Book Title: Devendra Narkendra Prakaranam
Author(s): Munisundarsuri
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002260/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namaH zrI guru premasUraye. zrImanmunisuMdarasUrikRtavRtiyutaM devendra.- nrkendrprkrnnm| -: prakAzaka : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, bIjo bhoIvADo, bhulezvara, muMbaI - 400 002 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namaH zrI guru premasaraye. zrImanmunisuMdarasUrikRtavRtiyutaM devendr-nrkendrprkrnnm| -: prakAra :zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa -7, jojo bhoIvADo, mulevara, muMbaI-400.02. vikrama saMvata 2045 vIra saMvata 2515 mUlya ru. 32 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ davya sahAyaka parama pUjaya vairAgyavAridhi sva.AcAryadeva zrImad vijaya yazodevasUri mahArAja sAhebanA paTAlaMkAra prazAntamaMta mAcAryadeva zrImad vijaya ghanapAnasurI mahArAja sAhebanA mANAvartI sva.pravatanI zrI rAjanAthIjI mahArajanA saMyama, tapa, svAra kalyANanI dIrdhakAlina ArAdhanAnI anumodanArthe teozrInA ziSyAma pUjaya sadhvIjI, zrI gIjI mahArAja, pUjaya sAdhvIjI zrI vinayapabhAthIjI mahArAja, pUjaya sAdhvIjI zrI vasaMtaprabhAthIjI mahArAja, pUjaya sAdhvaja garamALAthIja mahArAja tathA pUjaya sAdhvIjI zrI yazodharAthIjI mahArAja. AMdanI preraNAthI zrI kanyAzALA jaina zrAvikA upAzrayamAM (rajana vihAra) sva.pUjayazrInI nizrAmAM thayelA cAtumasomAM thayela jJAnanadhamAMthI A graMthanA prakAzananI saMpUrNapaNe lAbha levAmAM Avela che. enI ame bhUrI bhUrI anumodanA karIe chIe. - lI. zI jinazarana mAradhanA TrasTa -: prakAzakIya H- zI munidararAri mahArAja phata TIDA sahIta '' devendra narakendra prakaraNa'' ne ame sAnaMde prakAzita karIe chIe. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa prakaraNa ''vimAna prajJapti-naraka viSukata vagere prakIrSaka (pannA) nA AdhAre koI pUrvAcArya bhagavata racyuM che. racaMyatAnA nAmano ullekha prApta thaI zakayo nathI. nAmane anusAra prastuta graMthamAM narakAvAsonuM, devAvAsonuM varNana che, paNa sAthe sAthe nArakI ane devalokanI bIjI paNa aneka vAto prastuta graMthamAM saMgrahIta che. A graMtha atyaMta prAcina che. - tenA upara pUjayapAda punarudarasUrI mahArAje TIkA paNa saMvata 1168 nI sAlamAM racela che. Ama AjathI lagabhaga 877 varSa pUrve racAyela A TIkA sahIta prastuta gradhanuM saMzodhana saMpAdana pUjayapAda caturavaya mahArAje karI, zrI mAtmAnaMda jaina sabhA taraphathI saMvata 1916 mAM prakAzita karela che. 69 varSa pUrve prakAzita thayela A 2dha paNa aMtarNa thaI gayo che tethI sapAdaka pUjayazrInA upakArane cAMda karavA pUrvaka tathA prAcya prakAzaka saMsthA pratye kRtajJatA bhAva pradarzita karavA pUrvaka ame AnuM prakAzana karI rahayA chIe. prakaraNanA abhyAsI sAdhu-sAdhvIjIne A graMtha dhaNoja upayogI che. prAkRta saMskRtanA jJAtA zrAvaka zravaDAone paNa lAbhadAyI che. AvA prakaraNanA abhyAsathI vairAgya dUDha bane che ane apUrva kanarjarAnI prApti thAya che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjayapAda kalikAlakalpataru sidhdhAtamahodadhi sva. AcAryadeva zrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjanI divya kRpAthI teozrInA paTAlakAra vardhamAna tapanadha nyAya vizArada AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnurizvarajI mahArAjanA zubha AzIrvAdathI tathA teozrInA ziSyaratna, samatAsAgara, cArasaMnidhi panyAsajI zrIpadamAvajayajI gaNivaryanA ziSyaratna pUjaya AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUri mahArAja sAhebanI preraNAthI cAlatA mRtabhakitanA kAryomAM vizeSa pragati thatI rahe eja zubhAbhilASA. lI.jinazAsana mArAdhanA TrasTa - TrasTImAM caMdrakumAra bI. jarIvALA lalitabhAI Ara. koThArI navinacaMdra bI. zAha paMDarIka e. zAha : prApti sthAna :(1) prakAzaka (2) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa (1) C/o. sumatilAla uttamacaMda mAraphatIyA mahetAno pADo, goLazarI, pATaNa 384 265 (u.gu.) (11) c/o dipaka araviMdalAla gAMdhI - ghI kAMTA, vaDaphaLIyA, rApurA, vaDodarA (3) mULIbena abAlAla ratanacaMda jaina dharmazALA, sTezana roDa, vIramagAma. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaghAta. * jo ke saMskRta prAkRta Adi zAstrIya bhASAnA pragaTa thatA - zenI prastAvanA saMskRtamAM lakhavAno bahudhA praghAta che. paraMtu che badalavAnAM keTalAMka kAraNe anubhavamAM AvatAM jAya che jemake - "1 viSayane jANanAra paNa zAstrIyabhASA na jANanAra ke te te bhASAnA graMthanI hakIkta prastAvanA dvArA paNa meLavI zaktA nathI. 2 bahudhA saMskRta bhASAmAM lakhAtI prastAvanAe zabdADaMbaravALI hoI vastuzAnamAM ochI ja madada kare che. khAsa karI jaina samAjanA sAhityamAM A deSa jaNAyA sivAya raheto nathI. e vAta satyapremIne te dIvA jevI che. 3 game tevA mahatvapUrNa viSanA zAstrIya graMtha tarapha kene AkarSita karavAnuM sAdhana teo samakSa mAtRbhASAmAM te te zenI mAhitI ApavI teja che. 4. A sAhitya-prakAzananA pUra jamAnAmAM sAdhAraNa niyama prastAvanA dvArA graMthanI mAhitI meLavavAne thaI paDe che. te vakhate pracalita bhASAmAM lakhAela prastAvanAdi saMskRta bhASAnA ochAmAM ochA abhyAsI ke sarvathA anaabhyAsI sudhAMnI jijJAsA tRpta karavAmAM sahAyaka thAya e dekhituM che. 5 prastuta graMtha jevA prAkaraNika graMthonA abhyAsI meTe bhAge sAdhu sAdhvI agara jaina mAtra hoya che. temAM paNa zAstrIya bhASAnuM uMDuM jJAna bahuja cheDAne hoya che. AvI paristhitimAM chapAela gaye mAtra bhaMDAranA alaMkAre ja bane che. eTale praca. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lita bhASAmAM lakhAela prastAvanA Adi hAya teA ekavAra pustaka hAthamAM AvyA pachI khIlakula upekSAtA naja thaI zake ane pariNAme mULa graMtha tarapha rUci AkarSAya." ityAdi kAraNa upara vicAra karI atyAra sudhInI amArI cAlu paddhati badalI .mAtRbhASAmAMja prastAvanA ke viSayAnukramaNikA ApavAnA ame vicAra karI che. mUlagrantha--prastuta pustaka devendranarakendraka nAmanuM prakaraNa che, je AryA--padmamaya che. tenI kula gAthAe 378 che. bhASA prAkRta ane sarala hAi sutreAdha che. viSaya enA deva ane narakanAM mukhya sthAnA je ke anukrame vimAna ane narakAvAsanA nAmathI eLakhAya che te che. mAtra mukhya sthAneAnu ja nahIM paNa deva ane nArakI sAthe sa`khaMdha dharAvatA bIjA aneka viSayA A graMthamAM carcelA che. je viSaye bahudhA bIjA kAi paNa graMthamAM adyApi jovAmAM AvyA nathI. viSayanI mAhitI mATe vAcake viSayAnukrama tarapha draSTi pheravavI. viSayanI STie A graMtha tadna apUrva che. kAraNa A prakaraNamAM carcAela viSaya bahudhA maMga ke upAMgamAM STigocara thato nathI. eTalu ja nahI paNa zrImAn jinabhadragaNi samAmaNu kRta saMgrahaNInI TIkAmAM zrImAn malayagirisUrie ane bIcandrIya saMgrahaNInI TIkAmAM maladhAragacchIya zrIdeva - dRSTie prastuta prakaraNanI aneka gAthAo prasa Mge prasa Mge vayapuSTiarthe udhRta karelI che. A graMtha be vibhAgamAM vibhakta ele che temAM AdithI 127 gAthAmAM narakendra ane 128 thI 378 sudhImAM deveMdraka che. AdhAra--prastuta graMthamAM varNavela viSaya aMga-upAMgamAM anudhA upalabdha nathI e sAMbhaLatAM ja prazna thAya che ke tyAre A graMtha zAnA AdhAre racAyA ? tenA uttara TIkAkAra pAte ja Ape Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. te kahe che ke-vimAnaprajJapti-naravibhakti Adi prakINa - kanA uddhAra rUpe prastuta graMthanI racanA thaI che. je ukta mahAna graMthAmAM praveza karavA mATe upayAgI che. A sthale prazna thAya che ke te AdhArabhUta vimAnaprajJapti ane naravibhakti e e prakIkA kayAM ? te upalabdha che agara kayAMie tenA ullekha maLe che ? AnA uttara e che ke-e e prakI keAnuM nAma prastuta prakaraNanI TIkA sivAya anyatra jovAmAM AvyuM nathI. zrImAn malayagirisUrie ane zrIdevabhadrasUri sudhAM pote peAtAnI sa MgrahaNInI TIkAmAM deve dranarakeMdra prakaraNa jovAnI ja bhalAmaNa kare che. kayAMIe ukta be prakI keAnA ullekha karatA nathI. prastuta prakaraNanA TIkAkAre enA AdhAra tarIke ukta be prakI ka AdinA ullekha karyo che. te khAkhatamAM temane kAMi pramANu maLelu hAvu joie. game tema hoya . paNa atyAre te prakIrNa ka upalabdha nathI. nadIsUtra ane pAkSikasUtramAM ceArAsI 84 AgamonAM nAme che. jemAM kSullikA vimAnapravibhakti ane mahatI vimAnapravibhakti e be nAme maLe che. saMbhava che ke prastuta '-bahuvuddhibodhyavimAnaprajJapti-narakavibhaktiprabhRtiprakIkazrutAvadhAraNapravarAntaH karaNAnavalokyaidaMyugIna mAnavAMstadanujighRkSayaiva taduddhArabhUtaM devendranarakendrakAkhyaM prakaraNaM - " iti devendranara kendrakaprakaraNavRtti pRSTha- 1 / pRSTha 62 / 2 " avidhamAnasayaM mayaMta, tenA--sAmAyaeN caNavomttho 2 vaMdaNayaM 3 paDikkamaNaM 4 kAussaggo 5 paJcakkhANaM 6 | ukkAliaM bhagavaMtaM taMjahA - dasaveyAliyaM 1 kappAkappiyaM 2 cullakappiyaM 3 mahAkappasuyaM 4 ovAiyaM 5 rAyappa seNaiyaM 6 jIvAbhigamo 7 pannavaNA 8 mahApaNNavaNA 9 naMdI 10 aNuaMgadArAI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakaraNanA AdhArabhUta ukta be prakIrNa ke paikI vimAna prApti naMdI ane pAkSikasUtramAM ullikhita te be pravibhaktiomAMthI ekAda hoya, paNa AzcaryanI vAta che ke A be sUtromAM ullikhita AgamanAmAvalImAM nararmavibhakti nAma maLI AvatuM nathI. 11 devidatthao 12 taMdulaveyAliyaM 13 caMdAvijjhayaM 11 pamAyappamAyaM 15 porisImaMDalaM 16 maMDalappaveso 17 gaNivijA 18 vijAcAraNaviNicchI 19 jhANavibhattI 20 maraNavibhattI 21 AyavisohI 22 saMlehaNAsuyaM 23 vIyarAgasuyaM 24 vihArakappo 25 caraNavihI 26 AurapaJcakkhANaM 27 mahApaJcakkhANaM 28... / kAliyaM bhagavaMtaM taMjahA- uttarajjhayaNAI 1 dasAo 2 kappo vavahArI 4 isibhAsiAI 5 nisIhaM 6 mahAnisIhaM 7 jaMbuddIvapannattI 8 sUrapannattI 9 caMdapannattI 10 dIksAgarapannattI 11 khur3iyAvimANapavibhattI 12 mahalliyAvimANapavibhattI 13 aMgacUliyAe 14 vaggaliyAe 15 vivAhacUliyAe 16 aruNovavAe 17 varuNAMvavAe 18 garulovavAe 19 dharaNovavAe 20 vesamaNovavAe 21 velaMdharovavAe 22 deviMdovavAe 23 uTThANasue 24 samuTThANamue 25 nAgapariyAvaNiyANaM 26 nirayAvaliyANaM 27 kappiyANaM 28 kappavADi siyANaM 29 puphiyANaM 30 pupphacUliyANaM 31 vahiANaM 32 vahidasANaM 33 AsIvisabhAvaNANaM 34 diTThIvisabhAvaNANaM 35 cAraNasumiNabhAvaNANaM 36 mahAsumiNabhAvaNANaM 37 teyaganisaggANaM 38.............. ............ / duvAlasaMgaM gaNipiDagaM bhagavaMtaM taMjahA-AyAro1 sUyagaDA 2 ThANaM 3 samavAo4 vivAhapannattI 5 nAyAdhammakahAo 6 uvAsagadasAo7 aMtagaDadasAo 8 aNuttarovavAiyadasAo9 paNhApAgaraNaM 10 vivAgasuyaM 11 diTThIvAo 12 // " iti mudritasaTIkapAkSikasUtre / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka-prastuta prakaraNanA kartA keNa hatA ? te saMbaMdhamAM kaI paNa sthaLe pramANa maLI AvatuM nathI. A prakaraNanA TIkAkAra sudhAM Ane ciraMtana AcAryanI kRti tarIke oLakhAve che. ciratanAcArya game te hoya paNa te bahu prAcIna levA joIe. ane teo pUrvadhara yA te vizeSa Agamasa hovA joIe. TIkA ane TIkAkAra-prastuta prakaraNa upara be TIkAo lakhAyAnI sAbitI maLI Ave che. jemAMnI eka TakA zrImAna malayagirisarie karelI je atyAre upalabdha thatI nathI. tene ullekha svayaM zrI saMlayagiri mahArAje zrImAnuM jinabhadvagaNikSamAzamaNuviracita saMgrahaNInI TIkAmAM karelo che. bIjI TIkA mULagraMtha sAthe ja mudrita karavAmAM AvI che, je ativistRta ke atisaMkSipta nathI. jo ke gAthAonI vyAkhyA bahudhA chAyA rUpe jaNAya che paNa te sakAraNa che. prastuta prakaraNamAM aneka viSaye hoI eka viSaya upara jyAre ghaNI gAthAo hoya tyAre te dareka gAthAnuM saMkSipta artha kathana karI viSaya samApta thatAM tene saghaLo bhAvArtha eka sAthe kahI devAnI prAcIna ane punarUkti vinAnI paddhati svIkArAelI che. TIkAnI bhASA ane paddhati suMdara che. A TekAnA kartA zrImAna municaMdrasUri che. jemanI oLakhANa nIce pramANe che. . (4) bhagavAna zrI mahAvIrasvAmithI 20 varSa pachI 16 mI pATe eTale vikramanI bIjI sadImAM dazapUrvadhara zrI vaja. 1" vRttAdInAM ca pratipRthivi parimANaM devendranarakendra prapacitamiti neha bhUyaH prapaJcate, granthagauravabhayAt / " iti mudritasaMgrahaNITIkA 263 tamagAthAvRttau pRSTha-106 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAminA praziSya zrI caMdrasUri dvArA prasiddha thayela caMdrakulamAM anukrame 34mI pATe zrI udhotanasUri thayA. temanA hAthe vikamanI dazamI sadImAM vaDagaccha (vRhadaga7) nI sthApanA thaI. A gacchamAM prastuta prakaraNanI TekAnA praNetA zrImAna municaMdrasari thayA. jemanI jAti janmabhUmi umaranuM pramANa Adi aneka bAbatamAM kAMI mAhitI maLatI nathI. paNa temane svargavAsa vikrama saMvata 1178mAM thayAnuM nizcita pramANa maLe che. temanI vidvattA 1"zrIvanasenA15ca tato baba kulAni catvAri suvistRtAni / nAgendracAndre atha nairvRtaM ca vaidhAdharaM vAdijasUrinAmA // 2 // vicitrazAkhAkulagacchamUlaM naike babhUvurguravaJca tessu| / praNamya tAn candrakule'tha sUrIn . . stavImi kazcitkramato gaNendrAn // 25 // nakhartuvarSe'tha 620 jinAdivaM sa zrIvaghraseno'dhigataH zreye'stu / zrIcandrasUrizca 16 pade tadIye'bhavadgurucandrakulasya mUlam // 26 // " . iti mudritagurvAlyAM pRsstt-3|| 2"udyotanaH sUri 34 ravadhahIna vidyAnadIvizramasindhunAthaH // 45 // caturnavatyAbhyadhikaiH zaracchataiH zrIvikramAkatriSabhiH sa sUrirAT / pUrvAvanIto viharanathA''gamayAtrAkRte tasya girerupatyakAm // 53 // TelIkheTakasImasaMsthitavaTasyAdhaH pRthostatra saH / ___prAptaH zreSThatama muhUrtamatulaM jJAtvA tadA'tiSThipat / sUrIna sauSakulodayAya bhagavAnaSTau jagustvekakaM kecid vRddhagaNo'bhavasTagaNAbhikhyastadAdi 994 svym||54||" iti mudritagurvAvalyAM pRsstth-5| 3 "aSTahayezamite1178'bde vikramakAlAhivaM gato bhagavAn / zrImunicandramunIndro dadAtu bhadrANi saMghAya // 72 // " iti mudritagurvAvalyAM pRsstth-7|| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ protA ziSya parivAra Adine vicAra karatAM ema aTakaLa thAya cha8-tamArnu paya 50-60 varSayI sAdhuna DA .tozrI bhagavAna zrI mahAvIrasvAminI 39 mI pATe thaelA zrI sarvadevasUrithI dhuraMdhara ATha AcAryo thayA temAMthI trIjA ane 41 mI pATe AcArya thayA. - (4) zrI municandrasUri zrI vinayacaMdra vAcakanA ziSya hatA. teozrI nemicaMdrasUrine hAthe AcAryapada meLavI temanA 1 " tatrodiyAya tamasAmavasAya hetu nistArakadhutidharo bhuvnprkaashH| zrIsarvadeva iti sAdhupatinaM yasya pAdo navArka iva sanatamInaketuH // 2 // tatazca zrIyazobhadranemicandrAdayo'bhavan / aSTAvAzAgajAkArAH sUrayastuGgaceSTitAH // 3 // " iti updeshpdvRttiprshstau| - 2 " ziSyastatra babhUva sadguNanidhiH zrIsarvadevaprabhoH rUpazrIriti bhUpadavirudaH zrIdevasUriH 38 prabhuH / ... jajJe'smAnmahimodadhiH punarapi zrIsarvadevaH 39 guru - stasmAddigadviradopamAH samabhavannaSTau ca sUrIzvarAH // 11 // Ayo yazobhadraguruvitandraH 40 sUridvitIyaH kila nemicandraH 40 / tAbhyAmabhUt zrImunicandrasUriH 41 syazemuSItarjitanAkisUriH // 62 // iti mudritagurvAvalyAM pRSTha-7 // 3" uktaM ca gurubandhuvinayacandrAdhyApaka ziSyaM sa nemicandraguruH / .. yaM gaNanAthamakArSIt sa jayati municandrasUriguruH // 6 // " Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTadhara thayA hatA. teonA aneka ziSyo hatA paNa te badhAmAM vadhAre prasiddha vAdi devasUri thayA jeoe bALakALamAM paNa guNacaMdra nAmanA vidvAnano mada utAryo hate. A vAdI devasUri te che ke jeoe rAsI hajAra leka pramANu syAdvAdaratnAkara nAmane graMtha lakhe che. vAdI devasUri mAtra graMthanA ja lekhaka na hatA. teozrI vAdamAM paNa pravINa hatA tethIja teoe siharAja jayasiMhanI rAjasabhAmAM corAsI vAdiene jItanAra digaMbarAcArya zrI kumudacaMdrane vivAdamAM parAjita karela eTaluM ja nahIM paNa teoe AkhA jIvanamAM corAsI 1 " tasmAdabhUdajitadevaguru 42 garIyAn . prAcyastapaHzrutanidhirjaladhirguNAnAm / zrIdevasUriraparazca jagatprasiddho vAdIzvaro'staguNacandramado'pi bAlye // 73 // " vedamunIzamite'nde 1174 devgururjgdnuttro'bhyuditH| . zrImunicandraguroriti ziSyA bahavo'bhavan viditAH // 7 // " 2" syAdvAdaratnAkaratarkavedhA mude sa keSAM nahi devsuuriH|" iti mudritagurvAvalyAM pRSTha 7-8 // " 84 hajAra syAdvAdaratnAkara grantha huto" iti mahopAdhyAyazrIyazovijayajIpatre / 3 " yenAditazcaturazItisuvAdilolA lbdhollsnjyrmaamdkelishaalii| vAdAhave kumudacandradigambaredraH / zrIsiddhabhUmipatisaMsadi pattane'smin // 7 // " iti mudritagurvAvalyAM pRSTha8 4 " vikramAkAMt vedasaptarudra 1174 prmitrtsre| mUrisUriguNairALyA amUvana devasUrayaH // 1 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasiddha vAdamAM vijaya meLavI hatI. AcArya zrI hemacaMdra paNa vAdI devasUranuM ja paDakhuM seveluM. vAdI devasUri jevA asAdhAraNa vidvAna ziSyanA gurU hoI zrImAna municaMdrasUri 'tarka-vidyA Adi guNemAM temaja vAdalabdhimAM savizeSa gya heya te svAbhAvika che. teozrI phakta eka saivIranuM ja pANI pItA tethI teonuM vIrapAyI evuM birUda hatuM. eTaluM ja nahIM caturyutAzItimitAn yo jigAya pravAdinaH / vAdI kumucandro'pi jito yaiH so'pi lIlayA // 2 // te cAmIbaMbha aTTha 8 nava buddha 17 bhagava aTThArasa 35 jittaya / siva sAla 51 daha bhaTTa 61 matta gaMdhabdha 68 vijittaya / jittadigambara satta 75 cyAri khattiya 79 dui joia 81 / ika dhIvara 82 ika bhilla 83 bhUmipADia ika bhoia 84 / ' tA kumudacaMda iya jitta savi aNahillapuri jaba aavio| vaDagaccha tilaya pahU devasUri, kumudaha mada uttaario||1||' iti mudritopadezasaptatau pRSTha 37 / 1"iti sakalatArkikavaiyAkaraNasaiddhAntikasahRdayakavicakracakra varticAritracUDAmaNisugRhItanAmadheyazvetAmbarAdhipazrImanmu. nicndrsuuricrnnsrsiirh..............................|" iti mudritasyAdvAdaratnAkaraprathamaparicchedaprAnte pRSTha 127 / * " SaTtIparitarkakelirasiko yaH zaivavAdIzvaraM . prajJAdhAkRtavAkpatiM nRpasabhe jitvogahetvAzugaiH / pratyakSaM viduSAM cakAra vijayazrIbhAjanaM zAsanaM . banyo'sau municandrasUrisuguruH keSAM na medhAjuSAm / / 70 // " iti mudritagurvAvalyAM pRSTha-7 2 "nityaM papau kAJjikamekamambhastatyAja sarvA vikRtIzca smym| jigAya yo bhAvaripUMca so'yaM zlAghyo na keSAM municndrsuuriH||" iti kriyAratnasamuccayaprazastau pRSTha-304 / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa teo vizuddha cAritrI ane prakhara tapasvI hatA. kAraNa ke teoe AjIvana saghaLI vikRtiene tyAga karele vigere guNethI te samayamAM teo gatama tulya gaNatA. vaLI teozrIe potAnA ghaNA gurU baMdhane dIkSA ApI paThana pAThana karAvI A cAryapade sthApita karyA hatA. () zrI municaMdrasUrinI rakRtie to upalabdha che. e uparAMta bIjI kRtio hovAne ghaNe saMbhava che. teonI kRtio svataMtra ane TIkAtmaka ema be bhAgamAM vaheMcAI jAya che. . (1) svataMtra-1 aMgulasittarI 2 Avazyaka sAmati 3 vanaspatisaptati 4 gAthAkeza ya anuzAsanAMkuzaklaka, 6 upadezAmRtakula 7 upadezAmRtakulaka bIjuM 8 upadezapaMcAzikA 9 dharmopade kulaka 10 dharmopadezakulaka bIjuM 11 prANAkistuti saMskRta 12 mopadezapaMcAzikA 13ratnatrayakulaka 14 zekaharaupadezakulaka 15 samyakatpAda vidhi 16 sAmAnyaguNapadezakula 17 hitepadezakulaka 18 kAlazataka 19 maMDalavicArakulaka 20 dvAdazavarga. (2) TIkAtmaka-1 lalitavistarAkhaMjikA 2 anekAntajasauviirpaayoti tadekavAripAnAd vidhijJo birudaM babhAra / jinAgamAmbhonidhidhautabuddhiryaH zuddhacAritriSu labdharekhaH // 66 // saMvignamaulivikRtIH samastAstatyAja dehe'pyamamaH sadA yH| viddhi neyAlivRtaprabhAva: prabhAguNodhaiH kila gautamAbhaH // 6 // AnandasUripramukhA munIzvarAH . zlAghyA na keSAmiha tasya bandhayaH / ye dIkSitAH zrImunicandrasUriNA pratiSThitA pUgi = zikSita che 72 ." iti mudritagurvAvalyAM pRSTha 7 / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yapatAkApaMjikA 3 upadezapadavRtti 4 deveMdranarakendravRtti 5 dharmabIMduvRtti 6 karmaprakRtiTippana 7 sArdhazatakarNi. emanI svataMtra kRtiono viSaya natatva-AcAra ane upadeza vigere che. TIkAtmaka kRtiomAM jaina tane paNa samA veza thAya che. kAraNa ke anekAMtavAda jayapatAkA e tarka paddhatie lakhAela syAdvAdaviSayaka graMtha che. jenA upara teonI TIkA che. teozrInI kRtio saMskRta ane prAkRta gadya ane 50 ema ubhaya prakAranI che. * prastuta prakaraNanI TIkA sarala saMskRta ane gadyamAM che. A TIkA zrIcakezvarasUri Adi vidvAno dvArA pATaNamAM pramANa karAvI che. tenuM leka parimANa 2609 jeTaluM che. ane tenI racanA saMvata 1168mAM seDhaka nAmanA gRhasthanI vasatimAM thaI che. kharekhara ItihAsa kahe che ke madhyama kAlIna jaina sAhitya agara gujara sAhityanuM kendra pATaNa hatuM. " . upayogitA-je ke prastuta graMthane viSaya ApaNe mATe pakSa che paNa ApaNuM jJAna atyaMta parimita ane vizvanA eka rajakaNa puratuM paNa na hovAthI ApaNe parokSa viSayanI upekSA na 1 saMvata 1174 mAM racAelI che. 2 saMvata 1170 mAM racAelI che, 3" shriimckreshvrsuuripunggvrprkaavidshaayH|| aNahilapATakanagare vizodhya nItA pramANamiyam // 3 // pratyakSaraM nirUpyAsya granthamAnaM vinicitam / anuSTumAM sahasra dveSazatI ca navAdhike 2609 // 4 // niSpattimAgateyaM vasvaGgaharAkhyavatsare 1968 SaSThayAm / kRSNAyAM tu sahasye sohikasoDhakasatkarasatau // 5 // rti ekanAre vRttiprata -za.' Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 karI zakIe. tema karatAM ApaNe apUrNatAmAM pUrNatA mAnavAne ja DoLa karyo gaNAya. A rIte jotAM game te viSaya hoya tenuM jJAna meLavavuM ane te saMbaMdhI judI judI mAnyatAo jANI levI te vizeSa jijJAsunuM prAthamika lakSaNa hovuM joIe. svarga ane narakanI kalpanA mAtra jaina zAstramAM nathI dunIyA uparanA punarjanmavAdI dareka saMpradAye svarga ane narakanuM sAmAnya tAva svIkAreluM che. tethI te saMbaMdhInI jene mAnyatA jevA IcchanArane A graMtha khAsa upayogI che. jainazAsanA khAsa abhyAsione te A graMthamAMthI svarga narakane lagatuM jeTaluM varNana maLaze teTaluM bIje kyAMIthI maLavuM kaThaNa che. jeo svarga narakanI purANugata vaidika tathA mAhitI dharAvatA hoya teone paNa sarakhAmaNI khAtara te viSacanA badhA jenagraMtha jevAne zrama A ekaja graMthathI bacI zake che. digaMbara zAstranA abhyAsIo paNa A graMthathI ghaNuM jANI zake che. kAraNa A ekaja graMthanA avalokanathI varga naraka saMbaMdhI vetAMbarIya sakala zAstranuM maMtavya anAyAse jANI zakAya che. jaina zAstranA adhyApakene te A graMtha ghaNIja navI bAbate zikhavI zake che. tethI A graMtha keTalo upayogI che e vAta dareka vAcakane lakSamAM AvI zakaze. upayogItAne AdhAra adhikArI upara che. je vastu amuka mATe bahu upayogI hoya te bIjA mATe upayogI na paNa hoya tethI kAMI tenI sAmAnya upagItA bAdhita thatI nathI. A rIte jotAM svarga ane narakanA vizeSa jijJAsuo mATe A graMtha khAsa upayogI jaNAyAthI tene prakAzita karavA prayAsa lIdhela che. sAthe sAthe eka prAcIna ane apUrva graMthane uddhAra paNa thaI jAya che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 pustaka grApti-prastuta graMtha taiyAra karavAmAM phakta eka ja hasta likhita pratine Azraya lIdhela che. kAraNa ke aneka sthaLe zadha karyA chatAM bIjI prati maLI zakI nahI. je prati maLI hatI te pUnAnA bhAMDArakara isTayuTanI che. A prati zrIyuta-jinavijayUjI mAraphate meLavI che te badala te saMsthA ane zrIyutajinavijayajI e bannene AbhAra mAnIe chIe. * aMtima nivedana-amane je prati maLI che tenAM 102 stra che. 13 iMca lAMbI ane pAMca iMca pahoLI che. tenA dareka pejamAM sattara laIne AvelI che. A prati suMdara jena lipithI lakhAela che. A pratimAM traNa graMthe lakhelA che. temAM patra 1 thI 43 sudhI zAstravArtAsamuccaya paNa TIkA sAthe, 43 thI 44 sudhImAM zrAvakadharmavidhi prakaraNavRtti ane 64 thI 102 sudhImAM devendrarakeMdraprakaraNa samIka che. A pratinI aMtima lAInane koIe nAza karyo che. nahIM te prati lakhyAne saMvat ane lekhakanuM nAma gAmAdi maLI AvavA saMbhava hatuM. A pratinI sthiti ane lipI jemAM 400 varSa pahelAno hovAne saMbhava che. A prati ghaNI ja azuddha hatI. temaja ghaNe ThekANe pATho parAvartita thaelA ane pAThe paDI gaelA hatA. jenA uparathI prastuta pustakane zuddharUpamAM mUkavAnuM kAma mahArA mATe je ke ghaNuM kaThaNa hatuM tathApi sahagi muninI khAsa sahAya maLavAthI - A pustaka ghaNe bhAge zuddharUpa thaI gayuM che. ' pustakanuM saMzodhana karatI vakhate banatI kALajI rAkhyA chatAM ke truTi nahIM rahI hoya temaja akSarajaka ke daSTideSathI koI sthaLe bhUla nahI rahI hoya ema kahI zakAya nahIM tethI vizeSa darzie. saMzodhana karI leze ema IcchI viramuM chuM. lekhaka-saMpAdaka Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 devendra-narakezvaka prakaraNane viSayAnukrama. rAdhA. A viSaya narakendra prakaraNa 1 maMgaLa ane graMthanuM vaktavya. 2-3 ratnaprabhAdi narakamAM narendronI saMkhyA tenA nAma ane ekaMdara saMkhyA. 14-10 dizA ane vidizAmAM rahela zreNigata nArakAvAsanuM. keme&mathI saMkhyA pramANa ra4 sImaMtaka Adi narendranI pUrvAdi dizAmAM rahela zreNigata Ara. narakAvAsanAM nAme. 25-34 sImaMtaka Adi narendrakAnI pUrvAdi dizAmAM rahela zreNita dvitIyAdi narakAvAsanAM nAme.. 35-36 prakIrNaka narakAvAsanAM nAme nirdeza 37-34 narakAnA prastAnI ekaMdara saMkhyA ane prathama prastaTamAM rahela zreiNigata narakAvAsanuM pramANa * , 39-42 ratnaprabhAdi narakenA dvitIyAdi prastAmAM rahela zreNiba8 narakAvAsanI saMkhyA jANavAnI rIta. paMkitabaddha narakAvAsanI saMkhyA uparathI teTalA narakAvAso karI naranA kyA prastaTamAM che e jANavAnI rIta. -18 sAtamI narakanA apratiSThAna prastaTathI narakAvAsanI saMkhya jANavAnI rIta. ja-pa pratyeka tathA samagra naranA paMkitabaddha nArakAvAse jANavAnI rIta. 57-5 ratnaprabhAdi narakamAM rahela paktibaha tathA paMktibANa (prakIrSaka) narakAvAsanI judI judI saMkhyA ja-7 prakIrNaka tathA zreNibahanarakAvAsanuM sthAna 43 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68-78 pratyeka narakanI eka dizAmAM rahela zreNita nakAvA pakSI gaLa trikoNa ane khaMDA keTalA e jANavAnI rIta. 8-84 eka narakamAM eka dizAgata gaLA trikoNa ane cokhaMDA paMkita - baddha narakvAsanI saMkhyA 509 pratyeka naramAM dizA ane vidizanA pratibaddha goLa Adi narakAvAsenI ekaMdara saMkhyA jANavAnI rIta. 90-95 pratye narakamAM dizA ane vidizAnA paMktibaddha goLa Adi narakAvAsanI edara saMkha. 96-98 sAte naranA dizA ane vidizAnA paMktibaddha gALa Adi nara kAvAsanI saMkhyA jANavAnI rIta tathA tenI saMkhyA. 29-101 sAte narakanA dizA-vidizA ubhayanA goLa Adi nArakAvAsanI saMkhyA jANavAnI rIta tathA tenI saMkhyA. 102 naraka pRthvInI jADAI. 13-19 naraka pRthvImAM prastaTanA AMtarA jANavAnI rIta ane tenA AMtarAnuM pramANa , 10 sAte narakanA, eka dizAmAM rahela geLa Adi nArakAvAsanI eka dara saMkhyA jANavAnI rIta. 11-126 sAte narakamAM tathA pratyeka mastaTamAM jalana uSTa AyuSya ane te jANavAnI rIta. Rcha narendra prakaraNane upasaMhAra. devendra prakaraNa 8. maMgaLa ane abhidheya. pa-30 vamAnikamAM dekAna bhinna bhinna parimANa tathA tenI ekaMdara saMkhyA. 11-137 devendranAM nAme. 8 upunAmaka devendranI cAra dizAmAM Avela paktibaddha vimAna - pachI Ava vimAnanA nAme Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra0 1pa unAmaka devedrAnI pUrva dizAnAM pabizana vimAnanAM nAme. 14 unAmaka devendrakanI anya dizAmAM rahela paMktibaddha zepa vimA nanAM nAme. ( TIkAmAM anya devedranI padi dizAvata nAmane nirdeza.) 147. - prakIrNaka vimAnanAM nAmane nideza 148-11 uAdi prastAmAM pUrvAnupUvI tathA pachApa kamathI paMkti baddha vimAnanuM pramANa jANavAnI rIta Adi. 1ra-14 pratyeka devalekamAM paMktibaddha-paMkti bAhya vimAnanI ekaMdare 'saMkhyA. 1pa-166 pratyeka devalekamAM AvalikA praviSTa tathA prakIrNa vimAnanuM prama Na jANavAnI rIta : 167-180 pratyeka devalokanA AvalikA praviNa tathA prakIrNa vimAnanI saMkhyA. 181-183 sarva devakanA AvalikA pravi, prakIrNa ane udhanI eka dara saMkhyA. 184-196 pratyeka prastaTamAM tathA pratyeka devalamAM paMktibaddha vimAne paikI vRtta AdinuM pramANa jANavAnI rIta, ' , 197-206 pratyeka devakanA vRttAdi vimAnanuM pramANa 20-208 sarva devalokanI eka dizAmAM rahela temaja cAre dizAmAM rahevA paMktibaddha vRttAdi vimAnanI ekaMdara saMkhyA jANavAnI rIta tathA tenI saMkhyA. 209-ra14 saudharma IzAna sanakumAra ane mahendra devalekamAM je vimAne je IdanAM che tene vibhAga, 215 baba Adi devalenA IkonAM vimAnane vibhAga. 216 saudharma izAna vilekanAM vimAnane vibhAgavAra nirdeza. 21-ra06 saudharma izAnanAM vRtAdi vimAnanuM vibhAgavAra pramANa jANa vAnI rIta ane tenI saMkhyA. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227-31 saudharma IzAnanAM paMkitabaddha sarva vimAnenuM ekaMdara pramANa jANavAnI rIta ane tenI saMkhyA. 23ra-ra33 sAMdharma izAnagata prakIrNaka vimAnanuM pramANa 234-24 tRtIya caturtha devakanAM paMktibaddha vimAnanuM pramANa jANa vAnI rIta. 24-244 tRtIya caturtha devakanAM patibaddha vimAnonuM tathA prakIrNaka vimAnanuM pramANa 245-246 vRttAdi vimAnanuM tiryam tathA urva avasthAnanuM svarUpa. . 247 vRtAdinuM svarUpa.. 248-250 vRtAdimAM keTalA daravAjA ItyAdi. 251 vimAnonA AkAra. 2para puSpAvakIrNa ke kaI dizAmAM che te. 25-255 paMktibaddha vimAne je dvIpAdi upara jeTalAM che tenAM nAma tathA tenI saMkhyA ane tenuM aMtara. 25-59 urvilakanA prastonAM AMtara ityAdi. ra60-62 IMdraka tathA prakIrNaka vimAnanI laMbAI pahoLAI. 23-ra67 sAMdharma dazAnanA khAsa pitAnAM pAMca vimAnanAM nAma ane je * prastaTamAM che tene nirdeza 268-rapa trAyaaiMza sAmAnaka lempAla AdinAM vimAna. ra7-ra79 uparanA devalokamAM trAyaaiMza AdinA nivAsasthAnanuM nirUpaNa. 281-281 agramatIthIonI saMkhyA ane tenA uttarakriyA zarIranI saMkhyA. 22-48 sIdharmanI pitAnI jIMdagImAM jadhanyAyaNa uchAyaka thiIo keTalI thAya tenI saMkhyA Adi. 289-90 derIeAnuM raheThANa 281-24 saudharma-izAnendranAM khAsa pitAnAM pAMca vimAnanI laMbAI pahe LAI ane tenI paridhi. 25-26 sarva devagatinuM pramANa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27-39 vimAnika denA AyuSya uparathI temanA deha pramANane jaNAnI rIta ane pramANa Adi. 310-320 kalpavimAnanA AdhAra (ghanedadhi Adi), saMsthAna, zAkatapa , uMcAi, vistAra, varNa, mAna ane ga. AdinuM nirUpaNa. kara1-333 devatAonA upapAta (Agati), upapAta, parimANu apahAra uMcAi, saMdhayANa, saMsthAna, gaMdha, sparza, usa, ane A haranuM svarUpa 34-34 devatAonA leyA, daSTi, jJAna, upayoga roga, samudhAta, vaizyi, zAtA ane dhinuM nirUpaNa 345-51 devatAonA vibhUSA (zaNagAra Adi), pravIcAra (mathuna), A. yuSya, cyavana (maraNa), upapAtanuM svarUpa 35ra-360 ratnaprabhAdi sAta narakane kalpanAthI kAntamAM sthApatAM kahyuM narakathvI kayA devalokamAM Ave ityAdi , ' 361-377 saudharma AdimAM dareka prastaTamAM javana utkRSTa AyuSya jANavAnI rIta tathA tenA AyuSyanuM nirUpaNa. 278 upasaMhAra Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namaH zrI premave devendr-nrkendrprkrnnm| (tatra narakendraprakaraNam) puNyetarAcaraNasazcitakarmapAkasthAnaprapaJcanaparaH prasasAra yasya / AyojanakSititalAmRtavArivAho, vAgvistarastatayazA jayatAtsa viirH||1|| devendrnrkendraakhygrnthvRttimupkrme| * kiJcidagurUpadezena, svaparAnugRhItaye // 2 // : vAcanAyA vizeSo'smin, sUtre yaH kazcidIkSyate / . prakRta( etad) vyAkhyAnusAreNa, sa vyAkhyeyo vicakSaNaiH // 3 // - iha cAcAryaH kaluSakAlabalAvaluptAdbhutabhUtamativaibhavAnata eva bahubuddhibodhyavimAnapajJapti-narakavibhaktiprabhRtiprakIrNakazrutAvadhAraNapravaNAntaHkaraNAnavalokyedaMyugInamAnavAratadanunivRkSayaiva taduddhArabhUtaM devendranarakendrakAkhyaM prakaraNaM cikIrSuH sAkSAdeva vighnopazamakatayA ziSTasamAcAra 1 pranye'smin vRtta ( ) koSTAntargataH pAThaH mUlapratigatAzuddhapATasthAne itumsa [ ] koSTAntargata patita iti nayyaH saMkarito zeyaH / - Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) municandrasUriviracitavRttisameta tayA ca maGgalaM prekSAvatpravRttyarthaM cAbhidheyaM sAmarthyAkSiptaM prayojanaM saMbandhaM copadidarzayiSurAdAvevemAM gAthAmAha 66 siddhe niddhaMtarae, kevalavaranANadaMsaNasamiddhe / abhivaMdiUNa sirasA, vimANaNa raiMdae vocchaM // 1 // ' siddhAn ' " SidhU zAstre mAGgalye ca " itivacanAdaM bhavajaladhimadhyamajjajjanajAtasamuttAraNapravaNapravarapravahaNapratimapravacanAnuzAsakAn ItidurbhikSamAriprabhRtivividhaviplavavAranivArakAtizAyizubhAnubhAvavazena prAptaparamamaGgalabhAvAMzcArhata iti, yadvA "SidhU saMrAddhau " itivacanAtsidhyanti sma - niSThitArthA abhUvanniti siddhA: - zivAcalArujAdisthAnavatino jIvavizeSAstAn / ubhayAnapi kIdRzAn ? ityAha- 'nirmAtarajasaH' nitarAmapunarbhaviSNutayA dhyAtaM jvalajjvalana jvAlAkalpAvikalpazukladhyAnato bhasmabhAvamApAditam, ekatra jIvavasanaraMjakatvAdrajorAgavedanIyaM karma tatkSayAkSiptakSayatvena zeSaghAtikarma ca, anyatra ca jIvaguDakatvena rajo rUpatvAdrajaH sarvamapi karma yaiste tathA tAn / athavA nirgate - vinaSTe dhvAntarate-ajJAnakAmakrIDAlakSaNe sarvadoSahetU yeSAM te tathA tAn / kevale - jJAnAntaravirahitatvAdasahAye vare - kSAyikatvAtpradhAne ye jJAnadarzane-vizeSasAmAnyAvabodharUpe tAbhyAM samRddhAHsamyagvRddhimanuprAptA ye te tathA tAn / kim ? ityAha--' abhivandya ' praNatya 'zirasA' mastakena vimAnanarakendrakAn 'vakSye' abhidhAsye / vimAnendrakA nAma - uDuvimAnAdayaH sarvArthasiddhivimAnaparyavasAnA AbalikApraviSTavimAnamA lAgaNanAmUlabhUtatvena vimAneSu madhye indrA ivendrakA UrdhvalokagatA dvASaSTiH, tadekazreNipratibaddhatayA copacArAdanyAnyapyA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ calikApraviSTAni vimAnAni vimAnendrakA ityucyante / evaM narakendrakA api sImantakAdayo'pratiSTAnAntA adholokagatA ekonapaJcAzat , tanmUlakAzcAnye'pyAvalikAgatA narakAvAsA narakendrakA vAcyA iti / atra "siddhAnabhivandya" iti maGgalamuktam , siddhAbhivandanasya sakalAkuzalakalApanirmUlonmUlanakSamatvena bhAvamaGgalatvAt / "vimAnanarakendrAn vakSye" ityanena tvabhidheyam , teSAmevAtrAbhidhAtumabhilaSitatvAt / saMbandhastvabhidhAnAbhidheyalakSaNo'bhidheyanirdezenaivAvagata iti na sAkSAduktaH / prayojanaM punaH zAstrapraNayanasya parArthatayA pravRttatvena karturanantaraM sattvAnugrahaH, zrotuzca prakaraNAAdhigamaH; paramparaM tUbhayorapi samastAtaGkapakavikalo'pavargaH, sakalasyApi kuzalAnuSThAnasya siddhisaudharohaM pratyavandhyakAraNatvAditi // 1 // sAMprataM " yaccArcitaM dvayoH" iti nyAyA. dvimAnendrakANAM prathamamupanyAse'pi guNasthAnakAnAmiva hInAdikramataH sarvabhAvAnAM zAstre prajJApanamiti narakendrakAneva prathamataH prajJApayannAha . daha tiyaahiyA egAhiyA ya nava satta paMca tiya ego| .. garaiMdae kamo khalu, osaramANo u rayaNAI // 2 // . . daza tryadhikA narakendrakAstrayodazetibhAvaH, tathaikAdhikA dazetyanuvartate ekAdazeti, yAvat nava sapta paJca traya eko narakendraka uktarUpaH, ekArAntatA'tra "e hoi ayArate" iti prAkRtalakSaNavazAt / ayaM ca 'kramaH' saMkhyAparipATilakSaNaH khaluH' vAkyAlaGkAre apasaraMzca' dvikahAnyA hIyamAna eva / kIdRzaH ? ityAha- ratnAdiH' padaikadeze'pi padasamudAyopacArAtprabhATathivIprabhRtikaH / idamuktaM bhavati-ratnaprabhAprathivyAM trayodaza narakendrakAH, zarkarAprabhAyAmekAdaza, evaM yAvattamastamaHprabhAyA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (.) municandrapuriviravitavRttisameta meko narakendraka iti // 2 // sAmprataM pratinarakaSTathivi trayodazAdInanantaramevoddiSTAn krameNa narakendrakAnnAmagrAhamabhidhitsugAthAdazakamAha sImaMtau tya paDhamo, bIyo uNa roruu ti naayvyo| . bhaMto uNa tya taiyo, cautyatro hoi ubhaMto // 3 // saMbhaMtamasaMbhaMto, vibhaMto ceva sattamo Narao / aTThamo tatto puNa, Navamo sIu tti Neyaco // 4 // . vakaMtamavato, vikaMto ce roruo nnro| ... paramAe puDhavIe, terasa naraiMdayA ete // 5 // .. 'sImantakaH' sImantakanAmA ' atra' narakendrakeSu madhye 'prathamaH / mAdibhUtaH / 'dvitIyaH ' dvitIyasaGkhyAsthAnavartI 'punaH ' vizeSaNe 'rorukaH ' rorukanAmA jJAtavyaH / bhrAntaH punaratra tRtIyaH / caturthakaH ' bhavati ' sampadyate udghAnta iti // 3 // - saMbhrAntaH paJcamaH, liGgavyatyayazca prArUtatvAt , jJAtavya ityuttareNa yogaH, evaM sarvatra / asaMbhrAntaH SaSThaH, vibhrAntazcaivasatamaH 'narakaH' iti padaikadeze'pi padasamudAyopacArAnnarakendrakaH / aSTamakastaptaH, punarnavamaH zIta iti jJAtavyaH // 4 // . vakrAnto dazamaH, liGgavyatyayaH prAgvat / avakrAnta ekAdazaH, vikrAnto dvAdazaH, caiveti samuccaye, rorukatrayodazaH ' narakaH ' narake ndrakaH / ete ca prathamAyAM pRthivyAM trayodaza' iti saGkhyA 'narakendrakAH mahAnagarAkArAH liSTasattvAvAsAH, 'ete ' pUrvoktA bhavantIti / eta eva kiJcinnAmaparAvRttyAnyatraivaM dRzyante, yathA-"sImantako mataH 1 pUrvo, narako 2 rorukastataH 3 / bhrAnto 4 brAntau 5 ca saMbhrAntaH 6, Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kendraprakaraNam / syAdasaMbhrAntaM indrakaH 7 // 1 // vibhrAntazca 8 tathA trasto 9, dharmAyAM trasitastataH 1.0 / vabhrAntazca 11 e ( vabhrAntazvAtha) vakrAnto 12, vikrAntazca 13 trayodazaH || 2 || " ||5|| atha zarkarAprabhAyAm rfue gae ya tahA, magara vara ya hoi gAyavye / gha taha saMghaTTe, jibhe vajinbhae caiva / / 6 / / lole lolAvate, taheva thalolupa ya bodhavve / bIyAe puDhavIe, ekArasa iMdayA ete // 7 // stanitaH 1 stanakazca 2 tathA manakaH 3 vanakazca 4 bhavati jJAtavyaH / ghaTTaH 5 tatheti samuccaye saGghaTTaH 6 jihnaH 7 apajihnaH 8 caiveti // 6 // - lolaH 9 lolAvartaH 10 tathaiva stanalolupazca 11 boddhavyaH / dvitIyAyAM zarkarAprabhAyAM STathivyAmekAdaza 'indrakAH ' narakendrakA eta iti / ete'pyanyatra kiJcinnAmabhedenetthamavalokyante, yathA- " narakaH 1 stanakazcaiva 2, manako 3 vanakastathA 4 / ghATa 5 saMghATanAmAnau 6, jihvAkhyo 7 jihnikAbhidhaH 8 // 1 // lolava 9 lolupazcApi 10, tathAntyaH stanalolupaH 11 | vaMzAyAmindrakA hote, jinairekAdazoditAH // 2 // " iti // 7 // atha vAlukAprabhAyAm ---- tatto taviyo vaNo, ya tAvaNo paMcamo vidAho ya / .chaTTo uNa pajjaliyo, ujjaliyo sattamo ramro // 8 // saMjali bhaTTa, saMpajjaliyo ya Navamatro harabho / taiyAe pur3havIe, ete Nava hoMti garadA // 6 // taptaH prathamaH 1 tapito dvitIyaH 2 tapanastRtIyaH 3, 'caH samu Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) municandrasUriviracitavRttisameta Jcaye, tApanazcaturthaH 4 paJcamo nidAghazca 5 SaSThaH punaH prajvalitaH 6 ujjvalitaH saptamaH 7 ' narakaH ' iti narakendrakaH / / // .. saMjvalito'STamakaH 8 saMprajvalitazca navamako narakaH 9 / tRtIyAyAM vAlukAprabhAyAM pRthivyAmete nava bhavanti narakendrakAH / anyatrApyabhyaHdhAyi-"taptazca tapitazcAnyastapanastApanaH paraH / paJcamazca nidAghAkhyaH, paThaH prajvalito mataH // 1 // tathaivojjvalito jJeyastataH saMjvalito'STamaH / saMprajvalita ityantyastRtIyAyAM navendrakAH // 2 // " iti . // 9 // adhunA paGkaprabhAyAm pAre tAre mAre, bacce tamae ya hoti Neyavve / khADakhaDe ya khaDakhaDe, iMdayaNarayA cautthIe // 10 // AraH 1 tAraH 2 mAraH 3 varcaH 4 tamakazca 5 bhavati jJAtavyaH, khADakhaDazca 6 khaDakhaDaH 7 'indrakanarakAH' narakendrakAzcaturthyA narakaethivyAm / etadevAnyatra kizcidvizeSeNa pratyapAdi, tadyathA-"ArastArazca mArazca, varcaskastamakastathA / khaNDaH khaDakhaDaH sapta, syuzcaturthyAmitIndrakAH // 1 // " iti // 10 // dhUmaprabhAyAM punaH khAe tamae ya tahA, mase ya aMdhe ya taha ya timise ya / ete paMcamapuDhavIeN paMca NaraiMdayA hoti // 11 // khAdaH 1 tamakazca 2 tathA jhaSazca 3 andhakazca 4 tathA ca tamisraH 5 'caH' pUraNe / ete paJcamaSTathivyAM paJca narakendrakA bhavanti / etadeva savizeSamanyatrApyavAci-" tamo bhramo jhaSo'ndhazca, tamisrazvetyamI smRtAH / indrakA nagarAkArAH, paJcamyAM paJcasaMmitAH // 1 // " iti // 11 // tamaHprabhAmahAtamaHprabhayostu Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garakendraprakaraNam / himavadalalallake, tiriNa ya garaiMdayA u chaDIe / eko ya sattamAe, bodhavvo appaiTThANo // 12 // hima 1 vArdala 2 lallakAH 3, ekAraH prAkRtatvena / ete trayo narakendrakAstu SaSThyAm / ekazca saptamyAM boddhavyo'pratiSThAno narakendraka iti / anyatrApyuktam-"hima 1 vArdala 2 lallakAstrayaH 3 SaSThayAmapIndrakAH / saptamyAmapratiSThAnamekamevendrakaM viduH // 1 // " iti // 12 // itthaM pratiSTathivi indrakANAM labdhasImantakAdyAkhyAnAM saMkhyAM nAmAni cAbhidhAya sAmprataM sarvasaMkhyA pazcAnupUrvIkramaM cAbhidhitsurAha evaM puvvaNupucIeN iMdayA hoti auNapaNNAsaM / pacchANupubvie uNa, egAdi duruttarA NirayA // 13 // ' evaM ' trayodazabhyo dvAbhyAM dvAbhyAM hInatayA yAvadanta eka .ityanena krameNa ' pUrvAnupUrvyA' ratnaprabhAprabhRtilakSaNayA 'indrakAH ' sImantakanarakendrakAdayo'pratiSThAnAvasAnAH bhavanti' vartante, kiyantaH ? ityAha-' ekonapaJcAzat ' ekena hInA paJcAzaditi / 'pazcAnupUrdhyA punaH ' tamastamaHprabhAethivIprabhRtilakSaNayA' ekAdayaH ' ekaprabhR'tayaH, kIdRzAH ? ityAha-vyuttarAH ' dvau dvAvuttarau-vRddhau yeSu te tathA, 'nirayAH' nirgataM-apoDhaM ayaH-iSTaphalaM karma yebhyaste tathA narakendrakA iti bhAvaH / tadyathA-ekastamastamaHprabhAyAm , trayastamaHprabhA. bAm , paJca dhUmaprabhAyAm , evaMdvayuttaravRddhyA yAvattrayodaza ratnaprabhAyAm , evamapyekonapaJcAzat / atra ca sImantakAdinarakendrakasaMbandhAtsamazreNivyavasthitanarakAvAsarUpAH prastaTA apyetannAmAna etatsaMkhyAzcAvagantavyA iti // 13 // itthamindrakaprarUpaNAM pratipAdya krameNa dikSuH . Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8.). municandrasUriviracitattisameta vidikSu cAvalikApramANaM pramANato gaNanApramANatazca pratipAdayan gAthA - hayamAha egaNapanaNirayA, seDhI sImaMtagassa puvveNa / uttaro avareNa ya, dAhiNao caiva bodhvvaa|| 14 // ekonapaJcAzannirayA 'zreNiH' patiH 'sImantakasya' iti vibhakti-. vyatyayAt sImantakAt nArakAvAsAt 'pUrveNa' pUrvasyAM dizi 'uttarataH' uttarasyAM dizi 'apareNa ca ' aparasyAM dizi 'dakSiNatazcaiva' dakSiNasyAM ca dizi -- boddhavyAH ' ekonapaJcAzannirayA pratyekaM zreNitivyA iti // 14 // . .. aDayAlIsa NirayA, seDhI sImaMtagassa bodhavvA / puvuttareNa NirayA, evaM sesAsu vidisAsu // 15 // ___ aSTacatvAriMzat -- nirayAH ' nArakAvAsAH, kim ? ityAha-'zreNiH' patiH 'sImantakasya' iti sImantakAd ratnaprabhAprathamaprastaTaprathamanarakAbAsAntamavadhIkRtyetyarthaH, vibhaktivyatyayazca prAkRtatvAt , 'boddhavyAH' vijJeyAH ' pUrvottareNa' pUrvottarasyAM dizi 1 IzAnakoNayityarthaH / atidezamAha-'nirayAH' uktalakSaNAH ' evaM ' anena prakAreNASTacatvAriMzallakSaNena 'zeSAsu ' uttarapazcimA 2 pazcimadakSiNA 3 dakSigapUrvAlakSaNAsu 4 vidikSu zreNayo bhavanti / atra caikonapaJcAzadaSTacatvAriMzallakSaNaM pramANapramANam , pratyekaM tAzcatasra iti gaNanApramANamavagantavyamiti // 15 // evaM dikSu vidikSu ca pratiprastaTaM zreNISu pravRttAsu sarvaparyantavartini prastaTe yatsaMpannaM tadAha Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANasyehAbhisaMbandhA apratiSThAnaH ' tam grkendrprkrnnm| (9) ekeko ya disAmuM, majjhe nirao ya appaihANo / vidisANiyavirahiya, taM payaraM paMcagaM jANa // 16 // -- ekaikazca ' pRthakTathak eka eva ' dikSu' pUrvAdiSu catasRpvapi ' madhye ' cakArasya vakSyamANasyehAbhisaMbandhAnmadhyabhAge punazcaturNAmapi digvartinarakANAM / nirayaH ' uktarUpa eva 'apratiSThAnaH ' apratiSThAnanAmA - vidizAnirayavirahitam ' vidigvartibhirnirayaiH parihINaM 'tam' paryantavartinaM ' prataraM ' prastaTam , kIdRzam ? ityAha-'paJcakaM ' kAlamahAkAlAdipaJcakanarakAvAsanippannaM 'jAnIhi' avabudhyasveti // 16 // nanu kathamayamanantaragAthokto vRttaH ? ityAzaGkayAha puSvANupuvievaM, paDhamAzro agraNiyaM sesaM / pacchANupukhie uNa, ahagaDDI muNeyavvA // 17 // : 'pUrvAnupUrvyA' ratnaprabhA TathivIprathamaprastaTaprabhRtirUpayA ' evaM ' " ekeko ya disAsu" ( gAthA 16 ) tyAdigAthoktalakSaNaM vastu . sampadyate, yataH prathamAt ' sImantakAbhidhAnAnnarakapastaTAtsakAzAt ' aSTakonitaM ' vIpsApradhAnatvAdasya zabdasyApTakena [aSTakena] narakAvAsAnAmUnitaM-parihINaM kRtaM pratiprastaTam , catasRSu dikSu vidikSu ca paryantavartina ekaikasya narakasya paataaditibhaavH| kim ? ityAha-'zeSa' prastaMTajAte vartate / tato dikSvekonapazcAzato vidikSu cASTacatvAriMzataH pratiprataramekaikahAnau paryantapratare dilvekako vidikSu ca na kiJciditIndrakamIlanena paJca narakAvAsA bhavanti / itthamaSTakahAniM pratipAdya saMprati pazcAnupUyo tathaiva vRddhimAha- 'pazcAnupUrvyA punaH' apratiSThAnaprastaTaprabhRtirUpayA, kim ? ityAha-'aSTakavRddhiH' pratiprastaTamUrdhva pazcana Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) municandrasUriviracitavRttisameta rakAvAsapramANAtpratiSThAnaprastaTAtsImantakaM yAvadaSTApTanarakAvApavRddhimuNitavyeti // 17 // tataH kiM siddham ? ityAha do do disAsu NirayA, ekeko Avi causu vidisAsu / .. lallakke seDhIyaM, bIyaM payaraM tu terasagaM // 18 // dvau dvau ' dikSu ' pUrvAdikAsu 'nirayAH ' uktaniruktAH 'ekaikathApi ' ekaika eva cataspu vidikSu narakAvAsA bhavanti, kasmin ? ityAha- lallake' pUrvAnupUrvyA tamaHprabhAtRtIyaprastaTe / tato'pi kiM siddham ? ityAha--' zreNiriyaM ' dikSu narakAvAsadvayarUpA vidikSu caikaikanarakAvAsarUpA / evaM sati kiM siddham ? ityAha-'dvi. tIyaM ' apratiSThAnAdvitIyasthAnavartinaM ' prataraM tu ! prataraM punaH 'trayodazakaM ' trayodazanarakAvAsapramANaM jAnIyAt , digvartinAmaSTAnAM vidigvartinAM caturNAmindrakasya ca mITana etatsaMkhyAsaMbhavAditi // 18 // zeSaprastaTAtidezamAha - ekeko ya disAsu, ekeko yAvi causu vidisAsu / esa gamo Neyavyo, payare payare uvarihutto // 16 // 'ekaikazca' ekaika eva dikSu 'ekaikazcApi ' ekaika eva ca catasRSu vidikSu narakAvAsaH, vardhata iti sAmarthyAdgamyate / eSaH' aSTASTavRddhirUpaH 'gamaH ' arthamArgaH 'jJAtavyaH' jJeyaH 'pratare pratare' pratiprataramiti yo'rthaH, katham ? ityAha-' uvarihatto 'tti UrdhvamukhaH / tataH sImantakaprastaTe pratyekaM dilvekonapaJcAzat vidikSu cApTacatvAriMzannarakAvAsA bhavantIti // 19 // saMprati prathamaprastaTe caturNA narakA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nrkendrprkrnnm| (11) vAsAnAM sImantakAhUnara kendrakAsannavartinAM pUrvAdidigatAnAM nAmAni gAthAdrayenAha sImaMtagappabho khalu, girao sImaMtagarama puyeNaM / sImaMtagamajhimatrA, uttarapAse muNayavvA // 20 // sImaMtAvatto uNa, girao sImaMtagassa avaraMgA / sImaMtayAvasiho, dAhiNapAse muNayanI // 21 // 'mImantakaprabhaH sImantamayabhanAmA 'khaluH ' vAkyAlaGkAre nirayo muNitavya itIhApi saMbadhyate, katham ? ityAha-'sImantakamya' sImantakAnnarakAvAsAt -- pUrveNa ' pUrvasyAM dizi, tathA 'sImankamadhyamakaH ' sImantakamadhyamakanAmA, ka? ityAha-'uttarapArzve sImantakAdevottarasyAM dizi muNitavya iti // 20 // . sImantakAvartaH punaH 'niraya: narakAvAsaH 'sImantakamya' sImantakAt 'apareNa' aparasyAM dizi, tathA 'sImantakAvaziSTaH' sImantakAvaziSTanAmA 'dakSiNapArthe ' dakSiNasyAM dizi muNitavyaH / yadatra pratItaM dikkramaM parityajyAnyathA narakAvAsanirdezaH kRtaH sa narakAvA* sAnAmamaGgalarUpatvAdutkrama evocita ityasyArthasya khyApanArtha iti // 21 // anyepvapi prastaTepu ye indrakasamIpavartinazcatvArazcatvArA narakAvAsAsteSAM nAmanirdezAyAha-- evaM nAmavibhattA, caudisi hoti iNdyvibhaagaa| seDhIcarimesu niyamA, NirayAvAsA vi lalake // 22 // 'evaM ' anena prathamaprastaTendrakAsannavartinArakAvAsanAmakrameNa yAni nAmAni tairvibhaktAH-vibhAgavantaH 'caudisiM ' ti caturdizi catasRSu Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 12) municandrasUriviracitavRttisameta dizvityarthaH 'bhavanti ' vartante, ke ? ityAha-'indrakavibhAgAH' aavlikaaprvissttnrkaavaaslkssnnendrkvishessaaH| keSu nAmendrakepvayaM prajJApanAkramo nevaH ? ityAha-'zreNicarameSu' pratiprastaTaM zreNigatA ye caramAH / -pazcAnupUA madhyagatendrakAsannavartinazcatvArazcatvArasteSu viSaye - niyamAt ' nizcayena / asya nAmanirdezasyAvadhimAha-nirayAvAsA apizabdo bhinnakrame, tato 'lallake'pi SaSTapRthvIcaramaprastaTe kiM punaH zeSeSu ? ityapi zabdArthaH, evaM nAmavibhaktA boddhavyAH / idamuktaM bhavati--yathA sImantake prathamaprastaTe sImantakaprabhAdinA prakAreNa caturdizIndrakavibhAgo bhaNitastathA yAvallallakaH prastaTastAvadasau jJeyaH / tato lahakaprabhaH pUrveNa, lallakamadhyamaka uttareNa, lalakAvarto'pareNa, lallakAvaziSTo dakSiNena / saptamaSTathivyAM tu zreNivyavahAra eva nAsti yAdilakSaNatvA[ bhAvA ] tasyAH, ato na tatredhaM nAmanirdeza iti // 22 // amumevArtha sphuTayannAha sImaMtagAdiNAma, amuMcamANeNa hoMti tavvA / patyAre patyAre, cauraha jA patta lalake // 23 // sImantakAdinAma ' mImantakarorukabhrAntoddhAntAdInAmaSTacatvAriMzato narakendrakANAM nAma-saMjJAM 'amuJcatA * aparityajatA prajJApakena bhavanti vaktavyAH, va ? ityAha-' prastAre prastAre' pratiprastaTamityarthaH / keSAm ? ityAha-' caturNA ' agRhItavIpso'pyayaM zabdaH prastAvAd gRhItavIpso draSTavyaH, tatazcaturNA caturNA narakAvAsAnAm / nAmavibhAgAH kiyaharam ? ityAha-yAvatprAptaH 'laDake ' SaSThaSTathivIpa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakendraprakaraNam / (??) ryantavartini lallakanAmanyaSTacatvAriMzatamaprastara iti ||23|| saMpratyapra tiSThAnagatanarakAvAsapratipAdanAyAha- puveNa hoti kAlo, areM appar3a mahakAlI / rorU dAhiNapAse, uttarapAse mahArArU / / 24 / / * pUrveNa pUrvamyAM dizi bhavati ' kAla: kAlanAmA narakAvAmaH, - 6 ' apareNa ' aparasyAM dizi' appaiTTa ' ti apratiSThAnAnnarakAvAsAta mahAkAlaH ' mahAkAlanAmA, tathA ' roru: ' rorukAkhyaH ' dakSiNapArzve ' dakSiNadigbhAge ' uttarapArzve ' uttarasyAM dizi ' mahAroru: mahArorukAH, apratiSThAnAditi sarvatra saMbadhyate / apratiSThAnazca sAma rthyAnmadhye | yadatra zeSa prastaTaprasiddhamapasavyakramaM parityajyetthaM nAmanidezaH kRtastatkAlAdInAM [pUrvoktazeSasarvaprastaTana rakAvAsebhyo'zubhatamatvakhyApanAya ||24|| atha ] sarvanaraMkAvAsanAmAbhidhAnAyAha-paDhamabitAu pulvakameNa sImaMtagassa seDhIe / vijjA nAmavihati, aDayAlIsAe zriyANaM // 25 // .' prathamadvitIyAt prathamaH- pUrvasyAM dizi zreNigatanarakAvAsApekSayA sImantakaprabhaH, tasmAdvitIyo yo narakastasmAt tataH prabhRtItyarthaH, 'pUrvakrameNa' padaikadeze'pi padasamudAyopacArAtpUrvAnupUrvIkrameNa 'sImantakasya' sImantakAhnaratnaprabhAprathamaprastaTasya saMbandhinyAM zreNau viSayabhUtAyAm, kim ? ityAha- 'vidyAt' jAnIyAt 'nAmavibhakti' saMjJAvibhAgam, keSAm ? ityAha-' aSTacatvAriMzataH aSTacatvAriMzatsaMkhyApramANAnAM 'nirayANAM ' uktaniruktAnAm // 25 // tAmeva gAthApaJcakenAha 9 - Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) municandrariviracitavRttisametaM vilae vilappa thaNie, AghAe ghAyae ya boddhavve / / kalikAlakariNavijjU, asaNI iMdAsaNI ceva // 26 // .. vilayaH 1 vilAtmA 2 stanitaH 3 AghAtaH 4 ghAtakaca. 5 boddhavyaH / kali 6 kAla 7 karNi 8 vidyutaH 9 azaniH 10 indrAzaniH 11 caiveti // 26 // sappavisappe mucchiyapamucchie taha ya lonaharise ya / ... kharapharusaaggiveviya, udae caiva viddhaDe (iDDhe) // 27 // . - sarpa 12 visau 13 mUrchita 14 pramUrchitau 15 tathA ca lomaharSazca 16 kharaparuSa 17 agni 18 vepitAH 19 uddagdhaH 20 caiva . didagdhaH 21 iti // 27 // . . . uvveyaNae vijalavimuhe taha vicchavI vihagaNU ya / aolaTTaNapabbhaTe, ruhaviruTe ya naTTe ya // 28 // udvejanakaH 22 vijala 23 vimukhau 24 tathA vicchaviH 25 vyadhajJaH 26 ca avalaTana 27 prabhraSTau 28 ruSTa, 29 viruSTau 30 ca naSTaH 31 ceti // 28 // .. vigae viNae maMDalajimbhe jarae taheva pjre| . apaihie ya khaMDe, papphuDie pAvadaMDe ya // 26 // 'vigataH 32 vinayaH 33 maNDala 34 nibau 35 jvarakaH 36 tathaiva prajvarakaH 37 apratiSThitaH 38 ca khaNDaH 39 prasphuTitaH 40 pApadaNDaH 41 ceti // 29 // pappaDagapAyae ghAyae ya phuDie taheva bodhavve / kAle khAre ya tahA, lole taha lolapacche ya // 30 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakendraprakaraNam / (15) parpaTakapAcakaH 42 ghAtakaH 43 ca tathaiva sphuTitaH 44 boddhavyaH / kAla: 45 kSArazca 46 tathA lolaH 47 tathA lolapAkSazca 48 / atra ca gAthApaJcake cAdayaH zabdAH kvacidgAthApUraNaphalAH kvacitsamuccayA vyAkhyeyA iti // 30 // evaM pUrvadikazreNinarakAvAsanAmAni nirddizya prastute yojayan zeSadiggata zreNivRttAntAbhidhAnAyAhaevaM puracchiMmAe, disAeM nirayANa nAma nideso / sImaMtagaseDhIsu u, sesAsu imaM karma jANa // 31 // 'evam' uktakrameNa 'paurastyAyAM' pUrvasyAM dizi nirayANAM nAmanirdeza AvalikApraviSTAnAM kRtaH / ' sImantakazreNiSu tu ' sImantakAtpravRttAsu zreNISu punaH 'zeSAsu' uttarapazcimadakSiNadigbhAgavyavasthitAsu 'imaM' vakSyamANaM 'krama' paripArTi jAnIhIti // 31 // yathAmajjhA uttarapAse, yAvattA aMvaro muNeyavvA / siTTA dAhiNapAse, pucillAo vibhaiyanvA // 32 // ' madhyAH ' madhyazabdopapadA uttarapArzve vilayavilAtmaprabhRtayo narakAvAsA AvalikApraviSTA vijJeyAH / ta eva 'AvarttAH ' AvarttopapadAH 'aparataH ' aparasyAM dizi muNitavyAH / tathA ' ziSTAH' iti ziSTazabdopapadA vilayaprabhRtaya eva dakSiNapArzve, kimuktaM bhavati ? - paurastyAt narakAvAsasaGghAtAd icchanti ( itthaM triH ) ' vibhaktavyAH ' nAmAnyapekSA ca ( kSyAva ) zeSadigvartino vibhAgavanto vidheyA narakAvAsAH / idamuktaM bhavati --- pUrvasyAM vilayo vilAtmA stanitaH, evamavaziSTAmAno'STacatvAriMzadapi narakA vAcyAH / uttarasyAM punarmadhyavilayo madhyavilAtmA madhyastanita ityAdi / aparasyAmAvartavilaya Avartavi Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) municandrariviracitavRttisameta lAtmA Avartastanita ityAdi / dakSiNasyAM ziSTavilayaH ziSTavilAtma ziSTastanita ityAdIti / / 32 // etadbhAvanArya svayamevAha- . vilayAIyA pubbAvalImo majhAi uttraavliyaa| . prAktAI avarA, siTThAI dAhiNAvaliyA // 33 // iyaM ca gAthA bhAvitAthaiveti // 33 // itthaM prathamaprastaTe citasRSu]. dikSvAvalikAgatanarakAvAsanAmAnyabhidhAya zeSaprastaTepvapi tAnyabhidhAtumAha-- sesA te ceva bhave, gAmA pulAvalIeN je bhnniyaa| paragAvAsANa puNo, NAmAiM samAso suNasu // 34 // 'zeSANi' rorukAdilallakaparyantaprastaTAvalikAgatadvitIyAdinarakAvAsasaMbandhIni tAni caiva bhaveyuH / nAmAni' abhidhAnAni, tAni kAni ? ityAha-pUrvAvalikAyAM' sImantakasabandhinyAmupalakSaNatvAccheSadigAvalikAsu ca yAni bhaNitAni, tAni caivam-yathA pUrvAvalikAyAM vilayo vilAtmA stanita ityAdi, uttarasyAM madhyavilayo madhyavilAtmA madhyastanita ityAdi, aparasyAmAvartavilaya AvartavilAtmA Avartastanita ityAdi, dakSiNasyAM punaH ziSTavilayaH ziSTavilAtmA ziSTastanita ityAdi / kintu sImantakAdadho'dhaH pratiprastaTaM sarvAvalikAsu paryante narakAvAsahAnikrameNa naamhaanirvaacyaa| ye ca rorukAdIndrakAsannavartinazcatvArazcatvAro narakAvAsAsteSAM "evaM nAmavibhattA" (gAthA 22) ityAyuktagranthanyAyena nAmanirdezo'bhidhAnIya iti / evaM tAvatpratiprastaTaM nAmanirdizo neyo yAvalalake'STacatvAriMzattamaprastaTe lalakaprabhaH lahakamadhyamaH lahakAvataH lahakAvaziSTaH idrakAnantaravartinazcatvAro Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narake ndraprakaraNam / ( 17 ) narakAMvAsAH, tadanantaravartinazcatvAra eva krameNa vilayo madhyavilaya AvartavilayaH ziSTavilaya iti / sAMprataM sarvAneva narakAvAsAn diggatAvalikAbAhyAnadhikRtya nAmAnyAha - 'naskAvAsAnAM' kliSTasattvotpattisthAnavizeSalakSaNAnAM zeSANAmityupaskAraH, punaH ' nAmAni ' abhidhAnAni 'samAsataH' saMkSepataH ' zRNu' avadhAraya / zroturdadopayoga* saMpAdanArthametaditi // 34 // tAnyevAbhidhAtumAha vAhI sahA ahA, je atthI ke jIvalogammi | tannAma gA u girayA, asarisanAmA ya bodhavvA // 35 // . 6 - 'vyAdhayaH ' jvarAtIsArabhagandarodarazUlaplIhaprabhRtayaH ' zapathAH bhagnadalita mRtAdizabdarUpA AkrozAH ' azubhAH ' svabhAvataH evAmaGgalabhUtAH kAlakaGkAlabiDAlazRgAlavetAlAdayaH padArthA ye 'atthi 'tti santi kecit ka ? ityAha-' jIvaloke ' khargamartyapAtAlalakSaNe, 6 tannAmakAstu' tattulyanAmAna eva ' nirayA: ' indraka diggatAvalikA..bAhyA narakAvAsAH ata eva ' asadRzanAmAna: ' ziSTajanavyavaharaNIyanAmavilakSaNatvenAsadRzAni - anucitAni nAmAni - abhidhAnAni yeSAM te tathA, 'caH' pUraNe, kharUpavizeSaNametat 'boddhavyAH ' jJAtavyA iti // 35 // etadeva kiJcitsavizeSamAha saMbhAgo khalu, duruttaro savvamasubhanAmANaM / yA u muNeyavvA, bahuviha ekkekanAmasmi // 36 // 'saMkhyeyabhAgaH' koTI koTyAdibhAgarUpaH kazcinnarakAvAsavAcakatvena bhavati jnyaatvyH| 'khaluH' vAkyAlaGkAre, kIdRzaH ? ityAha- 'duruttaraH' Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- (18) municandrasUriviracitavRttisameta duSTamuttaraM-paryavasAnaphalaM yasya sa tathA, tathAvidhaprayojanArambhe tannAmazravaNe'maGgalabhAvAt / keSAM ? ityAha-'sarvAzubhanAmnAM ' vizveSAM duSTAbhidhAnAnAm / saMkhyAtarUpANi caitAni sarvAkSarasaMyogAnAM saMkhyAtatvena sarvazubhAzubhanAmnAmapi saMkhyeyarUpatvAt / atraiva kiJcidvizeSamAha'narakAstu' narakAvAsAH punaH 'muNitavyAH ' boDavyAH 'bahuvidhAH' nAnAprakArAH 'ekaikanAmni' ekaikasmin vyAdhyAdinAgni, yadekasya nAma tahahUnAM nAmetyarthaH / / 36 // sAMprataM sAmAnyataH prastaTapramANaM prathamaprastaTAvalikAgatanarakAvAsapramANaM cAbhidhitsurAha- . . . evaM tu patthaDA khalu, auNAparaNaM tu hoMti nirayANaM / . tiriNa sayA NirayANaM, auNANauI ya patthAre // 37 // 'evaM tu' "sImaMtaottha paDhamo" (gA0 3) ityAdinA pUrvakrameNeva 'prastaTAH' pratarAH 'khaluH' vAkyAlaGkAre ekonapaJcAzadeva tuzabdasyaivakArArthatvAt 'bhavanti' vartante, keSAM prastaTAH ? ityAha-nirayANAM' narakAvAsAnAm / tatra trINi zatAni nirayANAmekAnnanavatizca prastAre prathame iti gamyate // 37 // idameva prathamaprastaTapramANaM vyaktataramabhidhAtumAha NaraiMdayapayarammi, paDhame saMkhA u hoti sImaMte / tiriNa sayA NirayANaM, auNANauyA muNeyavvA // 38 // 'narakendrakAtare ' narakendrakasaMbandhAnarakendrakaH sa cAsau pratarazceti tatra 'prathame ' sarvAdime ' saMkhA u' ti saMkhyA punarbhavatIti 'sImante' iti sImantakanAmni trINi zatAni nirayANAM pratItArthametat, kIdRzAni ? ityAha- ekonanavatAni' ekonanavatisamanvitAni 'muNitavyAni' boddhavyAni, liGgavyatyayazca prArUtatvAt , evamanyatrApyasau vAcya iti / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... narakendraprakaraNam / (19) ayamatra bhAvaH-kila dikSu pRthakTathagAvalikApraviSTA narakAvAsA ekonapaJcAzada, vidikSu cASTa catvAriMzat, ubhayeSAM mIlane caturguNatve indrakaprakSepe ca prastutasaMkhyA nippAne, sA ceyam-389 // 38 // atha dvitIyAdiprastaTepvAvalikAgatanarakAvAsasaMkhyA''nayanopAyabhUtaM gAthAdvayamAha: NaraiMdayammi jo jammi icchatI NirayaseDhiparimANaM / rUvaNaM aDaguNaM, vaM veva to visohejjA // 3 // * mUlapayararAsIo, auNANauehiM tihiM sehito| / bosaTe jaM sesa, taM payaraM tammi saMkhAyaM // 40 // 'narakendrake ' narakaprastaTe 'yaH' kazcidAvalikAgatanarakAvAsapramANaM jijJAsuH ' yasmin ! dvitIyAdau ' icchati ' abhilaSati jJAtumiti gamyate, kim ? ityAha-nirayazreNiparimANaM ' AvalikAgatanarakAvAsasaMkhyAnam , saM kiM kuryAda ? ityAha-rUponaM ' ekena rUpeNa hInaM santaM ' aSTaguNaM " aSTAbhirguNitaM ' taM caiva ' tameveSTaprataraM 'tataH' tadanantaraM 'vizodhayet' apanayet // 39 // kutaH? ityAha' mUlapatararAzitaH ' prathamaprastaTarAzeH, kiM lakSaNAt ? ityAha-ekonanavatebhyaH tribhyaH zatebhyaH pratItarUpebhyaH sakAzAta, tataH 'vyutsRSTe' parihate rUpone'STaguNarAzau yat ' zeSaM ' avaziSTamavatiSThate 'ta' yadvivakSitaM ' prataraM ' pratarapramANaM 'tasmin ' avaziSTarAzau 'saMkhyAtaM' kRtasaMkhyaM vartate / yathA-ratnaprabhAyAmeva dvitIyaprastaTasaMkhyA dvirUpA ekonA kriyate jAta ekaH, tasminnaSTaguNe tribhya ekonanavatebhyaH zatebhyo'panIte zeSaM trINi zatAnyekAzItyadhikAni, aGkato'pi381, Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) municandrasUriviracitavRttisametaM tattatrAvalikAgatanarakAvAsapramANaM bhavati / evaM tAvanneyaM yAvadapratiSThAnaprastaTe'vaziSTAH paJca narakAvAsA iti // 40 // evaM sImantakAdadhamtAdiSTaprataragatAvalikAnarakAvAsapramANaM pratipAdya saMpratyapratiSThAnAdUrdhva tatpratipAdayannAha jaimaM icchasi seNiM, uvarimahatto u TAvae taimaM / .. sA seDhI rUvRNA, aguNa sapaMcagaM payaraM / / 41 // . 