________________
૧૬૭
સગી કહેવાય છે. આ ગુણસ્થાને જીવને ધ્યાન હોતું નથી, પરંતુ ધ્યાનાંતરિક એવી અવસ્થા હોય છે.
યથાખ્યાત ચારિત્રના બે પ્રકાર છેઃ (૧) છદ્મસ્થવીતરાગ અને (૨) સર્વજ્ઞવીતરાગ. ઉપશમક જીવને-અગિયારમા ઉપશાંતમોહ ગુણસ્થાને અંતમુહૂર્ત સ્થિતિનું એવું છઘWવીતરાગચારિત્ર હોય છે; જ્યારે ભપક જીવને બારમા ક્ષીણમેહ, તેરમાં રોગી અને ચૌદમાં અયોગી એ એ ગુણસ્થાને અનંતસ્થિતિવાળું સર્વજ્ઞવીતરાગ ચારિત્ર હાય છે.
આવા સગીવલીના બે પ્રકાર છેઃ (૧) તીર્થકરનામકમવાળા અરિહંત અને (૨) સામાન્યકેવલી.
સામાન્ય કેવલી ધર્મોપદેશ આપતા તત્ત્વબોધ કરે છે અને ભવ્ય છોને તારે છે; જ્યારે તીર્થકર એવા અરિહંતની કેટલીક વિશેષતા હોય છે. તીર્થંકરનામકર્મના વિપાક અનુભવતા અરિહંત પ્રથમ દેશના આપી ગણધર સહિત ચતુર્વિધ સંઘની સ્થાપના કરે છે કે જે તીર્થ કહેવાય છે.
તીર્થકર એવા અરિહંત ભગવંતને આઠ મહાપ્રાતિહાર્ય, ચેત્રીશ અતિશય અને વાણુને પાંત્રીશ ગુણ હોય છે; ૧ એટલું જ નહિ પરંતુ જઘન્યથી એક કટાકેટી દેવો તો તેમની સેવાસુશ્રુષા કરવા તત્પર હેય છે.
જન્મથી ચાર, ઘાતકર્મના ક્ષયથી અગિયાર અને દેવકત ગણીશ એમ ત્રીશ અતિશય છે. જન્મથી હોતા ૪ મૂળ અર્તિશય આ પ્રમાણે છેઃ (૧) મેલ, પ્રસ્વેદ અને રોગરહિત દેહ, (૨) દૂધ જેવા ઉજજવલ રંગના લેહી અને માંસ, (૩) ચર્મથી અગોચર એવી આહાર-નિહાર પ્રવૃત્તિ અને (૪) કમલસદશ સુગંધવાળે શ્વાસોશ્વાસ, ૧ જુઓ પરિશિષ્ટ નં. ૭
