________________
૧૦૨
બની શકતા નથી, માત્ર કેવલજ્ઞાન એ એકજ જ્ઞાનપ્રકાશમાં કાર્યકર બને છે એ બીજા મતનું પ્રતિપાદન છે. ત્રણ અજ્ઞાનઃ
મિથ્યાજ્ઞાન, અસમ્યગજ્ઞાન, અજ્ઞાન એ સમાનાર્યક શબદે છે. ઉન્મત મનુષ્ય સારાસાર, હિતાહિત, હેયય, ઉપાદેય આદિને વિવેક કરી શકતા નથી તેમ મિથ્યાત્વના કારણે મિથ્યાદ્રષ્ટિ (અજ્ઞાન) જીવ પણ આત્મહિત અને આત્મઅહિત વચ્ચેનો વિવેક કરી શકતો નથી. તે જીવ આત્મહિતની અવજ્ઞા-અવગણના કરતા હોવાથી તેવા છવના મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ દરેક અજ્ઞાન કેટીના લેખાય છે. મન:પર્યાય જ્ઞાન અજ્ઞાન કેટીમાં આવતુ નથી; કારણકે તેને અધિકારી સંયત મનુષ્યજ હોય છે કે જે સમ્યગદષ્ટિ છવજ હોય છે.
આનું કારણ એ છે કે મિથ્યાદષ્ટિજીવ મોહથી મૂઢ બનેલ હેય છે તેથી પોતાનાં તે તે જ્ઞાનનો ઉપયોગ આત્માના મૂળ ગુણ
એવા દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર, તેની શુદ્ધિ અર્થે કરવાના બદલે પિતાનાં સાંસારિક સુખના પોષણ અથે અર્થાત સંસાની ઘટમાળ વૃદ્ધિ અર્થે કર્યો જાય છે. આ કારણે આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિ મિથ્યાદષ્ટિના ગમે તેવા વિશાલ જ્ઞાનને પણ અજ્ઞાન ગણે છે અને સમ્યકદષ્ટિના અલ્પજ્ઞાનને પણ જ્ઞાન ગણે છે, કારણ કે તે પોતાના જ્ઞાનને ઉપયોગ આત્મગુણના પોષણ અને શુદ્ધિ અર્થે કરે છે. સમ્યગશનઃ
અનાકાર ઉપગ રૂપે દર્શન અને સમ્યગદર્શન એ બન્ને જુદા વિષે છે. દ્રવ્ય યા વિષયને તેના સાચા સ્વરૂપે જાણવા અને ઓળખવાની દૃષ્ટિ, નિવિક૯પ દષ્ટિ અથવા શ્રદ્ધા એ સમ્યગદર્શન છે. “તરવાઈબ્રદ્ધા સાર્જન' અર્થાત દ્રવ્ય યા વિષય તેને જે ૧ જુઓ તસ્વાર્થીધિગમ સૂત્ર અ.૧ યુ-૩૨, ૩૩
અ૦૧ સુ-૨
