________________
૩૩
ક્રમે છ આરા છે, અને એ દરેકનું કાલમાન પણ તેનાથી ઉલટા ક્રમે સમજી લેવાનું છે. | દશ કટાકેદી સાગરે યમના ઉત્સર્પિણી અથવા અવત્સર્પિણી એ દરેક વિભાગમાં ધર્મપ્રવર્તનનું કાલમાન એકલાખ પૂર્વ ઉપરાંત એક કેટકેટી સાગરોપમમાં ૪ર૦૦૦ વર્ષનું પ્રમાણ હોય છે; આમ
લચકના બે વિભાગમાં થઈને ધર્મપ્રવર્તનનો સમગ્ર કાલ બે લાખ પૂર્વ ઉપરાંત બે કટાકેદી સાગરેપમમાં ૮૪૦૦૦ વર્ષન્યુન પ્રમાણુ થાય છે. ઘર્મપ્રવર્તન કાલમાં પડતું અંતર લગભગ અઢાર કોટાકોટી સાગરેપમનું ગણાય છે. વ્યવહાર પ્રવર્તનકાલ બે કાલચક્રમાં થઈને લગભગ ૧૬૮ લાખ પૂર્વ અને બે કટકેટી સાગરેપમમાં ૮૪૦૦૦ વર્ષનૂન પ્રમાણ હોય છે.
ઉત્સર્પિણના પહેલા બે અને છેલ્લા બે એ ચાર આરામાં ધર્મપ્રવર્તન હોતું નથી; બીજા આરાના અંતે ધર્મપ્રવર્તક એવા પહેલા તીર્થકર ભગવંતનો જન્મ થાય છે અને ધર્મ પ્રવર્તન તે ત્રીજા આરામાંજ હોય છે, જ્યારે છેલ્લા તીર્થકર ચેથા આરાની શરૂઆતમાં હોય છે અને તે પછી કેટલેક કાલ ધર્મપ્રવર્તન ચાલુ રહે છે. અવત્સર્પિણીના પહેલા બે અને છેલ્લા બે ત્રણ આરામાં ધર્મપ્રવર્તન હેતું નથી; ત્રીજા આરાના અંતભાગમાં પહેલા તીર્થકર ભગવંતને જન્મ, તેમનું ધર્મ પ્રવર્તન અને નિર્વાણ હોય છે. ચેથા આરામાં બાકીના તીર્થકર ભગવંતના ધર્મપ્રવર્તન હોય છે, જયારે છેલા મોક્ષ પ્રાપ્ત કરનાર પાંચમા આરાની શરૂઆતમાં મેક્ષે જાય છે, ઘર્મપ્રવર્તન પાંચમા આરાના અંત સુધી રહે છે,
કર્મભુમિમાંના પાંચ મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં કાલની ગણના હેવા છતાં ત્યાં કાલચક્ર નથી; ત્યાં નિરંતર અહીંના ચોથા આરાના ભાવ વર્યા કરે છે. સ્વામી સેવક, રાજાપ્રજા, ઉચ્ચનીચ આદિ ભેદભાવ, તીર્થકર, કેવળી, ચૌ પૂર્વધર, ચક્રવર્તી, વાસુદેવ, પ્રતિવાસુદેવ, બલદેવ આદિ ત્યાં નિરંતર વોછે..
