe che; keTalAka jIva te adhyavasAyanI vizuddhi TakAvI rAkhe che, paraMtu temAM vikAsa na karI zakatAM amuka kALe te vizudithI pAchA paDe che te jIva keTalAka kAla sudhI tyAMne tyAM rahe che; jyAre keTalAka jIva te vizuddhi TakAvI rAkhe che eTaluM ja nahi paNa Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene vikasAvatA paNa rahe che, tenA pariNAme tevA jIvo pitAnA anaMtAnubaMdhI kaSAyacatuSka (krodha, mAna, mAyA, lebha) ane darzanatrika (mithyAtvamoha, mizramoha ane samakataneha) e sAtane upazama (zAMta) karI rAgadveSanI kaThInatara graMthI (gAMTha) bhede che arthAta graMthabheda kare che. jIvanI graMthibheda karatI vakhatanI adhyavasAyavizuddhi e prakAranI heya che ke te tenA samasta saMsArakALamAM apUrvaaditiya heya che ke jene anubhava tene pUrve kadI karyo che te nathI; A kAraNe A graMthibheda eja apUrvakaraNa kahevAya che. tevA che e rIte graMthibheda karIne aTakI jatA nathI, paraMtu te adhyavasAyanI vizuddhine hajI paNa visAvatA rahe che te kAraNe apUrva karaNanI pachInI kriyA anivRttikaraNa che. graMthibheda karyA pachI pitAnA te adhyavasAyanI vizuddhi jIvane samyagadarzana prApta karavAnI satata pravRtti karAvyA vinA aTakatI ja nathI e kAraNe e anivRttikaraNa kahevAya che. A anittikaraNanA aMte jIvane prAthamika evuM aupathamika samyagadarzana prApta thAya che. yathApravRttikaraNa sivAyanA apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa e darekanI sthiti aMtarmuhUrta che; jyAre yathApravRttikaraNanI sthiti anaMtakAla che. AvuM aupathamika samyagdarzana chava pitAnA samasta saMsAra kALamAM pAMca vakhata prApta karI zake che; tenI janya ane utkRSTa sthiti aMtamUhUrta e pramANe che. saMjJI paMcendriya tiryaMca, manuSya, deva ane nAraka e cAra gatinA chava samyagudarzananA adhikArI che. punaH punaH samyagudazana kaI kaI jIva apUrvakaraNa karyA pachI anivRttikaraNa karatAM karatAM aMtarakaraNa paNa kare che. aMtarakaraNa karatAM jIva mithyAtva pugalanA traNa puMja-DhagalI (1) mithyAtva, (2) mizrA ane () samakatoha ema vibhAga kare che. te A pramANe -udayamAM rahela mithyAtvane kSaya karI anudaya mithyAtvane upazama (rAMta) kare che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 Ama ataHkaraNa karyAM pachI anivRttikaraNa pUrU thatAM jIvane kSAyepamika samyagdarzana prakaTe che. kSAyeApazamika samyagdarzana prApta karatA jIvane anaMtAnuba'dhIkaSAyacatuSka ane darzanatrika e. sAta meAhanIya prakRttinA kSaye|pazama ( keTalAkaneA kSaya ane keTalAkanA upazama) hAya che. AvA kSAye pAmika samyagdarzananI jadhanya sthiti aMtamUtta ane utkRSTa sthiti chAsaTha sAgaropama sAdhika che, cha potAnA samasta saMsArakALamAM AvuM kSAyeApamika samyagdarzana asaMkhyAtavAra prApta karI zake che. kAi krAi jIva kaSAyacatuSka ane darzanatrika e sAta meAhanIya prakRttine kSaya karI kSAyika samyagdarzana prApta kare che. A samyagdarzana jIvate tenA samasta sasArakALamAM ekaja vakhata prApta thAya che; ane tenI sthitti sAdianaMta che. A samyagdarzana prApta karatAM pahelAM AyuSya na bAMdhyuM hoya teA jIva teja bhave meAkSa prApta karI zake che ane te pUrve AyuSya bAMdhyu hAya to trIje lave (cAlubhava, devabhava, ane manuSyabhava) athavA yugalikanuM AyuSya bAMdhyuM. hAya te ceAthe bhave (cAlubhava, yugalikasava, devabhava ane manuSyabhava) meAkSa prApta karI zake che. AvA kSAyika samyagda ja jIvane ka`baMdhanu paheluM kAraNu mithyAtva naSTa thayu... hAya che. 1 kSAyika samyagdarzana prApta karatAM tenA pUrva samaye jIva vedaka samyagdarzana prApta kare che; tenI sthiti ekaja samayanI che. jIvane te tenA samasta saMsArakALamAM ekaja vakhata hoya che. 1 jue guNasthAnakramArAha gA-22 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 aiNigata sabhya na jIva jyAre upazama athavA kSapaka e emAMnI kAI koji karavA udyamazIla ane che tyAre prApta samyagdarzana vacce hoya te| pahelAM te samyagdarzana prApta kare che. A pramANe prApta koNigata samyagdarzana che. } jIvate ceAthA, pAMcamA, ThThA ane sAtamA e cAramAMnA krAi paNa ke e saguNasthAnAmAM aupamika ane vaidaka e e; cethAthI agiyAramA e Ada guNasthAnamAMnA krepaNu ke e sarvemAM aupamika ane kSAyeApazamika e e; bIjA guNasthAne sAsvAdana ane ceAthAthI caudamA guNasthAneAmAMnA kApaNa ke e sarvemAM kSAvika e pramANenA samyagdarzana hoi zake che. A guNasthane jIvane sa`sAra janma-maraNunI ghaTamALa khaTakavA mAMDe che; kSAdhikasamyagdaSTi te ghaTamALanI bhayaMkaratA para pUratI jAgRtti rAkhI zake cheH jyAre aupamika ane kSAyeApazamika e dareka sabhyaSTi tevI jAgRti rAkhavA prayatna karavA chatAM te pramANe rAkhI zakatA nathI, tenA pariNAme e be samyagadarzana prApta karavA chatAM alopa paNu thavA pAme che. samyagUdananA pAMca lakSaNa cheH (1) upazama, (ra) saMvega, (3) niveda, (4) anukapA ane (5) Astikaya. 1 samyagdarzananA pariNAme jIvamAM thatA bhavavaka udhAmA ekadama zAMta thAya che e upazama che. meAkSanI abhilASA ane pariNAme dhArmika pravRtti para Adara ane prema e saMvega che. saMsAranI janmamaraNanI paraMparA kaDavI e niveda che. duHkhI jIvanA duHkha dUra karavAnI bhAvanA e 1 jue guNasthAnakanArAha gA. 21 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukapA che. ane indriyathI na jANI zakAya evA parokSa viSaya samajavA prayatna karavA chatAM te na samajI zakAya te paNa te sarvajJakathita mAnI zraddhA rAkhavI e Astikya che. jinapraNita tattvamAM zaMkA, tenA AcAranA phaLanI IrachA e kAMkSA, sAdhusAvInA malIna vastrAdi dekhI tenI dugacchA e vicikitsA, mithAdaSTine paricaya ane mithyAdraSTinI prazaMsA e pAMca samyagadarzana athavA sama kItanA aticAra che. 1 A guNasthAne jIvanabadha udaya sattA (1) devaAyu, (2) manuSyaAyu, (1) ticAnupUrvI (2) manuSyA- tIrthakaranAma kamanI ane (3) tIzakara e traNa nupUrvI;(3) devAnupUrvI, (4) narakAnuna- sattA vadhatAM aupazaprakRtine baMdha vadhe che. tethI- pUrvI, ane (5) samakataneha e mika ane kSAyopathamika (74+3)=77 prakRtine baMdha pAMcano vadhArAne udaya; ane (1) e be samyagadraSTine 148 mizramehano udayavida tethI- prakRtinI sattA (100-15)=104 prakRtine udaya 2 kSAyika samyagadvaSTine 141 athavA 138 prakRtinI sattA. pUrvabahAdu kSAyika samyagadraSTine anaMtAnubaMdhI catuSka ane darzanatrika e sAtane kSaya thatAM (148-7)= 1 juo tattvArthodhigama sUtra a7 sa-18 2 juo pariziSTa ne. 30 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 prakRti sattAmAM. abahIyu kSAyika samyagadine - vadhArAmAM AyuSyatrika (ti ca, deva, ane nArakano) ne kSaya thatAM (141-3)= 138 sattAmAM 3 samyagadvaSTi chava prAyaH deva AyuSya bAMdhe che; samyagudarzana pahelAM ane samyagadarzana vamyA pachI jIva manuSya, tiryaMca ane nAraka e traNa gatimAnuM keipaNa eka gatinuM AyuSya bAMdhe che. * dezavirata samyagadaSTi avirata samyagadvaSTi jIvane saMsAra janma-maraNanI paraMparA prati mAnyatA pUrata nirveda hoya che. jyAre tene temAM zraddhA jAge che tyAre te te paraMparA teDavA pravRtti karavAnI tamannAvALe bane che. A mATe prAthamika prayatana e dezavirata guNasthAna ane adhikatara adhikatama vilAsa jAgatAM karAtAM sarvata: prayatna e sarvavirata guNasthAna che. A guNasthAne chavane apratyAkhyAna kaSAyacatuSkane upazama kSapazama kSaya e traNamAMne koI eka bhAva hoya che ane te sAthe pratyAkhyAna kaSAyacatuSkano udaya hoya che. AnA pariNAme iva dezavirata bane che. A guNararAnanI sthiti utkRSTathI dezanA pUrva keTI varSa pramANa che. 2. 1 juo pariziSTa naM. 8 131 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dezavirata guNasthAne jIvane jaghanyathI madha, mAMsa Adine tyAga, pUlahiMsAno tyAga, devapUjA, gurUpAsanA, svAdhyAya AdiSaTakarma ane navakArasmaraNa; madhyamathI AvakanA 21 guNa 1 ubhayaTekaAvazyaka, abhakSya anaMtakAyano parihAra-tyAga, sadAcAra, bAravrata ke temAMnuM koI eka ke adhikatrata; ane utkRSTathI bhAva zrAvakanA 17 guNa, 1 sayita dravyane tyAga, zrAvakanI agiyAra paDiyApratimA, ekAzana AhAra, navAvADapUrvaka zreSTha brahmacarya, grahavyApAratyAga, bAravrata, mahAvratane icchuka, vaDU Avazyaka Adi hoya che. ? Ama dharmapravRttino Azraya maLatAM jIvane A guNasthAne mukhya gaNAtAM Adane raudra e be dhyAna kramazaH maMda, maMdatara, maMdatama banatA jAya che. zrAvakanA ekavIza guNa jIvanamAM utAratAM ane bhAva zrAvakanA sattara guNa anusAra jIvana jIvana jIvane munijIvananA utkaTa sadAcAra prati rUci thAya che, pariNAme tene vikAsa sAdhavA sAdhupaNuM levAnI bhAvanA thAya che. vizeSa dharma athavA bAravrataH bAravratanA be vibhAga cheH (1) aNuvrata, ane (2) zIlavata. aNuvrata pAMca iM; ane zIlavratanA be vibhAga che: (1) traNa guNavrata ane (2) cAra zikSAtrata. A bAravrata samyagadarzana sahita levAmAM Ave che. uparanA bAravratanA darekanA pAMca aticAra che. vrata pAlanamAM anAbhoge-anicchAe ajANatAM saMbhavatI khalanA e aticAra che. AvI khalanA anicchAe devA chatAM te svIkRtavratane makAna kare che. A aticAra jANavA gya che; paraMtu AcaravA yogya 1 juo pariziSTa naM. 7 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 nathI. jANuM joIne aticAra AcaravAmAM Ave che te anAcAravatabhaMgaja gaNAya che. pAMca aNuvrata: aNuvrata pAMca cheH (1) zUlaprANipAta viramaNa, (2) sthUlamRSAvAdaviramaNa, (3) sthUla adattAdAna viramaNa, (4) skUlamaithunaviramaNa athavA purUSa mATe svadArAsaMtoSa ane paradhArAviramaNa ane zrI mATe paradAraviramaNa ane (5) parigraha parimANa. 1 hiMsAnI naramatAH jIva be prakAranA cheH (1) sthAvara ane (2) trasa. sthAvara jIvanA be prakAra cheH (1) sUkSma ane bAdara. sUkSmasthAvarajIvanI hiMsA heI zaktI nathI; kAraNa ke agni, hathiyAra ke kaMIpaNa aMtarAya tene haNI ke rokI zakatuM nathI evA te sUkSmAti pUma hoya che. AthI bAdarasthAvara jIvanI hiMsA hoya che; sAdhusAdhvIne tevA sthAvara ane trasa e baMne prakAranA jIvanI hiMsA tyAjya hoya che. jyAre gRhasthane AraMbha samAraMbha hovAnA kAraNe bAdara sthAvara jIvanI hiMsA tyAgI zakAtI nathI; Ama gRhasthane sthAvaranI hiMsA tyAjya na thaI zakavAnA kAraNe mAtra traNa jIva pUrato hiMsAtyAga hovAthI sAdhu karatAM tenI ahiMsA ardhI thaI jatAM 50 TakA thai jAya che. A uparAMta AraMbha parigraha Adi kAraNe te traNa jIvanI hiMsA paNa tene maryAdita bane che. trasa jIvanI hiMsAnA paNa be prakAra cheH (1) AraMbha ane (2) saMkalpa (kalpanA-icchA) dvArA. gRhastha AraMbhasamAraMbhadvArA thatI trasa javanI hiMsA tajI zakatA nathI, paraMtu hiMsA karavAne saMkalpa-IcchA na kare. =25 TakA 1 juo tasvArthI dhigama sUtra a* 7 su 1-2 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 saMkalpathI tajavAnI hiMsAnA paNa be prakAra cheH (1) sAparAdha ane (2) niraparAdha. sAparAdha jIvanI hiMsA (tADana Adi) gRhastha tajI zakato nathI, paraMtu niraparAdha trasajIvanI hiMsAne saMkalpa na kare. =121/2 TakA niraparAdha trasajIvanI hiMsAnA paNa be prakAra cheH (1) sApekSa (sakAraNa) ane (2) nirapekSa (kAraNa vinA). pramAdI evA putra ke nekarane, tophAnI putra yA Azritane, AraMbhasamAraMbhamAM vaparAtA. pazuAdine sakAraNa zikSA karavI paDe che; Ama sApekSa-sakAraNe hiMsA grahastha tajI zakato nathI, paraMtu nirapekSa trasa jIvanI hiMsA te tajI zake che. Ama 12 12 TakAnA ardhA thatAM 6 14 TakA. Ama sAdhunI 20 vasA yAnI apekSAe grahasthane mAtra 1 1/4 vasA davA utkRSTathI pALI zakAya che; athati sAdhunI dayA 16 AnA athavA 100/- te grahasthanI dayA 1 Ane athavA 6 1/4 TakA gaNAya. pAMca aNuvrata: (5) kAIpaNa niraparAdhI trasa jIvane kAraNa vinA saMka95 dvArA IjA na pahoMcADavI e sthUlaprANAtipAta viramaNa vrata che. jIvana vadha, jIvane baMdhana bAMdhavA, jIvanA aMgaupAMga chedavA, jIva kheMcI zake tethI adhikabhAra tenI pAse kheMcAva ane jIvanA annapANuM rekavAM e pAMca pUla pANAtipAta viramaNa vratanA aticAra che. 1 | (2) be paga chava saMbaMdhI, cArapagAM chava saMbaMdhI, jamInastha vamalkata saMbaMdhI, thApaNa-jaMgama milakata saMbaMdhI ane koInI 1 jue nasvArthIdhigama satra ba0 7 sa-20 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 sAkSI pUravA saMbaMdhamAM jUThuM na bolavuM vrata che. la mRSAvAdaviramaNa beTI salAha ApavI, keInI guptavAta prakaTa karavI, khoTA lekha lakhAvavA, thApaNa oLavavI oLavAvavI ane gupta maMtraNane jAhera karavI e pAMca sthUla mRSAvAdaviramaNavratanA aticAra che. 1 (a) leka cora kahI ALa caDAve athavA rAjya zikSA kare te prakAre pArakI mAlikInA dhana yA vastu na levI e sthUla adattAdi navaramaNa vrata che. corI karanArane madada karavI, tene corela mAla vecANa rAkha, pratibaMdhita rAjyavistAramAM gamanAgamana thA mAla lAvavo mekalavo, ochAvattAM telamApa rAkhavAM ane vAparavAM ane asalamAlanA badale nakalI mAla Apa e pAMca sthUla adattAdAnaviramaNa vratanA aticAra che. 2 (4) svastrIthI saMtoSa mAna ane parastrIne tyAga kare e prahastha mATe ane parapurUSane tyAga karavo e strI mATe pUla mayunaviramaNa vrata che. A uparAMta parva Adi tithie brahmacarya pALavuM ene paNa temAM samAveza thAya che. 'pitAnA kuTuMba sivAya anyanA vivAha karavA karAvavA, IttaraparigrahItAgamana, aparigrahitAgamana, kAmaceSTA ane 1 juo tasvArthIdhigama sUtra ava 7 su-21 2 " a0 7 su-22 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIvrakAmAbhiniveza e pAMca aticAra che. 1 (5) dhana, dhAnya, kSetra ( kheDANa jamIna), vAstu (makAna yA makAna mATenI jamIna), rUpu, setu, rAcaracIluM. athavA dharavakharI dvipadma (nAkara cAkara), catuSpada (DhoraDhAMkhara) e darekano maryAdA bAMdhavI e parigrahaparimANu vrata che. zaratacukathI uparokta nava prakAranA parigrahanI svIkArela maryAdA ullaMdhavI e parigrahaparimANu vratanA atiyA che. ra 136 traNa guNavrata: aNuvratane guNu karanAra athavA tenuM viziSTa rIte peSaNa karanAra guNavrata traNa che; (1) diY=parimANu (2) bhega upabhAgaparimANu ane (3) anartha da viramaNu. (1) cAra dizA (uttara, dakSiNa, pUrva ane pazcima), cAra vitrizA (agni, naiRtya, zAna ane vAyavya), udizA ane dizA e daza diza mAM gamanAgamana karavAnI ke tyAM vyApAra Aphri karavAnI maryAdA bAMdhavI te dikparimANa vrata che. sthUla maithUnaviramaNu vratanA zaratacUkathI dizA, hiMdezA, udhdha ane aAdizAnI svIkArela maryAdAnuM ullaMdhana karavu e dikparimANa vratanA aticAra che.3 3 (2) adhatA saMbhava hoya tevAM khAnapAna, vastra, AbhUSaNa ane sAdhana ArthinA tyAga karI mAtra Avazyaka hoya evAM sAda khAnapAna, vajra, AbhUSaNu, sAdhana ADhinI maryAdA bAMdhavI e bhAgapabAgaparimANa vrata che. A vratamAM amAra. vana, zakaTa, bhADI ane phATaka e pAMcaka; hAthIdAMta, lAkha, rasa, (dhI, tela, dudha, hI'), kreza ane jhera e pAMca vera ane yaMtrapillaNu, nirko chana, 1 jue tattvArthAdhigama sUtra a0 cha sU-23 a0 7 su-24 a0 0 -25 .. "" .. