________________
૧૪૩
મૃષાવાદવિરમણ વ્રતઃ
પ્રમાદથી વર્તતા છવની માનસિક, વાચિક અને કાયિક પ્રવૃત્તિ દ્વારા અયોગ્ય વચને ચાર એ અસત્ય છે. જે સત્ય હેય એ બાલવું એમ નહિ, પરંતુ અસત્યથી વિરમવું એ મૃષાવાદ વિરમણ વ્રત છે. સતદ્રવ્ય યા વિષયનો નિષેધ, સદ્ભવ્ય યા વિધ્યને વિપરીત રીતે રજુ કરવો, કોઈને દુઃખ થાય તેવું નગ્ન સત્ય યા ગહિંત વચન બોલવાં આદિને આ મહાવ્રતમાં ત્યાગ હેય છે. આ વ્રત પાળનારે હિત, મિત. પ્રિય પથ્ય અને પ્રમાણપત વચન બોલવના હોય છે. અદત્તાદાનવિરમણ વ્રત
પ્રમાદમાં વર્તતા છવની માનસિક, વાચિક, અને કાયિક પ્રવૃત્તિદ્વારા બીજાની માલિકીની કોઈપણ વસ્તુ તેને આપ્યા વિના લેવી
એ અદત્તાદાન વિરમણવ્રત છે. ર માલિકની રજા સિવાય તુચ્છ વસ્તુ પણ ન લેવી તેમજ લાલચને ત્યાગ કરી સંયમ પાલન અર્થે જરૂરી વસ્તુ યાચના કરી મેળવવી એમાં અદત્તાદાનવિરમણ વ્રતનું પાલન રહેલું છે. મૈથુનવિરમણ વ્રતઃ
સ્ત્રીપુરુષના યુગલની પ્રવૃત્તિ એ મિથુન અથવા અબ્રહમ છે ? કામરાગના આવેશથી માનસિક, વાચિક અને કાયિક પ્રવૃત્તિ એ પણ મિથુન છે. વિજાતીય યુગલની પ્રવૃત્તિનો પણ આમાં સમાવેશ કરવાનો છે. આ જાતની મિથુન પ્રવૃત્તિ માત્ર પ્રમાણમાં હોય છે; તેમાં અપ્રમત્ત યોગ હોતો નથી. જેના પાલનથી સગુણ વધે એ બ્રહ્મ અને જે પ્રવૃત્તિથી દોષનું પોષણ થાય એ અબ્રહ્મ છે. પ્રમત્તદશામાં વર્તતા છવની માનસિક, વાચિક, અને કાયિક કામરાગજનિત પ્રવૃત્તિ એ મૈથુન છે અને તેને ત્યાગ એ મિથુનવિસ્મણ વ્રત છે. ૧ તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અ૦ ૭ સૂ ૯
અ. ૭ સૂ-૧૦
અ૦ ૭ સૂ-૧૧
