________________
હોય છે. ચોથી અને પાંચમી એ બે નારકભૂમિમાં અનુક્રમે તીવ્ર અને તીવ્રતર શીતોષ્ણ વેદના; છઠ્ઠી નારકભૂમિમાં શીતવેદના અને સાતમી નારકભૂમિમાં તીવ્રતર અને તીવ્રતમ શીતવેદના હોય છે.
પરસ્પદીતિ વેદના પૂર્વ સંચિત કર્માનુસાર નારકજીવ પરસ્પર એક બીજાને દુઃખની ઉદીરણા કર્યા કરે છે તે છે. - ઉપરોકત ત્રણે પ્રકારની વેદનાથી છુટવા નારક જીવ પ્રયત્ન તો કરે છે; પરંતુ તેના પ્રત્યાઘાત એવા પડે છે કે તેમાં દુઃખ દૂર થવાના બદલે અધિક્તર અધિકતમ દુઃખ અનુભવવાં પડે છે. આમ નારક જીવને ક્ષણમાત્ર પણ સુખ હેતું નથી. નારકજીવની ગતિ–આગતિ:
ગતિઃ ચવ્યા પછી નારક જીવની ગતિ મનુષ્ય અથવા તિર્યંચ એ બેમાંની કેઈ એક હોય છે. પહેલી ત્રણ નારકભુમિમાંથી નીકળેલ જીવ તીર્થકર, પહેલી ચાર નારકભુમિમાંથી નીકળેલ જીવ મેક્ષપદ, પહેલી પાંચ નારકભુમિમાંથી નીકળેલ છવ સર્વવિરતિ, પહેલી છે નારકભુમિમાંથી નીકળેલ છવ દેશવિરતિ અને સાતે નારકભુમિમાંથી નીકળેલ છવ સમ્યગદર્શન એ પ્રમાણેના લાભ મેળવી શકે છે. - આગતિઃ તિર્યંચ અને મનુષ્ય એ બે ગતિમાંથી જીવ નરકગતિમાં આવે છે. અસીજીવ (પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અથવા મનુષ્ય) પહેલી નારકભુમિ સુધી, ભુજપરિસર્પ બીજી નારકભુમિ સુધી, ખેચર ત્રીજી નારભુમિ સુધી, સિહ ચુથી નારકભુમિ સુધી, ઉર પરિસર્પ પાંચમી નારકભુમિ સુધી, માનુષી સ્ત્રી છઠ્ઠી નારકભુમિ સુધી અને માનુષી પુરૂષ સાતમી નારકભુમિ સુધી ઉત્પન્ન થાય છે.
પહેલી નારકભુમિ રત્નપ્રભાને ઉપરનો ભાગ મધ્ય-તિષ્ઠલેક સાથે સંલગ્ન હોઈ તે ભાગમાં દીપ, સમુદ્ર, પર્વત, સરોવર, ગામ, શહેર, નદી, નહેર, કહ, નદ આદિ આવેલાં છે; આ કારણે રત્નપ્રભા
નીકળેલ તિવ્ય અને ચયિ તિજિ સુધી, એક