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 davadAha, jaLAzayazoSaNa ane asatIpoSaNa e pAMca sAmAnya e paMdara karmAdAnane paNa tyAga karavAmAM Ave che. A vrataaMge cauda niyama ja dhAravA ane saMkSepavAmAM Ave che. sacitta AhAra, sacitasaMbaMdha AhAra, sacittasaMmizra AhAra, abhiSava (kAcApAko) AhAra ane duSpakava AhAra e pAMca bhogepaga parimANa vratanA aticAra che.' * (9) nirUpayogI evI nirarthaka pravRttithI viramavuM-aTakavuM e anarthadaMDaviramaNa vrata che. kaMdarpa (tikhala), kauku (tuccha pravRtti), maukharyuM (vAcALatA). asamIkyAkaraNa (AraMbhasamAraMbhanI vastunI levaDadevaDa) ane upabhegAdhikatva ( AraMbhasamAraMbhanI vastu jarUra karatAM adhika saMgrahavI) e pAMca anarthadaMDaviramaNa vratanA aticAra che. cAra zikSAvata: uparokata pAMca aNuvrata ane traNa guNavrata e darekane zuddha banAvanAra, samabhAvanI tAlima ApanAra ane temAM sthira karanAra evAM cAra zikSAvrata che: (1) sAmAyika, (2) dezAvakAsika. (3) pauSadhepavAsa ane (4) atithisaMvibhAga 3 (1) niyata samaya (48 miniTa) mATe AraMbhasamAraMbha rUpa sadoSa pravRttino tyAga karI dharma pravRttimAM sthira banI samabhAva keLavavA athe sAmAyika vrata che. mananI adharmapravRttine tyAga, vacananI adharma pravRttine tyAga. kAyAnI adharma pravRttino tyAga, anAdara ane vismaraNa e pAMca sAmAyika vratanA aticAra che. 4 1 juo tavAthadhigama sUtra a07 sU-30 che a7 su-27, che a07 sU-16 che a07 sU-28 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 (2) chaThThA phiparimANa vratamAM svIkArela dizAnI maryAdA, haMmeza mATe dhAravAnA cauda niyamane viSe rojabaroja rAtrIdivasa TuMkAvavI ane A vratamAM daza sAmAyika karI tene vizeSa pramANamAM TUMkAvavI e dezAvakAzika vrata che. (maryAdA bahArathI) maMgAvavuM mekalavuM, zabdathI sUcanA karavI, kapa dekhADI sUcanA karavI ane pugala phekI sUcana karavuM Adi pAMca dezAvakAzika vratanA atiyAra che. 1 () parva temaja anya tithie upavAsa Adi vrata lai zarIravibhUSA Adine tyAga karI dharmamaya pravRtti karavI e pauSadhepavAsa vrata che. tenA traNa prakAra che: (1) aherAtra, (2) divasa ane (3) rAtri e e pUrata. sthAna joyA pramAryA vinA kAMI mUkavuM, levuM. saMthAro karavo bInajarUrI vastunuM parAvavuM ane anAdara e pAMca pauSadhavratanA aticAra che. 2 (4) nyAyapArjita dravyathI kalpanIya azana, pAna, khAdima, svAdima, vastra, pAtra, auSadhi Adi bhakitabhAvapUrvaka supAtra evA sAdhusAdhvIne dAna ApavuM ane pachI temane je je vastu Apela heya teja vastu vAparavI e atithi vibhAga drata che. A vrata AgaLanA divase upavAsathI rAtridivasane pauSadha karI vaLate divase zrAvaka zrAvikAe ekAzana karavApUrvaka AcaravAnuM che. sacittanikSepa, sacitapidhAna, paravyapadeza; mAryuM ane kAlAtikrama e pAMca atithisaMvibhAga vratanA aticAra che. 3 1 juo tasvArthIdhigama sUtra a0 7 sU-26 2 juo tasvAthadhigama sUtra a0 7 sU-29 a0 7 sU-1 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 salekhanAvataH uparanA bAravrata uparAMta maraNa najika AvatAM AdaravA gya evuM saMkhanA vrata che, kaSAyane pAtaLA pADI tene parAbhava karavA maraNane najIka jANanArA jIvane A saMlekhanA vrata heya che. potAnA jIvanane aMta jANI zaktA hoya te A vrata laI zake che; sAmAnya cho to A prasaMge duSkRtyane niMde che, satkAryonI anumodanA kare che ane e rIte samAdhipUrvaka maraNa prApta thAya tevA prayAsa kare che. A saMlekhanA vratanA pAMca aticAra cheH (1) vrata lIdhA pachI jIvavAnI IcchA karavI. (2) maravAnI icchA karavI, (3) mitra, sagAsaMbaMdhI para anurAga kara, (4) sukhanA baMdhanI icchA karavI ane (5) nidAna (niyANuM) karavuM arthAta pitAnA tapa ane dhArmika kAryanA phaLa tarIke amuka icchA karavI. 1 upara vratanA je je aticAra jaNAvyA che te teTalAja che ema nathI; te sarva mAtra izArA pUratA che. tenA parathI te pramANenA bIjA aticArone cha gurUgama AdithI vicAra karI le rahe che. AvA dezavirata chavane nityanA kArya 6 che. (1) devapUjA, (2) gurU parya pAsanA, (3) svAdhyAya, () saMyama, (5) tapa ane (6) dAna. A uparAMta pratikramaNanA paNa cha Avazyaka cheH (1) sAmAyika, (2) caturvizanistava, (3) vaMdana, (4) pratikramaNa, (5) kAyetsarga ane (6) pratyAkhyAna-paccakakhA Na. 1 juo tavAdhigama sUtra a7 sUra Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrAvakanI paDImA (pratimA) 11 cheH (1) darzana, (2) vrata, (3) sAmAyika, () pauSadha, (5) kAyotsarga, (6) brahmacarya, (7) sacitavajana,(8) AraMbhavana, (sAvadya AraMbhasamAraMbhane tyAga.) (9) pRSNavajana, (kAma mATe koIne bahAra mokalavAne tyAga ) (10) udiSTavarjana (potAnA mATe taiyAra karela AhArapANIne tyAga) ane (11) zramaNabhUta-sAdhumAphaka jIvanacaryA. A guNasthAne jIva jema jema jaghanyathI madhyama ane madhyamathI utkRSTa dezavirata banavA Daga bharato jAya che tema tema tenA Arta ane raudra e be javAna maMda maMdatara maMdatama thatAM jAya che. ane maMda maMdatara maMdatama dharmadhyAna pravartAvA mAMDe che. 4 AdhyAna cAra prakAre cheH (1) aniSTasaMgA--aniSTa prApta thatAM uddabhavatuM, (2) iSTaviyogAd-ISTano viyoga thatAM udbhavatuM. (3) rogA-vyAdhinI vedanAnA kAraNe uddabhavatuM ane (4) nidAnAtta-niyANuM karavAnA kAraNe udbhavatuM. AvuM ArtadhyAna avirata samyagadaSTi, dezavirata ane pramattasaMyata e traNa guNasthAne chavane hoya che. 5 raudradhyAnanA paNa cAra prakAra cheH (1) hiMsAnaMdI-hiMsaka pravRttimAM rAcatuM. (2) mRSAnaMdI-jUTha bolavAnI pravRttimAM rAcatuM, (3) cauyanaMdI-corI luMTaphATa Adi pravRttimAM rAcatuM ane (4) saMrakSaNunadI-kaMcana, kAminI, kuTuMba ane kAyA AdinA saMrakSaNamAM rAcatuM. AvuM raudra dhyAna avirata samyagadaSTi ane dezavirata e be guNasthAne chavane heya che. A guNasthAne chavane4 juo guNasthAnakramAroha gA. 25 5 juo tasvArthAdhigama sUtra a0 9 sU-31, 32, 33, 34, 35 che ao 9 sU-6 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udaya sattA (1 thI 4) apratyAkhyAnIkaSAya- catuSka, (5) manuSyagati, (6) manuSyaAyu, (7) manuSya AnupUrvI, (8) vajaRSabhanArAcasaMhanana, (9) dArika zarIra, (10) audArika aMgopAMga e dazane baMdhaSicheda thatAM (77-10)=17 pravRttine baMdha. ! (1 thI 4) apratyAkhyAna kaSAyacatuSka (5) manuSyAnupUrvI, (6) tiryaMcAnupUrvI, (7) nArakagati, (8) nArakaAyu, (9) nArakAnupUrvI, (10) devagati, (11) devaAyu, (12) devAnupUrvI, (13) vaikriya zarIra, (14) vaikriya aMgopAMga, (15) durbhAgya, (16) apayaza ane (17) anAdeya e sattarane udayaviccheda thatAM- (14-17)=87 prakRttino udaya aupazamika ane kSA zamika e dareka samyagUdaSTine 148 prakRtti; pUrvabahAdu kSAyika samyagadaSTine 141 prakRtti ane abhadvAyu kSAyika samyagadaSTine 138 prakRttinI sattA 1 ' Y: savirata athavA pramasaMvata: saMsAra para nirveda jaNAtAM janmamaraNanI ghaTamAla teDavA jIva pAMca mahAvrata pALI jIvana jIvavAno prayatna Adare che tyAre tene A guNasthAna hoya che. 1 juo pariziSTa na. 8 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 jIvate karma baMdhanuM bIjuM kAraNa avirati che; aviratinA tyAganI kaLatraNI arthe dezavirati che ane aviratinA sapUrNa tyAga esavirati che. savirata evA jIvane pAMca mahAvrata hAya cheH (1) prANAtipAtaviramaNa, (2) mRSAvAdaviramaNu, (-) adattAdAnaviramaNu, (4) maithunaviramaNu ane (5) parigrahaviramaNu 1 sAdhu jIvananA A pAMca mahAvratamAM paNa prANAtipAtaviramaNu e mukhya mahAvrata che. te vratanA sauMpUrNa pAlana ane rakSA arthe bAkInA vrata che. uparAkata pAMca mahAvrata uparAMta sAdhune rAtribheAjana-- viramaNu e chaThThuM vrata pazu hoya che. praNAtipAtaviramaNa vrata: pramAdasahita cega arthAt sapramAda pravRttidvArA thatA prANIvadhu e praNAtipAta athavA hiMsA che. 2 hi'sAnA e prakAra cheH (1) dravya ane (2) bhAva jIvane haNavAnI buddhie tene prajA pahAMcADatAM dravya ane bhAva e baMne prakAranI hiMsA gaNAya che. prANurakSaNArtheyeAgya sAvacetI-yatanApUrvaka vartatAM prANavadha thai naya teA te dravya hiMsA che; paraMtu temAM bhAva hiM`sA nathI. AvI dravya hiMMsA deSarUpa nathI. yatanA-jayaNA rAkhavI joie eTale pramAda na sevaveA. hiMsAmAM prANavadha thavAja joie tema paNa nathI; mAnasika, vAcika, ane kAyika e traNa prakAranI pravRttidvArA anya jIvane apAtA saMtApa, cheda, kIlAmaNA, vadha AdithI aTakavAnA satata upayega e prANAtipAtaviramaNu vrata che. 2 1 jue tattvArthrodhigama sUtra a. cha sU-1-2 2 jue tattvArthAdhigama sUtra a0 7 sU-8 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 mRSAvAdaviramaNa vrataH pramAdathI vartatA chavanI mAnasika, vAcika ane kAyika pravRtti dvArA ayogya vacane cAra e asatya che. je satya heya e bAlavuM ema nahi, paraMtu asatyathI viramavuM e mRSAvAda viramaNa vrata che. satadravya yA viSayano niSedha, sadbhavya yA vidhyane viparIta rIte raju karavo, koIne duHkha thAya tevuM nagna satya yA gahiMta vacana bolavAM Adine A mahAvratamAM tyAga heya che. A vrata pALanAre hita, mita. priya pathya ane pramANapata vacana bolavanA hoya che. adattAdAnaviramaNa vrata pramAdamAM vartatA chavanI mAnasika, vAcika, ane kAyika pravRttidvArA bIjAnI mAlikInI koIpaNa vastu tene ApyA vinA levI e adattAdAna viramaNavrata che. ra mAlikanI rajA sivAya tuccha vastu paNa na levI temaja lAlacane tyAga karI saMyama pAlana arthe jarUrI vastu yAcanA karI meLavavI emAM adattAdAnaviramaNa vratanuM pAlana raheluM che. maithunaviramaNa vrataH strIpuruSanA yugalanI pravRtti e mithuna athavA abrahama che ? kAmarAganA AvezathI mAnasika, vAcika ane kAyika pravRtti e paNa mithuna che. vijAtIya yugalanI pravRttino paNa AmAM samAveza karavAno che. A jAtanI mithuna pravRtti mAtra pramANamAM hoya che; temAM apramatta yoga hoto nathI. jenA pAlanathI saguNa vadhe e brahma ane je pravRttithI doSanuM poSaNa thAya e abrahma che. pramattadazAmAM vartatA chavanI mAnasika, vAcika, ane kAyika kAmarAgajanita pravRtti e maithuna che ane tene tyAga e mithunavismaNa vrata che. 1 tattvArthAdhigama sUtra a0 7 sU 9 a. 7 sU-10 a0 7 sU-11 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 parigrahaviramaNa vrata mUccha athavA mamatva e parigraha che. 1 dravya yA viSayamAM Asakita e mUrchA che. AvI Asakita jIvane vivekabhraSTa kare che. pramAdamAM vartatA jIvanI mamatvabhAve thatI mAnasika, vAcika ane kAyika pravRttidvArA je kaMI sAdhanasAmagrI ekaThI karavAmAM Ave e parigraha che. AvA parigrahano tyAga e parigrahaviramaNa vrata che. uparanA pAMca vratanA aticAra dezavirata aNuvrata anusAra samajI levAnA che. aNuvrata ane mahAvrata lenAre niHzalya banavuM joIe. zalya traNa cheH (1) mithyAtva, (2) mAyA ane (3) nidAna- satyanI upekSA ane asatyane Agraha e mithyAtva che. daMbha, kapaTa, chaLa, ThagavAnI vRtti Adi mAyA che. karela dharma-ta5 AdinA phalanI IcchA karavI e nidAna che; bhoganI lAlasA e paNa nidAna che. A traNa zalya-kAMTArUpa mAnasika doSa jIvanI mAnasika ane zArIrika e be prakAranI zAntino nAza kare che te kAraNe vrata lenAre zalpa rahita banavuM joIe. 2 dezavirata guNasthAnamAM jaNAvela saMkhanA vrata paNa sarva virata jIvane Avazyaka che. uparokata vrata pAlanamAM jIvana jevo upayoga-yatanA-jayaNuM te te pramANamAM tene vikAsa athavA adhyavasAyavizuddhi heya che. vrata pAlanamAM satata jAgrati yA upayoga rahI zake tadarthe svAzrayI jIvana Avazyaka che. kaSAya ane nekaSAya e be mehanIyakarmanA udaye jIvane A guNasthAne maMda maMdatara ArtadhyAna heya che; te dura karavA te dharmadhyAnano Azraya le che. 1 juo tattvAthadhigama sUtra a 7 sU-12 2 che ke , a0 7 -15 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 dharma dhyAnanA cAra prakAra cheH (1) AjJAvicaya-jineranI AjJAnI vicAraNa, (2) apAyaricaya-saMsAranA duHkhanI vicAraNuM, (8) vipAkavicaya-kamanA ravipAkanI vicAraNuM ane (4) saMsthAnavicaya-caudarAjakanA svarUpano vicAra.1 A guNasthAne jIvane sAvalaMbana dhyAna upakAraka che; nirAvalaMbana dhyAna nahi. dharmadhyAnanA bIjI rIte paNa cAra prakAra cheH (1) piMDastha, (2) padasya, (3) rUpastha ane (4) rUpAtIta. 3 AtmA ane zarIra e darekanA sama viSama guNanI tulanA ane ciMtana piMDastha dharmadhyAna che. navapadamAMnA koI eka ke adhikapadanA guNonuM ciMtana e padastha dharmadhyAna che. keIpaNa padanA rUpa ke varNanI kalpanA karI tenA guNanuM ciMtana e rUpastha dharmasthAna che ane kalpanAtIta evA zuddha AtmasvarUpanuM ciMtana e rUpAtIta dharmadhyAna che; evA chellA rUpAtIta dhamadhyAnamAM zukaladhyAnane aMza hoya che ane te pramattasaMyatane hoya che. 4 A guNasthAne jIva avirati, pramAda, kaSAya, vega AdinA tyAganI zarUAta karate hevAthI te yathAkhyAtacAritrarUpa viratajIvanane abhyAsI vidyArthI e muni che. pUrvakarmajanya vAsanA ane saMjavalana kaSAyanA udaye vrata pAlananI IcchA ane ekAgratAmAM rahevAne prayatna hovA chatAM tene pramAda sahaja bane che. 5 pramAdanA pAMca prakAra cheH (1) magha-mada, abhimAna, (2) viSayaISTagaupaganuM AkarSaNa, (3) kaSAya, (4) nidrA ane (5) vikathA-anAvazyaka carcA ane anarthakArI vArtAlApa. 1 juo tattvAdhigama sUtra a0 9 sU-37 2 juo guNasthAnakamArehi mA. 29, 30 * gA. 25 4 juo tasvArthAdhigama sUtra a0 9 sU-37 5 juo guNasthAnakamAreha gA. 26 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramattasayata, apramattasayata, apUrvakaraNu, anivRttibAdara, sUkSmasa parAya, upazAMtame, ane kSINumeha e dareka gu'gusthAnanI sthiti aMta nI che. apramattathI upazAMtameha ane apramattathI kSINumeAha e sarvenI samagra sthiti paNa aMta dUnI' che. cAritraparyAyanI apekSAe pramattasayata ane apramattasayata e e guNusthAnanI sa Myukata sthiti kAMika nyUna eka pUrva kATAkATI varSanI che. A guNarayAne jIvane-- madha (1 thI 4) pratyAkhyAnIkaSAya catuSTane aviccheda thatAM (67-4)=63 prakRttinA badha 1 udaya (1) tiya+cagati, (2) tiryuM'Ayu (3) nIcageAtra, (4) udyota, (5 thI 8) pratyAkhyAnIkaSAyacatuSka e ArdranA udayaviccheda thatAM ane (1) AhArakazarIra ane (2) AhAraka agApAMga e e ne udaya gaNatAM(87-8+2 )=81 prakRttine uya. 1 sattA AgaLanA guNusthAna anusAra 148, 141 ane 138 prakRttinI sattA. 1 apramattasayataH AgaLanA savirata-pramattasa`yata guNasthAne jIva virati jIvanamAM utAravA udyama kare che ane tema karatAM pramAdane jItavA paNa prayatnazIla rahe che. Ama chatAM pUrva karmajanya vAsanA, saMjJA, saMskAra Adi tene peAtAnA prati AkarSe che ane pramAdazIla banAve che. 2 1 jue pariziSTa naM. 8 r e guNasthAnakramArAha gA.