________________
૧ર૦
વિધિ દ્રવ્ય, દાતા અને પાત્ર એ એ વિશેષતા પર દાનના તરતમ ફળનો આધાર છે. દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ એ દરેક વિચારી પોતાના સિદ્ધાંત સાચવી કલ્પતી વસ્તુ વિવેકપૂર્વક ગ્ય પાત્રને આપવી તે વિધિ છે. કલ્પતી ન્યાયપાર્જિત વસ્તુ સ્વીકારનાર પાત્રને તેની જીવનયાત્રામાં પોષક બની તેને ગુણવિકાસનું સાધન બને તે દ્રવ્યની વિશેષતા છે. પાત્ર પ્રતિ શ્રદ્ધા, આદર, પ્રેમ,
માન અને વાત્સલ્ય સહિત ભાવપૂર્વક આપવું અને આપ્યા પછી - ખેદ ન કરે એ દાતાની વિશેષતા છે. પુરૂષાર્થ અથવા ગુણવિકાસ માટે ઉદ્યમશીલ બનવું એ પાત્રની વિશેષતા છે. આ સુપાત્ર દાન અંગે સમજવું.
ચાર પ્રકારના ધર્મમાં દાન પહેલું છે; કારણ કે તે હેલે હોવા છતાં તેમાં સુપાત્ર આદિના પિષણને અપૂર્વ લાભ અને ધનપરની મમતાને ત્યાગ રહેલ છે. દાનના પાંચ પ્રકાર છે –(૧) અભય, (૨) સુપાત્ર, (૩) ઉચિત, (૪) અનુકંપા, અને (૫) કીતિ.
મૃત્યુના ભયમાંથી પ્રાણીને બચાવવા એ અભયદાન છે. સુપાત્રદાનની વિગત ઉપર આપી છે. ઉચિત દાનમાં જ્ઞાન, દર્શન, અને ચારિત્રના ઉપકરણ આદિનો સમાવેશ થઈ શકે છે. ગરીબગુરબાને અનુકંપાપૂર્વક આપવું એ અનુકંપાદાન છે. કીર્તિ અર્થે આપવું એ કીર્તિદાન છે. બીજી રીતે દાનના ચાર પ્રકાર પણ હ્યા છે - (૧) અભયદાન, (૨) જ્ઞાનદાન, (૩) ધર્મોપષ્ટભદાન અને (૨) ઈતરદાન. જ્ઞાન ભણવાનું સ્થાન, પુસ્તક, નવકારવાળી આદિની સગવડ કરવી એ જ્ઞાનદાન છે. ધર્મનિર્વાહ અથે સાધુ શ્રાવકને અન્ન, વસ્ત્ર, પાત્ર, દવા આદિ આપવાં એ ધર્મોપષ્ટભદાન છે. અનુકંપા, કીર્તિ, આચિત્ય આદિ અન્ય પ્રકારે કરાતું ઇતરદાન છે. શીલઃ
શીલના બે પ્રકાર છેઃ (૧) દેશતઃ, અને (૨) સર્વતઃ બ્રહ્મ અથવા મૈિથુન ત્યાગ એ શીલ છે. સ્વદાર સંતોષ, પરસ્ત્રીત્યાગ, પર્વ
