________________
ગુણસ્થાનઃ
અવ્યવહાર રાશિના જીવની સ્વકાસ્થિતિ તેમજ મિથ્યાત્વની રિથતિની ગણના કરવામાં આવતી નથી; વ્યવહાર રાશિમાં આવેલ જીવની સ્વકાસ્થિતિ અને મિથ્યાત્વની સ્થિતિની ગણના થાય છે. આમાં પણ સંજ્ઞી જીવના મિથ્યાત્વની સ્થિતિની ગણના મુખ્ય બને છે; કારણ કે તેને સુકૃતબંધને અવકાશ હોય છે.
જીવને હેતા કર્મબંધના પાંચ હેતુ-કારણ છેઃ (૧) મિથ્યાત્વ, (૨) અવિરતિ, (૩) પ્રમાદ, (૪) કષાય અને (૫) યોગ. ૧ જીવ જેમ જેમ એ દરેકને જે જે પ્રમાણમાં ક્રમશઃ તજતો જાય છે તેમ તેમ તેને વિકાસ થતું રહે છે. આ સ્થિતિની સમજ સાર આપણે ગુણસ્થાનનો વિચાર કર રહે છે.
પૂર્વ પ્રાપ્તગુણને ક્રમશઃ વિકાસ અથવા જીવના આધ્યાત્મિક વિકાસનો ક્રમ એ ગુણસ્થાન છે.
ગુણસ્થાન ચૌદ છેઃ- (૧) મિથ્યાત્વ, (૨) સાસ્વાદન, (૩) મિત્ર-સામ્ય મિથ્યાદ્રષ્ટિ, (૪) અવિરતસમ્યગદ્વષ્ટિ, (૫) દેશવિરત, (૬) સર્વવિરત–પ્રમત્તસંયત, (૭) અપ્રમત્તસંયત, (૮) અપૂર્વકરણ, (૯) અનિવૃત્તિ બાદર, (૧૦) સૂક્ષ્મસંપાય, (૧૧) ઉપશાંતોહ, (૧૨) ક્ષીણમેહ, (૧૩) સોગીકેવલી, અને (૧૪) અગીવલી. મિથ્યાત્વઃ
મિથ્યાત બે પ્રકારના છે -(૧) અવ્યક્ત અને (૨) વ્યક્ત.
મિથ્યાત્વમેહનીય કર્મના ગાઢ ઉદયરૂપ અવ્યક્ત મિથ્યાત્વ છે; અસંશો જીવને આવું અવ્યકત મિથ્યાત્વ હોય છે. ૧ જુઓ તસ્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અ૮ સૂ૦૧ ૨ , ગુણસ્થાનકમારોહ સૂ૦૧ ગા. ૨ થી ૫