--20 146 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 jIvanI pramAdane vaza karavAnI tamannA ane pramAdanI jIvane vaza karavAnI tamannA e be vacce gajagrAha cAle che; AmAM kASTha krAi vakhata jIva phAve che ane kAi kAi vakhata pramAda phAve che. A prakAranA AkaSa Nu pratiAkaNunA gajagrAhanA pariNAme jIva asakhyAtavAra pramattamAMthI apramattamAM ane apramattamAMthI pramattamAM Ave jAya che; paraMtu aMte satata jAgRti, upayAga,yatanA AdinA pariNAme jIva vAsanAnA AkaNu pratika NuthI para banI pramattanA aMtamurtta karatAM paNa vadhu samaya apramatta rahe che tyAre te kAyama mATe apramatta guNasthAna prApta kare che. A apramatta gurusthAne jIve pramAda para vijaya tA meLavyA che; paraMtu sa Mjavalana kaSAyanA kAraNe tene maMda maMda kaSAya prate che. A saMjavalana kaSAyane upazama athavA kSaya karavA tatpara banatAM jIva uttama dhyAna mATe yeAgya bane che; pramattasayata guNasthAne jIvane madhyama dharmadhyAna hatuM te A apramatta guNasthAne utkRSTa ane mukhya khate che. vrata, zIla, jJAnArjanamAM tatparatA, dhyAna mATe udyamazIlatA, ane mauna ( sAvadya vacanavyApArane tyAga ) e dhyAna mATenI lAyakAta che. 1 AvA upazAMta jIva anaMtAnubaMdhIkaSAyacatuSka ane darzanatrika e sAta mivAyanI bAkInI kaSAyameAhanIya ane nAkaSAya mehanIyanI 21 prakRtinA peAtAnI yAgyatAnusAra upazama athavA kSaya karavA mATe zreSTha evA dhyAnane Azraya kare che. AvuM dharmadhyAna zarU karatAM pahelAM (1) sarva jIva prati maitrI, (2) adhika guNavAna prati haOllAsa (3) duHkhI jIva prati karUNA ane (4) viparIta mati ane vRttivALA prati upekSA e cAra bhAvanA vaDe dhyAnanI zarUAta kare che? ane tenA pariNAme upazama athavA kSaka koNi mATe tatpara bane che. 3 A guNasthAne jIvane 1 jue guNusthAna kramAreAha gA. 31 thI 33 2 jue tattvArthAdhigama sUtra a0 7 su-6 3 guNasthAnakramAreha gA-34, 35, 36 99 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madha (1) zAka (2) arita, (3) asthira, (4) azubha, (5) apayaza ane (6) azAtAvedanIya e chaneA viccheda thatAM ane (1) AhArakazarIrU ane (2) AhAraka aMgeApAMga e be ne vadhArAnA baMdha thatAM (63+2-6 )=59 prakRtine ane devaAyu na bAMdhe teA (5-1)= 58 prakRtinA baMdha. 1 baMdha. A pUrve karaNa: uddaya (1) nidrAnidrA, (ra) pracalA pracalA, (3) satyAnahiM, (4) AhArakazarIra ane (3) AhAraka agApAMga pAMcane udayaviccheda thatAM ( 8 1-5)=76 prakRtine udaya 1 sattA AgaLanA guNasthAnamAM karela nirdeza anusA2 148, 141, 138 prakRttinI sattA. 1 jIve pUrve jene kadI paNa anubhava karyo nathI tevI adhvasAyavizuddhinA lAbhanA kAraNe A guNasthAna apUrvakaraNa kahevAya che.r A adhyavasAyavizuddhinA baLe A gurusthAne jIva peAtAnA pUrvasaMcita karmanA (1) sthitighAta, (2) rasaghAta, (3) guNakoNi, (4) gusa'krama ane (5) abhinavasthiti"dha Adi karatA jAya che; A uparAMta A guNasthAnanA Adyaa'zathI svace!gya evI upazamakoNi athavA kSapakakoNui ane sAtheja sapRthakatvasavitaka savicAra e pahelA zukaladhyAnane paNa jIva te sAthe Ara'bha kare che OM A guNasthAne jIvanI adhyavasAya vizuddhi prati samaya anaMta guNa pramANa vadhatI rahe che e kAraNe A guNusthAne vatA judA judA javAnA asa`khyAta adhyavasAya sthAna gaNAya che. zrutajJAnanuM ciMtana e vitarka; ciMtanamAMthI sakramaNu karavuM e vicAra ane dravyanA guNa ane paryAya rUpa viSayanI bhinnatA e pRthakata; dravya tenA guNa ane tenA paryAya e darekanI bhinnatAnA vicAra zrutajJAnAnusAra ciMtana ane te ciMtanamAM karatuM thatAM 1 jue pariziSTa naM. 8 2 jue guNasthAnakramAAha gA. 37 }. 39, 40 "" 148 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e tenI saMkramaNa, ane dhAne hoya saMkramaNa evuM ja dhyAna e sapRthakavasavitarkasavicAra evuM paheluM zukaladhyAna che. A dhyAnamAM eka zabda parathI bIjA zabda para, eka artha parathI bIjA arthapara, eka zabdArtha parathI bIjA zabdArtha para, eka dravyathI bIjA dravya para, dravyanA eka guNa parathI bIjA guNa para, guNanA eka paryAyaparathI bIjA paryAya para A rIte bhedanI, saMkramaNanI ane vicAranI e e prakAre pradhAnatA anusAra chava dhyAna karato hoya che; athavA bIjI rIte eka dravyane viSe tenI utpatti, sthiti ane nAza e tenI trividha avasthAnuM vividha naya anusAra ciMtana paNa hoI zake che. bheda, saMkramaNa, ane vicAra e darekanuM sAdhana pUrvagata jJAna che; A kAraNe zukaladhyAna pUrvadharane hoya che. ' zratanA abhAve marUdevAmAtA, bharata mahArAja, bhASa0Samuni Adi je pUrvadhara na hatA, temane zukaladhyAnanA badale zukaladhyAnanA aMzavALu evuM rUpAtIta dharmadhyAna hoya che. A dhyAnamAM jIvane traNe yoga pravarte che. A guNasthAne jIvanaaya. udaya sattA A guNasthAnanA 1 lA bhAge 58 prakR- (1) samyakatvameha, (2) upazamakane 148 tine baMdha. bIjAthI chaThThA bhAge (1) sevAd, (3) kilikA ane kSepakane 138 nidrA ane (2) pracalA e be ne baMdha- ane (4) ardhanArAca- prakRti sattA mAM viracheda thatAM (58-2)=56 prakRtine baMdha. saMhanana e cArane udaya hoya che. 2 sAtamA bhAge (1) devagati, (2) deva- viccheda thatAM (76-4) 1 juo tattvArthAdhigama satra a09 sU-38 thI 46. 2 juo pariziSTa na. 8 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ayu, (3) paMcendriya jAti, (4) zubhavihAyeAgati, (5) trasa, (6) bAdara, (7) paryApta, (8) pratyeka, (9) sthira, (10) zubha (11) suvara, (12) saubhAgya, (13) Adeya, (14) vaikriya zarIra, (15) vaiSkriya aMgepAMga, (16) AhAraka zarIra, (17) - AhAraka geApAMga, (18) samacaturacnasa sthAna, (19) nirmAMNu, (20) tI'kara, (21) vaNu, (22) gaMdha, (23) rasa, (24) 5, (25) anulaghu, (26) upadmAta, (27) parAdhAta, (28) zvAseAzvAsa, (29) taijas, ane (30) kANu e e zarIra ema trIsane viccheda thatAM (56-30 )=26 prakRtineA baMdha. upazamaka ane kSapaka e darekane hoya che. 1 anivRttibAdara: 72 prakRtine udaya upa zamaka ane kSapaka e darekane hAya che. 1 apUrva karaNa guNusthAne prApta thaela adhyavasAyavizuddhi ane AtmAne vIryollAsa A navamA guNusthAne rekAtA nathI; paraMtu te kramazaH vadhatA rahe che; A kAraNe jIva khAdyapudgala ke tenA ragarAgamAM aTavAi paDatA nathI, tenA pariNAme A guNasthAna anivRttikhAdara che. 2 apUrNAMkaraNu guNusthAne 2 jue guNusthAna*mArAha gA. huM0 thI+pa 1 jue pariziSTa na. 8 ou Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 zarU karela (1) sthitighAta, (2) rasaghAta, (3) guNaANi, (4) guNusama, ane (5) abhinavasthitibadha temaja upazama athavA kSapakazreNi tathA saMpRthakatvasavitarka savicAra zukaladhyAna e sarve A guNasthAne cAlu rahe che. ArTamAM apUrvakaraNa guNasthAne jIvanA kanA rasa, sthiti * Adi bAdara hovAnA kAraNe te guNusthAne ekaja samaye vartAtA judA judA jIveAnA adhyavasAyasthAna asakhyAta hatA te A navamA anivRttikhAdara guNasthAne jIvanA karmAMnA rasa, sthiti Adi kramazaH sUkSma sUkSmatara sUkSmatama banatAM ekaja samaye vatA judA judA jIvAnA adhyavasAyasthAna eka athavA samAna gaNAya che A guNusthAne krAi krAi jIva aMtakaraNa paNa kare che. A uparAMta A gurusthAne jIva bhAdara kaSAyane sUkSma banAvavAnA Arabha paNa kare che; temAM te judA judA kaSAyanA rasaspakAne hIna rasa karatA jai tenA apUrva evA rasaspada banAve che. A rasaspadphrAmAMnA keTalAka evA hoya che ke je peAtAnI pUrva sthiti tajatA nathI arthAta hInarasa thatA nathI; AvA rasapa ka pUrva rasaspardhaka kahevAya che. apUrva rasaspA hIna hInatara hInatama ema judA judA prakAre hInarasavALA haiAya che. AvA hIna hInatara hInatama rasavALA rasapAnA sakramane chinnabhinna karI tene astavyasta karavA e kiTTIkaraNa che. A guNusthAne jIva bAdara- krodha khAdaramAna, bAdaramAyA, bAdaralAla, temaja saMjavalana (sUkSma)krodha, saMjavalamAna ane saMjavalanamAyA e sAtaneA sva sva yeAgya zreNi anusAra upazama athavA kSaya kare che ane upara darzAvyAnusAra sa'javalana leAbhanu kiTTIkaraNa kare che. Ama karatAM jIva dazamA sUkSmasa'parAya guNusthAnamAM praveza kare che. A navamA guNasthAne jIvane Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A guNasthAnanA 1 lA bhAge (1) hAsya, (2) rati, (3) bhaya ane (4) jugupsA e cArane baMdhaviccheda thatAM (26-4)=22 prakRtine baMdha. 2 jA bhAge (1) purUSadane baMdhaviccheda thatAM (22-1)=21 prakRtine baMdha. 3 jA bhAge (1) saMjavalana krodhane baMdha viccheda thatAM (21-1)=0 prakRtine baMdha. 4 thA bhAge (1) saMjavalanamAnane baMdha viccheda thatAM (20-1)=19 prakRtine baMdha. 5 mA bhAge (1) saMjavalanamAyAne baMdhaviccheda thatAM (19-1)=18 prakRtino baMdha A pramANe upazamakane hoya che. jyAre kSapakane (1) hAsya, (2) rati, (3) bhaya ane (4) jugupsA e cAraneja mAtra baMdhaviccheda thatAM (26-4)=22 prakRtine baMdha. 1 1 jue pariziSTa naM. 8 udaya satA (1) hAsya, (2) rati, A guNasthAne upazamakane (3) arati. (4) zeka, 148 prakRtinI sattA. (5) bhaya, ane (6) A guNasthAnanA 1 lA jugupsA e 6 - bhAge kSepakane (1) nArakaudayaviccheda thatAM gati, (2) nArakAnupUrvI. (72-6)=66 prakR- (3) tiryaMcagati, (4) tine udaya upazamaka tiyAnupUrvI, (5) sAdhAane kSapaka e darekane raNa, (6) sUkSma, (7) hoya che. 1 udyAta,(8) ekendriya, (9) kiMI ndriya,(10)triIndriya, (11) caturindriya, (12) Atapa, (13) sthAvara, (14) nidrAnidrA, (15) pracalApracalA, (16) satyAnaddhi, e solane kSaya thatAM-(138-15) =122 prakRtinI sattA. 2 nA bhAge (1) 1thI4 apratyAkhyAnIkaSAyacatuSka ane 15ra Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5 thI 8) pratyAkhyAna kaSAyacatuSka e AThane kSaya thatAM (122-8)=114 prakRtinI sattA. 3 jA bhAge (1) napuMsakavedane kSaya thatAM (114-1)= 113 prakRtinI sattA. 4 thA bhAge (1) sIvedano kSaya thatAM (113-1)=112 nI sattA. 5 mA bhAge (1) hAsya, (2) rati, (3) arati, (4) zoka, (5) bhaya ane (6) jugupsA e chane kSaya thatAM (112-6)=106 prakRtinI para sattA, 6ThThA bhAge (1) purUSadano kSaya thatAM (106-1)= 15 prakRtinI sattA, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 mA bhAge (1)saMjavalana krodha ne kSaya thatAM(105-1)= 104 prakRtinI sattA. 8 mA bhAge (1) saMjavalana mAnane kSaya thatAM (104 -1)=103 prakRtinI sattA. 9mA bhAge (1) saMjavalana mAyAne kSaya thatAM (103-2) =102 prakRtinI sattA. 1 sUkSmasaM5rAyaH sUma lebhanA astitvanA kAraNe A guNasthAna sUkSmasaM5rAya kahevAya che. A guNasthAne paNa AThamA apUrvakaraNa guNasthAne zarU karela upazama athavA kSepaka e be zreNi ane sapRthakatsavitarkasavicAra e zukaladhyAna cAlu pravarte che. A guNasthAne chava saMjavalanalabhanA pUrva rasapardakene anubhava karato ane apUrvarasaspaddha kene sUkSmAtisUkSma banAvate e rIte aMte saMjavalanalobhane upazama athavA kSaya kare che. saMjavalanalabhano upazama thatAM upazamaka, agiyAramA upazAMtamUha guNasthAnamAM praveza kare che jyAre kSepaka saMjavalanabhane kSaya karI agiyAramuM upazAMtoha guNasthAna cheDI-oLaMgI sIdho ja bAramAM kSINameha guNasthAnamAM praveza kare che. A guNasthAne jIvane1 jue guNasthAnakramAroha gA. 68 thI 72 ane pariziSTa naM. 8 154 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdha udaya sattA A guNasthAne (1) sUkSmAbhane A guNasthAne (1) purUSada, (2) upazamakane 148 prakRtinI baMdhavicacheda thatAM upazamakane (18- strIveda, (3) napuMsakaveda, (4) saMja- sattA. 1)=17 prakRtine baMdha. valanodha, (5) saMjavalanamAna ane kSepakane (1) saMjavalanA A guNasthAnAMte (1) matijJAna. (6) saMjavalanamAyA e cha udaya lebhano kSaya thatAM (102-1)= varaNa, (2) sutajJAnAvaraNa, (3) viccheda thatAM kSepakane (66-6)=60 101 prakRtinI sattA. 1 avadhijJAnAvaraNa, (4 manaHpraryAya prakRtine udaya. jJAnAvaraNa, (5) kevaLajJAnAvaraNa, (6) cakSurdazanAvaraNa, (7) acakSunAvaraNa (8) avadhidarzanAvaraNa, (9) A guNasthAnAMte (1) saMjavalana kevaLadezanAvaraNa(10) dAnAMtarAya, bha, (2) RSabhanArAya, (3) (11) lAbhAMtarAya, (12) bhegAMtarAya, nArAca e traNa vadhAre prakRtine (17) upabhegAMtarAya, (24) vIryA- udayaviccheda thatAM upazamakane (6-3) tarAya, (15) uccagetra ane (16) =57 prakRtine udaya. 1 yazakIrti e soLano baMdhaviccheda thatAM upazamakane (17-16)= 1 (zAtAda) prakRtine baMdha. kSapakane (1 thI 4) saMjavalanakaSAyacatuSka ane (5) purUSada e pAMcano baMdhaviccheda thatAM (22-5)= 17 prakRtine baMdha. 1 1 jue pariziSTa na. 8 h Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 upazAMtamAha aupathamika, lApazamika aneka kSAyika bhAvamAMnA keIpaNa eka bhAve upazamaNi karatA upazamakane A agiyAramAM guNasthAne anaMtAnubaMdhI kaSAyacatuSka, darzanatrika, apratyAkhyAnIkaSAyacatuSka, pratyAkhyAnIkaSAyacatuSka, saMjavalana kaSAyacatuSka ane nava nAkakaSAya e mehanIyanI 28 prakRtine upazama vartato hovAthI A guNasthAna upazAMtamaha kahevAya che. 1 kSepakane A guNasthAna hatuM nathI 2 A guNasthAne upazamakane 148 karmaprakRti sattAmAM che. temAMnI mehanIyanI 28 prakRtine upazama pravarte che tyAM sudhI (aMtarmuhUrta) jIva chadmasthavItarAgabhAva anubhave che ane mehanIya karmaprakRtine upazama pUro thatAM mehanIya karmane udaya thatAM jIva pAcho paDavA mAMDe che. pAchA paDatAM ke koI jIva upazAMtamohathI sUmasaM5rAya, sUkSmaparAyathI aniribAdara, anivRtti bAdarathI apUrvakaraNa ane apUrvakaraNathI apramatta guNasthAne; koI keI apramattaguNasthAnethI sarvavirata, sarvaviratathI dezavirata, dezaviratathI aviratasamyagadaSTi guNasthAne ane ghaNA kharA te avirata samyagadraSTithI mizra, mizathI sAsvAdana, ane sAsvAdanathI mithyAtva guNasthAne Ave che. upazAMtamAha guNasthAna prApta karanAra upazamakanuM patana nizcita che. java guNasthAna upara caDhatAM caDhatAM je baMdhaviccheda, udayaviccheda, ane sattAviccheda karate gaye hato tadanusAra upazAMtamUha guNasthAnethI paDatAM tat tat guNasthAna egya baMdha, udaya ane sattA vadhAratA jAya che. 1 juo guNasthAnakramAroha gA. 78 gA. 73 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanamehasaptaka kSayakaranAra e kSAvikasamakitI jIva, upazamazreNi ke te tene kSAyika bhAve samyagadarzana heya eTale ke tene anaMtAnubaMdhI kaSAyacatuSka ane darzanatrika ema darzanamehasaptakano kSaya hoya che ane bAkInI ekavIza mehanIya prakRtino upazama heya che. aupazamika ane kSApazamika bhAve upazamazreNi karanAra upazamakane te darzanasaptaka sahita mehanI aThThAvIsa prakRtine upazama heya che. AvA kSAyika samakitI upazamakane upazAMtaha guNasthAne mohane udaya thatAM cAritramehanI 21 prakRtimAMthI keka eka prakRti udayamAM Ave che, jyAre pathamika ane kSApazarmika bhAve eNi karatA upazamakane mehano udaya thatAM darzanameha athavA cAritrameha e benI 28 prakRtimAMthI koI eka udayamAM Ave che. sapRthakavasavitarkasavicAra e paheluM sukaladhyAna pratipAtI che arthAta paDI jAya tevuM che jyAre bakInA traNa zukaladhyAna apratipAtI che. paheluM zukaladhyAna pratipAtI hovA chatAM te zarU karanAra AtmA vizuddha banavAthI punaH punaH guNasthAna caDhavAnI abhilASAvALo hoya che. A guNasthAne jIvane baMdha zAtA vedanIya e ekaja prakatine baMdha. 