'jaimaM ' ti yatpramANAM ' icchasi ' vAJchasi ' jJAtum , kAm ? ityAha-' zreNiM' zreNigatanarakAvAsapramANavattayA prastaTaM 'uvarimahuto u' ti UrdhvAbhimukhaM punaH ' sthApayeH ' nyaseH tvaM ' taimaM ' ti. tatpramANAm , tataH sA 'zreNiH' pratarapramANarUpA rUponA'STaguNA 'sa paJcagaM' ti sapaJcakA 'prataraM ' prataragatAvalikAnarakAvAsapramANaM jAnIhi / yathA-apratiSThAnAdupari dvitIyaprastaTo dvirUpaH sthApyate, sa caikonaH saJjAta ekakaH, tasminnaSTaguNe sapaJcake ca jAtaM prakRtaM prastaTanarakAvAsapramANaM trayodaza / evaM sarvatra, yAvatsImantake trINi zatAnyekonanavatAni narakAvAsAnAmiti // 41 // sAMprataM " naraiMdayammi jo jammi" ityAdi (39-40) gAthAdvayoktamevArtha pratyeka ratnaprabhAdipRthvyAdhayeNAha rUkhUNamiTThapayaraM, aguNaM paDhamapatthaDaggAo / sohettu jamavasesaM, girayaggaM rayaNamAINaM // 42 // 'rUponaM' rUpahInam 'iSTaprataraM ' iSTapratarasaMkhyAM trayodazaikAdazanavAdyantargatam , kim ? ityAha-aSTaguNaM santaM 'prathamaprastaTAgrAt' prathamaprastaTagatAvalikApraviSTanarakAvAsapramANAt ' sohettu' tti apanIya yada Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'avazeSa ' avaziSTaM dRzyate tat 'nirayAgraM' nirayapramANaM jAnIhi, kAsAm ? ityAha-ratnaprabhAdInAM narakapTathvInAmiSTaprastaTepviti / yathA-ratnaprabhAyAmiSTaprastaTasaMkhyA trayodaza, te ca rUponA aSTaguNAzca prathamaprastaTAgrAdekonanavatazatatrayapramANAcchodhyante tato jAtamidaM 293 trayodazaprastaTe / evaM dvitIyAdiethvIpvapi prathamaprastaTAgraM svayamevAbhyUhya ekAdazAdyantargatAbhISTaprastaTAzrayeNa bhAvanA kAryeti // 42 // itthaM prastaTapramANAnnirayAvAsapramANAnayanaM pratipAdya saMprati nirayAvAsapramANAjijJAsitatatpastaTapramANAnayanAyAha davaNa NirayasaMkhaM, sohejjA paDhamapatthaDaggAyo / sese ahavibhatte, svahite patthaDaM jANa // 43 // ' dRSTvA ' nibhAlya, kAm ? ityAha-'nirayasaMkhyAM' AvalikAgataMnirayAvAsapramANalakSaNAM kAJcit , tAM ca ' zodhayet ' apanayet 'prathamaprastaTAgrAt ' uktarUpAt / tato'pi kim ? ityAha-' zeSe' avaziSTe rAzau 'aSTavibhakte' aSTAbhirbhAge hRta ityarthaH, tatra ca yallabdha tasmin 'rUpAdhike ' ekarUpAdhike 'prasta' prastaTapramANam 'jAnIhi' avaMbudhyasva / yathA kila dRSTaikAzItyadhikatrizatapramANA nirayasaMkhyA, zodhitA ca ratnaprabhAprathamaprastaTAgrAdekAnanavatazatatrayapramANAt , saMjAtaM zeSamaSTau, tasminnaSTAbhivibhakte labdha ekakaH, tasmin rUpAdhike kate saMjAtau hau, dvitIyaH sa prastaTo bhavatItyarthaH / evaM tAvanneyaM yAvadekona " naviMzatyAdinako'cAntaH" (si. he0 3-1-69) ekazabdastRtIyAnto naviMzatyAdinA samAsastatpuruSo bhavati, ekasya cAda-ttaH / ekena na viMzatiH ekAnaviMzatiH / evaM ekAtratriMzat ekAmacatvAriMzadAdAyaH // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 22 ) municandrasUriviracitavRttisameta paJcAzattamaH prastaTaH / tatra kila paJca narakAvAsAH, teSu prathamaprastaTAgrAcchodhiteSu zeSaM trINi zatAni caturazItyadhikAni teSu cASTAbhivibhakteSu labdhA'STacatvAriMzadrUpAdhikA kRtA saMjAtA ekonapaJcAzat 49, sA ceSTapratarapramANaM bhavatIti // 43 // saMpratyapratiSThAnAdUrdhvamukhaM prastutaprastaTapramANAnayanAryaivAha girayagge paMcUNe, vibhattammi svasahiyammi | heTThA viyANa payaraM taM piya ruvaNayaM sohe // 44 // 'nirayAyeM ' narakapramANe kasmiMzcida dRSTe tataH 'paJcone' paJcabhine kRte ' aSTavibhakte ' aSTabhirhatabhAge yahabdhaM tasmin rUpasahite sati " adhastAt ' talabhAgAta 'vijAnIhi ' avabudhyasva ' prataraM ' iSTapratarasaMkhyAmUrdhva sImantakandarakAvAsaM yAvat / itthamadhastAtpratara pramANAnayanaM pratipAdyopariSTAdapi bhaGgayantareNa tatpratipAdayannAha - ' tadapi ca ' tadeva pratarapramANaM pUrvaprakAralabdhaM 'rUponakaM' rUpamAtrahInaM 'zodhayet ' apanayet, pratarapramANAdaughikA dekonapaJcAzalakSaNAditi gamyate / tato yattatrAvaziSTaM taduparitanabhAgAdadhobhimukhaM pratarapramANaM bhavati / yathA - narakAgre'pratiSThAnaprastaTasaMbandhini paJcakalakSaNe paJcone kRte sthitaM zUnyam, tasminnaSTAbhirvibhakte " khasya guNanAdike kham " iti vacanAt labdhaM zUnyameva, tasmin rUpasahite jAta ekakaH, adhastAdUrdhvakramApekSayA'prati'SThAnaH prathamaH prastaTo bhavatItyarthaH / evaM tAvanneyaM yAvannarakAgre sImantakanarakaprastarasaMbandhini paJcone kRte satyaSTAbhirvibhakte labdhASTacatvAriMzata, tasyAmekakasahitAyAM jAtaikonapaJcAzat, tAvattitho'pratiSThAnAtsImantakaprasnaTo bhavati / yadA tadeva prastaTapramANamupariSTAdadhomukhaM.. bi Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nrkendrprkrnnm| vazyate tadAnantarakaraNalabdhameva pramANaM rUponaM sacchodhayedekonapaJcAzalakSaNAtsarvapratarapramANAt, tato yattatrAvaziSTaM tatpratarapramANaM bhavati / yathA-apratiSThAnaprastaTapramANamekakalakSaNam, tacca rUponaM saMjAtaM zUnyam , tasminnekonapaJcAzataH zodhite "rAziravikRtaH khayojanApagate" iti vacanAt sthitA ekonapaJcAzadeva, tatazca sImantakAdapratiSThAnastAvattitho bhavati / evaM tAvanneyaM yAvadekonapaJcAzad rUponA jAtA aSTacatvAriMzat , tasyAM sarvapratarapramANAcchodhitAyAmavaziSTa ekaH, tatpramANaH sImantakaH prataro bhavatItyarthaH // 44 // athaikonapaJcAzati narakaprastaTe'ntimadhanasarvadhane yena karaNenAgacchatastatsiddhaye paribhASAmAha . paMceva havai AI, adveva ya uttaraM muNeyavvaM / __ auNAparaNaM gaccho, NarayAvali ta(i)ttiyA ceva // 4 // . paJcaiva narakAvAsAH 'bhavanti' saMpadyante 'AdiH' mUlam / apratiSThAnAMdUrdhva narakAvAsavRddhicintAyAM 'aSTaiva ca ' aSTapramANameva 'uttaraM' pratiprataraM narakAvAsavRddhilakSaNaM 'muNitavyaM ' jJAtavyam , tathaikonapaJcAzaMdaH 'gaccha' sarvapratarapramANalakSaNa ihocyate / tathA 'narakAvalayaH' naraMkazreNaya ekaikasyAM dizi saptasvapi narakapTathvISu 'iyatyazcaiva' ekonapaJcAzatpramANA eva, svarUpajJApanametadAsAmiti // 45 // idAnIM karaNamucyate gacchuttarasaMvagge, uttarahINammi pkkhiyaaii| aMtimadhanamAijuyaM, gacchaddhaguNaM tu savvadhaNaM // 46 // AdiH 5 uttaraM 8 gacchaH 49 / tataH gacchottarayoH 'saMvagge' abhyAse jAtAni trINi zatAni dvinavatyadhikAni 392, tatra rAzau Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) municandrasUriviracitavRttisameta 'uttarahIne' uttareNa-aSTarUpeNa hIne sati 'prakSipet ' nyaset 'Adi' paJcakarUpam, tato jAtamidam 389, tadidaM 'antimadhanaM' sImantAkhyaparyantaprastaTanarakAvAsapramANaM saMpadyate / yadA tvantyadhanameva 'AdiyutaM' mUlasametaM caturNavatitrizatapramANaM sat 'gacchAIguNaM tu' gacchasyaikonapaJcAzallakSaNasyA.na-dalena saMguNitaM punaH kriyate tadA 'sarvadhanaM' sarvaprastaTanarakAvAsapramANaM bhavatIti // 46 // " gacchAI-. saMguNaM" ityuktam , ayaM ca gaccho viSamapadavyavasthitatvenArDena vibhaktuM [na] zakyate, ataH kiM karttavyam ? ityAha jo gacchu na deaddhaM, tassa u rAsIeN girihaUNadaM / gacchaguNaM savvadhaNaM, evaM sattaNha vi karejA // 47 // - yo 'gacchaH' ekonapaJcAzallakSaNaH 'na' naiva 'datte' prayacchati 'arddha dvibhAgarUpaM 'tasya tu' gacchasya punaH saMbandhinaH 'rAzeH' guNyasya 'gRhItvA' AdAya 'aI' uktalakSaNaM 'gacchaguNaM' kuryAt tataH sarvadhanaM bhavati / yathA-ekonapaJcAzallakSaNe gacche'rddhamadadAne tena yo rAzirguNayitumiSTaH caturNavatazatatrayamAnaH 394, tasyAI saptanavatyadhikazatamAnaM 197 gRhItvA gacchenaikonapaJcAzallakSaNena guNyate jAtAni SaNNavatizatAni tripaJcAzadadhikAni 9653, etacca sarvadhanapramANamiti / evamavibhAgenAvalikApraviSTanarakAvAsapramANaM pratipAdya sAMprataM pratiSTathivi tadevAtidizannAha-evaM' sAmAnyanyAyena 'saptAnAmapi' ratnaprabhAdInAM pRthvInAM pratyekaM karaNaM 'kuryAda ' vidadhIta, tatazcAntimadhanaM sarvadhanaM cAgacchati / yathA-ratnaprabhAyAM puryantaprastaTe AvalikAgatanarakAvAsapramANaM ve zate trinavate 293 eSa kilAdiH, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . nrkendrprkrnnm| (25) uttaraM 8, trayodaza prastaTA gacchaH 13, tato gacchottarayoH saMvarge nAtaM caturuttaraM zatam 104, tamminnuttarahIne paNNavatipramANe kRte AdinA trinavatyadhikadvizatapramANena yukte sati labdhaM sImantakadhanamidam389 / yadA ata eva rAzeH prathamacyAH sarvadhanamAnetumipyate tadAsau rAzirAdiyukto vidhIyate jAtaM 682, tato gacchasya trayodazalakSaNasyA bhAvAdukta eva rAzirIkriyate jAtaM 341, tasmin gacche guNite labdhaM sarvadhanaM 4 433 / evaM zarkarAprabhAdipvapi AdipramANaM gacchapramANaM ca vijJAya pUrvakrameNAntimadhanaM ca svayamevAbhyUhya vAcyamiti // 47 // sAMpratamAdyuttaragacchakrameNaivAntyamadhyamasarvadhanAni yathA jJAyante tathA karaNamAha gacchaguNamuttaraM uttarUNiyaM AisahiyamaMtaSaNaM / .: AdijuyaddhaM majjhimadhaNaM tu gacchAhayaM savvaM // 48 // 'gacchaguNaM' gacchAbhyastaM 'uttaraM' uktarUpameva kriyate, tatastadeva 'uttaronitaM' uttarapramANarAzinonIkRtaM sadyadA 'AdisahitaM' AdirAzinA yuktaM vidhIyate tadA 'antyadhanaM' paryantavartiprataranarakAvAsapramANaM bhavati / tathA 'AdiyutAI' tasyaivAdiyuktasya yadarddha dalam , tatkim ? ityAha-' madhyamadhanaM ' madhyavartiprataranarakAgraM bhavati / tuzabdoM bhinnakrame gacchAhatamityamyAnantaraM draSTavyaH, tatazca madhyamadhanameva 'gacchAhataM tu' gacchAbhyastaM punaH 'sarva' iti sarvadhanaM bhavati / yathA-gacchenaikonapaJcAzallakSaNena guNitamuttaramaSTalakSaNaM jAtaM 392, yadaitadevottarahInaM paJcakalakSaNAdisahitaM ca kriyate tadA jAtamidaM 389, etadeva cAntyadhanam / yadA ayameva rAzirAdiyuto'rkIlatastadA jAta Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) municandrasUriviracitavRttisametaM midaM 197, etadeva ca madhyapratarasya paJcaviMzatitamasya narakAvAsapramANaM bhavati / punarasminneva rAzAvekonapaJcAzatsaMkhyagacchaguNite saM. pannamadaH 9693, etattu sarvadhanamiti / evaM ratnaprabhAdiSvapi SaTsa .. prathivIpvantyamadhyamasarvadhanAnyAnetavyAni / yathA-SaSThaprathivyAM gacchena trikalakSaNena guNitamuttaramaSTalakSaNaM jAtA caturvizatiH, tato'syAmutta- . ronAyAM trayodazalakSaNenAdinA sahitAyAM ca jAtaikonatriMzat 29, : etattatrAntyaprastaTadhanaM bhavati / yadAsyaivAdiyuktasyAImekaviMzatilakSaNaM kriyate tadA tanmadhyadhanaM bhavati / etadeva gacchAhataM sarvadhanaM bhavati, tacca triSaSTilakSaNam 63 iti // 48 // saMprati pratiSTathivi Ava- . likAgatanarakAvAsapramANaM pratipAdayitumicchuH sujJAnatvAnmukhakaraNamanAdRtya bhUmikaraNaM tAvatpratipAdayannAhasagapayarA rUvRNA, advaguNA sohiyAhi samuhAyo / jaM tattha suddhasesaM, icchiyapayarassa sA bhUmI // 46 // 'svakapatarAn ' pratiSTathivi trayodazaikAdazanavAdIn 'rUponAn / ekena hInAn tathA -- aSTaguNAn ' aSTabhirguNitAn sataH, kim ? ityAha-' zodhaya ' apanaya tvam , kutaH sakAzAt ? ' svamukhAt ' AtmIyaprathamaprataranarakAvAsapramANAt, tataH yat 'tatra' rAzau 'zuddhazepaM' avaziSTamityarthaH, kim ? ityAha- Ipsitapratarasya' trayodazAdeH sA 'bhUmiH ' talagatanarakAvAsapramANaM bhavati / yathA-ratnaprabhAyAM svakapratarAstrayodaza, te rUponA jAtA dvAdaza, ete cASTaguNA jAtA paNNavatiH 96, tasyAM ca svamukhAgrAdekonanavatyadhikazatatraya 389pramANAcchodhitAyAM jAtaM 293, iyameva tatra bhUmiH / evaM sarvatra. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grkendrprkrnnm| (27, boddhavyamiti // 49 // idAnIM mukhabhUmipramANAni SaTsu pRthvISu svayameva granthakAra AhatiriNa saya auNanauyA, do teNagyA ya hoMti pddhmaae| do saya paMcAsIyA, paMcottara doriNa vitiyAe // 50 // sattANauyaM ca sayaM, tettIsa sayaM sayaM ca paNuvIsaM / sattattari auNattari, sattattIsA ya uNatIsA / / 51 // . terasa muhabhUmitro, do do rayaNAdichaTThiaMtANaM / seTiMdayANa karaNaM, seviMdayavajiyA sesA // 52 // trINi zatAnyekAnanavatAni 389 ve zate trinavatyadhike ca 293 / / bhavataH 'prathamAyAM " ratnaprabhAyAmityarthaH, yathAkramaM mukhabhUmipramANametat / tathA ve zate paJcAzIte 285 paJcottare dve zate 205 'dvitIyAyAM' zarkarAprabhAyAmityarthaH // 10 // tathA saptanavataM ca zataM 197 trayastriMzaM zatam 133 etattRtIyAyAmiti / tathA zataM ca paJcaviMzaM 125 saptasaptatiH 77 caturthyAm / tathA ekAnnasaptatiH 69 saptatriMzacca 37 paJcamyAm / tathA ekAnnatriMzat 29 // 51 // trayodaza 13 SaSThayAm / kim ? ityAha-' mukhabhUmI' yathAkramaM mukhabhUmipramANe bhavataH / katham ? ityAha-he he yathAkramam , kAsAm ? ityAha'ratnAMdiSaSThayantAnAM' ratnaprabhAdInAM SaSTapRthvIparyantAnAM pRthvInAm / yacca pUrva "prathamAyAM dvitIyAyAM" iti bhaNane'pi punariha tayorupAdAnaM kRtaM tatsamudAyadharmAnuvartanArtham / tataH kim ? ityAha-' zreNIndrakANAM' AvalikAgatanarakAvAsalakSaNAnAM pramANAnayanAya 'karaNaM' upAyavizeSaH " muhabhUmisamAsaddha " (gA0 54 ) ityAdilakSaNaM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) municandrasUriviracitavRttisameta vrtte| itthaM SaSThI yAvatkaraNabIjamuktaM saptamyAM kA vArtA ? ityAha' zreNIndrakavarjitA ' AvalikAgatanarakAvAsavihInA ' zeSA' saptama pRthvI, tasyAM dikSvekaikasyaiva narakAvAsasya bhAvAda dviprabhRtInAM ca loke zAstre ca zreNitvena rUDhatvAditi // 12 // itthaM pratiSTathivi mukhabhUmipramANA [ ni] pratipAyedAnIM sarvaprathvIgatAvalikApraviSTanarakAvAsapramANAnayanAyaitadevAha patthaDatere paDhamilluyammi bhUmI u sA bhave NiyamA / mAghavatIte paNagaM, muhaM puNo taM viyANAhi // 3 // 'patthaDatere ' tti prastaTatrayodazake stnaprabhATathvIsaMbandhini 'paDhamilyammi' tti yaH prathamaprastaTastatra yA''valikAgatanarakAvAsasaMkhyA, kim ? ityAha-' bhUmistu ' bhUmireva sA 'bhavet ' syAt 'niyamAt' nizcayena / tathA ' mAghadatyAM' saptamaSTathivyAM yatpaJcakaM narakAvAsAnAM '' mukhaM ' AdiH punaH 'tat ' paJcakaM ' vijAnIhi ' avabudhyasva / atrAha ratnaprabhAdiSTathivIpvAdyantaprastaTanarakAvAsasaMsye mukhabhUmitayokte, iha tu kimiti tadvaiparItyena mukhabhUmiprajJApanA kRtA ! atrocyate, vicitravivakSApradhAnatvAcchAstrakArANAmitthamapi na kazcidoSaH, paramA rthtstulyphltvaad| evamanyatrApi vyatyayanirdezaheturvAcya iti // 53 // * prathakapTathak pRthvyAzrayeNa mukhabhUmiyantrakamidamnarakanA ratnapra0 / zarkarA vAlukA paMkapra0 / dhUmapra* tamaHpra bhAmiH | 385 mukhAni.| 389 | 285 / 197 | 125 | 69 | 29 IE bhUmayaH / 293 | 205 | 133 | 4 | 30 / mukham. 5 | itthaM karaNopayoginIM paribhASAM pratipAcha karaNamAha - Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nara kendraprakaraNam / muhabhUmisamAsarddha, avalaMvagasaMguNaM tu savvagaM / puDhavIe puDhavIe, girayANaM esa saMkhevo // 54 // 'mukhabhUmyoH" "patthaGatere" (gA0 53 ) ityAdinA pratipAditasvarUpayoryaH samAsaH - mIlakastasyArddha - dalam, kim ? ityAha- 'avalambakasaMguNaM tu' avalambakena - sarvaSTathivIprastaTapramANalakSaNena saM- ekIbhAvena guNitaM punaH ' sarvAgraM samasta pRthvIgatAvalikApraviSTa narakAvA sapramANaM bhavati / yathA sAmAnyena tathA vinAGke nA (vizeSeNA ) pi pramANaM mantavyamityAha- ( 29 / 6 ' STathivyAM STathivyAM ' pratiSTathivItyarthaH ' niraSANAM ' narakAvAsAnAM 'eSaH' " mukhabhUmisamAsArddham " ityAdikramagataH 'saMkSepaH' sarvAtralakSaNo bhavati / navaraM trayodazaikAdazAdilakSaNo'valambako dRzya iti // 54 // asyA eva gAthAyAH pUrvArddha vyAcaSTe bhUmimuhAtesiM, samAsasaddegA melao hoi / * miliyassaddhaM upagaNolaMvaguNaM tu savvaggaM // 55 // bhUmimukhayoH ' etayoH ' uktapramANayoH samAsazabdena mIlako bhava- ti bhaNitaH / tato militasya yadarddha tadekonapaJcAzadavalambakaguNaM 'tuH ' punararthaH sarvAyaM bhavati / yathA - ratnaprabhA prathamaprastaTe narakAgramekAnnanavatazatatrayapramANaM bhUmiH mAghavatIsatkanarakAvAsapaJcakaM ca mukham, tayomIlane'rddhe ca kRte jAtaM 197, tasyaikonapaJcAzatA 49 avalambana guNane jAtAni tripaJcAzadadhikAni SaNNavatizatAni 9653 | evaM pratyekamapi ratnaprabhAdInAM svamukhabhUmisamAsArddhasya trayodazAdyavalambaka - guNane zreNigatanarakAvAsasarvAgramupayujya vAcyamiti // 15 // atha sarva pRthvInAM pratyekamAvalikApraviSTataditarasarvanarakAvA sapramANaM tAvadAha 1 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) municandrasUriviracitavRttisameta tIsA ya paraNavIsA, panarasa dasa ceva sayasahassAI / / - tiyaNegaM paMcUNaM, paMceva aNuttarA NirayA // 56 // . triMzat cakAro bhinnakrame tataH paJcaviMzatizca paJcadaza daza caiva 'zatasahasrANi' lakSA ityarthaH, trINi ekaM zatasahasraM, kauTazam ? ityAhapaJconam , pazcaiva ' anuttarAH ' atyantAdhamatayA sarvanarakAvAsapradhAnA nirayAH / ayamatra bhAvaH-ratnaprabhAyAM triMzannarakAvAsazatasahasrANi bhavanti / zarkarAprabhAyAM paJcaviMzatiH / vAlukAprabhAyAM paJcadaza / paGkaprabhAyAM daza / dhUmaprabhAyAM trINi / tamaHprabhAyAmekaM zatasahasraM paraM paJcabhinarakAvAsairUnam / mahAtamaHprabhAyAM paJcaiva narakAvAsA iti // 56 // itthaM sAmAnyena ratnaprabhAdipu pRthvISu pRthakpTathaksarvanarakAvAsapramANaM pratipAdya saMprati tAsvevAvalikAbAhyAMstaditarAMzca narakAvAsAn pramANataH pratipAdayan gAthAsaptakamAha sattahA paMca sayA, paNaNaui sahassa lakkha unntiisN|. rayaNAe seTigayA, coyAla sayA u tettIsaM // 57 // 'saptaSaSTAni' saptaSaSTayadhikAni paJca zatAni pazcanavatiH sahasrANi lakSA ekonatriMzat padaikadeze'pi padasamudAyopacArAt ' ratnAyAM' ratnaprabhAyAM vakSyamANavizeSaNAnyathAnupapattivazena zreNibAhyA narakAvAsA coddhavyAH, aGkatazca 2995667 / zreNigatA narakAvAsAzcatuzcatvAriMzacchatAni, 'tuH ' vizeSaNArthaH, 'trayastriMzAni' trayastriMzatsamadhikAni bhavanti, aGkato'pi 4433 // 17 // . sattANaui sahassA, cavIsaM lakkha tisaya paMcahiyA / bIyAe seDhigayA, chabbIsa sayA u paNaNauyA // 58 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marakendraprakaraNam / (31) saptanavatiH sahasrANi caturviMzatirlakSAstrINi zatAni paJcAdhikAni -- dvitIyAyAM ' zarkarAprabhAyAmAvalikA bAhyanarakAvAsapramANametat, aGkato'pi [ 2497305 | zreNigatA narakAvAsA SaDUviMzatiH zatAni paJcanavatyadhikAni, 'tuH ' punararthaH bhavanti, aGkatazca ] 2699 // 58 // paMca sayA paNNArA, aDaNauti sahassa lakkha codasa ya | taiyAe sedgiyA, parANasIyA coisa sayA u // 56 // paJca zatAni ' paNNAra ' ti paJcadazAdhikAnyaSTAnavatiH sahasrANi lakSAzvaturdaza ca 'tRtIyAyAM' vAlukAprabhASTathivyAmAvalikAvyatiriktanarakAvAsapramANaM bhavati, aGkApekSayApi 1498515 / zreNigatA narakAvAsAH paJcAzItAni caturdaza zatAni, 'tuH ' punararthaH bhavanti boddhavyAH, aGkato'piM 1485 // 59 // teNagyA doriNa sayA, vaNauti sahassa va ya lakkhAI / * paMkAe seDhigayA, satta sayA hoMti satahiyA // 60 // trinavate dve zate navanavatiH sahasrANi nava lakSANi 'paGkAyAM' paGkaprabhAyAM caturthaSTathivyAM zreNivarjita nirayAvAsapramANametat aGkato'pi 999293 / zreNigatA nirayAH sapta zatAni bhavanti saptAdhikAni, ato'pi 707 // 60 // satta sayA paNatIsA, gavAuti sahassa do ya lavakhAIM / dhUmAe seDhigayA, pagaDA do sayA hoMti // 61 // sapta zatAni paJcatriMzAni navanavatiH sahasrANi dvau ca lakSau ' dhUmAyAM ' dhUmaprabhAyAM paJcamaSTathivyAmAvalikAvikalanirayAvAsapramANa Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) municandrasUriviracitavRttisametaM midam, aGkatazca 299735 / zreNigatA narakAvAsAH paJcaSaSTe dve zate bhavataH, aGkato'pi 269 // 61 // vAu ca sahassA, gaNava ceya sayA havaMti battIsA | 'puDhavIe chaDIe, parAgAgosa saMkhevo // 62 // sediyA ravANaM, tevaTThI khalu havaMti chaTTIe / paMcaiva sattamIe, parAgagA gatthi bodhavvA // 63 // navanavatizca sahasrANi nava caiva zatAni bhavanti dvAtriMzAni 'e-. thivyAM SaSThyAM.' tamaHprabhAbhidhAnAyAM ' prakIrNakAnAM ' zreNibAhyanarakAvAsAnAM ' eSaH ' anantaroktaH ' saMkSepaH ' saMkSipyate - vastviyattayA - vaMpriyate'neneti saMkSepaH- pramANaM bhavatIti, aGkato'pi 99932 // 62 // ' zreNIndrakanarakAH ' AvalikApraviSTanarakAvAsAH ' NaM ' iti vAkyAlaGkAre triSaSTiH 63 / ' khalu ' iti nizcaye ' bhavanti ' saMpadyante SaSThyAm, punaH SaSThaSpRthvIgrahaNaM. vismaraNazIla zipyAvabodhArtham / tathA paJcaiva saptabhyAM diggatAH / ' prakIrNakAH ' viprakIrNanarakAvAsA nasantIti boddhavyA iti // 63 // itthaM pratyekaM pRthvIpvAvalikAbAhyAnAM taditareSAM ca narakAvAsAnAM pramANaM pratipAdya saMprati sarvAvalikAbAhyanarakAvAsapramANaM taditarapramANamubhayapramANaM cAbhidhitsurgAthAdvayamAha , evaM pairaNagANaM, tesItiM hoti sayasahassAIM / . NauI vAvi sahassA, tiriNa sayA caiva sIyAlA // 64 // va ceva sahassA, cha caiva sayA havaMti tevaNNA / seTiMdaya NirayANaM, evaM duhao vi culasIti // 65 // - Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrkendrprkrnnm| - 'evaM' pratyekagaNitAnAM sarveSAM mIlane 'prakIrNakAnAM' AvalikAbAhyanarakAvAsAnAM tryaMzItirbhavati zatasahasrANi navatizcApi sahasrANi trINi zatAni caiva 'sIyAla' ti saptacatvAriMzAni, aGkato'pi 8390347 // 64 // nava caiva sahasrANi SaT caiva zatAni bhavanti 'tevaNNa' ti tripaJcAzadadhikAni 'zreNIndrakanirayANAM' AvalikApraviSTanarakAvAsalakSaNAnAM sarveSAM melane sati, aGkato'pi 9653 / 'evaM' pratyekagaNitayoH 'ubhayato'pi' ubhayorapi rAzyoryadA samudAyena gaNanA kriyate tadA . caturazItizatasahasrANi bhavantIti, ato'pi 8400000 // 65 // idAnIM prakIrNakanAmAno narakAvAsA yatrAvatiSThante tatsthAnanirUpaNAyAha (graMthAgraM 500)disi vidisi aMtaragayA, NarayA u paieNagA munneyvaa| chasu vi puDhavIsu bhaNiyA, jahANupucIeN pavibhAgA / / 66 / / . vibhaktivacanavyatyayAd dizAM vidizAM ca 'antaragatAH' antarA* lavartinaH 'narakAstu' nirayAH punaH prakIrNakA muNitavyAH / kAsu e thvIpvayaM vyavahAraH? ityAha-'SaTsvapi' SaTsveva pRthvISu na tu saptamyAmapi / 'bhaNitAH' AgamajJairnirUpitAH 'yathAnupUrvyA' yatprakArayA''nupUrvyA te vyavasthitAstathetyarthaH / te ca kathaM bhUtAH? ityAha'pravibhAgAH' pravibhajyante-nAnAsaMsthAnarUpatayA vikalpyante ye se tatheti // 66 // saMpratyAvalikApraviSTAnAM narakAvAsAnAmavasthAnakrama pratipAdayitumicchurAha sImaMtago u upariM; sabAhe hoH appaiTANo / savvesi hirayANaM, egujja ekamekassa // 67 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) municandrasUriviracitavRttisametaM 'sImantakastu' sImantakanAmaiva narakendrakaH 'upari'. prathama ityarthaH, 'sarvAdhaH' sarveSAmindrakANAmadhobhAgavartI bhavati 'apratiSThAnaH' saptamapTathvIndrakaH / zeSANAM kA vAtA ? ityAha-'sarveSAM' nisyANAmAvalikAgatAnAM madhye 'ekaH' iti ekaiko narakAvAsaH 'RjuH' samazreNivyavasthitatayA'bhimukhaH, kasya ? ityAha-ekaikasya narakAkAsasya / idamuktaM bhavati-sarve'pIndrakanarakAvAsAH samazreNitayA UrdhvAdhobhAvena vyavasthitAH, ye ca zeSA AvalikApraviSTA narakAvAsAste'pyevameveti // 67 // athAvalikApraviSTepveva vRttavyasracaturasranarakAvAsapramANapratipAdanAyaikadigapekSayA pratithivi mukhabhUmipramANAnayanAya karaNaM tAvadAha auNAparaNaM paDhamaM, sesA parapayararahiya hoti muhA / sagapayarehi virahiyA, rUbUNehiM muhA bhUmI // 8 // ekonapaJcAzatprathamaM mukham / 'zeSANi' zarkarAprabhAdiSTathivIsaMbandhIni 'parapratararahitAni' uparitanaSTathvIprastaTaMpramANarahitAni uparitanaSTathvImukhAnyeva bhavanti mukhAni / tathA 'svakAtaraiH' trayodazAdibhiH 'virahitAni' parityaktAni, kIdRzaiH ? ityAha-rUponaiH' rUparahitaiAdazAdipramANairiti bhAvaH, 'mukhAni' vivakSitapTathvIgatAnyeva 'bhUmayaH' talAni bhavanti / ayamatra tAtparyArthaH-yathA ratnaprabhAyAmekAnnapaJcAzanmukham , etadeva zarkarAprabhAyAM ratnaprabhApratarahInaM saMjAtapatriMzatsaMkhyaM mukham , etadeva vAlukAprabhAyAmekAdazalakSaNazakarAprabhApratararahitaM paJcaviMzatilakSaNaM mukham / evaM tAvanneyaM yAvattamaHprabhAyAM catvAro mukhamiti / evaM trayodazaikAdazanavakAdilakSaNaiH sva Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marakendraprakaraNam / (35) pratarapramANai rUpahInaiH parihINAni svamukhAnyevaikAnnapaJcAzadAdIni bhUmayo bhavanti saptatriMzatSavizatisaptadazAdikA iti // 68 // evaM sati yAni pramANAni mukhabhUmyo [va] lambAni tAni darzayitumAha aNAparaNaM chattIsA paNuvIsA duTTa nava cauro / sattattIsa chabbIsA, sattara dasa paMca do ya disiM // 66 // ekAnnapaJcAzat SaTUtriMzat paJcaviMzatiH 'duaTTha' tti aSTadvayaH SoDaza ityarthaH, nava catvAra iti mukhAni / bhUmayaH punaH saptatriMzat SaDviMzatiH ' sattara' tti saptadaza daza paJca dvau ca dizviti // 69 // sthApanA- itthaM dikSu mukhAni bhUmIzva pratipAdya vidikSu tathaiva pratipAdayana karaNamAha - narakanAmA0 ratna * zarkarA0 vAlu0 paMka0 dhUma0 tamaH 0 mukhAni 49 36 25 16 9 4 bhUmayaH 37 26 17 10 5 2 aDayAlIsaM paDhamaM, sesA parapayararahiya hoMti muhA / sagapa rehi virahiyA, rurhi muddA bhUmI // 70 // * aSTacatvAriMzannarakAvAsAH prathamaM mukhamiti gamyate / 'zeSANi ' zarkarAprabhAprabhRtiSTathvIsaMvandhIni parapratararahitAni bhavanti mukhAni / kiMmuktaM bhavati ! ratnaprabhAmukhamaSTacatvAriMzatsaMkhyam, zarkarAprabhAyAM punaH paramaterai ratnaprabhAsaMbandhibhistrayodazabhirUnIkRtaM ratnaprabhAmukhameva mukhaM bhavati, tacca paJcatriMzadrUpam / evaM zarkarAprabhAmukhaM svapratararahitaM cAlukAprabhAyA mukhaM bhavati, etacca caturviruteH / evaM tAvanneyaM yAvat SaSThIti / itthaM mukhAnyabhidhAya bhUmIH pratipAdayannAha - svakapratarairnira Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) dunicandrasUriviracitavRttisametaM hitAni, kathaMbhUtaiH? ityAha-rUponaiH mukhAni bhUmayo bhavanti / yathA-ratnaprabhAyAmaSTacatvAriMzanmukham , tadeva svapratarai rUpona-dazAmANerUnIkRtaM jAtA SaTtriMzat , iyabheva tatra bhuumiH| tathA zarkarApramA- ... mukhaM paJcatriMzadrUpaM svakapratarai rUponerUnIrutaM [ saMnAtA paJcaviMzatiH, iyameva tatra bhUmiH / tathA vAlukAprabhAmukhaM caturvizatirUpaM svakAtara rUponairUnIkRtaM] saMjAtAH SoDaza, eta eva tatra bhUmiH / evamanyA. svapi pRthvIpu svamukhebhyo rUponasvapratarahInebhyo bhUmayaH sAdhyA iti . // 70 // atha pUrvagAthoktopAyalabdhameva mukhapramANaM bhUmipramANaM ca kameNA pratipAdayannAha- . . aDayAlA paNatIsA, cauvIsA panarasaha tigaNeva / / chattIsA paNuvIsA, solasa Nana caura egaM ca // 71 // aSTacatvAriMzat paJcatriMzat caturvizatiH paJcadazASTau traya eveti ratnaprabhAdipu SaTsa ethvIpu vidikSu [ mukhAni ], bhUmayastu SaTtriMzat paJcaviMzatiH SoDa-narakanAmA ratna. zarka0 | vAla * / paMka. | dhUma* | tamaH za nava catvAra e | mukhAni | 48 | 35 / 24 | 15 | 8 | 3 ka kazceti vidishvaishaanyaadissu| sthApanA- bhUmayaH | 36 | 25 / 16||| saptamaSTathivyAM tu ekatvAtpratarasya mukhabhUmikalpanAyA abhAva iti // 71 // itthaM karaNopayoginormukhabhUmIH pratipAdya gAthAsaptakena karaNamAha muhabhUmisamAsaddhaM, disANa vidisANa hoti rUvUNaM / sayapayarehi guNeyaM(u), sohaNayaM sohaya imaM tu // 72 // mukhabhUmisamAsAI * dizAM vidizAM' iti digvartinAM vidigva Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nrkendrprkrnnm| (37) tinAM ca narakAvAsAnAM vidheyam / paraM digvartisamAsA pekSayA vidibharakAvAsasamAsAI bhavati rUponam / tataH kiM kAryam ? ityAha'svakapataraiH' trayodazAdimirguNayitvA -- zodhanakaM' zodhanIyarAzi prataraguNanAgatarAzermadhyAt 'zodhaya ' apanaya ' idaM tu ' vakSyamANaM punaH // 72 // yathA- . puDhavIpatthaDatulaM, sohaNayaM rayaNamAdisu disAsu / vArasa vArasa nava cha ca cha, ca tiraNeva vidisAsu // 73 // 'pRthvIprastaTatulyaM' paMthivyAM pRthivyAM ye trayodazaikAdazAdayaH prastaTAstatpramANaM 'zodhanakaM' zodhanaM bhavatIti / kAsu ? ityAha-' rayaNamAisu' tti ratnaprabhAdipu pRthvISu 'dikSu' digvartinarakAvAsaviSaye / tathA dvAdaza dvAdaza nava SaT ca SaT ca traya eva 'vidikSu' vidigvartina. rakAvAsaviSaye iti // 73 // idamevaM zodhanakaM kathamutpadyate ? ityAha savvesi patthaDANaM, egadisAe u payaramANeNaM / ekekUNe ThAviya, tibhAgasesaM tu sohaNayaM // 74 // . "sarveSAM prastaTAnAM ' trayodazAdInAM saMbandhino narakAvAsAn ekasyAM dizi 'tuH' punararthe upalakSaNatvAdvidizi ca vartamAnAn 'prataramAnena ' pratarapramANA vArA ityarthaH 'ekaikonAn ' ekenaikena parihINAn sthApayet, tatastribhirvibhajet, tatra ' tribhAgazeSaM tu' tribhAgAvaziSTaM punaH zodhanakaM nAnIhIti zeSaH // 74 // evaM zodhanake dviprakAre siddhe sati kiM kAryam ? iTaha- eyaM vAhaggAmo'vaNettu sesaM tihA vibhaiUNaM / .. tihi ThANehi ThaveDe, sohaNagassAvi hara bhAgaM // 7 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) municandrasUriviracitavRtisametaM __'etat' zodhanakaM 'bAhAyAt' mukhabhUmisamAsAIsya prataraguNanena labdhanarakapramANalakSaNAtsakAzAt ' apanIya ' tyaktvA yaccheSaM tatribhirvibhajya yallabdhaM tattriSu sthAneSu sthApayitvA * zodhanakasyApi ' dvirUpasya hara bhAgam // 79 // kaiH ? ityAha tihi ceva sayAkAlaM, jaM laddhaM taM tihA u kAuNaM / do bhAgA U taMse, pakkhevo ega cauraMse // 76 // tribhizcaiva sadAkAlaM' yadA yadA vRttAdisaMkhyA''netumipyate tadA tadetyarthaH / tato yallabdhaM tat 'tridhA tu' tridhaiva kRtvA tato'pi . 'dvau bhAgau tu ' tribhAgalakSaNau punaH tryase ' tryanarAzau prakSipyata . iti prakSepaH-nyAsyo rAzividheH, tathA eko bhAgazcaturasra prakSepa iti // 76 // Aha yadA zodhanakaM tribhirapi vibhaktaM na zudhyati tadA kA vArtA ? ityAha sohaNa do uddhariyA, tatthego taMsi ega cauraMse / egudariyaM taMse, egA bAhA havati esAM // 77 // 'zodhanake ' uktalakSaNe yadA hAvuddharitau lamyete tadA 'tatra' tayormadhye eko'GkaH 'tryale ' tryanarAzau ekaH 'caturase' caturasarAzau prakSipyate / atha eka ekarUpamakasthAnamuddharitaM vartate tadA tattryase prakSepaNIyam / evaM sati kiM siddham ? ityAha-ekA diggatA vidimgatA ca 'bAhA' narakAvAsazreNilakSaNA 'bhavati' saMpadyate 'eSA' pUrvoktA // 77 // tato'pi kiM sapannam ? ityAha evaM egadisagaM, causaMguNiyaM tu hoi savvagaM / puDhavIe puDhavIe, baTTA taMsA ya cauraMsA // 78 // s| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrkendrprkrnnm| (39) - etat ' pUrvakramalabdhaM 'ekadigagraM' pUrvAdhekadimgatanarakAvAsapramANaM bhavati, upalakSaNatvAdvidigagraM ca / 'catuHsaMguNitaM tu' caturbhiguNitaM punaretadeva 'bhavati' jAyate 'sarvAgraM' sarvadigvidigvartinarakAvAsapramANam , kka ? ityAha-'ethivyAM pRthivyAM' ratnaprabhAdiSu SaSTha'pRthvIparyantAsviti bhAvaH / kimuktaM bhavati ? ityAha-vRttArUyasrAH cakAroH bhinnakrame tatazcaturasrAzca narakAvAsA bhavanti // 78 // ... ayamasya gAthAsaptakasya bhAvaH.. yathA ratnaprabhAyAM pUrvasyAM dizyekAnnapazcAzannarakAvAsA mukham , saptatriMzadbhUmiH, tato mukhabhUmisamAsArDe jAtA tricatvAriMzat 43 / asyAM trayodazabhirguNitAyAM jAtAni paJcazatAnyekonaSaSTAni 559, etadeva ca bAhAyam / asmAcca trayodazaprastaTapramANaM zodhanakaM zoSa.: nIyam / nanu ke'mI trayodaza ye zodhyante ? ityucyate-sarvaprastaTapramANaM ratnaprabhAyAM trayodaza, tAvato vArAMzca prathamaprastaTaprathamadimgatanarakAvA. sapramANamekonapaJcAzatsaMkhyamedha yekaikonatayA saMsthApyate yAvatsaptatriMzat, tata eteSu rAziSu pratyekaM tribhirvibhakteSu yathAkramaM shuddhshessm1-0-2-1-0-2-1-0-2-1-0-2-1| evaM paJcAnAmekakAnAM catuNoM ca dvikAnAM mIlane jAtaM prathamaSTathvIprastaTatulyaM zodhanakam / tacca bAhApAcchodhitaM tato jAtamidaM 546, asya ca vibhirbhAge labdhaM dvayazItaM zatam , tacca vRttatryasUcaturasrasaMjJiteSu triSu sthAneSu sthApyate, tatazca zodhanakasyApi trayodazalakSaNasya tribhirbhAgo atra " roryaH " (si. he. 1-3-26) iti sUtrapravRttiH / adhaH+eke = bhAsaeka-apa be|| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) municandrasUriviracitavRttisameta dIyate, labdhazcatuSkaka ekazcAvaziSTaH, sa ca catuSkakastripu sthAneSu sthApyate, tatra ca dvau catuSko tryaneSu kSipyete ekazca catuSkazcatura- . sreSu, yazcaiko'vaziSTaH sa tryastreSu kSipyate, tato jAtaM ratnaprabhAyAM pUrva-. . diggatavRttAdirAzitrayam , tccedm-182-191-186| yadA catudigapekSayA cintyate tadaitadeva rAzitrayaM pratyekaM caturbhirguNyate, tatazca . vRttAdInAM sarvAgraM bhavati, taccAgre svayameva zAstrakAraH prtipaadyipyti| . vidikSuH punA ratnaprabhAprathamaprastaTe aizAnyAmaSTacatvAriMzannarakAvAsAH, . te'pyekaikahAnyA diggatanarakAvAsakrameNa sthApyante yAvat SaTtriMzat ,. tatazcaiteSu rAziSu pratyekaM tribhirbhakteSu labdhamavaziSTaM yathAkramam0-2-1-0-2-1-0-2-1-0-2-1-0 / evaM caturNA dvikAnAmekakAnAM ca mIlane dvAdazarUpaM zodhanakaM bhavati, zeSaM sarva digvadvodavyam / evamanyAsvapi pRthvISu sarvA karaNabhAvanA kAryeti // ___saMprati prAkkaraNena sAdhitAn vRttAdinarakAvAsAn pratiSTathivi gAthASaTkena kathayannAha aDavIsA cosaTThA, coyAlA satta satta ya sayA u / bArasa coyAlAyA, aDavIsahiyA u vidisAsu / / 76 // aSTAviMzAni catuHSaSTAni catuzcatvAriMzAni, kAni ? ityAhasapta sapta zatAni cazabdatuzabdau pUraNArthI / idamuktaM bhavati-ratnaprabhAyAmaSTAviMzAni sapta zatAni vRttAnAm , catuHSaSTAni sapta zatAni tryamrANAm , catuzcatvAriMzAni saptaiva zatAni caturasrANAM narakAvAsAnAM dikSu sarvAgraM bhavatIti / tathA 'bArasa coyAlAyA aDavIsahiya' ti dvAdazabhizcatu gAriMzatA'STAviMzatyA cAdhikAni sapta sapta zatAnIti saMbadhyate, Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakendraprakaraNam / (41) 'tuH ' pUrvavat / idamatra hRdayam-dvAdazAdhikAni catuzcatvAriMzadadhikAnyaSTAviMzatyadhikAni ca sapta zatAni yathAkramaM vRttavyasracaturasrapramANaM bhavati 'vidikSu' vidigviSaye / evaM sarvatra / aGkato'pi dikSu vR0 728, trya 0 764, ca0 744 / vidikSu vR0 512, trya0 744, ca0 728 // 79 // etadratnaprabhAyAm / zarkarAprabhAyAM punaH cattA ya aTThasaThThA, chappannahigA ya cau cau sayA u cauvIsA chapparANA, cattAlahigA ya vidisAsu // 8 // catvAriMzAni 'caH' pUrvavat, aSTaSaSTAni SaTpaJcAzadadhikAni ca catvAri [catvAri] zatAni 'tuH' pUrvavat , dikSu 440-468-496 / tathA caturvizAni SaTpaJcAzAni catvAriMzadadhikAni ca catvAri catvAri zatAnIti saMbadhyate vidikSviti, 424-456-440 // 8 // atha tRtIyAyAm --- . -. cattA causaTTA yA, bAvaNNA dogiNa dogiNa u sayA u| . aDavIsA vAvaNNA, cattahiyA ceva vidisAsu // 81 // . catvAriMze catuHSaSTe cakAroH bhinnakrame tato dvApaJcAze ca 'he de . . tu zate tu' he dve eva zate punarbhavato dikSu, 240-264-252 / tathASTAviMze dvApaJcAze catvAriMzadadhike caiva dve dve zate iti yojyate, ...22-8-252-240 vidizviti // 81 // . vArahiyaM yattIsaM, vIsahiyaM taha saMyaM cutthiie| . caurahiyaM vIsahiyaM, vArahiyaM ceva vidisAsu // 2 // dvAdazAdhikaM dvAtriMzaM viMzatyadhikaM tatheti samuccaye, zatabhiti sarvatra saMbadhyate, caturthyAM narakapTazivyAM 112-132-120 dikSu / tathA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) municandrasUriviracitavRttisametaM caturadhikaM viMzatyadhikaM dvAdazAdhikaM caiva zataM 104-120-112 vidikSviti // 82 // . cattAlA vAvaraNA, aDayAlA paMcamIeN puDhavIe / ..... battIsA aDayAlA, cattAlA ceva vidisAmu // 83 // . catvAriMzadvApaJcAzadaSTacatvAriMzatpaJcamyAM pRthivyAm 40-52- .. 