________________
| શ્રી પરમાત્મને નમઃ |
જીવ તત્ત્વ વિચાર
સાત તત્ત્વ | જીવ, અજીવ, આશ્રવ, બંધ, સંવર, નિર્જરા અને મોક્ષ એ સાત તત્ત્વ છે.?
તવ શબ્દથી વસ્તુ સમજવાની નથી; પરંતુ જીવને આધ્યાત્મિક વિકાસ સમજવા માટે તત્ત્વ એ એક શબ્દપ્રયોગ છે. દરેક તિર્થંકર ભગવંત ઉપરોક્ત તત્વની અર્થ રૂપે પ્રરૂપણા તીર્થ સ્થાપતી વખતે કરે છે અને તેમના સાક્ષાત ગણધરે તેને ઝીલી સૂત્રરૂપે આગમગ્રન્થોમાં ગૂંથે છે. સામાન્ય કેવળી માત્ર ધર્મની પ્રરૂપણ કરે છે અને તેમ કરતાં તત્ત્વને બાધ પણ આપે છે.
પુણ્ય અને પાપ એ બે તત્ત્વ ગણતાં તત્ત્વ નવ છે; પરંતુ ઉપરોકત સાત તત્ત્વમાંના આશ્રવ તત્ત્વમાં એ બેનો સમાવેશ થઇ
જાય છે.
તવ શાશ્વત છે અને તે જીનપ્રણતજ હોય છે, તેથી તેમાં વધારે કે ઘટાડે કેઈ કરી શકતું નથી; માત્ર ભવ્ય પ્રાણીના હિતને ધ્યાનમાં રાખી વિશેષ સમજ માટે તેનું જુદી જુદી રીતે પ્રતિપાદન કરી શકાય છે.
અનાદિ એવા આ વિશ્વમાં જીવ અને અજીવ એ બે તત્ત્વ તે જીવના પ્રત્યક્ષ અનુભવનો વિષય છે. પ્રાણ ધારણ કરનાર અને * ઉપયોગ લક્ષણવાળો એ જીવ છે; જ્યારે પ્રાણુડીન અને ઉપયોગ૧ જુઓ તત્ત્વાધિગમ સૂત્ર - ૨ જુઓ તસ્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અ. ૧ .૪
અ. ૨ રુ. ૮