1 EURya satA asthirane udayaviccheda thatAM aupazamika ane kSApathamika (57-1)=pada prakRtine udaya. 1 evA dareka upazamakane 148 kamaprakRtinI sattA. sAyikasamakitI upazamakane 141 karmaprakRtinI sattA. 1 -- -- --- - - --- -- ---- 1 juo pariziSTa naM. 8 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 kSINa mehaH dazamA sUmasaM5rAya guNasthAnanA aMte kSepaka mohanIyanI 28 kama prakRtine kSaya karyo hevAthI A guNasthAna kSINameha gaNAya che. ' kSapaka jIva dazamA guNasthAnethI sIdhe ja bAramA guNasthAne Ave che; temAM praveza karatAnI sAtheja apRthakatva savitarka avicAra e bIjuM zukaladhyAna Arame che. 1 traNa prakAranA samyagadarzanI jIva kSapaka zreNi karI zake che. apRthakatva=bhinnatA vinAnI-abheda savitarka saMkramaNa sahita ane avicAra=vicArarahita, vicArarahita saMkramaNayukata evuM abhedanuM dhyAna e apRthakatsavitarka avicAra zukaladhyAna che. A dhyAnamAM chava nizcala bhAve pitAnA Atma dravyanuM, tenA guNanuM, guNanA keAI paryAyanuM abhedabhAve ciMtana karatAM samatA rasane anubhavatA pitAnA AtmatattvadhArA paramAtmatatvane anubhava kare che.2 tenA pariNAme dhyAna pUruM thatAM bAkInA pAMca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa ane pAMca aMtarAya e cAraghAtI karmane (mehanIya, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAya) kSaya thatAM aMtarmuhUrtamAMja A jIva kevalajJAna ane kevaLadarzana prakaTa kare che-pAme che. 2. bAramA kSINamAha guNasthAnamAM praveza karatAM jIvane karmabaMdhanA traNa kAraNuM evAM avirati, pramAda ane kaSAya e sarvane kSaya thaI gayo hoya che; have tene karmabaMdhanuM ekaja kAraNa e yoga rahe che. A guNasthAne jIvane- 1 jue guNasthAnakramAroha gA. 74. thI 79 2 juo , gA.80thI82 ane juo pariziSTa naM.8 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdha udaya sattA A guNasthAnanA upAMtya samaye A guNasthAnAMte (1) saMjavalana - A guNasthAnAMte (1) nidrA (atanA parva samaye) (1) yazakIti lobha, (2) aSabhanArA, (3) nA- (2) pracalA, (3 thI 7) jJAnA asa (2) ua cAtra e beso baMdha thAya ane (4) rara nAca hanana varaNa. (8 thI 11) dazanAvaraNa vicheda zatAM kSepakane (17-2)= anAnI udayavicacheda thato (04) (12" thI laI ata 15 prakRtine baMdha =pa prakRtine udaya. selane sattAviccheda thatAM 1) mahinA ane aMtya samaye (1) matijJA- ane aMtya samaye (1 thI 5) (101-16)=85 prakRtinI jJAnAvaraNa, (6 thI 8) darzanAvaraNa sattA. 3 nAvaraNa, (2) nAnAla (2) ane (10 thI 14) aMtarAya, e avadhijJAnAvaraNa, (4) mana:paryAya- caudane udayaviccheda thatAM-(56-14)= jJAnAvaraNa, (5) kevaLajJAnAvaraNa, (6) 42 prakRtine udaya. 1 cakSudarzana, (7) acakSurdazana, (8) avadhidarzana, (9) kevaLadarzana, (10) dAnAntarAya, (11) lAbhAMtarAya, (12) upabhegAMtarAya, (17) bhegAMtarAya, (14) viryA rAya e caudano baMdha viccheda thatAM kSepakane (15-14)= 1 zAtA prakRtine baMdha. 1 upazama ane kSepaka e dareka zreNi tulanAtmaka draSTie vicAra karI zakAya e draSTie tene sAmasAmA ApavA prayAsa karyo che; vAcakane te upayogI nIvaDavA saMbhava che. 159 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 upazamaNi kSapakazreNi lAyakAtaH (1)caudapUrvanuM jJAna, lAyakAta:-(1) cauda pUrvanuM jJAna, ha ri vizada caritra. (2) niraticAra vizuddha cAritra, (7) (3) vajaRSabhanArA saMhanana,() vajavRSabhanArAya, bahaSabhanArAca, ane niSpakaMpa Asana. (5) nAsinArAca e traNa saMhananamAM keI kAnA agrabhAge daSTisthApana, (6) eka, (4) niSpakapada,Asana, (5) IndriyanA vikArothI aliptatA, ane raudra e be nAsikAnA agrabhAge daSTisthApana. (7) Atta (6) indriyonA vikArothI aliptatA, * durthonathI mukita, (8) dharma ane (7) Arta ane raudra e be duryo zukala e be zubhadhyAnamAM udya mazIla, ane (9) saMsAra-janma nathI mukita ane (8) dharma ane maraNanI ghaTamALa toDavA utsukazukala e be zubha dhyAnamAM udyamazIla. ichuka. A jIva AThamA apUrvakaraNa Avo jIva AThamA apUrvaguNasthAnanA AdaaMzathI samRthakatva- karaNa guNasthAnanA AdyaaMzathI savirtakasavicAra zukala dhyAna dhyAtAM sapRthakatva savitarkasavicAra zukala upazamaNi zarU kare. dhyAna dhyAtAM kSapakaNi zarU kare. upazamaNino aMta agiyAramA kSapakazreNino aMta bAramA upazAMtamUha guNasthAne hoya che. 1 kSINameha, teramA sagI ane caudamA aAgI guNasthAne che. zrata kevaLI, AhArakazarIrI, Rju- kSepaka pramAdavaza banatuM nathI; matimana:paryAyajJAnI, ane upazAnta- tene bhavabhramaNa hotuM nathI ane mahI a dareka je pramAdavaza bane kevaLajJAna ane kevaLadarzana te anaMtabhava paNa bhramaNa kare; ane meLavI siddhipada meLave che. anaMtarabhavathI (eka bhava pachI) cAre gatimAM jAya. 1 juo guNasthAnakamAroha gA. 30, 40. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 zreNi caDhatAM ke zreNi utaratAM kSepakamaeNNi karatAM maraNa pasamakane maraNa hoI zake che. vajana hatuM ja nathI. RSabhasaMhananavALA upazamaka sarvArthasiddha vimAnamAM ane rASabhanArAca temaja nArAcasahananavALA upazamakane nava raiveyaka vimAnamAM ahamindra bane che. 1 (upazama eNi saMpUrNa karanAra) kSapakazreNi karanArane patana akhaMDaeNi upazamakane upazAMta meha na hotuM nathI. guNasthAne pahoMcyA pachI patana nizcita che; tene upazAMta dazA pUrI thatAM nizcayathI mehano udaya hAya che. vajaRSabhanArAMca saMhananavALA kSepakoNi karanArane khaMDaNi (upazamoNi karanAra) upazamakane hetI nathI. je sAta lava pramANu AyuSya vadhu hoya to te nizcayathI mokSapada meLavI zake che; Ama kema banI zake te prazna udbhave che. tene uttara e che ke 77 lava-1 muhUrte; eTale 7 lava1 muhUrta ATalA AyuSya daramiyAna AThamA apUrvakaraNa guNasthAne upazamaeNi mAMDI agiyAramA upasaMtamaha guNasthAne pahoMcI akhaMDazreNi karavAnA badale navamA ani. ribAdara athavA dazamA sUkSmasaM parAya e bemAMnA koIpaNa guNasthAnethI khaMDaeNi (adhUrI zreNi) karI pAchA pharI sAtamA apramattaguNasthAne 1 juo guNasthAnakamAroha mA. 41 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 AvI tyAMthI AThamA apUrvakaraNa guNasthAne pharI kSepaka zreNi AraMbhI te pUrI karI bAramA kSINa guNasthAne pahoMcI ghAtI karmane kSaya karI kevaLajJAna, kevaLadarzana pAmI aMtakRta kevaLI banI siddha thaI zake che. Ama khaMDa zreNi e upamazreNi karanAra koi keI java teja bhave kSakakoNi mAMDI zake che. upazamaka AThamA apUrvakaraNa guNa- kSa 5ka apUrvakaraNa guNasthAne sthAne upazamaNi zarU karI ani- kSapakazreNi zarU karI, tyAMthI anivRtti bAdara, sUkSmaparAya ane upa- ribAdara, tyAMthI sUkSmasaparAya, zAMtoha guNasthAne kramazaH Ave ane tyAMthI kSINameha e pramANe che. 1 A upazamaka upazAMtamUha guNasthAna caDhate rahe cheA susthAne aMtarmuhUrta chadmavItarAga tyAM paNa na aTaktAM sagI ane bhAva anubhavI samakatAmaha ke cAri- agI guNasthAne thaI siddha tramoha e bemAMnA keI ekano bane che. uchALA AvatAM upara caDhavAnA ulaTA kamathI pAcho paDe che je Ama thatAM koI koI jIva upazAMtanehathI sUmasaMparAya. tyAMthI anivRttibAdara, tyAMthI apUrvakaraNa ane tyAMthI apramataguNasthAne; ke koI jIva tyAMthI pramattaguNasthAne; koI kAI jIva tyAMthI dezavirati ane tyAMthI 1 juo guNasthAnakramAreha gA-6, gA-42 thI 44 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 avirata samyagudaSTi guNasthAne Ave che ane ghaNuM kharA te tyAMthI mizra, tyAMthI sAsvAdana ane tyAMthI mithyAtva guNasthAne Ave che. upara upara guNasthAne caDhatAM jIva je je baMdhaviccheda, udayaviccheda ane sattA'viccheda karate gayo hato te rIte nIce nIce guNasthAne paDatAM te tad tadda gurusthAna yogya karmanA baMdha, udaya ane sattA e darekamAM vRddhi karate jAya che. uparokta upazama ane kSepaka e dareka zreNimAM Asana, prANAyAma Adi Avazyaka che tema nathI; tAM rUDhi tarIke tenI samajutI ApavI jarUrI che. AtmAno nizcala bhAva e kSapakazreNimAM mukhya bhAga bhajave che. 1 niSNakaMpa AsanaH () paryakAsana, (2) padmAsana, (3) siddhAsana, (4) kAyotsasana, (5) ekAMhiMAsana, (6) dihiM Asana ane (7) vajAsana, e sAtamAnuM koI eka e niprakaMpa Asana gaNAya che. yoganA ATha aMga che tethI aSTAMgayoga kahevAya che. (1) utsAha, (2) nizcaya, (3) dhairya, (4) saMtoSa, (5) tattvajJAna, (6) dezatyAga-dezavirata, (7) sarvanyAga-sarvavirata ane (8) prANAyAma. prANAyAmaH gudAdvArA nikaLatA vAyune rekI tene urdhvagAmI banAvo te apAnavAyu athavA prANAyAma che. paganI eDI vaDe gudA ane liMga 1 juo guNasthAna kamAroha gA. 59 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 e be vaccenA bhAgane dabAvI gudAdvArane saMkecI apAnavAyu uddha kheMcavo e mULabaMdha prANAyAma che. tene traNa bheda cheH (1) pUraka, (2) recaka ane (3) kuMbhaka. zarIravyApI nADIsamUha e udara che. bAra AMgaLa pavana udaramAM kheMcavo e pUraka prANAyAma che. yogazakita dvArA nAbhinA madhya bhAgathI pavana bahAra kADho e recaka prANAyAma che. jemazakita dvArA pavanane nAbhikamalamAM sthira karavo e kuMbhaka prANAyAma che. A prakriyA dvArA jIva ekAgra ane nizcala banI potAnI indriyane vizuddha banAve che. upazamazreNimAM upazama kRpazreNimAM kSaya thatI pAmatI prakRti (1) cothA avirata samyagUdaSTi (1) cothA avirata samya athavA sAtamA apramattasaMyata dRSTi athavA sAtamA apramatta guNasthAne saMyata guNasthAne prakRti (1 thI ) anaMtAnubaMdhI kaSAyacatuSka (krodha, mAna, mAyA ane lebha (5 thI 7) dazanatrika (mithyAtva meha, mizrameha, samakatAha) sAme mujaba (2), navamA anivRtti bAdara (2), navamA anivRtti bAdara guNasthAne. guNasthAne (1thI4) aprakhyAnIkaSAyacatuSka, (5thI8) pratyAkhyAnIkaSAyacatuSka, (9thI11) saMjavalanatrika (krodha,mAna ane mAyA) (12 thI 17) hAsyaSaka (hAsya, rati, arati, zoka, bhaya ane jugusA) ane (18thI ra0)traNaveda strI-purUSanapuMsaka) sAme mujaba 20 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) dazamA sUkSmasa parAya guNu sthAnAMta (1) saMjavalanaleAbha. upazama karela mehanI prakRti 28 165 dezamA sthAnAMta kSaya karela mAhanI prakRti 28 nAMdha:- ceAthA aviratasamyagdaSTi guNasthAne abadghAyu kSepaka * (1) jIvane nArakaAyu, (2) ti''Ayu, ane (3)devAyu e traNa vadhArAnI prakRtine / kSaya krugraMthakArane mAnya che; abahAyu kSapaka laghukarmI ane caramazarIrI hoya che, tene aviratasamyagadaSTi guNasthAne (1) narakAyu, pAMcamA dezavirata guNasthAne (2) tiryaMcAyu ane sAtamA apramatta guNasthAne (3) devAyu e traNane kSaya ema siddhAMtakAranA mata che. 1 sacAgIkelI sUkSmasa parAya guNa ra kevaLajJAna ane devaLana e enA kAraNe A guNasthAne jIva carAcara vizvanA sadravya ane dareka dravyanA sarve paryAya hAthamAM rahela AmaLAnI mAphaka pratyakSa jANe che ane dekhe che. bAramA guNasthAnanA aMte kevaLajJAna thavAthI jIva kevalI banatAM jIvanmukata dazA athavA sanavItarAgabhAva anubhave che. cAra dhAIkarmanA kSaya thavAthI tene anatajJAna, anaMtaddana, kSAyika samyagdarzana (samakIta) sahita anaMta yathApyAtacAritra ane anaMtavI heAya che. .. A guNasthAne jIvane kSAyikabhAve hAtA nave guNa; pariNAmika bhAve hAtA e guNu (cetana-jIvatva ane bhavyatva ) ane audayaka bhAve cAra adhAtIka ( vedanIya, Ayu, nAma, gotra) ne uDDaya hoya che. dravya athavA viSayanA paryAye| pariNumanazIla hAvAthI dhruvalIne hAtuM kevalajJAna ane devaladana paNa pariNamanazIla che. " 1 jue guNusthAnakramAreAha gA. 48 thI 50 mA. 84 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 A guNusthAnanI jadhanyasthiti aMtarmuhRtta ane utkRSTasthiti ekapU kATI varSamAM nava varSa nyUna hoya che. 1 kaSAyane kSaya thavAthI A guNasthAne jIvane I pathabaMdha hAya che; ane te paNa mAtra zAtAvedanIya e ekaja kamaprakRtinA hAya che. A iryopathabadhamAM jIvane pahelA samaye karma baMdhAya che, khInna samaye te vedAya che--anubhavAya che ane trIjA samaye te nija rAya che-AtmAthI svataH chUTuM paDI jAya che. ra A guNasthAne jIvate 85 karma prakRti sattAmAM che; paraMtu te mAtra aNuvatra tulya che. 2 A gurusthAne jIvane (1) aurikazarIra, (2) audarikaaMgApoMga, (3) sthira, (4) asthira, (5) zubhavihAyAgati, (6) azuvihAyAta, (7) pratyeka, (8) trasa, (9) bAdara, (10) vajra - RSabhanArAca, (11) RSabhanArAca, (12) nArAya, (13) anArAya, (14) kilikA, (15) sevAtta Adi sa Mhanana, (16) azurUlaghu, (17) upadhAta, (18) parAdhAta, (19) zrvAsAzrvAsa, (20) varNa, (21) gaMdha, (22) rasa, (23) 5, (24) nirmAMNu; (25) taijasa, (26) kANu zarIra, (27) samacaturasasasthAna, (28) suvara, (29) duHsvara, (30) zAtA athavA azAtAvedanIya e trIza prakRtine udayaviccheda thatAM (42-30 )=12 prakRtinA mAtra udaya hoya che. je sayeAgIkevaLI e guNasthAne jIvane mana vacana ane kAyA e traNe prakAranA ceAga-pravRtti haiAya che; A kAraNe A guNasthAna 1 jue guNasthAnakramAreAha gA.