48, etddikssuH| dvAtriMzadaSTacatvAriMzaMJcatvAriMzaccaiva 32-48-4.0. vidikSviti // 3 // - aTTha ya solasa bArasa, vaTTAi disAsu chtttthpuddhviie| . ghau vArasa ha ya tahA, vaTTAdI.hoti vidisAsu // 84 // aSTau 'caH' pUraNe SoDaza dvAdazaM ca 8-16-12 'vRttAdayaH ' vRttatryasUcaturasnA dikSu SaSThaprathivyAm / catvAro dvAdazASTau ca 4-128 tatheti pUrvavat 'vRttAdayaH ' vRttatryasUcaturasrAH bhavanti ' jAyante narakAvAsA vidizviti // 84 // itthaM ratnaprabhAdiSTathvIpu dikSu vidikSu ca pratyekaM vRttatryasUcaturasranarakAvAsapramANaM pratipAdya saMprati tAsveva samudAyena vRttAdisaMkhyAnayanAyopAyaM vaktukAmo mukhabhUmipramANaM zodhanakAni cAbhidhAtuM gAthAtrayamAha sattaNaui hoi muha, sattari tihi ahiyayA bhave bhUmI / igasattari hoi muhaM, bhUmI igavana bIyAe // 8 // egaNapanna tettIsA muha bhUmI ya tiypuddhviie| igatIseguNavIsA, muhabhUmIno cautthIe // 8 // * paMcamapuDhavI sattara, nava saca tiyaM ca chaTapuDhavIe / ... * paNuvIsa tivIsa dvAra tera ekAra cha ya sojha // 8 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakendraprakaraNam / (1) .. tatra ratnaprabhAyAM saptanavatirbhavati mukham, ekAnnapaJcAzato diksaMbandhinAmaSTacatvAriMzatazca vidiksaMbandhinAM narakAvAsAnAM samAse etatsaMkhyAsaMbhavAt / saptatistribhiradhikakA bhavedbhUmiH, iyamapi saptatriM. zato digvartinAM SaTtriMzatazca vidigvartinAM mIlane saMpadyate / evaM zeSaSTathvIpvapi mukhabhUmipramANabhAvanA kaaryaa| tathaikasaptatirbhavati mukham , bhUbhirekapaJcAzadvitIyAyAmiti // 85 // ekonapaJcAzat trayatriMzat , kim ? ityAha-yathAkramaM mukhaM bhUmI ca bhavatastRtIyAyAM pRthivyAm / tathaikatriMzadekonaviMzatiryathAkramaM mukhabhUmyau bhavatazcatujhaM ethivyAmiti // 86 // paJcamaSTathivyAM vibhaktilopazca prAkRtatvAt saptadaza nava mukhabhUmI bhavataH / tathA sapta trikaM ca mukhabhUmI bhavataH SaSThaprathivyAm / tathA 'paNuvIsa ni paJcaviMzatiH tivIsa' ti trayoviMzatiH 'TAra' tti aSTAdaza 'tera'tti trayodaza ekAdaza SaT ca 'zodhya zodhanakaM bhavati yathAkama ratnaprabhAdiSTathvIpu, pratiSTathivi trayodazadvAdazAdidigvartizodhanakamIlane etatsaMkhya- | narakanA0 ratna. zarka0 | vAlu0 | paM0 dhUma | tamaH | zodhanakasaMbhavAdi-makhAni / 20149 31/17 ti||nnaasthaapnaa -itthamupAyamuktvA bhuumyH| 73 | 51 | 33 |19| karaNamAha- zodhanakA0 25 | 23 | 18 | 13 | 11| | muhabhUmisamAsaddhaM, vehaguNaM sohaNUNa tihi bhaiyaM / sohaNayajuyaM caurAhayaM ca vaTTAi rayaNAe // 8 // mukhabhUmyoH-prAguddiSTasvarUpayoH samAsAI pratItArthameva 'vedhaguNaM' pratiSTathivi svapratarapramANaguNitaM 'zodhanakonaM ' zodhanakaparihINaM puna Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) municandrasUriviracitavRttisameta tribhiH 'bhaktaM' apahRtaM zodhanakayutaM 'caturAhataM ca' caturbhirguNitaM punaH 'vRttAdi' vRtatryasracaturasranarakAvAsapramANaM syAt 'ratnAyAM' ratnaprabhAyAmiti // 8 // evamapi kRte yathA vRttanarakAvAsapramANaM paripUrNa saMpadyate tathA'bhidadhAnaH sarvaSTathvIpvapyayameva krama iti pratiH / pAdayannAha disi vidisANa samAse, majjhimanaraiMdaehi savvagaM / puDhavIe puDhavIe, vaTTA taMsA ya cauraMsA // 86 // dizAM vidizAM ca saMbandhino ye vRttAdayo narakAvAsAsteSAM samAse pUrvoktakrameNa kRte sati madhyamanarakendrakaiH saha sarvAgraM vRttanarakAcAsAnAM bhavati / yathA ratnaprabhAyAM tathA 'pRthvyAM pRthvyAM' zarkarAprabhAdikAyAM vRttArUyasrAzcakAro bhinnakrame tatazcaturasrAzca naraMkAvAsA bhavanti // 89 // ayamasya gAthAdvayasya bhAvArtha:* yathA ratnaprabhAyAM saptanavatirmukhaM 97 trisaptatirbhUmiH 73, tato mukhabhUmisamAsArDe jAtA paJcAzItiH 85, asyAM ca, trayodazalakSaNAcalambakaguNitAyAM jAtAnyekAdazazatAni paJcAdhikAni 1105, etebhyazca zodhanake paJcaviMzatilakSaNe zodhite jAtaM 1080, asya ca tribhirbhAge labdhAni trINi zatAni SaSTayadhikAni 360, etacca vRttatryanacaturasrasaMjJiteSu tripu sthAneSu sthApyate, tatazca zodhanakasyApi paJcaviMzatilakSaNasya tribhirbhAgo dIyate, labdho'STaka ekazyAtrAvaziSTaH, sa cASTakastripu sthAneSu sthApyate, tatra ca dvAvaSTako tryaneSu kSipyete, ekazca caturasreSu, yazcaikako'vaziSTaH so'pi tryasreSu kSipyate, tato rAzitrayaM catuSkakeNa guNyate, pazcAtprathamarAzau trayodazendrakAH Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nrkendrprkrnnm| (45) kSipyante, tato jAtaM ratnaprabhAyAM digvidigvarti vRttAdirAzitrayam , tazcedam-vR0 1453, zya0 1508, ca0 1472 / evaM zeSAkhapi ethivISu khakIyamukhabhUmizodhanakAnyapekSya bhAvanA kAryeti ||ch| idAnIM " muhabhUmisamAsaddha " ( gA0 88 ) ityanena karaNena digvidizAM yogapadyena vRttAMdinarakAvAsapramANaM yadAgataM tadratnaprabhAdipRthvISu ethakpTathakpradarzayan gAthASaTkamAha codasa saya tevaNNA, paNNarasa sayA u aTThamahigA u / codasa saya vAvaMttara; vaTTAI hoti rayaNAe // 10 // caturdaza zatAni tripaJcAzAni, paJcadaza zatAni 'tuH' punararthaH, aSTabhiradhikAni, makAro'lAkSaNikaH, 'tuH' pUraNArthaH, caturdaza zatAni dvAsaptatAni, kim ? ityAha-' vRttAdayaH ' yathAkramaM vRtta 1493yasra 1506 caturasrAH. 1472: narakAvAsA bhavanti 'ratnAyAM' ratnaprabhAyAmiti // 90 // aDha saya paMcahattara, nava ceva sayA u hoMti cuviisaa| chagaNauyA aTTha sayA, vaTTAdI hoti bIyAe // 11 // aSTa zatAni paJcasaptatAni, nava caiva zatAni 'tuH / punararthoM bhavanti caturvizAni, SaNNavatAnyaSTau zatAni, kim ? ityAha: 'vRttAdayaH' vRtta 875 tryasra 924 caturasrAH 896 bhavanti dvitIyAyAM pRthivyAmiti // 91 // cau saya sattattara paMca sola cauro sayA u vaannuyaa| .. paDhavIe taiyAe, vaTTA taMsA ya cauraMsA // 12 // vAri zatAni saptasaptAni, paJcazatAni SoDazAni, catvAri Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) municandrasUriviracitavRttisametaM zatAni 'tuH' punararthaH hAnavatAni ethivyAM tRtIyAyAm, kim ? ityAha-vRttAH 477 tryasAH 516'caH' samuccaye caturasrAzca 492 narakAvAsA bhavantIti // 92 // tevIsA bAvaraNA, battIsA doriNa dogiNa ya sayA u| puDhavIi cautthIe, vahAdI hoti NAyavvA // 13 // . trayoviMze dvApaJcAze dvAtriMze -- doNNi doNNi ya ' ti de dve ca. zate 'tuH' pUrvavat pRthivyAM caturthyAm, kim ? ityAha-'vRttAdayaH' vRtta 223 tryasa 252 caturasrAH 232 narakAvAsAH bhavanti jJAtavyA iti // 93 // // . . sattacarI sayaM ceva taha ya NirayANa aTThasIvI ya / puDhavIeN paMcamIe, baTTAdI hoti NAyacA // 14 // saptasaptatiH zataM caiva ' tathA ca ' iti pUraNe nirayANAmaSTAzItizca pRthivyAM paJcamyAM 'vRttAdayaH ' vRtta 77. tryasra 100 caturasrAH 88 bhavanti jnyaatvyaaH|| 94 // paraNarasa aTThavIsA, vIsA vaTTAdi ch?puddhviie| . ego vaTTo taMsA, cauro khalu sattamIe u // 15 // paJcadaza aSTAviMzativiMzatiH 'vRttAdayaH' vRtta 15 tryasa 28caturasAH 20 SaSThaSTathivyAM bhavanti / tathA ekaH 'vRttaH' indrakarUpaH 1 tryasAzcatvAraH 4 'khaluH' vAkyAlaGkAre saptamyAM tu ethivyAmiti // 95 // itthaM pratyekaM ratnaprabhAdiSu vRtvAdiparimANaM pratipAdya saptakhapi yogapadyena tatpratipAdayitumupAyamAha Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nrkendrprkrnnm| (47) muhabhUmIo savvA, disividisA savvameliyANadaM / uNapannaDayAlaguNaM, disividisA ceva savvagaM // 66 // iha dizAM vidizAM ca pRthakSTathavRttAdiparimANamAnetumiSTamAste, tato mukhabhUmayaH sarvAH ' samastAH / sAmastyameva bhAvayati-dimividisa'.tti dizAM vidizAM ca saMvandhinya ekonapaJcAzadekakASTacatvAriMzadekakalakSaNAH svayameva jJAtavyAH / tataH kim ? ityAha--'sarvamIlitAnAM ' sarvAsAM mukhabhUmInAM saMzliSTAnAM yadaIm , tatkim ? ityAhaekonapaJcAzadaSTacatvAriMzadguNaM kriyate tato yathAsaMkhyaM dizAM vidizAM caiva -- sarvAgraM ' sarvavRttAdinarakAvAsapramANaM bhavati / zeSaM zodhanakApanayanAdi pUrvavat / yathA caitatsamAgacchati tathopariSTAtsavizeSaM vakSyAma iti // 96 // sarvAgrameva pramANato gAthAdvayena pratipAdayannAha paraNarasa aTThasaThThA, sayA u taha ceva satarasa syaaii| solasa battIsAI, disANa vaTTAdisavvagga // 17 // paraNAra sayA caurAhiyA u solasa sayA u vttiisaa| paraNArahaTThI vi ya; vaTTAdI vidisi savvaggaM // 18 // paJcadazASTaSaSTAni zatAni 'tuH ' punararthaH, 'tathA caiva ' iti samuccaye, saptadaza zatAni zuddhAnyeva, SoDaza dvAtriMzAni zatAnItyanuvartate, kim ? ityAha-'dizAM' catasRNAmapi saMbandhi ' vRttAdisarvAgraM' vRtta 1568 vyasra 1700 caturasra 1632 narakAvAsapramANaM bhavatIti // 97 // paJcadaza zatAni caturadhikAni tu SoDaza zatAni tu dvAtriMzAni tuzabdau pUrvavatU , paJcadaza zatAni 'aSTaSaSTirapi ' aSTaSaSTyadhikA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48.) municandrasUrivirapitavRttisameta nItyarthaH, kim ? ityAha-vibhaktivyatyayAt 'vRttAdInAM' vRtta 1504tryanna 1632 caturasrANAM 1568 vidikSu sarvAgraM bhavati // 98 // gAthAtrayasyApi bhAvanA ratnaprabhAprathamaprastaTaikadiggatanarakAvAsapramANaM [mukham 49, tamastamAethivyekadiggatanarakAvAsaH] punarbhUmistaccedam-1, anayoH samAsaH 90, tadaI ca 25 ekonapaJcAzallakSaNAvalambakaguNitaM nAtamidaM. 1225; asmAcchodhake ekonapaJcAzallakSaNe pAtite zeSarAzau tribhirvibhakke labdhamidaM 392, punarasminneva rAzau triSu sthAneSu vRttatryanacaturanasaMjJiteSu.sthApite zodhanakamapi tribhivibhajyate, labdhaH SoDazaka eka ekazcAvaziSTaH, sa ca SoDazakaH triSu sthAneSu sthApyate, tatra dvau SoDazakAvekakazca tryasarAzau kSipyante, ekazca SoDazakazcaturanarAzau nikSipyate, tatastripvapi rAziSu dikcaSTayaguNanAllabhyate yathAnirdiSTaM vRttAdiparimANamiti / vidikSu punaraSTacatvAriMzanmukham , SaSThaSTathvIcaramaprastaTavidignarakAvAso bhUmiH sa caikaH, anayoH samAsa ekonapaJcAzat , tato'rddhadAnAbhAvAdavalambakarAziraSTacatvAriMzallakSaNo'rTIkriyate jAtA catuvizatiH, tato'nayo rAzyoH parasparaguNane jAtamekAdaza zatAni SaTsaptatyadhikAni, aGkato'pi 1176, tato'smAdaSTacatvAriMzallakSaNe zodhanake zodhite tribhizca bhAge pAtite labdhaM 376, etacca vRttatryasacaturanalakSaNeSu triSu sthAneSu sthApyate, zodhanakarAzirapi tribhirvibhajyate labdhaH SoDazakaH, sa ca triSu sthAneSu sthApyate, tato dvau SoDazako asasthAne kSipyete, ekazca SoDazakazcaturasrasthAna iti, tatastridhvapi rAziSu vidikcatuSTayaguNane vRttAdiparimANamuktalakSaNaM lamyata Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narakendraprakaraNam | (49) iti // cha // itthaM dikSu vidikSu ca pRthakpRthagvRttAdipramANaM pratipAdya saMprati dikSu vidikSu ca yaugapadyenaiva sarvaSTathivIgataM vRttAdipramANaM pratipipAdayiSurAha - parNuvIsaM paNNaguNA, cauvIsaguNA taheva guNaparANA / bArasa paNuvIsAIM, chahattaregA rasasayAI // 66 // paJcaviMzatirekonapaJcAzadguNA kriyate ityeko rAziH / caturviMzatiguNA tathaivaikonapaJcAzaditi dvitIyaH / yadanayorjAtaM taddarzayati dvAdaza paJca viMzAni prathame 1225 / dvitIye punaH SaTsaptAnyekAdazazatAnIti 1176 // 99 // yadatra vidheyaM taddarzayannAha - eesiM tu samAse, sattANauI ca sohaNaM pADe / sesaM tihi bhaiUNaM, laddhA aTThi satta sayA // 100 // ' etayoH ' rAzyoH 'tuH ' punararthaH ' samAse' mIlane kRte sati saptanavatiM ca zodhanakaM digvidikzodhanakanippannaM pAtayet, tato jAtamidaM 2304 / evaM zodhanake zodhite 'zeSaM' amumeva rAzi tribhivibhajya labdhAnyaSTaSaSTAni saptazatAni 768 / tataH prAguddiSTanyAyenaiteSu triSu [sthAneSu ] sthApiteSu zodhanakasya saptanavatilakSaNasya tribhibhago deyaH, labdhA dvAtriMzadekazvAvaziSTaH, tato dvAtriMzatriSu sthAneSu sthApyate, tatra ca dvAtriMzadvayamekakaca tryakharAzau kSipyete, ekA ca dvAtriMzaccaturasrarAzAviti // 100 // tatastriSvapi rAziSu caturguNeSu vRttarAzau caikonapaJcAzadindrakaprakSepe yalabdhaM tadAha dd 1" paNuvIsaM guNapaNNA' " paNuvIsaM paNNiguNA " iti vA gAthAdyapAdaM syAt / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) municandrasUriviracitavRttisametaM igatIsA igavIsA, tettIsa sayA ya hoMti battIsA / battIsaM caiva sayA, sattasu baTTAisavvagaM // 101 // ekatriMzacchatAnyekaviMzAni trayastriMzacchatAni ca bhavanti dvAtriM - zAni dvAtriMzaccaiva zatAni zuddhAni saptasu narakaSTathvIpu 'vRttAdisarvAgraM' yathAsaMkhyaM vRttatryatracaturasrapramANaM bhavatIti, aGkato'pi 3121-3332-3200 / yadA punaretadeva rAzitrayaM mIlyate tadA''valikAgatanarakAvAsapramANaM tripaJcAzadadhikaSaNNavatizatarUpaM. 9653 saMpadyata iti // 101 // itthamAvalikApraviSTAMstaditarAnubhayarUpAnAvalikApraviSTeSvapi vRtta - tryasracaturasrAnpratiSTathivi samudAyena ca narakAvAsAnpratipAdya saMprati pRthivInAmeva bAhalyapramANaM pratipAdayannAha - paDhamAsItisahassA battIsA vIsa vIsA ya / ahAra solasa ya, sahassa lakkhovari kujjA // 102 // vibhaktivyatyayAt ' prathamAyAM ' ratnaprabhAbhidhAnAyA~ azItisahasrANi " lakSopari kuryAt " ityuttareNa yogaH, azItisahasrAdhikaM lakSaM cAlyamasyA iti garbhaH / tadanu krameNa dvitIyAdiSu pRthvIpu dvAtriMzarta aSTAviMzatiM viMzatiM ca aSTAdaza SoDaza aSTau ca sahasrANi lakSopari kuryAt, evaM ca kRte AsAmetadeva bAhalyapramANaM bhavatIti / aGkato'pi prathamAyAM 180000, dvitIyAyAM 132000, tRtIyAyAM 128000, caturthyA 120000, paJcamyAM 118000, SaSThyAM 1-16000, saptamyAM 108000 // 102 // atha sarvaSTathvISu prastaTAntarapramANAnayanAyopAyamAha Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nrkendrprkrnnm| (51) bisahassUNA puDhavI, sagapayarehiM tisahassaguNiehiM / UNA rukhUNiyapayaramAiyA patthaDaMtarayaM // 103 // dvAbhyAM sahasrAbhyAM bAhalyamapekSyeti gamyate, UnA 'pRthvI ' ratnaprabhAdikA kRtA satI 'svakapataraiH' nijaprastaTaiH, kIdRzaiH ? ityAhatrisahasraguNairUnA, tathA rUponitapratarabhAjitA, kim ? ityAha'prastaTAntarakaM' prastaTAtprastaTasyAntarAlaM bhavati / yathA-ratnaprabhAyAM lakSamazItisahasrAdhikaM bAhalyam , taccAdhastanenoparitanena ca sahasreNonaM kRtaM jAtamaSTasaptatisahasrAdhikaM lakSam, tadanu trayodazasu svaprastaTeSu trisahasraguNitepvapanIteSu yo'vaziSTo rAzistasya svaprastaTapramANena rUponena bhAge hRte labdhaM yojanAnAmekAdaza sahasrANi paJcazatAni tryazItAni, aGkato'pi 11583, avaziSTamidaM- ubhayasyApi ca* turbhirapavartane saMpanno yojanatribhAgaH, sa cAyaM } / evamanyAsvapi prastaTAntarANyAnetavyAnIti // 103 // yadabhiprAyeNa svaprataraistrisahasaguNitairityuktaM tadabhiprAyaprakAzanAyAha . heDhA ghaNA sahassaM, uppiM saMkuya sahassamegaM tu / . . . majjhe susira sahassaM, tipiNa sahassUsiyA NarayA // 104 // 'adhastAt ' talabhAge 'ghanAH' nizchidrAH sahasraM yAvadyojanAnAM sarve'pi nrkaavaasaaH| 'umpiti upari saMkucantIti maMkucAH saMkucitA ityarthaH sahare 'ekaMtu' ekameva / tathA 'madhye' madhyabhAge 'zuSirAH' randhrabhAvabhAjaH sahasram / evaM trINi sahasrANi ucchritAH' pratyekaM trisahasabAhalyA ityarthaH 'narakAH' iti narakAvAsaprastaTA iti // 10 // saMprati pratiSTathivi yatprastaTAntaraM tatsUtrakAraH sAkSAdeva darzayan gAthApaJcakamAha Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 52 ) municandrasUriviracitavRttisametaM 21 tesIyA paMca sayA, ekkArasa caiva joyaNasahassA / yAeN patthanaMtara mego vi ya joyaNatibhAgo / / 105 // sattAisAI, bitiyAe patthaDaMtaraM hoti / paNasattaya tiriNa sayA, bArasa ya sahassa taiyAeM || 106 // chAvaTThi sayaM solasa, sahassa paMkAe do tibhAgA ya / aDDAijjasAI, paNuvIsa sahassa ghumAe / 107 // bAvarA saharasAI, paMcaiva ya hoMti joyaNasayAI / patthaDamaMtarameyaM, tu chaTTapuDhavIeN gAyantraM // 108 // tryazItAni paJca zatAni ekAdaza caiva yojanasahasrANi 'ratnAyAM " ratnaprabhAyAM ' prastaTAntaraM ' prastaTAtprastaTasyAntarAlam, ekaH 'api ca' iti samuccaye yojanatribhAgo bhavatIti, [aGkato'pi 11583] // 105 // saptanavatizatAni dvitIyAyAM STathivyAM prastaTAntaraM bhavati, aGkato'pi 9700 / evaM paJcasaptatAni trINi zatAni dvAdaza ca sahasrANi tRtIyAyAM STathivyAm aGkato'pi 12375 // 106 // SaTSaSTaM zataM SoDaza sahasrANi 'paGkAyAM ' paGkaprabhAyAM pRthivyAM dvau bhAgauM tribhAgalakSaNau yojanasya, aGkato'pi 16166 / ' samuccaye / tathA ' arddhatRtIyAni zatAni ' dve zate paJcAzadabhyadhike ityarthaH, paJcaviMzatiH sahasrANi 'dhUmAyAM dhUmaprabhAyAmiti, aGkato'pi 25290 // 107 // dvipaJcAzatsahasrANi paJcaiva ca bhavanti yojanazatAni prastaTAntaraM makAro'lAkSaNikaH, etacca 'tuH ' punararthaH SaSThaethivyAM jJAtavyamiti, aGkato'pi 52900 // 108 // saptamyAM ca kazcidvizeSaH samastIti taM darzayannAha - , caH , Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mrkendrprkrnnm| chasu ceva ivati aMtara-meyaM ciya sattamAe heduvari / nirayarahiyaM muNajjA, sesesu niraMtarA nirayA // 106 // 'SaTamveva' pRthivISu bhavati antaraM prastaTAtprastaTasya, yata eka eva prastaTaH saptamyAM vartate / tato'vadhAraNaphalamAha-' eyaM ciya' ti etadeva pUrvoktaM pramANaM sAIdvipaJcAzatsahasramvarUpaM 'maptamyAM' mahAtamaHprabhAyAM 'hevari / ti adhamtAdupari ca, kim ? ityAha'nirayarahiyaM ' ti. trisahasrarUpanarakAvAsarahitaM manvIta / idamatra tAtparyam-SaTmveva pRthivIpvanekaprastaTasadbhAvAdantarAlaM bhavati / saptabhyAM tveka eva, natazca yatpramANamaSTamahasrAdhikalakSamvarUpaM tatsahasratrayarUpapramtaTapramANarahitaM dvidhArataM sadadhamtAdupari ca mAIdvipaJcAzatsahasralakSaNaM kSetraM narakarahita bohavyam , aGkato'pi 52500 / antarAlavirahite sthAne kA vAttA ? ityAha----zeSeSu ' antarAlavirahiteSu niyatakSetravibhAgeSu nirantarA nirayA bhavantIti // 109 // saMprati sImantakaprastaTAdapratiSThAnaprastaTaM yAvadekamyAM dizi vidizi ca vivakSitazreNI vRttAdayo ye narakAvAsAmtAnupanijJAmoratidizannAha- egadisaM jaM seTiM, icchasi je tantha hoti NirayA u| tigabhaiyasuddhavaTTA, iga taMse do ya cauraMse // 11 // - ekadizi' pUrvAdikAyAM upalakSaNatvAdvidizi cAneyyAdikAyAM yA zreNiyavasthitA vibhaktivyatyayazca prArUtatvAta , 'icchasi' abhilaSasi 'je' iti yAvantaH / tatra' zreNI bhavanti narakAvAsAstAn jJAtuM ' tuH' punararthaH, tataH kim ? ityAha-'trikabhaktazuddhavRttAH' trikabhaktAyAM zreNI zuddhAH-tribhAgalabdhA vRttA bhavanti, na kazcittatra Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) municandrasUriSiracitavRttisameta prakSepaH kArya iti bhaavH| yadi punastriMbhirbhAge pAtite ekako'vaziSyate tadA sa ekakaH ' tryo' vyasrarAzAveva kSipyate 'do ya cauraMse' tti yadA dvAvaziSTau bhavatastadaikazcaturasra cakArAt tryase caikaH kSipyata iti / idamuktaM bhavati yadA sImantakAdau kvacitprastaTa ekasyAM dizi vidizi . vA vRttAdinarakAvAsapramANaM jJAtumicchati tadA yA kAcidekonapaJcAzadAdikA'STacatvAriMzadAdikA vA zreNirupalabhyate tasyAM tribhirvibhaktAyAM labdhaM vRttatryalacaturasralakSaNeSu triSu sthAneSu sthApyate, yadi ca vibhatazeSa ekako bhavati tadA tryasrarAzau kSipyate, dvau punarvibhaktazeSau yadA bhavatastadaikarUyA ekazcaturasra nikSipyate, tato vRttAdipramANaM sphuTaM bhavatIti // 110 // evaM saptasvapi pRthvIpu. narakAvAsasvarUpaM saprapaJca pratipAdya sAMprataM tAsveva sAmAnyena pratiprastaTaM vizeSeNa cAyurutsRSTato jaghanyatazca pratipAdayitumicchurgAthASoDazakamAha ega ti satta dasa sattareva vAvIsa taha ya tettiisaa| rayaNAisu puDhavIsuM, ukkosa ThitI u ayarANi // 111 / / ekaM trINi sapta daza saptadazaiva dvAviMzatiH tathA ca trayastriMzata , atarANItyuttareNa saMbandhaH, kim ? ityAha-ratnAdipu' ratnaprabhAdiSu pRthvIpu "ullaSTA sthitiH ' utkarSaprAptamavasthAnaM 'tuH ' pUraNArthaH 'atarANi' sAgaropamAnIti // 111 // atha jaghanyA sthitirucyate---- dasavAsasahassAI, ega ti satta dasa taha ya sattarasa / vAvIsA ayarAI, rayaNAINaM jaharaNe // 112 // dazavarSasahasrANi ekaM trINi sapta daza tathA na saptadaza dvAviMzatiH 'atarANi ' sAgaropamAni, kim ? ityAha-'ratnAdInAM' ratnaprabhA-.. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nrkendrprkrnnm| (55) dInAM ethvInAM " tAsthyAttyadvayapadezaH " iti tatsthAnAM nArakANA 'jaghanyena' jaghanyapadApekSayA sthitiriti // 112 // enAmeva pratiprastadaM vibhajya darzayannAhadasa NaDaI ca sahassA, paDhame payarammi Thiti jahariNayarA / sA sayaguNiyA bIe, taiyammi puNo imA hoi // 113 // NaI lakkha jahaNNA, ukosA pubbakoDi nnidivaa| AdIeN puvakoDI, dasaMbhAgo sAgarassiyarA // 114 // dasabhAgo paMcamae, do dasabhAgA ya hoMti ukkosA / eguttaravuDDIe, daseva bhAgA bhave jAva // 115 // sahasrazabdasya pratyekamabhisaMbandhAt daza sahasrANi navatizca sahastrANi 'prathame pratare' sImantakanAni 'sthitiH' avasthAnakAlo narakANAM jaghanyetarA ca krameNa bhavati, jaghanyA 10000 utkRSTA 90000 / 'sA' jaghanyetarA ca sthitiH 'zataguNitA' zatAbhyastA satI 'dvitIye' dvitIyaprastaTe jaghanyetararUpA jAyate, sA ceyam-jaghanyA 1.000000 utkRSTA 9000000 / tRtIye prastaTe punaH 'iyaM' vakSyamANA bhavatIti // 113 // navatirlakSANi jaghanyA utkRSTA pUrvakoTinirdiSTA tIrthakaragaNadharAdibhiH / caturthapratare punaH 'Adau' jaghanyapade / sthitiH pUrvakoTiH, 'dazabhAgaH' dazamo'zaH sAgarasya 'itarA' utkRSTA sthitirbhavatIti // 114 // 'dazabhAgaH' uktarUpaH paJcamake prastaTe jaghanyA sthitiH, dvau dazabhAgau ca bhavata utkRSTA sthitiH| evameko ttaravRddhyA tAvanneyaM dazaiva bhAgA bhaveyuryAvat / kvacit "dasa dasabhAgA" iti pAThaH, tatazca dazabhirbhAgaH khaNDitasya sAgaropamasya Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) municandrasUriviracitavRttisameta dazabhAgAH, daza dazabhAgAH sAgaropamamevetyarthaH / idamasya gAthAdalasya tAtparyam-SaSThaprastaTe dvau dazabhAgau sAgaropamasya jaghanyA, trayazcotkRSTA / saptamaprastaTe trayaH sAgaropamadabhAgA jaghanyA catvAra utkRSTA sthitiH| evaM pUrvaprastaTotkRSTAn bhAgAn jaghanyapade sthApayatA khajaghanyAMzcaikena / dazabhAgenAbhyadhikAnulkRSTapade kurvatA tAvanneyaM yAvatrayodazaprastaTe nava sAgaropamadazabhAgA jaghanyA, utkRSTA tu diza] dazabhAgA iti // 11 // . itthaM prathamaprathivyAM pratiprastaTaM jaghanyAmutkaSTAM ca sthitiM pratipAdya. zeSAsvapyutkaSTAM tAM tAvatpratipAdayannAha uvarikhiiTiiviseso, sagapayaravibhAga icchsNgunniyo| uvarimakhiiThiisahiyo, icchiyapayarammi ukkosA // 116 // [uparikSitisthitivizleSaH] uparikSitisthiteH pAta ityarthaH, svakaprataraivibhAgaH kriyate yazca tatra labhyate bhAgaH saH 'icchAsaMguNitaH' icchayA'bhISTapratarasaMkhyAlakSaNayA guNitaH san 'uparimakSitisthitisahitaH' sAgaropamAdipAzcAtyaSTathvIsthitisamanvitaH [ 'icchitapratare' ] abhISTapratare utkRSTA sthitirbhavati / iyamatra bhAvanA-yadA zarkarAprabhAyAM prathamaprastaTa evotkRSTA sthitijhatumipyate tadA zarkarAprabhAyA utkRSTasthiteH sAgaropamatrayalakSaNAyA madhyAdratnaprabhotkRSTA sthitiH sAgaropamalakSaNA pAtyate, tato jAtaM sAgaropamadvayam , taccaikAdazabhiH zarkarAprabhApratarairapahRtam , apahRte ca labdhau dvau sAgaropamaikAdazabhAgau, tau cepTapratarapramANe kalakSaNena guNite "ekaguNaM tattiyaM ceva" iti vacanAt tanmAtrasthitAvuparitanakSitisthityA saha saMyojane tayorjAtamidamekaM sAgaropamaM dvau sAgaropamasyaikAdazabhAgau, iyaM ca tatrotkRSTA sthitiH / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nrkendrprkrnnm| (57) evaM tAvanneyaM yAvadekAdazaprastaTe dvau sAgaropamaikAdazabhAgAvabhISTapratarasaMkhyayaikAdazalakSaNayA guNito, tato jAtA dvAviMzatiH sAgaropamaikAdazabhAgAH, teSAM caikAdazabhirbhAge hRte labdhe dve sAgaropame, tata uparitanakSityA ekasAgaropamalakSaNayA saha mIlane jAtAni trINi sAgaropamAni, iyameva ca tatrotkRSTA sthitiH / evamanyAkhapi pRthvISu pratiprastaTaM paribhAvyotkRSTA sthitirAneyeti // 116 // iyaM ca bhAgavRddhiH kAsu kAsu pRthvISu bhavati kAsu ca na bhavati ? iti darzayannAha rayaNAdIpuDhavINaM, NAyavyA jA khiI cautthI u // paMcamiyAiviseso, jahagNasahiyaM phalaM hoi // 117 // ratnAdiSTathvInAM prastaTeSu jJAtavyA bhogavRddhistAvadyAvat 'kSitiH' pRthvI caturthI / 'tuH'. pUrvavat / tataH paraM kA vArtA ? ityAha-'paJca* myAdivizeSaH' paJcamyAdiSTathvISu vizeSaH prAkTathivyapekSayA prastaTe pvAyurvRddhau vartate, sa cAyam-prAkpTathvIpvadhastanoparitanasthitivize* () Sasya svapratarairbhAgApahAre AdyaprastaTeSu bhAgalAma evAsIt / 'paJcamIprabhRti tu prathamata eva sabhAgasAgaropamalAbhaH / yathA-caturthyA daza sAgaropamAni, paJcamyAM tu saptadaza parA sthitiH, tayorvize (zle) pe jAtaM sapta sAgaropamAni, teSAM paJcamaSTathvIprataraiH paJcabhirbhAge hRte labdhaM sAgaropamaM dvau ca sAgaropamapramANasya paJcabhAgau, idaM tu labdhamiSTaprataralakSaNayA saMkhyayA yadA guNyate tadA vakSyamANaM phalaM bhavatIti / Aha kimetadevotkRSTasthitipramANamAhosvitkazcidanyo'pi vizeSaH samasti ? ityAzaMkyAha-' jaghanyasahitaM' khakIyajaghanyasthitisamanvitaM " uparikSitisthitivize (zle) SaH" ityAdinA krameNa yallabdhaM tatkim ? ityAha- . Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) municandrasUriviracitavRttisametaM 'phalaM' utkRSTasthitilakSaNaM bhavatIti // 117 // Aha viditametadyaduditaM paJcamyAH prabhRti vizeSaH, paraM dvitIyAdiSTathvIpu SaSThAdiprastaTeSu bhAgagaNanayA yadA sAgaropamaM labhyate tadA ca kA vArtA ? ityAha payarammi jammi ayaraM, sayalaM vaDDai gaNijjamANammi bhAgehiM to karaNaM, cheyavibhattaM phalaM hoi // 118 // pratare yasmin 'ataraM' sAgaropamaM 'sakalaM ' paripUrNa 'vardhate / vRddhiM yAti, kathaMbhUte sati ? ityAha- gaNyamAne' saMkhyAyamAna . ityarthaH, tadanantaraM kiM vidheyam ? ityAha-bhAgaistataH karaNaM vAhyate, tata iSTapratare ye labdhA bhAgAste chedena vibhajyante, tatazchedavibhaktaM phalaM bhavati / ayamatra bhAvaH-yathA dvitIyaSTathivyAmiSTapratare paSThe ekAdazabhaktasAgaropamabhAgadvayasya mUlapataralabdhasya SaDbhirguNane jAtA dvAdaza bhAgAH, eteSAmekAdazabhirbhAge labdhamekaM sAgaropamamavaziSTazcaikAdazabhAgaH / tataH saptamaprastaTe tasminnavaziSTaikAdazabhAge mUlaprataralabdhaM bhAgadvayaM kSiptaM jAtAstraya ekAdazabhAgAH / aSTama etatrayamadhye DhayakSeSe pnyc| navame paJcakamadhye dvayakSepe sapta | dazame saptasu dvayakSepe nava / ekAdaze tu navasu dvayakSepe jAtA ekAdaza bhAgAH, eSAM caikAdazabhirbhAge datte labdhaM punaH sAgaropamam , tasmiMzca SaSThaprataralabdhasAgaropamakSepe ratnaprabhA [sAgaropamakSepe ca] sAgaropamatrayam , etadeva ca tatrotsRSTA sthitiH / evamanyAkhapiTathvISu svasvabhAgakSepeNa bhAvanA kAryeti // 118 // idAnIM dvitIyAdiSTathvIprastaTeSu SaTtriMzatsaMkhyeSu pramANaM jaghanyamutkRSTaM ca darzayannAha ayarovamaM jahaeNaM, vitiyAe patthaDammi paDhamammi / ayarovamamukkosaM, ekArasabhAga do aNNe // 116 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nrkendrprkrnnm| na tIryata ityataraH-sAgarastenopamA yasya tadataropamaM 'jaghanyaM / jadhanyasthitipramANam , ka ? ityAha-dvitIyAyAH pRthivyAH saMbandhini prastaTe prthme| tathA 'ataropamaM' uktasvarUpameva 'utkRSTaM ' sthitipramANamekAdazabhAgau dvAvanyAviti // 119 // asyAmeva zeSapratarAtidezamAha evaM biuttarAe, vaDDIe jAva tiriNa ayarAI / tAI ciya taiyAe, paDhame payare jaharaNeNaM // 120 // tAI ciya ukkosA, cauro NavabhAga hoMti aNNe u / cauruttariyA vaDDI, NeyavvA jAva sattayarA // 121 // satteva caulthIe, ayarovama Thiti jahariNayA hoi / satteva ya ukkosA, tigaNava ya sattabhAgA u // 122 // ' evaM ' prathamaprataravad ' dvayuttarayA vRddhayA' pratiprataramaparAparabhAgadvayavRddhilakSaNayA tAvanneyaM yAvadekAdazaprastaTe jAtAni trINyatarANi, ekasya sAgaropamasya ratnaprabhApTathvIgatasyehAnuvartanAdvayozca bhAgavRddhi vazena labdhatvAt / atha vAlukAM pratItyAha-'tAni caiva " * brINi sAgaropamAni tRtIyAyAM pRthivyAM prathame pratare 'jaghanyena' - 'jaghanyataH sthitirbhavatIti // 120 // ' tAnyeva ' trINi sAgaropamAni utkRSTA ' utkarSavatI sthitiH 'catvAro navabhAgAH ' navabhAgIkaMtamya sAgaropamamya catvAro bhAgA ityarthaH, bhavanti / anye tu' sAgaropamatrayAtirekiNaH punaH prathamapratare / yathA prathamaprastaTe tathA zeSepvapi ityAha-caturuttarikA pUrvA(va)pUrvasAgaropamanavabhAgacatuSTayalakSaNe vRddhirnetavyA yAvannavamapratare jAtAnyutkRSTataH saptAtarANIti // 121 // * saptava catujhaM ethivyAM prathamaprastaTe ataropamAni sthiti panyakA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) municandrasUriviravitavRttisameta mavati / saptaiva cAtarANyutlaSTA sthitistraya eva ca saptabhAgAH 'tuH' pUraNe tatraiva prastaTa iti // 122 // asyAmeva zeSaprastaTAtidezamAha evaM tiuttarAe, vaDDIe tAva nAva dasa ayraa| ... paMcamie dasayarA, TitI jaharaNA muNayavvA // 123 // ekArasa ukAsA, do ceva ya paMcabhAga NihiTThA / sadubhAgaayaravaDDI, heyanvA jAva sattarasa // 124 // chaTThIe jaharaNeNaM, satarasa ayarovamA munneyvaa| . aTThArasamukosA, do ya tibhAgA viNiTTiA // 125 // 'evaM' prathamaprastaTavat tryuttarayA vRddhyA tAvanneyaM yAvatmaptamapratare jAtAni dazAtarANi / atha dhUmaprabhAyAM paJcamyAM pRthivyAM dazAtarANi sthitinaghanyA muNitavyA, prathamaprastaTa iti gamyate // 123 // ekAdaza sAgaropamAnyutkRSTA dvau caiva ca paJcabhAgau nirdiSTau tatraiva / zeSaprastaTAtidezamAha- sadvibhAgAtaravRddhiH' ekaM sAgaropamaM dvau ca mAgaropamasya paJcabhAgau pratiprataraM vRddhirnetavyA tAvadyAvatsaptadazAtaropamANyuskRSTA sthitiH paryantapratara iti // 124 // SaSTayAM pRthivyAM jaghanyena saptadazAtaropamAni sthitirmuNitavyA / aSTAdazasAgaropamAni maMkAro'lAkSaNikaH, utkRSTA sthitiau ca tribhAgau sAgaropamasya vinirdiSTAviti / / 125 // zeSapratarepvatidezamAha- . evaM biuttarAe, geyavra hoi jAva baaviisaa|| bAvIsa satcamAe, tetIsaM hoti ukAsA // 126 // 'evaM' prathamapratarava' hayuttarayA' tribhAgadvayayuktasAgaropamalakSaNayA vRddhyA tAvanetavyaM bhavati yAvadvAviMzatiH sAgaropamAni SaSTaprathivyAM . Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) nrkendrprkrnnm| tRtIyaprastaTa utkRSTA sthitirbhavatIti / atha mahAtamaHprabhAyAm-dvAviMzatiH sAgaropamAni jaghanyA sthitiH saptamyAm, trayastriMzatsAgaropamAni bhavantyullaSTA sthitiH / sarvatrAdyAdyaprastaTotkRSTA sthitiradhastanAdhastanaprastaTe jaghanyasthititayA jJAtavyA / atra ca zarIropapAtavirahAdikA citrA nArakavaktavyatA vakSyamANadevendrakeSviva vaktumucitA paramatyantavistarabhayAnna granthakArastAM likhitavAniti saMbhAvyate / tadarthinA tu granthAntarAdavaseyeti // 126 // idAnIM narakendrakavaktavyatAmupasaMharannAha- . NaraiMdayANa leso, gurUhi mayarAgadosarahiehiM / ... kahio ghettavyo uNa, hAsAdIvigaharahitehiM // 127 // - 'narakendrakANAM' AvalikApraviSTanarakAvAsalakSaNAnAmupalakSaNatvAccheSanarakANAM ca 'lezaH' tadgatavaktavyataikadezalakSaNaH 'gurubhiH' jinag2aNadharAdibhiH, kIdRzaiH ? ityAha --' madarAgadveSarahitaH / ahaGkArA bhiSvaGgamatsararahitairatyantavizvasanIyavacanairityarthaH, kim ? ityAha- kathitaH ' pratipAditaH / ayaM ca saMprati mayA tadanusAreNa jJApyamAnaH . 'grahIttryaH punaH ' AdaraNIyastu hAsyAdivikathArahitaiH sadbhiH ziSyaiH, AptapraNItasyArthasya hAsyAdidoSalakSaNayA'vajJayA grahaNe pratyuta mahA .. narthasaMbhavAditi // 127 // . iti zrImunicandrasUriviracitAyAM devendranarakendraka . vRttau narakendrakAdhikAraH smaaptH| tiH| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // aham // dvitIyaM devendrprkrnnm| --*Ok - uktA narakendrakAH / saMprati devendrakAn vaktukAmaH prAksAmAnyena kRtamaGgalAbhidheyAdinirdezo'pi vismRtizIlazipyasaMsmRtyarthamAghekArA- - . ntaratvAdvA vizeSamaGgalAbhidheyAbhidhAnAyAha telokkamatthayatthe, siddhe abhivaMdiUNa tiviheNa / - deviMdayA u vocchaM, guruvarasANumAreNa // 128 // trailokyamastakasthAn ' sarvAsAdhAraNaguNagrAmaramaNIyakharUpatayA lokatrayoparivartikSetravyavasthitatayA ca trijagajanajAtamaulimANikyakalpAn -- siddhAn ' prAgeva nirUpitaniruktAn -- abhivandha ' praNAmastavAbhyAmabhivAdya ' trividhena ' novAkAyalakSaNena. karaNena, kim ? ityAha- devendrakAn ' vimAnAvAsavizeSAn ' tuH ' pUraNe 'vakSye' abhidhAsye 'gurUpadezAnusAreNa' vimAnapavibhaktinAmakAdhyayananirUyaNanipuNadhiSaNAdhikacirantanAcAryapravartitopadezAnuvartanena / atra ca maGgalAbhidheyaprayojanasaMbandhacarcaH sAmAnyamaGgalAbhidhAyakAdisUtravatkhayameva vAcya iti // 128 // devendrakAneva pramANato'bhidhitsurAha terasa bArasa cha paMca ceva catvAri causu kappesu / gevejesuM tiya tiya, ego u aNuttaresu bhave // 126 // trayodaza saudharmezAnayoH prathamadvitIyakalpayoH samabhUmizyoH / . Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (63.) dvAdaza sanatkumAramAhendragostRtIyacaturthayordevanivAsayoH samatayA'vasthitayoH / SaD brahmaloke paJcamadevaloke / paJca caiva lAntake SaSThe / 'cattAri.' tti catvArazcatvAro vimAnendrakAH 'caturpu ' catuHsaGkhyeSu, tadyathA-zukre saptame catvAraH, sahasrAre'STame catvAraH, AnataprANatayossamabhUmikayozcatvAraH, AraNAcyutayorapi samabhUmikayozcatvAraH / -- kalpeSu ' devAdhivAseSu-devalokepvityarthaH, kalpazabdasyAdhivAsaparyAyasyApi saMbhavAt , yathoktam-" sAmarthya varNanAyAM ca, kalpane chedane tathA / aupamye cAdhivAse ca, kalpazabda vidurbudhAH // 1 // " tathA 'graiveyakeSu ' lokapuruSagrIvAsthAnabhavepvadhastanamadhyamoparitanasaMjJiteSu pratyekamadhastanAMdhastanAdibhedena bhinneSu navasu vimAnavizeSeSu 'vikaM trikaM' ekaikasmin trike trayastrayaH, sarve navetyarthaH / 'ekastu' ekaH punaH 'anuttareSu' sarvavimAnoparivartitayA prAptAnuttarAbhidhAneSu vimAnabhedeSu 'bhavet ' jAyetendraka iti| evaM caite trayodazAdisaGkhyasarvendrakamIlane dvaassssttirbhvntiiti| sthApanA ceym-13|12|6|9|4|4|4|4|3|31 331 // sarve'pi 62 // 129 // ata evAha. . viDhi vimANiMdA, paDhamAvaliyA.vi tattiyA ceva / egaTThI puNaM vIe, sesA ekekaparihINA // 130 // . dvASaSTivimAnendrAH' UrdhvalokavimAnAvAsaprastaTA bhavanti / tathA 'prathamAvalikApi' ThaDunAmakaprathamaprastaTamadhyavarti (graM0 1000) vimAnendrakaM pratItya catasRSu dikSu pravRttA vimAnazreNiH, na kevalaM sarvendrakasasacetyapi zabdArthaH, 'tAvatI caiva' pratyekaM dvApaSTipramANeva / 'ekaSaSTiH punaH' ekaSaSTivimAnendrakapramANA zreNiH punaH 'dvitIye" Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 , municandrasUriviracitavRttisametaM prastaTe bhavati / yAH punaH 'zeSAH' tRtIyAdiprastaTapratibaddhA dvASaSTitamaprastaTaparyantA AvalikAstAH 'ekaikaparihInAH' ekaikena vimAnAvAsenonA yAvad aveyakaparyantaprastaTe vimAnadvayarUpA zreNiH / sarvArthasiddhi-... prastaTe tu dizvekaikasyaiva vimAnasya sadbhAvAnna dvayAdirUpA zreNiH / atra ca sarvaprastaTeSu dikSveva zreNisadbhAvaH, vidikSu [punaH] sadbhAvasyAtraiva- . "muhabhUmIo iNamo disANa" (gAthA 186) ityAdigAthayA niSetsyamA- . natvAditi // 130 // saMprati sarveSAM vimAnendrakANAM gAthAsaptakena . nAmAnyabhidhitsurAha uDucaMdarayayavaggU, vIriyavaruNe taheva ANaMde / baMbhe kaMcaNarUile (re), 'caMce aruNe dise ceva / / .131 // uDu 1 candra 2 rajata 3 valgavaH 4 vIrya 5 varuNau 6 tathaivAnandaH 7 brahmA ( kAJcana 9 rucirau 10 caJcaH 11 aruNaH 12 dizaH 13 caiveti // 131 // veruliyaruyagaruigA(yA), aMke phalihe taheva tavaNije / mehe agghe hAlida NaliNa taha lohiyakkhe ya / / 132 // vaiDUrya 14 rucaka 15 rucitAH 16 aGkaH 17 sphaTikaH 18 tathaiva tapanIyaH 19 meghaH 20 arghaH 21 hAridraH 22 nalinaH 23 tathA lohitAkSaH 24 ceti // 132 // vahare aMjaNavaramAlaariDhe taha ya deva some ya / NaMgala balabhadde yA, cakka gayA sotthi NaMdayAvatto // 133 // 1 "ce" ityanyatra / 2 "vazvaH" ityanyatra / 3 "maMgala" ityanyatra dRshyte| . Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (65) vajaH 25 aJjana 26 varamAla 27 ariSTAH 28 tathA ca devaH 29 somaH 30 ca lAlaH 31 balabhadraH 32 ca, dIrghatvaM ca prAkatatvAt / cakraM 33 gadA 34 khastikaH 35 nandAvartaH 36 / iyaM ca pUrvArddhasamadvitIyArDI gItisaMjJA gAthA vijJeyeti // 133 // AbhaMkare ya giddhI, keU garule ya hoi bodhavve / baMme baMbhahie puNa, bhuttara laMtae ceva // 134 // AbhaGkaraH 37 ca gRddhiH 38 ketuH 39 garuDaH 40 ca bhavati boddhavyaH / brahmA 41 brahmahitaH punaH 42 brahmottaraH 43 la(lA)ntakaH 44 caiveti // 134 // mahasukkasahassAre, ANaya taha pANae ya bodhavve / pupphamalaMkAre AraNe ya taha acue ceva // 135 // . mahAzukra 45 sahasrArau 46 AnataH 47 tathA prANataH 48 ca boddhavyaH / puppaM 49 alaGkAraH 60 AraNaH 11 ca tathA'cyutaH 52 caiveti // 135 // 1 6 88. . sudaMsaNe suppabuddhe, maNorame ceva hoti bodhavve / - taco ya salobhade, visAle sumaNe iya // 136 // .. sudarzanaH 53 suprabuddhaH 54 manoramaH 55 caiva bhavati bohavyaH 'tatazca' tadanantaraM punaH sarvatobhadraH 56 vizAlaH 57 sumanAH 58 iti ca / iyaM ca gAthA " viSamAkSarapAdaM ca " ityAdigAthAlakSaNAnusAriNI vijJeyeti // 136 // 1"mAlaH" ityanyatra / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) municandrasUriviracitavRttisameta somaNase pIikare, Aicce ceva hoi bodhavye / savvasiddhiNAme, suriMdayA ete bAvaTThI // 137 // saumanasaH 59 prItikaraH 60 Aditya: 61 caiva bhavati voDalyaH / sarvArthasiddhinAmA 62 / evaM ' surendrakAH ' vimAnendrakAH ete' ye prAguktAste dvASaSTirvartata iti / atroDucandrAdIni nAmAni prastaTAnAM prastaTamadhyagatavimAnAnAM ca tulyatayA'vaboddhavyAni / prastaTA nAma samazreNitayA vyavasthitA vimAnAvAsA eva, na punastadAdhArabhUtA'nyA kAcitSTathvI samasti, ratnaprabhAdInAmevAdhastAtsaptAnAmekasyAzreSatprAgmArAyA upari pRthvItvena zAstre bhaNamAditi // 137 // saMpratyAvaH likAgatavimAnAvAsanAmAnyabhidhitsurindrakAsannavarticaturdiggatavimAnanAmAni tAvadAha uDuppabhaM ca puvveNa, uDumajnaM dakSiNe disAbhAge / uDayAvattaM avareNuDusiTuM uttare pAse / / 138 // 'uDuprabhaM ca ' [ uDuprabhanAmakaM ca 'pUrveNa' pUrvasyAM dizi, uDumadhyaM 'dakSiNe digbhAge' dakSiNasyAM dizi, uDukAvata 'apareNa' aparasyAM dizi, ] uDuziSTaM uttare pArthe / eSApi " viSamAkSarapAdaM ca" ityAdigAthAlakSaNAnuyAyinyeveti // 138 // pUrvadiggatAvalikAdvitIyAdivimAnAnAM nAmanirdezAyAha paDhamavitiyAdipuScakmeNa taha uDupabhassa pugveNa / pijjA nAmavitti, egaTThIe vimANANaM // 136 // prathamadvitIyAdizcAsau pUrvakramazca-pUrvAnupUrvIlakSaNamtena, tatheti pUraNArthaH, 'uDuprabhasya' anantaramevopadarzitasya ' pUrveNa ' pUrvasyAM dizi Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vidyAt ' jAnIyAd buddhimAna, kAm / ityAha-' nAmavimati' nAmavibhAgaM ' ekaSaSTeH' ekaSaSTipramANAnAM vimAnAnAmiti // 139 // enAmeva gAthASaTkenAha satthiya sirivacche badamANae aMkuse jhase ya jveN| chatte vimale kalase, usame sIhe same surabhI // 140 / / khastikaH 1 zrIvatsaH 2 varddhamAnaka: 3 aGkuzaH 4 jhaSaH 9 ca yavaH 6 chatraM 7 vimalaH 8 kalazaH 9 vRSabhaH 10 siMhaH 11 samaH 12 surabhiH 13 iti // 14 // jasahara savvobhade, vimale sovatyie subhahe ya / arae virae suppama, iMda mahiMde uvide ya // 141 // yazodharaH 14 sarvatobhadraH 15 vimala: 16 sauvastikaH 17 * subhadrazca 18 arajAH 19 'virajAH 20 supramaH 21 indraH 22 mahendraH 23 upendraH 24 ceti // 141 // kamale kumude NaliNe, uppala paume ya poMDarIe ya / sogaMthie tigicchi ya, kesara caMpaga asoe ya // 142 // kamalaM 25. kumudaM 26 nalinaM 27 utpala 28 padmau 29 ca pauNDarIkaM 30 ca saugandhikaM 31 tigicchaH 32 ca kezaraH 33 campakaH 34 azokaH 35 ceti // 142 // some sUre suke, Nakkhatte caMdaNe sasI mle| gaMdaNa somaNase yA, sArasamudde sive dhamme // 143 // . somaH 36 zUraH 37 zukraH 38 nakSatraM 39 candanaH 40 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) municandrasUriviracitavRttisametaM zazI 41 malayaH 42 nandanaM 43 saumanasaH 44 ca sAra 45 - samudrau 46 zivaH 47 dharmaH 48 iti // 143 // samacaraNayA, bodhavve lohiyakvaNAme ya / " gaMdIsare mohe, jalakaMte sUrakaMte ya // 144 // vaibhramaNa 49 ambara 50 kanakAH 51 bodhavyo lohitAkSanAmA 12 ca nadIzvaraH 53 amoghaH 54 jalakAntaH 55 sUryakAntaH 56 ceti // 144 // bAbA doguMda ya siddhatthakuMDale some / ete egaTThI khalu, puvvAvalie. vimAdiA / / 145 / / avyAbAdhaH 57 dogundakaH 58 ca siddhArtha 59 kuNDalau 60 somaH 61 / ' ete' prAguktanAmAna: 'ekaSaSTiH ' ekAdhikaSaSTisaGkhyAH ' khaluH ' nizvaye 'pUrvAvalikAyAM' pUrvadigvartizreNAvityarthaH ' vimAnendrAH ' indrakavimAnA iti // 145 // etAnyeva nAmAni yathA dakSiNAdiditrayavarttivimAnazreNiSu yojyante tathA''h-- majmA dAhiNapAse, AvattA avara muNeyavvA / siTThA uttarapAse, pucillAo vibhaiyavvA // 146 // ' madhyAH ' madhyazabdopapadAH svastikazrIvatsAdayo'bhidhAnavizeSAH ' dakSiNapArzve' dakSiNadigbhAgavarttizreNau, tathA 'AvarttAH AvarttazabdopapadA eta evaM 'aparataH ' aparasyAM dizi ' muNitavyAH ' jJAtavyAH, tathA ' ziSTAH ziSTazabdopapadAsta eva ' uttarapArzve uttaradigbhAge, kim ? ityAha- paurastyAdabhidhAnasamudAyAt itthaM 'vibhaktavyAH ' vibhAgena sthApanIyAH / idamuktaM bhavati - yadabhidhAnAH , Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| pUrvasyAM dizi vimAnAvAsA uktA dvitIyAdayastadabhidhAnA eva dakSiNasyAM dizi, paraM madhyazabdopapadA bhaNitavyAH, tadyathA-madhyakhastikaH 1 madhyazrIvatsaH 2 madhyavardhamAnakaH 3 ityAdi / evamaparasyAM dishyaavttoppdaaH, yathA-AvartasvastikaH 1 AvarttazrIvatsaH 2 AvartavarddhamAnakaH 3 ityAdi / evamuttarasyAM ziSTazabdopapadAH, yathAziSTasvastikaH 1 ziSTazrIvatsaH 2 ziSTavaImAnakaH 3 ityAdi / evaM candrAdizeSaprastaTepvapi khakIyendrakanAmAnusAreNa candraprabha 1 candramadhya2 candrAvartta 3 candraziSTA 4 dilakSaNena pUrvAdidiggatazreNyAdibhUtavimAnacatuSkanAmanirdezastAvanneyo yAvad graiveyakaparyantaprastaTe AdityAbhidhAne-Adityaprabha