________________
પ્રસ્તાવના
એશિયાખંડ એ ધર્મસંસ્કારની જનની છે, જૈન પછો હિંદુ અને બૌદ્ધ એ ધર્માં ભારતમાં જન્મ્યા અને વિસ્તર્યાં. મુસલમાન ધર્મ અરબસ્તાનમાં, જરથાસ્ત ધર્મ ઈરાનમાં અને ખ્રિસ્તી ધમ ઇઝરાયેલમાં જન્મ્યા અને વિસ્તર્યાં. ગ્રીક તત્ત્વવેત્તા એરિસ્ટોટલ અને પ્લેટા એ બનેને હિંદના પ્રચલિત ધર્મોમાંથી પ્રેરણા મળી હૈાવાને સંભવ પ્રતિહાસ પણ સ્વીકારે છે.
હિંદુ ધમ વૈદિક સસ્કૃતિના અને જૈન તેમજ બૌદ્ધ એ એ ધ શ્રમણ સંસ્કૃતિના ઘોતક છે.
દરેક ધર્મ પોતપેાતાની આગવી રીતે પ્રચાર કર્યો છે. દરેક ધર્મને પોતપેાતાના એવા મૌલિક આદ્ય ગ્રંથ પણ છે; આમ છતાં આધ્યાત્મિક કહી શકાય તેવું સાહિત્ય હિંદના પ્રત્યેક ધર્મના મુકાબલે હિંદ બહારના ધર્મોમાં ખાસ જણાતું નથી, હિંદુ ધર્મના વેદ, પુરાણ, સ્મૃતિ, શ્રુતિ, રામાયણ, મહાભારત. યોગશાસ્ત્ર આદિ અને ઔદુ ધર્મના ધમ્મપદ, વિનયપિટ્ટક આદિ શાસ્ત્ર ગ્રંથા છે, જયારે જૈન ધર્મને પોત પોતાના આગમ ગ્રંથા ઉપરાંત જુદા જુદા વિષયના વિસ્તૃત સાહિત્ય ગ્રંથો છે.
જૈન ધર્મ વિષયક સાહિત્યમાં જે વિશેષતા છે તે તેના જીવ, અવ અને કમ અંગેના વિષયા ૫૨ની સમ સૂક્ષ્મતર સુક્ષ્મતમ વિચારાની તલસ્પર્શી ચર્ચા કરતા તેના સાહિત્યને આભારી છે. આ પ્રકારનું સાહિત્ય ઢાષણુ અન્ય ધર્મ પાસે પ્રમાણમાં અતિ અલ્પ છે એ નિર્વિવાદ વાત છે.
જેનેએ દાન, શીલ, તપ અને ભાવ એ ચાર પ્રકારના ધર્મને નિરતર સન્માન્યા છે. ધનમાં સંપત્તિયાગ, શીલમાં
