________________
(ચારેય દિશામાં) અસંખ્યાત લાખ યોજનને છે; તેમાં અસંખ્યાત દ્વીપ સમુદ્ર અનુક્રમે વર્તુલાકારે આવેલા છે. તે સૌની મધ્યમાં જંબૂદ્વીપ અને છેલ્લે સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર છે. જંબૂદીપ મધ્યમાં હાઈ ગોળ અને સપાટ છે; જયારે બાકીના સમુદ્ર દ્વીપ સમુદ્ર ચૂડીના આકારે. ગળ છે. જબુદ્વીપ :
જંબુકીપને વ્યાસ પ્રમાણાંગુલના માપે ૧,૦૦,૦૦૦ જન છે; તેની પછીના સમુદ્ર, દીપ, સમુદ્ર અનુક્રમે બમણું બમણું વિસ્તારના છે. જે બુદ્દીપની મધ્યમાં મેરૂપર્વત છે.૧ અહીદ્વીપ અથવા મનુષ્યલોકઃ
૧,૦૦,૦૦૦ જનના જંબૂદીપની આસપાસ ૨૦૦,૦૦૦ એજન ને લવણસમુદ્ર, લવણસમુદ્રની આસપાસ ૪૦૦,૦૦૦ જનનો ધાતકીખંડ, ધાતકીખંડની આસપાસ ૮૦૦,૦૦૦ યજનનો કાલેદધિ સમુદ્ર અને કાલેદધિ સમુદ્રની આસપાસ મધ્યમાં માનુષોત્તર પર્વત ધરાવતે એવો ૧૬૦૦,૦૦૦ એજનનો પુષ્કરવરદીપ છે, તેમાં બીજી બાજુના લવણસમુદ્રના ૨૦૦,૦૦૦ ધાતકીખંડના ૪૦૦,૦૦૦ કાલેદધિ સમુદ્રના ૮૦૦,૦૦૦ ઉમેરતાં ૪૫૦,૦૦૦ જન વિસ્તારનો (અઢીદીપ) મનુષ્યલક થાય છે. બંને બાજુના ૧૬૦૦,૦૦૦ એજન ના પુષ્કરવરદીપ વચ્ચે ભાષાતર પર્વત છે, તેનાથી અર્ધ અર્ધ પુષ્કરવરદીપ જુદો પડે છે. આ સમગ્ર પુષ્કરવરદીપ પછી પણ સમુદ્ર, દ્વીપ, સમુદ્ર, દીપ એ અનુક્રમે બમણું બમણું વિસ્તારે છેલ્લા. સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર સુધી આવેલા છે.
પુષ્કરવરદીપના ત્રણ ભાગ છેઃ (૧) અર્ધપુષ્કરવરદીપ (૨) માનુત્તરપર્વત અને (૩) શેષપુષ્કરદીપ. ઉપરના જંબૂઢીપ ' ધાતકીખંડ, અને અધપુષ્કરવઠપ તેમાંના લવણ અને કાલેદ સમુદ્ર
૧ જુઓ તત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અ૩. સ ૭, ૮, ૯