-88 jue pariziSTa naM. 8 2 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 sagI kahevAya che. A guNasthAne jIvane dhyAna hotuM nathI, paraMtu dhyAnAMtarika evI avasthA hoya che. yathAkhyAta cAritranA be prakAra cheH (1) chadmasthavItarAga ane (2) sarvajJavItarAga. upazamaka jIvane-agiyAramA upazAMtamoha guNasthAne aMtamuhUrta sthitinuM evuM chaghaWvItarAgacAritra hoya che; jyAre bhapaka jIvane bAramA kSINameha, teramAM rogI ane caudamAM ayogI e e guNasthAne anaMtasthitivALuM sarvajJavItarAga cAritra hAya che. AvA sagIvalInA be prakAra cheH (1) tIrthakaranAmakamavALA arihaMta ane (2) sAmAnyakevalI. sAmAnya kevalI dharmopadeza ApatA tattvabodha kare che ane bhavya chone tAre che; jyAre tIrthakara evA arihaMtanI keTalIka vizeSatA hoya che. tIrthaMkaranAmakarmanA vipAka anubhavatA arihaMta prathama dezanA ApI gaNadhara sahita caturvidha saMghanI sthApanA kare che ke je tIrtha kahevAya che. tIrthakara evA arihaMta bhagavaMtane ATha mahAprAtihArya, cetrIza atizaya ane vANune pAMtrIza guNa hoya che; 1 eTaluM ja nahi paraMtu jaghanyathI eka kaTAkeTI devo to temanI sevAsuzruSA karavA tatpara heya che. janmathI cAra, ghAtakarmanA kSayathI agiyAra ane devakata gaNIza ema trIza atizaya che. janmathI hotA 4 mULa artizaya A pramANe cheH (1) mela, prasveda ane rogarahita deha, (2) dUdha jevA ujajavala raMganA lehI ane mAMsa, (3) carmathI agocara evI AhAra-nihAra pravRtti ane (4) kamalasadaza sugaMdhavALe zvAsozvAsa, 1 juo pariziSTa naM. 7 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 - ghAtakarmano kSaya thavAthI hetA 11 atizatha A pramANe che: (1) yojanapramANa samavasaraNamAM cAre gatinA keTakeTI chavone bAra parvadamA samAveza, (2) ardhamAgadhI bhASAmAM apAtA upadezane sarvagatinA chava pitapotAnI bhASAmAM samajI zake tevI zakti, (3) roga ane verajherano upazama, () navA rega ane navAM vera utpanna na thAya, (5) duSkALa na paDe, (6) bhaya na hoya, (7) marakI na pravarte (8) cha prakAranI Iti-upadrava (ativRSTi, anAvRSTi. uMdara, zalabha, zaka ane pratyAyana rAjA) na haya, (9) ativRSTi, na heya (10) anAvRSTi na hoya ane (11) bAra sUryanI prabhAvALuM bhAmaMDala. devakRta 19 atizaya nIce pramANe cheH (1) pAdapIyukata siMhAsana, (2) prathama nAnuM, pachI moTuM, ane tenI upara tethI paNa moTuM evI chatrAtichatraracanA, (3) Indradhvaja, (4) bAra jeDa cAmaranuM svataH viMjhAyA karavuM, (5) AkAze prabhAvAna dharmacakranuM cAlavuM, (6) sthiratAnA samaye prabhunI kAyAthI bAra guNe uMce azekavRkSa, (7) caturmukha dharmadezanA, (8) samavasaraNaracanA, (9) navasuvaNakamalanI racanA, (10) kAMTA adhomukha bane, (11) keza, roma, nakha, dADhI ane mUcha dIkSA lIdhA pachI vadhe nahi, (12) viSayasAnukULa va, (13) vihArabhUmimAM 6 Rtu pravarte, (14) gaMdakavRSTi, (15) paMcavarNapuSpavRSTi, (16) vanapakSInI pradakSiNa, (17) sAsukULa vAyu, (18) vRkSo namana kare ane (19) AkAzamAM devaduMdubhi. A guNasthAne vartatA evA tIrthakarano utkRSTa cAritraparyAya eka lAkhapUrvavarSa ane sAmAnya kevalIno cAritraparyAya eka pUrvakeTIvarSamAM AThavarSa jUnA e pramANe hoya che. aghAtI karmamAMnA vedanIya, nAma ane gotra e dareka ke temAMnA koI ekanI sthiti AyuSyanI sthiti karatAM adhika hoya che tevA kevalIne te adhika sthiti AyuSya samapramANu karavA A guNasthA Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. nanA prAMta bhAge kevalIsamughAta karavAno hoya che. cha mAsathI nyUna kevalaparyAyavALAne A kevalI samudaghAta hoya ane na paNa hoya; ane cha mAsa ke tethI adhika AyuSyavALA kevalIne A samuM ghAta avazya hoya che, je kavalI samughAtanI samaja samudyAtanA viSayamAM. AvI gaI hovAthI tenuM punarAvalokana karavAnI jarUra nathI. sayogI kevalI pitAne samudaghAta pUro karyA pachI potAnA traNa yoga (mana, vacana, ane kAyA) pravRttino nirodha zarU karavA sUkSmakriyAanitti evuM trIjuM zukala dhyAna zarU kare che. bAdara svarUpa pharI prApta na thAya tevuM ane sUkSma AtmaspaMdana mAtra jemAM che e sUkSmakriyAanivRtti dhyAna apratipAtI che. temAM sagI kevalI AtmAnA yogano nirodha karatAM potAnA bAdara vegone sUkSma banAve cheH (1) bAdara kAyayoganA Azraye mana ane vacana e be bAdayogane sukSma banAve che ane (2) sUkSma mana ane vacana e be yeganA Azraye bAdara kAyayegane paNa sUkSma banAve che ne pachI (3) sUkSma kAyayoganA Azraye sUkSma mana ane vacana e be yogane nirodha kare che, ane sUkSma kAyayuganA Azraye sUkSma AtmaspaMdana rUpa yoga-pravRttivALA pitAnA AtmasvarUpano anubhava karatA evA sayogIkevalI A trIjuM zukaladhyAna temaja A sagIvalI guNasthAna e baMne A tabakake pUrAM kare che; 2 hajI sUkSma kAyayogane nirodha karavAno bAkI rahyo che. A samaye zarIra nAmakarmane udaya pUro thatAM te chavanA AtmapradezanuM dhanatva saMkecAIne tenA mULadehanA 1/3 bhAga ghaTIne 23 bhAga pramANu banI jAya che. 1 juo guNasthAnakamAroha gA. 89 thI 94 * * nA. 95 thI 100 gA. 102, 103 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 mananI sthiratA e chadmasthanuM yAna che; jyAre kAyAnI nizcalatA-niSpakaMpatA e kevalInuM dhyAna che. je agIvalI: A guNasthAne bAkI rahela sUkSma kAyayogano nirodha karI agI banavAnuM hovAthI A guNasthAna agIDevalI kahevAya che. A guNasthAnamAM praveza karatAM ja jIva samucchinna-buparatakriyAanivRtti evuM cothuM zukaladhyAna zarU kare che. jemAM kriyA zUnya banavAnI che ke je pharI pAchA pharavAnI nathI evuM cuparatakriyAanivRtti dhyAna che. A sthAna pAMca (a, I, u, 4, ane la) uccArapramANa kAlanuM athAMta asaMkhyAtasamayapramANa che. A dhyAnamAM jIva zelezIkaraNa-merU parvatanI mAphaka acala ane niSpakaMpa bane che. pAMca hastAkSara kAla pramANa dhyAnamAM jIvane sUkSma kAyamane nirodha thatAM aMte sUkSmakAyapravRttirUpa sUkSma AtmaspaMdana paNa baMdha paDI jAya che, A kAraNe cothuM zuMkaladhyAna mekSanA dhArarUpa che. 5 A guNasthAne jIvane kAIpaNuM karyaprakRtino baMdha, udaya ane sattA e kAMI hotAM nathI. A guNasthAnanA upanya samaye (aMta samayanA pUrva samaye) (1) audArika, (2) kiya, (3) AhAraka, (4) taijasa. (5) kAmaNa e zarIra; (6) audArika, (7) vaikiya, (8) AhAraka, (9) taijasa, (10) kAmaNa e baMdhana, (11) audArika, (12) vaikiya, (13) AhAraka, (14) taijasa, (15) kArpaNa e saMghAta; (16) audArika, (17) vaikiya, (18) AhAraka e aMge pAMga; (19) vajaRSabhanArAya, (20) -SabhanArA, (21) nArAca, (22) ardha 4 juo guNasthAnakamAroha gA. 101 gA. 104 thI 110 sa - Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 nArAya, (23) kilikA, (24) sevA e saMhanana; (25) samayaurasa, (26) nyatrodhaparima`Dala, (27) sAdi, (28) vAmana, (29) jja, (30) krUDa e saMsthAna; (31) kRSNa, (32) nIla, (33) teja, (34) padma, (35) zukala e varNa, (36) mIThA, (37) khATA, (38) tUrA, (39) kaDavA, (40) tIkhA e rasa, (41) zIta, (42) USNu, (43) snigdha-cIkaNA, (44) rUkSa-lukhkhA, (45) mRdusuvALeA, (46) khara-kharabacaDA, (47) halakA, (48) bhAre e sparza'; (49) surabhi, (50) dubhi e gaMdha; (51) nIcageAtra, (52) anAdeya, (53) daurbhAgya, (54) agarUladhuM, (55) upaghAta, (56) parAdhAta, (57) zvAseAzvAsa, (58) nirmANu, (59) aparyApta, (60) apayaza; (61) azubha, (2) zubha e vihAyeAgati; (63) zubha, (4) azubha e nAma, (65) sthira, (66) asthira, (67) devagati, (68) devAnupUrvI, (69) pratyeka, (70) susvara, (11) 6Hsvara, ane (ra) zAtA athavA azAtA vedanIya e bheAMtera prakRtinA kSaya thatAM ( 85-72 )=13 kamaprakRti sattAmAM rahe che. 1 A guNasthAnanA atyasamaye (1) zAtA athavA azAtAvedanIya, (2) Adeya, (3) paoNMsa, (4) khAdara, (5) trasa, (6) manuSyaAyu, (7) manuSyagati, (8) manuSyAnupUrvI, (9) yaza:kIrti, (10) saubhAgya, (11) ucca geAtra, (12) pacendriya jAti, ane (13) tIrthaM'karanAmakama" e tera karma prakRtine kSaya thatAM (13-13)=0 eTale kApaNu kama prakRti sattAmAM rahetI nathI. 2 sAmAnya kevalIne tI - karanAmakama sattAmAM na hovAthI temane atyasamaye 13 nA badale 12 prakRti sattAmAM heAvAthI te 12 prakRtine kSaya haiAya che. 1 e guNasthAnakramArAha gA. 111 thI 116 gA. 117, 118, 119 "" 99 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 " chaThThA guNasthAna pramattasaMyata, sAtamA apramattasaMyata, AThamA apUrvakaraNa, navamA anivRtti bAdara ane dazamA sUmasaM5rAya e e guNasthAne jIvane aSTAMga yugapravRttirU5 dhyAna hoya che. (1) pAMca mahAvrata, (2) pAMca yamaniyama, (AtmavizuddhirU5 zauca jIvana zodhanambala zedhavI ane zuddha karatA javI, saMtoSa, tapa, ane izvarapraNidhAna-sAvala bana dhyAna) (3) daAsana, (4) AsanajayadvArA prANavAyune nirodha, (5) pratyAhAra--prANavAyune urva kheMco, (6) sAdhanA-AtmAnA koIpaNa bhAgane dhyeya banAvI ekAgratA keLavavI, (7) dhyAna (bAramAtrA kAla pramANu ekAgratA TakAvavI), ane (8) samAdhi (dhyeya, dhyAna ane thAtA e traNanI ekarUpatA sAdhavI. AThamA apUrvakaraNa, navamA anivRtti bAdara ane dazamA sukSmasaMpAya e e guNasthAne jIvane sapRthakatva savitarka savicAra e paheluM sukaladhyAna, bAramAkSINameha guNasthAne apRthakatva savitarka avicAra e bIjuM zukaladhyAna; teramA sAgakevalI guNasthAnanA prAMta bhAge sUkSmakriyA anirvatti e trIjuM zukaladhyAna ane caudamA ayogI kevalI guNasthAne vyu paratakriyAanivRtti e zuM zukaladhyAna e pramANe dhyAna jIvane heAya che. jIvane A chellI guNasthAne hatuM dhyAna nizcaya naya anusAra gaNAya che; arthAt dhyAna karanAra AtmA, AtmArUpa sAdhana vaDe AtmAnuM dhyAna kare che, arthAta dhyAna dhyeya ane dhyAtA e dareka ekarUpa bane che. 3. chavane sattAmAM rahela sarvakarmone kSaya thatAM te potAnI svAbhAvika evo ju-saralarekhAe urdhvagati karatAM iSataprAgabhArA siddhazilApRthvInA aMta para rahela siddhAlayamAM eka ja samayamAM pahoMcI niraMtara jyotirmaya svarUpe sAdi anaMtakAla rahe che. 3 juo guNasthAnakramAroha gA. 110 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 chavanI A siddhagatinAM cAra kAraNa cheH (1) pUrvaga, (2). asaMgatva, (3) baMdhamAkSa ane (4) jIvane svAbhAvikagatipariNAma. 1 chellA agI guNasthAnanA upAMtya ane aMtyasamaye jIve je yoga prayajela heya che te pUrvaga che. karmathI vimukha banavAnI jIvanI vRtti, ullAsa, pravRtti ane pariNAme jIvanI karmathI mukita e asaMgatva che. udaya, baMdha ane sattA e traNe prakAre karmane abhAva e jIvane baMdhathI mokSa che. jIvanI svAbhAvika urdhvagati e jIvane svabhAva gati pariNAma che. AThamI iSataprAgUbhArA pRthvI, manuSyalakanI jema 45,00,000 janapramANa gaLAkAre che. te siddhAlaya-siddhazilA nIcethI AkAre ulaTA jevo heI mathALe sapATa che. sarvArthasiddhavimAnanI dhvajAthI te bAra yojana UMce che. madhyamAM sarva bAjue ATha ATha jana jADAI che ane te pachIthI sarva bAjue AgaLa AgaLa pAtaLI pAtaLI banatAM sarva bAjunA cheDe mAMkhInI pAMkha karatAM paNa adhika pAtaLI rekhA samAna hoya che. 2 - siddha jIvanI utkRSTa avagAhanA prathama tIrthakara AdinA dehanI apekSAe (500 dhanuSya2/3)=333 13 dhanuSya athavA 1/6 gAu hoya che; madhyama avagAhanA (chahAtha4ra3)=4 23 hAtha athavA 4 hAtha ne 16 AgaLa hoya che ane kumaputranI apekSAe jaghanya avagAhanA (2 hAthax2/3)=1-1/3 hAtha athavA be hAtha ane ATha AMgaLa hoya che. 3 che gA, 120 thI 127 2 juo bRhasaMhaNuM mA. 281 3 ke gA. 282, 283 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 siddha jIva traNeyakanA sarva dravya, dareka dravyane anaMtaguNa ane dareka guNanA anaMtaparyAya hAthamAM rahela AMmaLAnI mAphaka jANe ane dekhe che. siddha chavane janma nathI, jarA nathI maraNa nathI....... Adi; temane avicala ane akSaya sukha hoya che. cakravartI ane Indra e enA karatAM paNa adhika sukha-anaMtasukha siddha anubhave che; tenI tulanA keI sAthe thaI zake tema nathI temaja kevalI bhagavAna te sAkSAta jANe ane dekhe che chatAM te tenuM varNana karI zakatA nathI: upasaMhAraH saMsAramAM jIvane cAra vastu durlabha che. (1) manuSyajanma, (2) zraddhA, (3) saMyama ane (4) tA. A pustikAmAM ApaNe cAre gatinA jIva uparAMta pAMcamI siddhagatinA jIvanA svarUpanI paNa kAMIka vicAraNA karI, temAM e joyuM ke asaMjJI jIva dravya mana vinAne havAthI hita ahita, sAra asAra, heyaya upAdeya Adi jANI, vicArI, samajI zakata nathI; jyAre saMjJI jIva dravya manavALo hovAthI hita ahita, sAra asAra, heya ya upAdeya AdijANI, vicArI, samajI viveka vApare te heya tajI upAdeyanuM AcaraNa karI zake che. te AvA saMsI jIva cAra prakAranA cheH (1) nAraka, (2) tiyaca, (3) deva ane (4) manuSya. pitAne paDatA trividha duHkhanA kAramAM anubhava karavAnI hAyayamAM paDele nAraka chava saMjJI hevA chatAM heya, ya, ane upAdeya jANavA, vicAravA, samajavA ke tene Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 amala karavA zakitamAna nathI. tiryaMcagatinA jIvo ghaNA kharA te paravaza hoya che ane je svataMtra hoya che te eTalA karmavaza banelA che ke te pitAnI saMjJA-vAsanA saMtoSavAthI adhika kaMI paNa karavA zakitamAna nathI. deva chava eTalA bhagapradhAna che ke tene pitAnA bhogamAMthI mukata banavuM duSkara che te kAraNe samajavA chatAM vrata, niyama AdinI tene vRtti ja nathI. Ama A cAra prakAranA saMsI jIvamAM mAtra eka manuSya ja e che ke je hita ahita, sAra asAra, heya ya upAdeya Adi jANI, vicArI, samajI, viveka vAparI heyane tyAgI upAdeyane aMgIkAra karavAne taka meLavI zake che. je AvI taka meLavI ce che te zraddhA, saMyama ane tapa Adine lAbha paNa uThAvI zake che. purUSArtha cAra che: (1) dharma, (2) artha, (3) kAma ane (4) mokSa. A cAramAMnA kAma ane mekSa e be purUSArtha sAdhya che; jyAre artha e kAmanuM ane dharma e mokSanuM sAdhana che. vivekI jIva A vastu sahaja samajI zake tema che. ' saMsAra-janmamaraNanI reMTa-ghaTamALa jIvane kaThavA-khaTakavA mAMDatAM tene saMsAranI asAratAnuM bhAna thAya che ane e tenA vikAsanuM bIja che. A bIjane poSaNa maLatAM tenI A mAnyatA tene zraddhArUpe pariName che. arthAta tene tenI pratIti thAya che, tyAre te upazama ane vadhIne kSAyika avirata samyagraSTi paNa bane che. jIva kSAyika sagamyadRSTi banatAM karmabaMdhanuM paheluM kAraNa mithyAtva naSTa thatAM tenAmAM rahela alpa yA vizeSa jJAna samyaga banAve che. tenI zraddhAnA kAraNe tene saMsAra para saMsAranI asAratA . niveda-kheda udAsInatA jAge che, pariNAme tene karmabaMdhanathI chUTavAnI-mukata banavAnI tamannA jAge che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Reg A tamannA jIvane svabhAva banI jatAM te karmabaMdhana tADavAnA lAMkhA mA dezivarati athavA mA TUMkA savarati e emAMnA krAi eka mAne AcAramAM mUke che. lAMbA TUMkA mArganI pasaMdagInA AdhAra tenI tamannAnI taratamatA para nirbhara rahelA che. dezavarata anela jIvatu lakSya te savirata banavA taraphaja rahe che. dezavirata athavA sarvavirata banatAM jIvane ka`baMdhanathI chUTavAnI tamannA ane pUrvaka janyavAsanA saskAra vacce gajagrAha cAle che arthAta indriyanA ISTa viSayanuM AkarSaNu ane te prati na khecAvAnI vRtti e be vacce gajagrAha cAle che. AvA cAlatA gajagrAhamAM sa`virata evA jIvapaNu asakhyAtavAra meAhanA khANumAM AvI javA pAme, asaMkhyAtavAra tenA para vijaya paNa meLavavA pAme evA sabhava rahe che. A prakAranI sthiti pramattasayatanI che. satata jAgRti, upayAga, yutanA AdinA pariNAme Akhare jIva aMta dUttathI paNa vadhu samaya sudhI ekadhAryAM meAhane vaza banatA nathI ane apramattasayata bane che. pramatta, apramatta, apUva karaNa, anivRttimAdara, sukSmasa parAya ane upazAMtameAha athavA kSINumeha e dareka guNusthAna aMtarmu - dUnA che; e sAte guNusthAnanI samagra sthiti pazu aMta dUnI che. sUkSmabha'parAya sudhInA guNasthAnAmAM vattatA jIva pUrvanA sayita kauna (1) sthitighAta, (2) rasadhAta, (3) guNazreNi, (4) guNasaMkramaNa ane (5) abhinavasthitibaMdha karatAM karatAM peAtAnA kAyAne paNa nirmULa karavA udyamazIla khate che, ane te sArU svayeAgya evI upazama athavA kSapaka zreNi karatAM * sapRthakatvasavitarka savicAra " e pahelu' zukladhyAna zarU karIne pUrUM paNa kare che. kAi krAi upazamaka, khaDazreNi karI sAtamA apramattaguNasthAne SAchA AvI pharI kSapakazreNi karI dazamA sUkSmasa parAya guNusthAne " Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyane kSaya paNa kare che; jyAre bAkInA upazamaka dazamA sukSmabhaMparAyaguNasthAne sarvamehanIya karmane upazama karI akhaMDa zreNie agiyAramA upazAMtamoha guNasthAnamAM praveza kare che, tyAM te aMtamuhUrta sudhI chaghasthavIrAga dazAne anubhava