________________
અવગ્રહ છે. આવા પ્રત્યક્ષ સંબધ અન્યકતતમથી શરૂ થઇ તેની માત્રા વધતાં વધતાં અવ્યકતતર થતાં અટકે છે કે જ્યાં તેને આ કંઇક છે' એવુ ભાન થાય છે. નામ, જાતિ આદિની કલ્પના રહિત દ્રવ્ય યા વિષયના પર્યાયનું ભાન-જ્ઞાન એ વ્યંજન અવગ્રહ.૧
ઉપરાકત વ્યંજન અવગ્રહ પછી તેને ઇન્દ્રયદ્વારા અર્થાવગ્રહ થાય છે. વ્યંજન અવગ્રહ દ્વારા થયેલ આ કાંઈક દ્રવ્ય યા વિષયના પર્યાય છે એવું ભાન–જ્ઞાન એ અર્થાવગ્રહ છે. અપ્રાપ્યકારી ઈન્દ્રિય (ચક્ષુ અને મન) દ્વારા વ્યંજન અવગ્રહ હોતા નથી; એ ખે ઇન્દ્રિય દ્વારા સીધેાજ અર્થાવગ્રહ થાય છે. ૨
૯૪
૧
ર્
દ્રવ્ય યા વિષયના પર્યાય અને પ્રાપ્યકારી ઇન્દ્રિય એ એને પ્રત્યક્ષ (સીયેા) સબંધ વ્યંજન અવગ્રહમાં આવશ્યક છે જ્યારે અર્થીગ્રહમાં અપ્રાપ્યકારી ઇન્દ્રિય માટે તેમ નથી; યેાગ્ય સન્નિધાન (ક્રિયા) દ્વારા અપ્રાપ્યકારી ન્દ્રિય ( ચક્ષુ અને મન) દ્વારા સીધે। અર્થાવગ્રહ હાય છે. આમ પ્રાપ્યકારી ચાર ઇન્દ્રિય (સ્પર્શન, રસન, ધ્રાણુ અને શ્રોત્ર) દ્વારા વ્યંજન અગ્રહ અને પ્રાપ્યકારી અને અપ્રાપ્યકારી એમ છ ઇન્દ્રિય દ્વારા અર્થાવગ્રહ એમ અવગ્રહના દશ પ્રકાર છે.
અવગ્રહ દ્વારા કરેલ દ્રવ્ય યા વિષયને નિર્ણય કરવા કરાતા હાપેાહ યા ચિંતન કરતાં પૃથક્કરણ દ્વારા નિણૅય તરફને વળાંક એ ઇહા છે. પાંચ ઇન્દ્રિય અને મન એ છ દ્વારા અવગ્રહ કરેલ વિષય યા દ્રવ્ય અંગે શ્રૃહા હેાવાથી તેના છ પ્રકાર છે.
હા દ્વારા કરેલ પૃથક્કરણના પરિણામે કરાતા અંતિમ નિય એ અવાય-અપાય છે; પાંચ ઇન્દ્રિય અને મન એ છ દ્વારા અવગ્રહ અને ઈહા કરેલ વિષય યા દ્રવ્ય અંગે તે હોવાથી તેના છ પ્રકાર છે.
જુએ તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અ૦૧ સૂ૦૧૮
""
""
1
અ૰૧ સ્૦૧૭-૧૮-૧૯
