________________
આખ્યામાં પ્રીતિ રાખવી, સામાન્ય હસવું, હાંસી કરવી આદિ હાસ્યના રૂપાંતર છે.
ઇષ્ટ વિષયની પ્રાપ્તિ, અનિષ્ટ વિષયનો વિયોગ, આત્મશ્લાધા, અતિવર્ષના નિમિત્ત એ વિગેરેમાં હતી જીવની રૂચિ-પ્રીતિ એ રતિ છે.
અનિષ્ટ વિષયની પ્રાપ્તિ, ઇષ્ટ વિષયને વિયોગ આદિ કારણે ઉદ્ભવતો ખેદ, ધર્મકાર્યમાં હતો ઉગ, ચિત્તના ચંચળભાવ, ધર્મધ્યાનને અનાદર વિગેરે અરતિ છે.
સ્વજનના વિયોગનો શોક, અતિશોક-સંતાપ, અનિષ્ટ પ્રાપ્ત થતાં તેમાંથી છુટવાની તમન્ના (અધૂર્ય), અતિશેકથી પિતા ઉપર ગુસ્સો, અ૫રૂદન, ઉઝરૂદન, આપઘાતની ભાવના આદિ શોક છે.
નિ:સત્વતાના કારણે અકસ્માત ભય, ચોર આદિને ભય, દીનતા, હિંસક પશુને ભય, ભૂતનો ભય આદિ ભય છે.
દુર્ગધી મડદાં, મેલાં વસ્ત્ર, મેલાં શરીર, અનિષ્ટ પદાર્થો આદિનાં દર્શન થતાં આંખ મીંચવી, મુખ ફેરવવું, મુખ મરડવું, નાકપર હાથ દેવો વગેરે જુગુપ્સા છે.
વેદ એ ચિન્હ છે; તેના બે પ્રકાર છેઃ (૧) દ્રવ્ય અને (૨) ભાવ. - વેદ ત્રણ છેઃ (૧) પુરૂષદ, (૨) સ્ત્રીવેદ અને (૩) નપુંસકવેદ. પુરૂષચિન્હ એ દ્રવ્ય અને સ્ત્રીસંસર્ગની ઈચ્છા એ ભાવ પુરૂષદ છે. શ્રીચિન્હ એ દ્રવ્ય અને પુરૂષસંસર્ગની ઇચ્છા એ ભાવ સ્ત્રીવેદ છે. કેટલાંક પુરૂષના અને કેટલાંક સ્ત્રીના એ પ્રકારના ચિન્હ એ દ્રવ્ય અને પુરૂષ તથા સ્ત્રી એ બંનેના સંસર્ગની ઈચ્છા એ ભાવ નપુંસકવેદ છે.
નારક અને દરેક સંમૂછિમ છવ નપુંસક હોય છે. ૧ દેવો નપુંસક હેતા નથી; ૨ એટલે દેવેમાં પુરૂષ અને સ્ત્રી એ બે વેદ ૧ જુઓ તસ્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અ૦ ૨ સૂ૦૫૦ ૨ ) , અ૦ ૨ સૂ૦૫૧