karatAM te upazamana aMta AvatAM darzanameha athavA cAritrahanA udaye paDatAM paDatAM keI kaI sAtamA, kaI kaI chaThThI, kaI cothA ane ghaNuM kharA pahelA guNasthAne paNa Ave che. kSapakazreNi karanArane to akhaMDazreNija hoya che ane tene patana paNuM hotuM nathI. A kSapaka dazamA sUmasaM5rAya guNasthAne sarvamehanIya karmane kSaya karI sIdhoja bAramA kSINameha guNasthAnamAM praveze che ane tarata "apRthakatva savitarkaavicAra e zukaladhyAna zarU kare che; aMtamuhUrtamAM mehanIya uparAMta jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAya e cAraghAtI karmono kSaya thatAM tene kevalajJAna ane kevaladarzana thAya che. A bAramA kSINamehaguNasthAnanI zarUAtamAM ja tene karmabaMdhanA avirati, pramAda, ane kaSAya e traNa kAraNa paNa naSTa thayAM hoya che; have tene karmabaMdhanuM ega e ekaja kAraNa bAkI rahe che, kevalajJAnI banatAM jIva sayogIkevalI kahevAya che; tenA cAraghAtakarmano kSaya thaye che, chatAM cAra aghAtI karma (vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra) kSaya karavAnA bAkI che. A guNasthAne tene traNa pega mana, vacana ane kAyAnI pravRtti hoya che, paNa dhyAna hetuM nathI. A avasthAmAM kevalI bhavya jIvone pratibaMdha ApI tArato vihare che. A guNasthAnanA prAMtabhAge Avazyaka hoya te kevalI samughAta karI aMtya bhAge sUkSmaNyiAanirdatti' e trIjuM dhyAna dhyAtAM mana, vacana ane kAyA e Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 darekanA bAdarayoga ane mana ane vacana e darekanA sUma yogano nirodha kare che. sUkSmakAyAgano niSedha karavA tatpara banelo che ane tene nirodha bAkI che te arasAmAMja A guNasthAna ane trIjuM zukaladhyAna e be pUrNa thAya che. ayogI avasthAmAM jIva sUmakAyayogane nirodha karavA "buparatakriyAanivRtti" e cothuM zukaladhyAna dayAya che, ke je pAMca hisvAkSarauccArakola pramANa che. A dhyAna dhyAtAM zailezIkaraNa-merU parvatasadaza niSpakaMpa avasthA prApta thatAM jIvane karmabaMdhanuM pAMcamuM kAraNa e yuga paNa naSTa bane che. Ama kramazaH karmabaMdhanA pAMca kAraNa (mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga) naSTa thatAM jIva potAnI sahaja svAbhAvika Rju saralarekhAe ugati karatAM siddhAlayamAM pahoMcI sAdi anaMta sthitie jyoti thaya svarUpe birAje che, guNasthAnano A viSaya jIvane svAtmAnubhavano viSaya che; vivecanano nathI. A kAraNe A viSayanI carcA karatAM bhASA ane Avazyaka zabdonI muzkelI rahyA ja kare che, Ama chatAM paNa tene banI zake tema suvAcya, saraLa ane spaSTa karavA prayAsa karyo che. Azaya e che ke bhavya jIva A viSayanI yathAsthitamAM zraddhA kare ane tene amalamAM mUkavA prayAsa Adare te tene A svaanubhavadvArA tenI jarUra pratIti thaI zake tema che. chAtattva vicAra' je jIva samajavA prayAsa karI samajI tene amala karavA "prANAtipAta viramaNa' Adi vrata laI tenuM yathArtha pAlana karI jAgratithI jIvanazodhana karatA raheze arthAta jIvanamAM thatAM khalane zodhate ane tene zuddha karate raheze to Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 tene guNasthAnanI uparokata carcA je zabdamAM utArI che tene anubhava thayA vinA raheze nahi e nirvivAda vAta che. kutina: satu, tu nirAma save bhadrANi prazyantu, mA kazcit duHkhamApnuyAt // ' sa mA tuM Page #239 -------------------------------------------------------------------------- Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 vizvadarzana F15 bharyazloka 2 3 **$}} ple 3 a; s ratamA 1 zA 2 prastA bAlukA IF a, lA 4 dhUma 74.2 . gun d h gIloDa 4 tama prajJA Fil:l{ M. Ben cauda rAjaloka # ' Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 jaMbudI 5 uttara 5 parta- dakSiNa 81 44u vikharI parvanA ba hiraNyavaMta rUma parvata 3. kNa 10 rU vpn uh(P mahAvideha vega 4 niSadha parvata raviNa ja tema maTA rimavaMta parvata himavaMta - - ladhu himavata parvata tApI rAta dakSiNabharaTa Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 aDhI dvI 5 LLLLL LTTER ) nara thI paka :2mpaka Ta HIvita anila : - videha kSatra phaRuM niSadha parvata) Bjhama divaMta 13 digADhava70 h bharata kSatra bhulavaNa vAta kI/aMta ghA [bipA - Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda rAjaleka viSe mAhitI. (1) moTo corasa=1 rAjapramANa. (2) dareka moTA rasamAM jaNAnI nAnI lITI=1 khaMDUka. (3) madhyane eka rAjapramANu pahe ane cauda rAjapramANu uttara dakSiNa Uce bhAga=2 nADI. (4) tiSTha-madhyalakanI vacce merUnuM cinha che tenI AjubAju anukrame jaMbudvIpa, vaNasamudra, dhAtakIkhaMDa, kAledadhi samudra, ardhapuSkaravaradvIpa, mAnuSettaraparvata, ardha puSparavaradIpa, samudra dvIpa ema chelle svayaMbhUramaNa samudra, (5) ratnaprabhA pRthvIthI 1000 yeAjana nIce sAta nArakapRthvIe. (6) ratnaprabhA pRthvIthI 900 jana UMce thI udghaleka. temAM tiSka, vaimAnika dene vAsa, tenI upara siddhazilA-ISaprAgabhArA pRthvI, tenI Toce siddhAlaya. (7) traNa nADImAM beIndriya, guIndriya, caurindriya, Adi trasa jIvene vAsa. (8) trasanADI bahAranAM lekabhAgamAM sthAvara evA sUkSma ane bAdara ekandriya jIvane vAsa. (9) caudalekanI bahAra alaka. jabudvIpa viSe mAhitI. (1) jaMbukIpa goLa hoI temAM darzAvela kSetra, parvata AdinAM mApa sacavAyAM nathI. (2) kSetra, parvata AdimAM darzAvela aMka khaMDUkanuM mApa darzAve che. (3) bharata ane eravata e dareka vacce vaitADhaya parvata hovAthI e darekanA uttara ane dakSiNa ema be bhAga thAya che. e dareka kSetranuM mApa khaMDUka, (4) laghuhimavaMta ane zikharI e dareka parvatanuM mApara khaMDUka (5) himavaMta ane hiraNyavaMta e dareka kSetranuM mApa khaMDUka (6) mahAhimavaMta ane rUkima e dareka parvatanuM mApa 8 khaMDUka, (7) ramyapha ane harivarSa e dareka kSetranuM mAM pa6 khaMDUka. (8) niSadha ane nIla e dareka parvatanuM mApasara khaMDUka (9) mahAvidehanuM mApas64 khaMDUka ane (10) mahAvidehanI madhyamAM merU parvata che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 re che. rIta pariziSTa naM. 4 ) ) ) sAnuvAda jIvavicAra prakaraNuM. mULakartA vAdivetAla zrI zAMtisUrIzvarajI mahArAja na para - ka anuvAdakartA zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati-bhAratIyabhavyavibhUti-mahAtIrthoddhAraka 50 pU A zrIvijayanemisUrIzvarajI ma. zrInA padAlaMkAra vyAkaraNavAcasapati-kaviratnazAstravizAradazAsanaprabhAvaka 50 pU A zrIvijayalAvathasUrIzvarajI ma. sA. nA mukhya ziSyaratna vyAkaraNaratna-kavidivAkarazAstravizArada pUmihopAdhyAya zrI vijayajI mahArAja. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 sAnuvAda jIvavicAra prakaraNuM. ' vAvaNa-surezvara-zIkhavAya nama: bhuSaNa-paIvaM poraM, namiUNa bhaNAmi abuha-bohatthaM / - jIva-sarUvaM kiMci vi, jaha bhaNiyaM pUjva-sarIhiM // 1 // paghamaya bhASAnuvAda. (maMgalAcaraNa ane graMthane viSaya vagere) traNa bhuvanamAM dIpasama zrIvIrane vaMdana karI, abudha jIvanA bodha mATe pUrva suri anusarI; svarU5 4jIvanuM huM kahuM te sAMbhaLe heje jarI, (1) 41 svarga, mRtyu ane pAtAla. athavA Udhvaka, aleka ne ticchaka rUpa gharamAM. 2 bhuvanano artha ghara hevAthI dIpakanI upamA che, nahiMtara sUryanI upamA ghaTI zakata. 3 jIvasvarUpathI ajANa. 4 prANane dhAraNa kare che, caitanya lakSaNavALe athavA jJAnAdi guNavALe je hoya te jIva kahevAya, tenuM. 5 harSathI. 6 kAMIka. * A aMka gujarAtI padyanI-kavitAnI te te kaDI uparanI TippaNuM batAve che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 . jIvA muttA saMsA,-riNo ya tasa thAvarA ba sNsaarii| puDhavI-jala-jalaNa-cAu, vaNassai thAvarA neyA // 2 // jasTi-kha-rathana-,-haMguru-rivAra-mApAra Trt-dhAjha reDhI -ninAi-saTTA -jIrA [ jIvanA mukhya bhede ] mukta ne saMsArI che chavabheda be mukhe karI. (1) [saMsArI chavAnA sAmAnya bheda ane sthAvaranA bheda ]. 3vasa ane sthAvara maLI saMsArInA be bheda che, pRthvI pANI agni vAyu ne vanaspatikAya che; e pAMca de cira rahe te sthApanA thAya che, (bAdara pRthvIkAyanA bheda ). phaTika maNi ratna paravALAM ane hiMgaLaka che. (2) 1 siddha athavA karma rahita2 cAra gatirUpa saMsAra jene hoya te saMsArI. | 1 | (3) 1 sukhaduHkhanI pravRtti nivRtti mATe sthAnAMtara prAptinI zaktivALA jIvo trasa kahevAya. arthAt garamI vagerethI duHkhiyA je cha, chAyA vageremAM svayaM jAya te trasa kahevAya. 4 endinA ( je ekendriya te sthAvara ne sthAvara te ekendriya, ane eka ja che. ) . 2 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seovIraMjaNa-luNAi, puDhavI-bheyAi iccAi // 4 // bhomaMtarikkhamudaga, osaa-him-krg-hritnnuu-mhiyaa| huti ghaNodahimAI, bheyANegA ya Aussa // 5 // haDatAla ne maNasIla pAre svarNa Adi dhAtuo khaDI lAla peLI mATI ne pASANu pAre juo; abarakha dhaMturI mATI ane pattharataNuM ghaNI jAtio, khAra kasUra mIThuM Adira bheda pRthvIne juo. (3) (3) 1 haDatAla e rasAyaNa khanIja padArtha che. 2 e paNa rasAyaNa khanIja padArtha che. 3 senuM-rUpu-tAMbu-loDhuM-jasata-sAsu ane kalAI vagere dhAtuo kahevAya che. 4 pArevA jAtine patthara. 5 eka jAtanI mATI che, je kApaDane pAsa devAmAM vaparAya che; athavA turI eTale te jaMturI, ke je leDhAnA rasamAM nAkhavAthI loDhuM sonuM banI jAya che. 6 AMkhamAM AMjavAne. 7 dareka jAta nuM namaka yA lavaNa, jevA ke sIMdhava-vaDAgarU-ghesIyuM bIDalavaNakAcalavaNa vagere. 8 upayogamAM AvatI e sarva vastuo, asaMkhya chonA asaMkhya zarIranA pIMDarUpa che. eka pRthvIchava bahu bArIka hevAthI upayogamAM na AvI zake e svAbhAvika che. | 3 | Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 phugAra-di-mukSu, kALa-jhA-Iva gumAvyA ! agaNi jiyANaM bheyA, nAyavvA niUNa-buddhie // 6 // [ bAdara apakAyanA bheda ] bhUminuM ne gagananuM jaLa rahIma jhAkaLa ne kakarA, lIlI vanaspati upare jAmela "jaLabiMdu kharA; dhumasa kaMdhanodadhi Adi jaLanA bheda bhAkhe jinavarA, [ bAdara agnikAyanA bheda ] jANa aMgArA ane javAlA taNe agni jarA. (4) agni kaNiyAvALo bhAThe agni vakhato vaLI, utpAta hetu jANe ulkApAta ne vaLI vIjaLI; che agni tArAnA samA kharatA kaNa 11nabhathI vaLI, 12araNi 13bhAnukAMta 14cakamaka vAMsa gharSaNano maLI. (5) (4) 1kuvA, vAva tathA DuMgarALa nadI vagerenuM. 2 varSIdanuM. te vanaspati sUkAI jAya athavA baLI jAya evuM atizaya ThaMDu jaLa, ke je ThAra tathA jhAkaLa kahevAya che. 4 kRtrima ane kudaratI barapha. 5 bhUminA bhejanuM. 6 pRthvI ane vimAnonI nIce raheluM nakkara jaLa. 7 agninI zikhA. | 4 | (5) 8 bhaThThI yA bharasADano. 9 zatra para pheMkAtA vajamAMthI agni jhare te, 10 utpAtanA kAraNarUpa 11 AkAzamAMthI 12 araNa vagerenA svajAtIya be kakaDAnA ghasArAthI utpanna thato agni. 13 sUryakAMtamaNithI utpanna thate agni. 14 cakamaka e eka jAtane patthara che, tene lekhaMDa sAthe ghasavAthI agni utpanna thAya che. je 5 che Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 mUla 30mAna-3:jiyA, maiDaji-ma -mudra-junayALa ca| ghAtaLu-cAvAyA. mepA haju vArATER nALI sAhAraNa - patteyA, vaNassaijIvA duddA supa bhaNiyA / jesimaNaMtANaM taNU, pagA sAhAraNA te u ||8|| bheka ityAdika agnikAya jIvatA jANavA, [ khAdara vAukAyanA bheda ] 1 te vAta udvrAmaka kahyo UMce bhamAve je havA; rekhA paDe dhuLamAMhi jethI vAya je ranIce rahI, te jANu utkalikA vaLI vaTALIyA vAyu sahI. 4mahAvAyu te pazuddha vAyu te mujazabda karatA vAyu che, +-navAta te tanavAta Adi vAyunA bahu bheda che; (6) vanaspatinA be mukhya bheda ane sAdhAraNa vanaspatinI vyAkhyA sAdhAraNa ane pratyeka be bhedA vanaspatinA gA, je anaMta jIvanI eka kAyA tehu sAdhAraNa muNA (7) (6) 1 bhUmithI AkAzamAM tirthoM caDhatA vAyu. 2 AkAzamAMthI ticcho bhUmi para utaratA. 3 bhUmithI sIdhe AkAzamAM cakrAkAre caDhatA vAyarA. 6 (7) 4 ghaNA gAu sudhI AkAzamAM dhULa caDe che te AMdhi. 5 maMda vAyu . huM ghughavATA karatA vAyu. cha pRthvInI nIcetu dhana vAyumaMDala. 8 pRthvInI nIcenuM pAtaLuM vAyuma`Dala. 9 jANI || 7 || Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUla #aa saMkura-jiajha,-vLA-sevA-pUmi cA ati-TY -moraca-vaghuTA-thera-var In komalaphalaM ca savvaM, gUDha-sirAI sinnaai-pttaaii| thohari-kuMAri-gugguli,-galo ya pamuhAi chinnaruhA // 10 // (sAdhAraNa vanaspatinAM keTalAMka nAma) kaMda aMkura kuMpale ne paMcavaraNI nIla kuga, sevAla gAjara motha vatthala zAka pAlakhuM jANa thega; lIlI haLadara lIle kayu Adu lIluM jANIe, 4pa bIlADI taNa sarve paNa phaLa mAnIe. (8) ( sAdhAraNa vanaspatinA nAme ane tenA bhedane upasaMhAra) te pAMdaDAM zizu AdinAM jenI nase chAnI hue, thora kuMvara gaLo gugaLa Adi citta ANIe; chedyA chatAM Uge pharI tevAM vaLI je hoya che. anaMtakAya taNA ja 10ityAdika bheda aneka che. (8) 1 suraNa Adi vajakaMda, pazvinIkaMda vagere jamonakaMde. 2 phaNagA. 3 TIzIo. 4 daMDayukta chatrAkAra vanaspati. 5 sarva jAtinAM kuNuM phaLa-jemAM bIja na thayAM hoya tevAM. | 8 | (9) 6 pIluDI. cha kumArI, kumArapAThuM-kumArIlAba. 8 enuM amuka aMga. 9 sAdhAraNa vanarapatikAya. 10 sakariyAM, mULAnA kaMda, lasaNa, DuMgaLI, baTATA, vAMsakArelAM, kuNa AMbalI, zatAvarI, kaThoLanA aMkurA yAne aMkurA kuTela kaThoLa, piMDALu ane kAkaDAzini vagere ! 9 che Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 iccAiNo aNege, havaMti bheyA aNaMtakAyANaM / tef vrikAnca, stranAme sUi maNiya zA gUDha-sira-saMdhi pavvaM, samabhaMgamahorugaM ca chinnaruhaM / sAhAraNaM sarIraM, tavipariyaM ca patteyaM // 12 // ( sAdhAraNa vanaspatinAM ekAIka traNa nAme ane tene pArakhavAnAM vizeSa lakSaNe ) anaMtakAya nigada sAdhAraNa traNe eka mAnavA, A bhAkhyuM lakSaNa sUtramAM tene vizeSe jANavA; jenI unase sAMdhA ane gAMDAe gupta jaNAya che, bhAga sarakhA bhAMgatAM be jehanA jhaTa thAya che. (10) ( sAdhAraNa vanaspatine pArakhavAnAM bAkInAM vizeSa lakSaNe ) je chedIne vAvyuM chatuM pharI pauganAruM hoya che, bhaMga samaye katAMtaNuM viNa kAya jenI jaNAya che; zarIra sAdhAraNa vanaspatikAyanuM te jANavuM, viparIta tethI heya te pratyekanuM tanu mAnavuM. (11) (10) 1 guptanasa. 2 guptasaMdhi 3 guptagraMthi arthAta guptaparva. 4 samabhaMga, e cAra lakSaNa 10 | (11) 1 chinarUha. 2 ahirUpha (tAMtaNurahita). e rIte anaMtakAyane oLakhavAnAM cha lakSaNa thayAM. 3 pratyeka vanaspatikAyanuM. 4 zarIra. 