________________
(૧૨) ગુરૂઉપદેશથી બોધ પામી સંસાર તજી સિધ્ધ થનાર બુધ્ધબોધિતસિધ્ધ છે. ઉદા. ગૌતમસ્વામી આદિ.
(૧૩) નિમિત્ત તેમજ ઉપદેશ વિના સ્વમેવ સંસારને અસાર જાણી સંસાર તજી સિધ્ધ થનાર સ્વયંબુધ્ધસિધ્ધ છે. ઉદા. ચોવીસ તીર્થકરે.
(૧૪) એકીસમયે એકજ છવ સિદ્ધ થાય તે એકસિદ્ધ છે. ઉ૦ ભ૦ મહાવીર સ્વામી.
(૧૫) એકી સમયે એકથી અધિક જીવ સિદ્ધ થાય તે અનેકસિદ્ધ છે. ઉદા. ભ. રાષભદેવ આદિ અન્ય તિર્થકરે.
સંસારી જીવ :
સરખી રીતે સરકયા કરે તે સંસાર; સંસારનું મૂળ કારણ કર્મબંધ છે. કર્મબંધના બે પ્રકાર છે. (૧) દ્રવ્ય અને (૨) ભાવ: જીવ સાથે થતો કર્મ પુદ્ગલનો તાદામ્ય સંબંધ એ દ્રવ્ય કર્મબંધઃ છે; જ્યારે જીવના રાગદ્વેષરૂપ આત્મપરિણામ એ ભાવ કર્મબંધ છે. રાગદષવશ વર્તતો જીવ ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ એ ચાર કષાયથી રાતો રહે છે અને પરિણામે સંસાર-જન્મમરણની પરંપરા વધારતો રહે છે. કષાય એ સંસાર વૃદ્ધિનું નિમિત્ત છે.
સંસારી જીવના બે પ્રકાર છે: (૧) સ્થાવર અને (૨) ત્રસ. વ્યક્તિરૂપે તે સંસારી જીવ અનંત છે; પરંતુ જીવસમૂહને સમજવા સારૂ જાતિરૂપે આ બે પ્રકાર ગણાવાય છે. ૧ જુઓ તસ્વાર્થાધિગમસૂત્ર અ. ૨ . ૧૨