5 11 che Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 mUla egasarIre ego, jIvA jesi tu te ya patteyA / -ha-igi-ThThA, mULa pattALi vIcAInA patteyataru muttuM paMcabi puDhabAiNo sayala-loe / suhumA havaMti niyamA, aMtamuhuttAU addisA || 14 || jIveA ) ( pratyeka vanaspatikAyanuM lakSaNa ane tenA pratyeka che chatra eka tanumAM eka jene heAya te, jANu la phula chAla ne mUla kASTha putra te khIja te; A sAtamAM judA judA pratyekanA jIva heAya che, AkhA tarUmAM te| ya paNa jIva eka judA hAya che, ( pAMca sUkSma sthAvarAnuM svarUpa ) pratyekatarU viSNu pRthavI Adi pAMca sthAvara jeha che, aMta dUta pramANunA AyuSyavALA teha che; (12) (12) 1 mULa-kada-kaMdha (thaDa)-zAkhA-prazAkhA-chAla-patrapuSpa-phaLa-khIja e vanaspatinAM dasa aMga che; chatAM ahIM kadane mULa sAthe ane zAkhA-prazAkhAne kASTha sAthe gaNIne pratyeka vanaspatikAyanAM sAta aMga gaNyAM che. emAM pratyeka vanaspatinAM puSpa, patra, phLa ne khIja e dareka amuka rIte ekaeka jIvayukta che. zeSa cha aMgamAM darekamAM asaMkhyAta, sakhyAta ane ekreka jIva paNa judI judI vanaspatione AzrayI hoya che. asaMkhyAta jIvanI gaNutrI paNa eka zarIramAM eka jIva gaNIne ja che. / / 12 / / (13) 2 aMta dUta eTale eka samaya nyUna e ghaDI ( 48 mInITa ), A utkRSTa aMta dUta che. jadhanya teA 2 thI 9 samaya sudhInu hAya cheH ane bannenI vaccenuM madhyama kahevAya che. ? Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 I -kAza-duhA-koca-urga-aDhAra- mera-jini-pUjA, zeviya pravAha . 26 che vaLI AMkhathI dekhAya nA tevA ja sUkSma hoya che, sarvatra cauda rAjale ke teha nice heya che. (13) (be IdriyavALA jIvonA prakAra ) zaMkha ragaDelA ujaLo koDA aLasiyA kalANIyA, jANuM paAyariyA kapura ne kASThakIDA karamiyA; cuDela chIpa vALA vagere jIva che beIDiyA, 1 je vaja jevI ati ghana varastuomAM paNa hoya che. A pace sUkSma sthAvare sUkSma ekendriya paNa kahevAya che. je A 14 rAjaka pramANu lekakAzamAM saghaLe ThekANe DAbhaDAmAM kAjaLa ThAMsIne bharyo hoya tema rahelA che; temane ao, zastro ke agni jevAM mAraNuM paNa kazI asara karI zaktA nathI. 13 che (1) 2 piTanA meTA kRmi arthI udaramAM thatA meTA karamIyA. 3 vikRta lehI cUsanAra jatu. 4 rAMdhelA vAsI agnamAM lALarUpe utpanna thatA che; tathA muhapatti meDhe bAMdhI rAkhavAthI lAMbA vakhate utpanna thatA tathA eMThA ana-pANImAM aMtamuhUrtabAda utpanna thatA asaMkhya che. (1) 5 samudramAM nipajatA caMdanaka, je nirjIva thayA pachI sthApanAcArya tarIke vaparAya che. 6 jaLanA parA. 7mera.8 cuDelIyA jatu. 9 motI nIkaLe che te chIpa, jene vartamAnamAM leke kAlu mAchalI kahe che, te tathA meti vinAnI chIpa paNa beIkiya jIva kahevAya che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhonI-zAkhA , jimdi kA ja mArA, hirA-ja-mihI, sAvara-zAka-ro ! 26 / gahahaya-cora-kIDA, gomaya-kIDA ya dhanna-kIrA ya / guru-gAsTikanakathA, tehi re ! 27 | - (traNa IdriyavALA chavAnA prakAra ) bhU lIkha mAMkaDa kAnakhajurA kaMpavA uttiniyA (14) sAvA kIDI udheI ne ghImela iyaLa dhAnyanI, cAMcaDa dhaneDA ne moDA ne IyaLa guDa khAMDanI; chANa ne viSTAraNA kA gIgaDA jAtio, teidri pAlikA pokaLagAya Adine juo. (15) 1 gapaiyA, je avAvarU bhejavALI jamIna tema ja gAya vagerenA vADAomAM utpanna thAya che. je 14 (15) 1 2 A cAmaDInI ju paNa kahevAya che, je prAyaH mAnavanA vALanA mULamAM bhAvI kaSTa AvavAnuM hoya tyAre prathamathI ja upaje che; tethI te bhAvI kaisUcaka hoya che. 3 kharAba ghImAM thAya che te. 4 kutarA vagerenA kAnamAM gavAranA dANA sarakhA ja thAya che te. 5 iMdragopa, cemAsAnA pahelA ja varasAdamAM lAla raMganA kIDA jevA thAya che ke, je lekamAM IndranI gAya-gokaLagAyamamelA ane mAmaNamuMDA evA vividha nAmothI paNa oLakhAya che. ( 15 1 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 mUla cauriMdiyA ya vicchU, DhiMkuNa-bhamarA ya bhamariyA tiddddaa| maMdira huM marA, rAja-vastra TesTa 28 | paMciMdiyA ya cauhA, nAraya-tiriyA maNussa-devA ya / RAcA satta-vijJA, nAthavA pura-khe che 22 | (cAra IdriyavALA jInA prakAra ) vIMchI bagAI bhamarI bhamarA tIDa mAMkhI DAMsa ne, kareLIyA khaDamAMkaDI kaMsArI macchara jaMtu ne; bhaNakRttikA DhiDhaNa 4pataMgAdika caurikriya che, (pAMca IndriyavALA chanA cAra prakAra ) nArakI tiriyaMca mAnava deva paMkiya che. (16) pacaviha paMcediyamAM saga-viha nAraka jANavA, ratnaprabhAdi pRthavInA bhede karI pichANavA; (16) 1 bhamarI-bhamarA kahevAthI jAtibheda jANa; paraMtu naramAdA nahi. 2 madhamAMkha paNa levI. 3 bagatarAM. 4 pataMgiyA vagere che 16 | (17) 5 cAra prakAranA. 6 sAta prakAranA 7 ratnaprabhA vagere sAta nAraka pRthvInAM nAmo dhUma guNAnu ratna- zarkarA- vAlukA- paMkasArI prabhA ! prabhA | prabhA prabhA nAma- 1 | 2 | tama-tamastamaprabha| prabhA sAta narakanA ghammA vaMzA || selA | aMjanA rijhA | maghA mAghavatI nAma Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 mUla jalayara-thalaya ra-kheyArA, tividyA paMciMdiyA'tirikkhA ya / susuma-ma26-jIva, gADhA magarA yajJaruvAra| ||2|| caupaya- uraparisappA, bhuyaparisappA ya thalayarA tivihA / gA - sappa- naula- pamuddA, bodhavvA te samAseNaM // 33 || ( tiyaca pacendriyanA traNa ane jaLacaranA pAMca prakAra ) trividha pace driyatiriyacA ja jala-thala-kheMcavA,1 jhuDa? mAchalAM te kAcabA susumAraOM magare jalacarA (17) ( traNa prakAranA sthalacara ti`ca ) gAya Adi cauSagAM prANI catuSpadaM jANavAM, parisa` peTe cAlanArA sApa Adi mAnavA; bhujaparisa` hAthe cAlanArA paAALiyAdi pichAnavA, ' ema traNa bhede karI tiriyaca thalacar bhAvavA. (18) 1 jalacara=pANImAM cAlanAra (jIvanAra), thalacara=jamIna upara cAlanAra, khecara=AkAzamAM uDanAra pakSIe; ema traNa prakA tiriya ca-paMce driya jIve che. 2 jaLataMtu=tAMtaNA jevA AkAre A jaMtu hAya jaLamAM tenuM ghaNuM jora hovAthI, hAthI jevAne paNa aMdara be cI s]>! jAya che. 3 valayAkAra ( cUDAnA AkAra ) sivAyanA sarva ArkAranA mAchalAM hAya che. svayaMbhUramaNu-samudramAM te| pratimA"nA AkAravALA matsyA jone, kAI kAI tiya cA vagara udeze, jAti smaraNu jJAna pAmI samyakU-jJAna, darzana ane dezavirati dharma ne prApta kare che. 4 pADA jevA masjI. / / 17 / / (18) 5 neALiyA vagere. 6 vicAravA. / / 19 yuddha dara 11. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 698 mUla rahevA mA-pANI, -nI paravA jevA nara-logAo bAhi; samugga-pakSI viyaya-paksI // 22 // (be prakAranA pakSI (aDhI dvIpamAM ane bahAra paNa.) ruvAMTionI pAMkhavALA haMsa Adi pakSio, cAmaDAnI pAMkhavALA vAgoLa Adi pakSio; kamathI temaja pakSi carmaja pakSio te jANavA, A bheda be prakhyAta che aDhI dvIpamAM te mAnavA. (18) bIDAyela pAMkhe heya jene te samudra pakSio, pahoLI karelI pAMkhavALA jANu vitata pakSio; rabahAra mAnava lekathI A bheda be ja pichANavA, tiriyaMca khecara sarvanA Ima cAra bheda jANavA. (2) (19) 1 bIpa, dhAtakIkhaMDa ane puSkaravaradIpa aDadho maLI aDhIdvIpa thAya che, bemAM jaMbudIpanI pharato cUDAkAre lavaNasamadra che. ane dhAtakIkhaMDanI garadama kAlodadhi samudra che. e sarvene suvarNamaya mAnuSAra parvate gherI lIdhuM che. A rIte 45 lAkha yojanAnA vistAravALuM, aDhIdIpanA nAmathI oLakhAtuM manuSyakSetra jANavuM. manuSyonAM janma maraNa aDhIdhI pamAM ja thAya che, anyatra nahi. mATe te manuSyakSetra athavA naraka kahevAya che. | 10 | (20) 2 manuSyalakathI bahAra. ke pakSionA prathamathI ja cAra bheda nathI. paraMtu jemaja pakSInA A bheda ahI dvIpanI bahAranA che; tethI pratibheda sahita traNa bheda gaNavA. vAstavika to romaja ane camaja e be bheda ja che. | 20 | Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 mUla savve jala-thala-kheyarA, samucchimA gambhayA duhA huMti / mA-mAmA-mAmI, tAvIyA mathurA ya | ra3 dasahA bhavaNAhivA, avihA vANamaMtarA hu~ti / joisiyA paMca vihA, duvihA vemANiyA devA // 24 // ( saMmUriIma ane garlaja tiryaMca pacendriya ) sarva jaLacara thaLacarone khecarane jANIe, saMmurNima garbha ja ema e be bhedavALA mAnIe; ( manuSyanA traNa prakAra ) karmabhUmi ne akarmabhUmi aMtaradvIpanA, manuSya saghaLA bheda traNavALA ja samaje sajajanA. (21) (21) 1 mAtApitAnA saMga vinA, pRthvI jaLa Adi padArthonA Azraye upajatA cho te saMmUri ma. ekendriya jIvathI mAMDIne cauridiya sudhInA tiryaMce saMmuzkeima ja hoya che. 2 asi, maNI ane kRSI Adi vyavahAravALAM kSetro te karmabhUmi kahevAya; ane te 5 bharata, 5 airavata ane 5 mahAvideha- ke e vyavahAra vinAnAM yugalika kSetro te akarmabhUmi che. 5 himavaMta, 5 hiraNyavaMta, 5 harivarSa, 5 ramyaka, 5 devakara ane 5 uttarakura ema 70 che. * chappana aMtadvIpa paNa yugalikAnAM ja pa6 kSetro che. te samudramAM che mATe judAM gaNyAM che. nahIMtara e paNa akarmabhUmija che, 21 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 fNA ghanazya-meSa, tithatirathag- fgepa 1 gu iLa, is fNAbA ramajAya ! 29 II eesi jIvANa' sarIramAU ThiI sakAyammi / pANA joNi-pamANa, jesiM na atthi ta bhaNimo // 26 // (devatAonA paTAbhede sahita mukhya bheda ) dasavidha bhavanAdhipati aDavidha vyaMtaradeva che, pAMcabhede jyotiSI ne duvidha vaimAnika che; ( mukata jIvanA 15 bheda ) patIrthasiddha atIrthasiddhA-dika bhede jANaje, (22) 1 asurakumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyutakumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dizikumAra, vAyukumAra ane svanitakumAra-e dasabhede bhuvanapati de che. 2 vyaMtarathI vANuvyaMtara paNa levA, bannenA 8 bheda A pramANe che-pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa. kinnara, jiMpuruSa, maheraga ne gaMdharva-e ATha vyaMtara, aNapannI, pazupanI, isIvAdI, bhUtavAdI, kadita, mahAkadita, kehaMDa ne pataMga-e 8 vANavyaMtara. 3 caMdra, sUrya, graha, nakSatra ne tArAe pAMca jatiSka che. e pAMce manuSyakSetramAM cara che ane tenI bahAra sthira che. 4 kopanna ( svAmi-sevakabhAva Adi maryAdAvALA), ane kapAtIta ( te maryAdA vinAnA) ema vaimAnikenA be bheda che. 5 tIrthazathI tIrthaMkara siddha, paraMtu tIrtha sthApyA bAde siddha thavAne artha nahiM. 6 atIrtha eTale atIrthakara siddha. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 aMgula-asaMkha-bhAgI, sarIramegidiyANa savvesiM / joyAkaraNamahithe, navAM -jApa raNA mukta jIvanA bheda paMdara hRdaya aMdara ANaje, (22) nA bhedo upara pAMca dvAre ( jIvonA mukhya bhedene upasaMhAra ) saMkSepathI rUDI rIte bheda kahyA e jIvanA. have e jImAM jeTaluM che teTaluM che bhAvijanA ! ( temAM jANavA jega pAMca kAronAM nAma ) zarIra ne AyuSyanuM trIjuM svakAyarasthiti taNuM, pramANa prANa ne enionuM dAkhazuM teo taNuM. (23) bArasa-joyaNa tinneva, gAuA joyaNaM ca annukkmsii| hira-vicAraNa-kujA ! 28 1 zarIradvAra (ekendriyanuM zarIra pramANa) 7 e rIte e 15 bheda nikha- - " e navatatvanI gAthAthI jANuM levA. A bhede siddhonI pUrva avasthAnI apekSAe kahelA che. je 22 che (23) 1 zarIranI uMcAI yA laMbAinuM pramANa. zarIradhAranuM bIjuM nAma avagAhanA che. 2 enA e ja chavabhedamAM, e chava keTalIvAra athavA kALa sudhI niraMtara utpanna thAya, tenI maryAdA batAvavI te. 3 sarakhA varNa, gaMdha, rasa ne saMsthAnavALAM aneka utpattisthAnanI eka yuni. . 23 che Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 asaMkhyAtamAM aMgulanA vibhAga jeTaluM bhAkhiyuM, zarIra savi ekedriyanuM ATaluM vadhu dAkhiyuM; hajAra yojanathI adhika pratyeka tarUnuM bhAkhiyuM, * (vikaleMdriyonuM zarIrapramANa ) zarIra jana bAranuM be IkiyenuM AkhiyuM. traNa gAuMnuM vateIdrinuM caurindrinuM jana tana, | ( sAta nArakanuM zarIrapramANu ) sAtamI narake jenuM pAMcaso dhanunuM tana; naraka chaThThImAMhi nArakanuM aDhIse dhanuSyanuM, zarIra pAMcamI nArakImAMhi savAse dhanuSyanuM. ' (24) (25 dhaNu-saya-paMca-pamANA, neraiyA sattamAi puDhavIe / tatto sadA , jevA raca-cue Ta || ra6 ! joyaNa-sahassa-mANA, macchA uragA ya gaJbhayA huti ! dhaNaha-hattaM pakikhasu, bhuna-cAri gAua-puhattaM 30 cothI nArakInA chAnuM sADI bAsaTha dhanuSyanuM, tanumAna trIjamAM savA IgatIsa dhanuonuM tana; sADI paMdara dhanuSya upara bAra aMgula bIjImAM, (24) 1 zrI mahAvIrasvAmInA ardha AtmAMgularUpa eka ubhedhAMgula, athavA anukrame ATha guNe vadhatAM 8 ADA javA pramANane 1 utsadhAMgula thAya che, tenA. 2 samudrAdikamAM rahela kamale tathA latAo vagerenuM e utkRSTa pramANa jANavuM. jadhanya pramANa to sarvatra aMguLane asaMkhyAtamo bhAga aparyAptAvasthAmAM hoya che 3 aDhI dvIpa bahAranA zaMkha vagerenuM, sarva beIdrionuM nahi, ne 24 | (25) kAnakhajurA vagerenuM aDhI dvIpa bahAra. 2 aDhI dvIpa bahAra, bhamarA vagerenuM che 25 che Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 pANAATha SaTa a'gulanuM tanu? pahelImAM. ( gaja tiryaMconuM zarIrapramANu ) 13ma garbhaja jANa eka hajAra yeAjana mAnanA, gaja rasamUIimaguccha jakSacara teTalA tanumAnanA; pakSI gaja mAnavALA che dhanuSyapRthasUtvanA pabhujaMga garbhaja jANuYgA-pRthakktva deha pramANanA. mUla - khayarA dhaNuha - puhuttaM, bhuyagA uragA ya joyaNa - puhutta 1 gAvuH-puTTunna-mittA, samuddhimA caDayA maLiyA / / ( samUmiti "yonuM zarIrapramANa ) samUmi 1khecara ne rabhujaganu dhanuSya--pRthatu. yeAjana--pRthak pramANanuM tanumAna upasipanu ; (26) . (27) (26) 1 paryAptAnu` nhAnuM zarIra traNa hAthanuM, khIjI Adi pRthvIemAM pUnuM utkRSTa te paranu` jaghanya // 26 // (27) 1 svayaMbhUramaNa samudrAdikanA sau. 2-3 saMmuriIma ane gaja banne jAtanA jalacarAnI avagAhanA sarakhI che, mATe ahIM banne jAtanA levA. 4 pakSinuM utkRSTa dehapramANa aDhI dvIpamAM paNa aAya che, 5 bhujaparisaryAM. 6 methI nava gAu, A rIte satra jenI pAchaLa pRthakatva' zabda lAgela hAya. tenuM ethI nava sudhInI saMkhyAvALuM pramANa samajavuM. // 27 / / (28) 1 pakSI. 2 samUEima bhujaparisanuM 8 cha gAunA hasti vagere che te yugalika kSetramAM devakurute uttaraprurumAM hoya che. !! 28 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ( samUcchima ane gabha ja catuSpanuM zarIrapramANa ) catuSpada saMsmRSThi manu tanu gA--pRthak pramANunuM, gaja catuSpadaMtu tanu nizce cha gAu pramANunu . ( gaja manuSyanuM zarIrapramANu ) gaja manuSyAnuM tanu traNa gAunuM utkRSTa che, ( devAnuM zarIrapramANlR ) bhavanapatithI mAMDIne izAnane jyAM aMta cheH tyAM rasudhInA devanI uMcAI sAta ja hAtha che, trIjA ja cothA devalAke suratanu keMTa hAtha che. (28) mUla chacceSa gAuAhi, cauppayA gabbhayA muNeyavvA / josa-tine ja anullA, pAsa-sI-mANenuM ||rUra || IsANaMtasurANaM, rayaNIo satta huMti uccata N / TunaTuna-dhana-zaili,-anuttaSTi-parjiyALI rA pAMcamA chaThThA ja svarga 1pAMca hAtha pramANunu "" (29) (29) 1 traNa gAunA garbhaja manuSyA te devakuru ne uttarakurunA yugalika manuSyA che. r bhavanapati, paramAdhAmI, vyaMtara, vANavyaMtara, tiya gujA bhaka, jyAtiSka, prathama kilmISika, saudharma ane zAna sudhInA. 3 jaghanyathI ceAthA kalpe ( devalAke ) u hAtha ane trIjA devalAke cha hAthanI uMcAIvALA devA hoya che. // 29 (30) 1 pAMcamA kalpe utkRSTa 6 hAtha zarIra jA " jadhanya p "" Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 tanumAna sva sAtame ne AThame kara cAranuM; carama cAre svargamAM traNa hAthanI uMcAI che, praveyake kara be anuttaranuM tanu pakara eka che. (30) mala bAvIsA puDhavIe, satta ya Aussa tigni bAussa / pAsa-sahassA isa tara-gaNANa teuti rattAU // 34 // 2 AyuSyadvAra, ( ekendriyanuM utkRSTa AyuSya) AyuSya pRthavIkAyanuM che varSa bAvI hajAranuM, 2 sAtamA kalpe utkRSTa 5 hAtha zarIra AThamA jadhanya 4 , , * navamA , utkRSTa 4 , , bAramA jaghanya 3 4 pahelA saiveyake utkRSTa 2 ane jaghanya 2 , , 5 cAra anuttaranuM utkRSTa 2 hAtha ane jaghanya 1 hAtha zarIra. 6 bhavadhAraNuya (mULa ) zarIranI apekSAe sarva devonI A uMcAI jANavI. kAraNa ke devatAonA uttarakriya dehanI UMcAI lAkha jana sudhInI hoya che. je 30 che (31) 1 eTaluM AyuSya parvatAdinA garbhamAM rahela kharabAdara pRthvIkAyanuM che, bIjI pRthvIonuM alpa alpa AyuSya hoya che, jemake - ati kaThaNa pRthvInuM 22 hajAra varSanuM AyuSya pattharanA kAMkarAnuM 18 che " maNuzila (pRthvInuM) 16 , , retI ka 14 i >> i. zuddha pRthvInuM suMvALI , Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 hajAra raeNsAta apakAyanuM ahArAtri traNa agnita; AyuSya vAukAyanuM che varSa traNa hajAranuM, daza hajAra ja varSanuM parama Ayu tara pratyekanu (31) mUla vAsANi bArasAU, bei diyANa tei diyANaM tu / 3LAnta-fLAk', cIna tu amAsA // rUpa || sura-neraiyANa ThiI, ukkosA sAgarANi tittIsaM / cauppaya- tiriya- maNussA tinniya paliMovamA huti || 36 || ( vikalendriyAnuM AyuSya ) e Rkrie|nu` bhAra varSoMnu vaLI te kritu, divasa ogaNapacAsa te caurindrinuM SaTa mAsanuM; ( deva ane nArakanuM utkRSTa te jadhanya AyuSya ) utkRSTa tetrIza sAgaropama Ayu nAraka-devanuM, jadhanyathI teevuM te che dasa OMhajAra ja varSanuM, (32) 2 nirvyAdhAta sthAne rahela sthira akAya (jaLa ) tuM 7000 vanuM ane vAyunuM 3000 vatu Ayu. zeSa sthAnamAM rahela caLa azvAyunuM arthAt asthira jaLa ne pavananuM eTalu AyuSya na hAya. 3 utkRSTa AyuSya. jadhanyathI te te sarva jIvAnuM aMtamuddanu AyuSya samajavuM. // 31 // (32) 1 asaMkhyAta vanuM eka palyApama (55no arthAt pAlAnI upamA jene hAya te), ane (kroDane kroDe guNavAthI je sa MkhyA Ave te ADAkADI, evAM ) 10 kADAkreADI palyeApamAnuM eka sAmaSama evAM 33 sAgarApama. sAtamI pRthvInA nAratuM ane anuttaradevAnu e utkRSTa Ayu hAya che 3 bhavanapati te vyaMtara e e nikAyanuM ja 10 hajAra varSa jaghanya Ayu hoya che, jye tiSImAM tArAonu ? patyeApama ane vaimAnikamAM saudharma deve tu eka patyeApama Ayu jadhanyathI hAya che. vikalendriyAnuM jadhanya aMtamuddata Ayu hAya che. ! ka2 / Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 cara hA-munari, THIjha saipha puza- I pakkhIMNaM puNa bhaNio, asaMkha-bhAgA ya paliyassa // 37 // samve suhumA sAhA,-raNA ya samucchimA maNussA ya / ukkAsa-jahanneNaM aMtamuhuta ciya jiyaMti // 38 // ( manuSyanuM ane tiryaMca paMcedinuM AyuSya ) garbhaja manuSyonuM ane gabha ja catuSpada prANInuM, utkRSTa patraNa pApanuM jaghanya aMtamuhUrtanuM; garbhaja saMmUrNima jaLacara garbhaja uraba ne bhujaganuM, utkRSTa Aya pUrvakroDa varSanuM traNe ta.4 (33) augAhaNAu mANaM, evaM makhevao samakkhAyaM / che , 0 faNA, voka-suttAka te joyA che 22 . egidiyA ya mave, asaMkha-ussappiNI sakAya mmi / 3ghavajJAMti rati , maLanArA aaro kao | ( garbhaja pazinuM, sUkSma ekendriya, mUrNima manuSya ane sAdhAraNa vanaspatinuM AyuSya ) (33) 1 e traNa popama AyuSya devakara ne uttarakunA yugalika manuSyanuM ne yugalika tiryaMconu hoya che. 2 yugalika sivAyanA manuSya ne tiryaMconuM ja antamadUta jaghanya AyuSya hoya che. 3-70 lAkha pa6 hajAra kroDa varSe eka pUrva thAya che. * asaMmU7ima paMcendriya sthaLacarenuM utkRSTa Ayu 84000 yarSa 72 0 0 0 khecaronuM che uraparisepa: " e 72000 che , uraparisarpanuM che , 53000 che , bhujaparisarpanuM , 42000 , muLa graMthakAre A vastu nathI ApI, chatAM upayogI samajIne ahIM ApI che. te 33 | Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 1 asaMkhyAtamA che bhAga patyeApamatA pakSi taNuM, utkRSTa Ayu che vaLI ekendri sUkSma sa; rasasUcchima manuSyAnu' ja sAdhAraNa sa~vanaspatikAyanu, jadhanya te utkRSTathI AyuSya 4aMtamu krUttanuM (34) (zarIradvAra ane AyuSyadrArane| upasaMhAra ) avagAhanA te Ayu karu dvAra Ima sakSemathI, bhAkhiyuM paNa jANavuM bAkI vizeSa ja sUtrathI; mUla kavinna samA vinajA, satta3-mA pALivi tirImanugrA / yajJati tAva, nAca-vai ya nA caitra | jIr || sadA ziyALa vALA, 'ci-3sAsa-AA-24-havA | nivisu cakaro, vigahetu che matta deva || 42 // 3. svakAyasthitidvAra. (svakAyasthitinA artha ) nijakAyamAM upaje mare jIvA niraMtara jyAM sudho, ravakAyasthiti dvAra te kahIzu have suNajo rasudhI ! (35) (34) 1 aMta SanA yugalika pakSIonuM e AyuSya che, ra (15 kamabhUmi ane 56 atI pa.) 101 kSetramAM utpanna thayelA manuSyeAnA malamUtra vageremAM utpanna thatA saMmucchima manuSyAnu, 3 bAdaranigeAdarUpa ana takAyanuM, 4 eka aMtamuddata pramANunu utkRSTa ane jadhanya Ayu jAvu. 5 34 ll (35) 1 saMgrahaNI tathA prajJApanA vagere mUtrathI, 2. he suuMdara buddhivALA ! 5 35 / / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 (ekendriyathI manuSya sudhInI kAyasthiti) anaMtakAyanI anatI ne sakala ekendinI, asaMkhya che utsarpiNa avasarpiNInA mAnanI; akAyasthiti varSa saMkhyAtAtaNa vileMdinI, tiriyaMca paMce ki manuSyonI ja bhava sagaja AThanI. (36) (36) 1 anaMta bhava sudhI athavA anaMta kALacakra sudhI. 2 je kALamAM AyuSya, buddhi, baLa vagere vadhe te caDhato kALa te utsarpiNa ane ghaTe te Utarato kALa te avasarpiNa. 3 saMkhyAtA hajAra varSanI, 4 yugalika sivAyanA satata sAta bhava, ane AThamo bhava yugalikane ja thAya. e apekSAe 7 ke 8 bhava kahyA che. ayugalikanA satata sAta bhava karyA bAda, je yugalika na thAya topaNa, manuSya manuSya bhavamAM na jAya, ane tiryaMca paMcendriya tiryaMca paMcaMdriyamAM na jAya; paraMtu anya gatimAMja jAya. sAta bhava utkRSTa asaMkhyAta ( pUrvakroDa) varSanA AyuSyavALAmAM saMbhave, arthAta 7 bhavamAM utkRSTa saMkhyAtA varSa lAge; ane AThamA bhAvamAM utkRSTa asaMkhyAtA varSa lAge, arthAta ( utkRSTathI traNa palyopama ) asaMkhyAta varSavALA yugalike AThame bhava saMbhave che. tyAMthI marIne deva thAya, tyAMthI avIne manuSya athavA tiryaMca thAya, paraMtu niraMtara utkRSTa ATha bhavaja thAya, adhika te na ja thAya, ahIM AThe bhavane utkRSTa kALa, pUrva keTI pRthakutvathI adhika evAM 3 palyopama jeTalo jANu. ane jaghanyathI sarva jIvonI svakAyasthiti aMtamuhurtanI jANavI. | 36 che Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 [ deva-nArakanI kAyasthiti ] devatA ne nArakI nija kAyamAM na ja Upaje, svakAsthiti temanI svAyu pramANe saMpaje; 4 prANadvAra [ 10 dravya prANanAM nAma pAMca iMdriye ja zvAsecchAsa ne AyuSya che, mana vacana ne kAyanA baLa rUpa dazavidha prANa che. (37) ani-ni-jiM-ripatu nava-vana mena zoSaTI tesiM saha vipaogA, nIvANa bhaNNae maraNaM // 43 // evaM aNora-pAre, saMsAre mAyarammi bhImammi / pattA anaMta-rajuttA, na apatta-zvahiM 44 / _( chavabhedamAM saMbhavatA prANa ) uparokata dazavidha prANa paikI cAra che ekendrine cha sAta ATha ja prANu kramathI hoya che vikallekine; (37) 1 deva marIne deva ane nAraka marIne nAraka turata na thAya. tema ja deva marIne nAraka ane nAraka marIne deva turata na thAya. 2 utkRSTa 73 sAgaropama e rIte potapotAnA AyuSya jeTalI, devo temaja nArakenI svakAsthiti zrI uttarAdhyayanasUtramAM kahelI che. je 37 | (8) 1 sparzendriya, kAyAga, zvAsocchAsa ne AyuSya e 4 prANa ekendriyone; rasanendriya ane vacanagasahita 6 prANa be Indriyone ghANendriya sahita 7 prANa teIdriyone; cakSurindriya sahita 8 prANu caurindriyone, zrendriya sahita 9 prANu asaM7i paMcandriyone; ane mane yoga sahita 10 prANa saMpatti paMcendriyone hoya che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 asaMgni paMcedriyane manabaLa vinA nava hoya che, daza prANa jANe saMtti pacaMdriyamAMhi hoya che. (38) mUla taha-caurAsI lakakhA, saMkhA joNINa hoi nIvANaM / puDhavAiNa caDaNha, patteyaM satte satte va // 45 // dasa patteya-taruNaM, caudasa lakkhA havaMti iyaresu / viMgaliMdiyesu do ho, cauro paMciMdi-tiriyANa // 46 / / miraNanI vyAkhyA ane upadezagarbhita prANadArane upasaMhAra prANa sAthe je viga ja te jIvonuM maraNa che, dharmane pAmyA nathI evA ja cho jeha che; te anaMtIvAra pAmyA che maraNa AvuM aDe ! bhayaMkara apAra saMsArasAgarane viSe nitye kahe. (39) - 5 enidvAra, ( jIva bhedamAM yoninI saMkhyA) jIvonI ni kerI saMkhyA lAkha corAsI ja che. 2 saMmUrNima tiryaMca tathA saMmUriSThama manuSyo asaMgi paMcendriya kahevAya. temAM saMmUrchAima manuSyone bhASArUpa vacanabaLa nathI hotuM, mATe teone sAta athavA ATha prANa hoya che eTaluM vizeSa jANavuM. | 0 | - 8 devatA, nArakI, garbhaja tiryaMca ane garbhaja manuSyo saMgni paMcendriya kahevAya. (40) 1 ni--utpattisthAna, jemAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza sarakhAM hoya te eka ni, ane jenAM varNAdi bhinna hoya te bhinna yoni. AvI 84 lAkha yonio che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 pRthvI pANI agni vAyu kerI sAtaaja lAkha che; ceAnie daza lAkha che pratyeka tarUenI sahI, sAdhAraNa vanaspatikAya karI cauda lAkha ja che kahI. (40) mUla cauro cauro nAraya, suresu maNuANa caudasa harSati / sapiDiA ya savve, culasI lakkhA u joNI ||47|| siddhANaH natthi deheA, na Au kammaM na pANa joNIo | sA-aLatA sainika Tiphe nidrAname maLiyA || 48 // babbe lAkha vikaledri taNI vaLI devane nAraka taNI, cAra cAraja lAkha che tiriyaca pa Mcendri taNI; cauda lAkha ja mAnavAnI ceAnio kahevAya che, ema e save maLI cArAsI lAkha ja thAya che. ( siddhamAM e pAMce dvArAnA abhAva ) siddhane nathI deha tethI Ayu ke karmo nathI, dravya-prANA tehathI nathI ceAnie nathI tehathI: eka sidhdha AzrayIne siddhanI sthiti kahI, jiSNu dakarA Agame sAdi anatI che sahI. (41) (42) 2 cArenI darekanI sAta sAta lAkha yAni. // 40 // (41) 1 devanI cAra lAkha ane nArakanI paNa cAra lAkha yAni samajavI, !! 41 || (42) 1 sidhdhagati je samaye prApta thAya te samaye sAdi ( Adi sahita ), ane pAmyA pachI siddhagatine anta nathI mATe anantI (ata rahita); e rIte sAdi anaMta sthiti eka sidhdhanI apekSAe che. ane sasidhdhAnI apekSAe pravAharUpe te anAdi anaMta sthiti che. // 42 ! Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 mUla kAre akhAd-nine, jJAni-gadyammi mIlane tya | bhamiyA bhamirhiti ciraM, jIvA jiNa-vayaNamalahaMtA 49 tA saMpaisa patte, maNuatte dullahe vi saMmmate / fsft--'ti-muri-Nake, dareka mA rAma dhame 0|| [ sasArabhramaNa dharmanA abhAve che ] anta ne Adi vinAnA A sakaLa kALe are ! vikarALa cAni--bhamaNuthI bIhAmaNA bhava--sAyare; jinavacanane nava pAmatA jIvA bhamyA bhamaze khare, cirakALa sudhI jANI evuM dharmAM kara cetana ! are ! (43) ( mATe dharmAM pAmavA e graMthakartAonA upadeza ) meghI mAnava jIMdagI A parama dubha ne vaLI, caMga samakita raMga pAmI mukita-kusumara kerI kaLI zrI zAMtisUri rAja vacane sAra je A jIvanane, kara te bhavika ! uttama purUSe AcarelA dhane. (44) (44) 1 maneAhara. 2 puSpa. 3 zrI=nAnAdi lakSmI, zAMti= rAgadveSa Adine upazama. sUri-pUjya, bhAvArtha e che ke-jJAnAdi AtmalakSmIthI ane upazama vaDe pUjya evA tIrthaMkarA ane gaNurAe upadezelA evA dharmamAM udyama kara. AmAM mULa graMthakAranuM nAma AvI jAya che. ! 44 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 . pale kara-jaya rAhera- kALA - 1 zakhitto uddhario, ruddAo saya-zamudAo // 51 // ( graMthane upasaMhAra ) alapamativALA jIvonA baMdha mATe hetathI, gaMbhIra zAstrarUpI mahAsAgarathakI saMkSepathI; upakAra bhAve A kIdhe uddhAra jIvavicArane, jIvazAstra je kahevAya che, te ura dharo he bhavijane ! (5) anuvAdakanI prazasti (stragdharA chaMda) rAje teje sadA je dinakara sarakhA bALathI brahmacArI, tevA zrI nemisUrIzva2 vara guNanA dhAmanA paTTadhArI; jJAnI lAvaNyasUrIzvara nija gurUnI zudhdha AjJAnusArI, RSyakAMkendu varSe dhava pa sudazame mAsa ASADha bhArI. (1) e rIte bAlabudhdhidhara bhavijanane bodhadAtA ja sAda, cho kerA vicAra prakaraNa ja taNo padya bhASAnuvAda; kI saMpUrNa A rAdhanapura nagare zreSTha bhAve mudA e, nigraMthAcAra-cArI vijayayuta sadA dakSa8 nAme vRtIe. // iti zrIjIvavicAra prakaraNasya padyamayo / bhASAnuvAdaH sampUrNaH // 1 zobhe. 2 sUrya. 3 sthAna-AzrayanA. 4 vikrama saMvata 197 nI sAlamAM. 5 zudi (aSADa suda dazame). 6 harSapUrvaka. 0 sAdhunA AcAre. 8 "dakSavijaya' nAmanA. 9 munie. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - rApa pariziSTa naM. 5 jIvanA pa63 bheda. ekendriyanA bheda: pAMca suma (pRthavI, apa, tela, vAyu ane sAdhAraNa vanaspati =pa pAMca bAdara ( , , cha )=5 pratyeka (vanaspati) 11 uparanA 11 e darekanA aparyApta ane paryApta-112=22 vikalandriya: traNa (dviindriya, triindriya ane caturindriya)=3 uparanA 8 e darekanA aparyApta ane paryApta=32= paMcendriya tiryaMcanA : jaLacara ane khecara e darekanA saMmUcchima ane garbha =4 e darekanA aparyApta ane paryApta=4 4 2= 8 sthalacara catuSpada, ura parisarpa, bhuja parisarSa= e darekanA saMmUcchima ane garbhaja=2 * =6 uparanA 6 e darekanA aparyApta ane paryApta=642=12 tiryaMcanA kula bheda paMcendriyanA manuSyanA bheda 15 karmabhUminA (5 bhata, 5 airAvata, 5 mahAvideha)=15 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 30 30 akarmabhUminA 7pa haimavaMta, 5 harivarSa, 5 devakura, uttarakura). (pa ramyaka, ane 5 heraNyavaMta cAra dADhA uparanA cauda cauda ema aMtarlIpanA (144)= 56 101 uparokata 101 (saMmachima asaMjJI manuSyanA aparyApta=101 uparokta101-garbhajamanuSyanA aparyApta ane paryApta=(1012)=202 -303 nArakanA bheda sAta prakAranA nAraka e darekanA aparyApta ane paryApta 742=14 devanA bheda 10 bhavanapati, 15 paramAdhAmI (bhavanapati); 8 vyaMtara, 8 vANavyaMtara 10 tiryakabhaka (vyaMtara); 5 sthiratiSka, pa caratiSka; 12 vaimAnika, 6 kilbiSika (vaimAnika), 9 kAntika vaimAnika), 9 greveyaka ane 5 anuttara (vaimAnika)=99 uparokata 99 e darekanA aparyApta ane paryApta 99*2= 108 jIvanA kula bheda 563 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitalitamily lim all Ilm all ti[D) Ilhim allii . pU0 paM. gaNivarya zrI maNivijyajI graMthamALA prakAzano. MEEN" i) || |MLI// siriSAsahunAhu cariya zrI amamasvAmI caritra bhA. 1 y) bhA. 2 sena prazna bhASAMtara zrI AcArAMga sUtradIpikA pUrvAdha mArgAnusArI guNa vivaraNa upamitisAra samuccamaka vicArAmRta sArasa graha mahAbala caritraka yaNa cariyuM* ratnacuDa caritra bhASAMtara upadhAnavidhix dAnadhama"* zrI dazAzrutaskaMdha cuNi karma vicAra : jIvatatva vicAra * A nizAnIvALA graMtha silakamAM nathI. kAryavAhaka zeTha vIracaMda ravacaMda lica (u. gujarAta )