Adityamadhya AdityAvarta AdityaziSTa iti / tathaiteSveva prastaTepvAvalikApraviSTadvitIyAdivimAnepu dikcatuSTayasaMba ndhiSu sarveSu svastikamadhyasvastikAvartasvastikaziSTasvastikaprabhRtirnAma* nirdezaH zreNiparyanta ekaikanAmahAnyA tAvadvAcyo yAvadAdityaprastaTe svastiko madhyasvastika AvartasvastikaH ziSTasvastika iti saMbhAvyate, naraMkaprastaTeMpvanenaiva krameNa nAmanirdezAditi // 146 // atha prakIrNakAbhidhAnadevAvAsaghananAmanirUpaNAyAha iTThA vA subhagA vA, NAmA je kei asthi logammi / ... tannAmagA vimANA, bhavaMti vemANiyasurANaM // 147 // .. ' iSTAH ' abhilaSaNIyAH sarvandriyAhlAdamAzritya kAkalI. gIta-mayUrarUpa-kastUrikA-zarkarA-haMsatUlIprabhRtayaH, 'subhagAH' khabhAvata eva subhagabhAvabhAjaH purandara-naranAtha-pAthonAthAdayaH, vAzabdAvanyonyasamuccaye, ke ? ityAha-'nAmAH' pariNAmA vastuvizeSA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) municandrasUriviracitavRttisametaM ityarthaH 'ye' kecana citrarUpAH santi' vidyante 'loke ' jagatrayalakSaNe, tataH kim ? ityAha-'tannAmakAH'' iSTasubhagapadArthasArthasadRzAbhidhAnAH 'vimAnAH ' prakIrNakAbhidhAnAstridazAvAsAH bhavanti 'vaimAnikasurANAM' saudharmAdidevalokavartivRndArakANAmiti // 147 // idAnImAvalikApraviSTavimAnapramANAnayanAya karaNamabhidhitsustadupayoginI paribhASAM tAvadAha- . . :. paMceva. havadi AdI, cattAri ya uttaraM muNeyatvaM / . bAvahimeva gaccho, bimANavali tattiyA ceva // 148 // 'paJcaiva' vimAnAni vijayAdIni sarvArthasiddhayabhidhAnaprastaTagatAni bhavanti ' AdiH ' prArambhaH / 'cattAri' tti catvArazca 'uttaraM' vRddhiH pratiprastaTaM 'muNitavyaM' boddhavyam / tathA dvASaSTireva gacchaH, 'gacchaH' nikhilaprastaTapramANalakSaNo muNitavyaH / tathA 'vimANavali ' tti vimAnAvalayaH-pratyekaM pUrvAdvidiggatA vimAnazreNaya UrdhvAdhobhAge cintyamAnAH ' tAvatya eva ' dvASaSTirUpA eva / yacca vinayAdInAmekaikatve'pi zreNitvamucyate tatpUrvAdidigAzritatvena zreNigatavimAnasadRzatvAt / evaM narakendrakeSvapi " paJceva havai AI " ityAdi ( 45.) gAthAvyAkhyAne kAlAdInAM zreNigatanarakAvAsatvaM vAcyamiti // 148 // atha karaNamAha gacchuttarasaMvagge, uttarahINammi pakkhive aadi| aMtimadhaNa AdijuyaM, gacchaddhaguNaM tu sambadhaNaM // 146 / / gacchottarayoH-dvApaSTicatuSTayarUpayoH saMvarga:-parasparaguNanA gacchosarasaMvargastatra, kim ? ityAha-'uttarahIne' catuSTayazUnye 'prakSipet' Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / ( 71 ) 1 nyaset ' AdiM ' paJcalakSaNam, tataH ' antimadhanaM ' saudharmaprastaTagatavimAnAyaM labhyate / tadeva yadA AdiyutaM sadgacchArddhaguNaM kriyate 'tuH' punararthaH tadA 'sarvadhanaM sarvaprastaTa zreNigatavimAnAvAsAgraM saMpadyate / ayamatra paramArthaH gacchottarayoH saMvarge jAte dve zate aSTacatvAriMze 248, atra ca catuSTayalakSaNe uttare'panIte paJcakalakSaNe cAdau prakSipte labdhe dve zate ekonapaJcAzadadhike 249, etatsarvArthasiddhayAkhyaprathamaprastaTApekSayA'ntimo yaH saudharmAbhidhAnaprathamakalpe prathamaprastaTastatra vimAnAgraM bhavati / etadevAdinA paJcalakSaNena yuktaM sadgacchArDenaikatriMzallakSana yadA guNyate tadA''valikAgatasarvavimAnAgraM saMpadyate taccedamaSTasaptatizatAni catuHsaptatyadhikAni 7874 // 149 // yadA kazcitsaudharmaprathamaprastaTAdupari gatvA dvitIyatRtIyAdiprastaTe vimAnAaM jijJAsati tadA kiM vidheyam ? ityAha jahi pathaDamma icchasi savvavimAANa savvasaMkhevaM / taM bAvadvivisuddhaM, cauguNiya sapaMcagaM payaraM // 150 // 4 ' yatra ' dvitIyAdau prastaTe ' icchasi' abhilaSasi he vimAna-pramANajijJAso ! ' sarvavimAnAnAM AvalikAgatalakSaNAnAM sarvasaMkSepaM' samudAyasaGghayAM, tatra kim ? ityAha- 'taM iSTaprataraM 'dvASaSTivizuddhaM dvASaSTerapanItaM vidhehi, tatra ca yadavaziSTaM tat 'caturguNitaM' caturbhirAhataM tadanu ' sapaJcakaM ' paJcakayuktaM kRtvA ' prataraM ' iSTapratarazreNigatavimAnAgramavabudhyasva / tathAhi yadA kazcidiha paJcamapratare vimAnAyaM bubhutsate tadA tatsaGkhyA paJcakalakSaNA dvASaSTerapanIyate jAtA. saptapaJcAzat 57, tasyAM caturbhirguNitAyAM pazJcakayuktAyAM ca labve dve * Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) municandrasUriSiracitavRttisametaM zate trayastriMzadadhike, aGkato'pi 233, etadeva tatra zreNigatadevAvAsamAnamiti // 150 // adhunA yadA sarvArthasiddhaprastaTAdadho'vatIrya kvacitprastaTe zreNipratibaddhavimAnasaGkhyAM ecchettadA kimuttaram ? ityAha jAvaiyaM icchejjA, tAvaiyaM cauhi saMguNaM kaauN| . . egaM tattha chubhittA, tAvaiyAI vimANAI // 151 // yAvatpramANaM 'icchet ' zreNisaMsthavimAnaparimANajijJAsayA'bhilaSet. prasTaM tAvatpramANaM caturbhiH saMguNaM kRtvA tathA ekaM tatra kSipvAH yallabhyate tAvanti vimAnAni tatra jAnIhi / tathAhi-yadA kazcitsarvAthasiddhaprastaTAdadhastAdavatIrya paJcame prastaTe vimAnAgramadhigantumicchati tadA tatpratarasaGkhyAM paJcakalakSaNAM caturguNAmekakayutAM kuryAjjAtaikaviMzatiH, idameva tatra vimAnapramANamiti // 151 // idAnIM sarvArthasiddhiprastaTAdadha ekenaiva gAthAsUtreNa prastaTapramANAdvimAnapramANaM vimAnapramANAcca prastaTapramANaM nirdidikSurAha icchA causaMguNiyA, rUvajuyA patthaDe tati- vimaannaa| rUvUNA ya vimANA, caubhaiyA patthaDaM jANa // 152 // 'icchA' paJcakAdirUpA catuHsaMguNitA satI rUpayutA .kAryA, tataH 'prastaTe' paJcamAdau ' tai ' tti tAvanti vimAnAni bhavanti / bhAvanA cAsyAnantaroktaiveti / rUponAni ca vimAnAni punazcaturbhirbhatAni 'prastaTaM' prastaTasaMkhyAM jAnIhi, tathAhi-kazcidekaviMzatiM vimAnAnyupadarya vadet kva prastaTe etAni labhyante ? tadaikaviMzaterekamapanIya zeSasya caturbhirbhAgo'pahiyate labdhAH paJca, tato jJAyate paJcamaprastaTe etAni vimAnAni / evaM zeSeSvapi prastaTeSu bhAvanA kAryeti Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... devendrprkrnnm| (73) // 152 // punarapyuDuprastaTamAdau kRtvA prakArAntareNa prastaTapramANAdvimAnapramANAnayanAyAhaicchA causaMguNiyA, rUvahiyA UNiyA ya paNageNaM / paDhamamuhAo suddhA, mANaM taM iTupayarammi / / 153 // 'icchA' abhISTaprataralakSaNA catuHsaMguNitA rUpAdhikA ' UnitA ca ' unIkatA punaH paJcakena tathA 'prathamamukhAt ' saudharma [ prathamaprastaTavimAnAvAsAgralakSaNAt 'zuddhA ' apanItA satI yadavaziSTaM 'mAnaM ' zreNigaMtavimAnalakSaNaM tat ' iSTapratare' paJcakAdirUpe jAnIhi / yathA--icchA saudharmapaJcama ] prastaTavimAnapramANalakSaNA caturguNA rUpAdhikA paJcakonA satI saMpannaSoDazarUpA prathamaprastaTAgrAdekonapaJcAzadadhikazatadvayamAnAt 249 apanIyate, yattatrApanItazeSaM trayastriMzadadhikazatadvayalakSaNaM 233 tattatra prastaTe zreNigatavimAnapramANamiti // 153 // saMpratISTapramANAdekadiggatavimAnapramANaM sarvArthasiddhaprastaTAtprastaTapramANaM cAbhidhitsurAha uddiI rUvRNaM, caubhaiyaM taM bhaveja egadisaM / . uvarillAo taimaM, ca patthaDaM taM viyANAhi // 154 // 'uddiSTaM ' vivakSitaM vimAnapramANaM rUponaM caturvibhaktaM kriyate yattatra 'labhyate tadbhavedekasyAM dizi vimAnamAnaM -- uparitanAt / sarvaprastaToparitanAtprastaTAtsarvArthasiddhAkhyAt ' taimaM ' ti tatpramANamanantaroktanyAyalabdhaikadiggatavimAnasamAnasaMkhyaM 'caH ' samuccaye prastaTaM taM' yatraikadiggatadevAvAsapramANamAnItaM 'vijAnIhi ' avabudhyasva / yathA kenacive zate trayastriMzadadhike vimAnAnAmupadarzite, tatasteSu vimAne Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) municandrapritaviracitavRttisameta caturbhakteSu yallabdhamaSTapaJcAzattadekasyAM dizyAvalikAzritavimAnapramANa syAt / yatra ca prastaTe etadupalabhyate sa sarvArthasiddhaprastaTAdaSTapaJcAzattamo bhavati / evamanyatrApIti // 154 // yadA punariSTavimAnapramANAtsarvAdhastanaprataraM pratItyoparitanaprastaTapramANamAnetumipyate tadA kA.. vArtA ? ityAha paDhamamuhAyo sohiya, iTThavimANAi cauhi sesa bhe| ... laddhaM rUveNahiyaM, iDhavimANANa taM payaraM // 155 // : 'prathamamukhAt ' saudharmAdyaprataravimAnAvAsAgralakSaNAt zodhayitvA 'iSTavimAnAni ' uddiSTarUpANi tatazcaturbhiH 'zeSaM ' uddharitaM 'bhajet ' apaharet / tato'pi yad ' labdhaM ' prAptaM tadrUpeNAdhikaM sat kim ? ityAha-iSTavimAnAnAmAzrayabhUtaM taM prataraM paricchindhi / tathAhi--kazcidvimAnapaJcakamupadarya brUyAt katithaprastaTe vimAnAgrametat ? tatra saudharmaprathamaprastaTAgrAdekonapaJcAzadadhikazatadvayapramANAtasmin zodhite zeSe caturbhirapahRte bhAgalabdhe ca rUpAdhike jAtA dvASaSTiH 62, etatpramANe prastaTe tadvimAnAgraM bhavatIti tasmai nivedyata iti // 155 // saMprati pratikalpaM zreNigatavimAnapramANaM prajijJApayi dhurmukhapramANapratipAdanAya pAdona gAthAtrayamAhadoriNa saya auNapaNNA, sattANauyaM sayaM ca bodhavvaM / auNAparaNaM ca sayaM, sayamegaM parazudhIsaM ca // 156 // paMcuttarasayamega, auNANAI ya hoi bodhavvA / tevacari sagavaNNA, IyAlIsA ya hechimae // 157 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / uNattIsAya bhave, sattarasa ya paMca ceva AdIo | kappe patthaDA, 6 dve zate ekonapaJcAzadadhike saudharmezAnayoH / saptanavataM zataM ca boddhavyaM sanatkumAramAhendrayoH / ekonapaJcAzaM ca zataM brahmaloke / zatamekaM paJcaviMzaM ca lAntake iti // 116 // paJcottarazatamekaM zukre / ekonanavatizca bhavati boddhavyA sahasrAre / trisaptatirAnataprANatayoH / sagapaNNa ' tti . saptapaJcAzadAraNAcyutayoH / ' IyAlIsA yatti ekacatvAriMzatpunaradhastane graiveyaMka trike iti // 197 // ekonatriMzaca bhavenmadhyamatrike / saptadaza coparimatrike / paJcaiva sarvArthasiddhe / 'AdayaH ' mukhAni / keSu ? ityAha--' kalpeSu ' vaimAnikadevAvAseSu ' prastaTAnAM ' trayodazadvAdazAdilakSaNAnAM saMbandhinaH // itthaM mukhAnyabhidhAya bhUmIkaraNamAha (75) , caurahiyA bhUmi billA || 158 // caturadhikAH uparitanakalpagatA Adaya eva bhUmayaH ' paurastyAH pUrvakalpagatA bhavanti / yathA - sanatkumAramAhendrayorAdiH saptanavatazatapramANaH caturadhikaH san saMpannekottarazatadvayarUpaH saudharmezAnayorbhUmiH / evamanyeSvapi kalpeSu bhAvanA kAryeti // 158 // prakArAntareNApi bhUmikaraNamabhidhAtumAha sagapayarA rUvUNA, cauguNiyA sohayAhi samuhAmro / jaM tattha suddhasesa, icchiyakappassa sA bhUmI // 156 // 6 " svakamatarAn pratikalpaM trayodazadvAdazAdIn rUponAMzcaturguNitAn ' zodhaya ' apanaya, kutaH ? ityAha- ' khamukhAt ' svakI - Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) municandrasUriviracitavRtti metaM yAdAdeH, evaM ca kRte yattatra zuddhazeSaM kiJcidrAzyantaramupalabhyate 'Ipsitakalpasya ' saudharmezAnadvayAdirUpasya sA bhUmivartate / yathAsaudharmezAnayostrayodaza prastaTAH, te ca rUponAzcaturguNitA jAtA aSTacatvAriMzat , tasyAM ca svamukhAduktapramANAdapanItAyAM jAtamekottaraM zatadvayam , iyameva tatra bhUmiH / evaM zeSakalpepvapIti // 159 // bhUmipramANameva gAthAdvayena sAkSAdAha-- egahiyA dogiNa sayA, tevagaNasayaM sayaM ca uNatIsaM / . tatto navAhiyasayaM, tiNavai sattattarI ceva // 160 // egaTTI paNayAlA, tettIsA ekavIsa Nava ceva / kappesu patthaDANaM, bhUmIao hoti NAyavyA / / 161 // ekAdhike dve zate saudhrmeshaanyoH| tripaJcAzaM zataM sanatkumAramAhendrayoH / zataM caikAnnatriMzaM brahmaloke / 'tataH' tadanantaraM navAdhikazataM lAntake / trinavatiH zukre / saptasaptatizcaiva sahasrAra iti // 160 // ekaSaSTirAnatapraNatayoH / pnycctvaariNshdaarnnaacyutyoH| trayastriMzadadhastanauveyakatrike / ekaviMzatirmadhyame | nava caivoparitane / 'kalpeSu ' uktakharUpapveva ' prastaTAnAM' trayodazAdirUpANAM bhUmayo bhavanti jJAtavyAH / sarvArthasiddhaprastaTe tu mukhameva paJcakalakSaNaM bhUmiriti / sthApanA ceyamdevalokAH sau I0deg brahma lAnta0 zu0 sa0A.prA. ApaAra0a0 a0 0 | mukhAni (249 / 197 / 149 125/105/89 73 / 57 412915 bhUmayaH 201153 129 109 93 77 61 45 33212 yadartha ceyaM mukhabhUmiprarUpaNA tatkAraNamupariSTAdvakSyata iti // 161 // mA0 / / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (7) saMprati pratikalpaM sarvavimAnapramANAbhidhAnAya gAthAtrayamAhavatIsa aTTAsA, vArasa aTTa caurI syshssaa| pagaNA cattAlIsA, cha. ca sahassA sahassAraM // 162 // zatasahasrANItyuttareNa yogAdvAtriMzacchatamahasrANi saudharme 3200 00 0 / sarvatra cAyaM savandho dRzyaH / aSTAviMzatirIzAne 2800000 / dvAdaza sanatkumAre 1200 00 0 / aSTau mAhendre 8000 0 0 | catvAri zatasahasrANi brahmaloke 400000 / sahasrANItyuttareNa saMbandhAt paJcAzatsahasrANi lAntake 5000 0 / catvAriMzatsahasrANi zukre 400 0 0 / SaT ca sahasrANi 600 0 ' sahasrAre' aSTamadevaloka iti // 162 // ANayapANayakappe, cattAri sayA''raNakSue tinni| .. satta vimANasayAI, camu vi eemu kappemu // 163 // AnataprANatakalpayoryogapadyena catvAri vimAnazatAni 400 / AraNAcyutayostrINi zatAnIti yojyate 300 / kalpacatuSTayasaGkhyA. mapi sukhAvabodhAya saMgRhNannAha-sapta vimAnazatAni 'caturvapyeteSu' prAgupadiSTeSu kalpepviti // 163 // ekkArasuttaraM hehimesu sattuttaraM ca majjhimae / ...' sayamegaM uvarimae, paMceca aNuttaravimANA // 164 // ekAdazottaraM zataM 'adhastaneSu' tripu greveyakeSu / "saptottaraM ca' saptAdhikaM punarmadhyamake trike / zatamekamuparimake trike / tathA paJcaivAnuttaravimAnAnIti // 164 // itthaM pratyekaM sarvasaGkhyAmabhidhAya . saMpratyAvalikApraviSTAnAmeva tAmabhidhitsuH karaNaM tAkdAha Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {4) municandrasUriviracitavRttisameta ... muhabhUmisamAsaddhaM, aolaMbagasaMguNaM tu sampanna / - valae valae ya bhave, suraNilayANaM tu saMkhevo // 165 // mukhabhUmyoH-pratikalpaM prAgevoktapramANayoH samAsaH-mIlanaM tasyAIdalaM mukhabhUmisamAsAI * avalambakasaMguNaM tu ' trayodazadvAdazasvapratarapramANaguNitameva, kim ? ityAha-' sarvAya ' AvalikAgatasarvavimAnapramANaM bhavati / sarvakalpAnuyAyyayaM vyavahAra ityAha-'valaye valaye' . valayAkAravyavasthitaprastaTasaMbandhAtsaudharmAdidevaloke, cakAraH pUraNArthaH, : bhavet ' pUrvoktakaraNanyAyAjAyeta 'suranilayAnAM tu ' zreNipratiba-. devAvAsAnAM punaH 'saMkSepaH ' sarvAgralakSaNaH / tathAhi-saudharmezAnayormukhamekonapaJcAzadadhikazatadvayalakSaNaM 249, bhUmizcaikAdhikazatadvayasvamAvA 201, anayoH samAsaH paJcAzadadhikAni catvAri zatAni 450, etadaI paJcaviMzatyadhika ve zate 225, etacca trayodazalakSaNAvalambakaguNitaM sajAtaM sarvAgraM paJcaviMzatyadhikaikonatriMzacchatalakSaNamiti 2925 / evaM zeSepvapi svadhiyA bhAvanA kAryeti // 165 // atha prakIrNakavimAnapramANAnayanAyAha- . kappavimANamgAo, seDhIvaDhe visohae sesN| ' sayasayakappesu bhave, paiyaNagANaM parImANaM // 166 // 'kalpavimAnAnAt ' saudharmAdau yadvimAnAgraM dvAtriMzallakSAdilakSaNaM tataH sakAzAt, kim ? ityAha-'zreNibaddhAni' AvalikAzritAni vimAnAni 'vizodhayet ' apanayet / tatra ca yad 'zeSaM ' uddharitaM tat svakasvakakalpeSu ' saudharmAdiSu 'bhavet' jAyeta 'prakIrNakAnAM' puSpAvakIrNAbhidhAnavimAnAnAM pramANam / tathAhi-saudharmezAnayoH ka Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (79) spayorvimAnAnaM SaSTirlakSAH 6000.000, asmAcchreNipratibaddheSu paJcaviMzatyadhikaikonatriMzacchatalakSaNepvapanIteSu yadavaziSTamekonaSaSTilakSasatanavatisahasrapaJcasaptatilakSaNaM tattayoH puppAvakIrNAyaM bhavati / aGkato'pi 5997075 / evaM sarvatra bhAvanA kAryeti // 166 // atha zreNipratibaddhAnAM puppAvakIrNAnAM ca pratikalpaM kaNThata eva pramANAni pratipAdayituM gAthAcaturdazakamAha do ceva sahassAI, Nava ceva sayAiM paraNavIsAI / AvaliyAsu vimANA, sohammIsANakappesu // 167 // auNaDhi sayasahassA, sattANauI bhave sahassAI / paNNattari vimANA, havaMti puSpAvakiraNANaM // 168 // he caiva sahasra nava caiva zatAni paJcaviMzAni 'AvalikAsu' zreNiSu vimAnAH saudharmezAnakalpayorvartanta iti, aGkato'pi 2925 // 167 // ekonaSaSTiH zatasahasrANi saptanavatirbhaveyuH sahasrANi paJcasaptativimAnAni bhavanti puSpAvakIrNAnAM saudharmezAnayoreveti, * ato'pi 5997075 // 168 // . - do ceva sahassAI, sayamegaM ceva hoi NAyavvaM / AvaliyAsu vimANA, saNakumAre ya mAheMde // 16 // " dasa Nava ya sayasahassA, sattANauI bhave sahassAI / Nava ya sayA saMpuNNA, havaMti puSphAvakiraNANaM // 170 / / he caiva sahasre zatamekaM caiva bhavati jJAtavyaM AvalikAsu vimAnAH sanatkumAre cakArasya vyavahitasaMbandhAnmAhendre ceti, aGkato'pi 2100 - // 169 // 'daza nava ca zatasahasrANi ' ekonaviMzatirityayaH, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) municandrariviracitavRttisametaM saptanavatirbhaveyuH sahasrANi nava ca zatAni saMpUrNAni bhavanti puSpAvakIrNAnAM sanatkumAramAhendrayoriti, aGkato'pi 199790 0 // 170 // aTTha sayA cottIsA, baMme kappammi hoti shraavliyaa| .. lakkhatigaM NavaNauyaM, chAvaTThasayaM paigaNANaM // 171 // aSTau zatAni catustriMzAni 'brahmaNi kalpe ' brahmadevaloke. ityarthaH, bhavanti 'AvalikAH' ityAvalikAgatavimAnAni, aGkato'pi 834 / tathA lakSatrikaM 'navanavataM ' navanavatisahasrAdhikaM SaSaSTaM zataM prakIrNakAnAM tatraiveti, aGkato'pi 399166 // 171 // . auNApaNNa sahassA, paiNAgANa'cauro ya pnnnnaaraa| paMca ya paMcAsIyA, AvaliyA laMtae kappe // 172 // ekonapaJcAzatsahasrANi prakIrNakAnAM catvAri ca zatAni paJcadazAni, aGkato'pi 49415 / tathA ' paJca' paJcaiva zatAnIti gamyate paJcAzItAni " AvalikAH ' AvalikAgatavimAnAni, evaM sarvatrAvalikAzabdArtho boddhavyaH, lAntake kalpe, aGkato'pi 585 / vyatikramabhaNanaM cAtra bhaNitirItivaicitryAditi // 172 // tiriNa sayA chagaNauyA, AvaliyA khalu bhave mahAsuMkke / uNayAlIsa sahassA, cha Jca saya paieNagA curo||173|| trINi zatAni SaNNavatAnyAvalikA khalu bhavenmahAzukre, [aGkato'pi 396 / tathA ekonacatvAriMzatsahasrANi SaT ca zatAni 'prakIrNakAni' puSpAvakIrNAni caturadhikAnIti, ] aGkato'pi 39604 // 173 // tiriNa sayA bacIsA, AvaliyA khalu bhave sahassAre / . chappaNNamaTTasaTTA, paieNagANaM tu bAMdhavvA // 174 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / (1) trINi zatAni dvAtriMzAnyAvalikA khalu bhavet sahasAre 339 / tathA SaTpaJcAzacchatAnyaSTapaSTAni prakIrNakAnAM tu bodavyAnIti 5668 // 17 // prANayapANayakappe, doriNa sayA ahstttthmaavliyaa| bacIsa sayamegaM, ca hoi puSpAvakiraNANaM // 17 // AnataprANatakalpayorte zate aSTapaSTe AvalikA 268 / tathA 'dvAtriMzaM zatamekaM ca' iti ekameva dvAtriMzaM zatamityarthaH, mavati puppAvakIrNAnAmiti 132 // 17 // doriNa sayA caurahiyA, AvaliyA AraNaccue kppe| charaNauiM ca vimANA, havaMti pupphAvakiraNANaM // 176 // he zate. caturadhike AvalikA''raNAcyutayoH kalpayoH 204 // tathA 'paNNavatizca' SaNNavatireva vimAnAni bhavanti puSpAvakIrNAnAM saMbandhInIti 96 // 176 // . heDimagevA, ekAraM bharaNae vimANasayaM / . AvaliyAsu vimANA, matyi u pupphAvakiraNa tya // 177 / ' adhastanauveyakANAM' iti vibhaktivyatyayAdadhastanauvevakeSu triSu ' ekkAra' ti ekAdazAmyadhikaM maNyate vimAnazatamAvalikAsu 111 // vimAnAni 'na santi tu ' na vidyante punaH puSpAkkIrNAni atreti // 177 // majmimagevijANaM, Avali paraNacarI vimaakhaaii| bacIsaM ca vimANA, havaMti puSpAvakirANAm // 18 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (83) municandrasUriviracitavRttisametaM [' madhyamaveyakANAM ' iti ] atrApi vibhaktivyatyayAnmadhyama?veyakevAvalirvartate paJcasaptativimAnAni 75 / ' dvAtriMzaM ca ' dvAtriMzatpunarvimAnAni bhavanti puppAvakIrNAnAM saMbandhinIti 32 // 178 // . uvarimagevejANaM, igu(guru)yAlIsaM havaMti aavliyaa| egahiM ca vimANA, havaMti pupphAvakiraNANaM // 176 // . [ uparimoveyakANAM ] vibhaktivyatyayAdevoparitanauveyakepvekona- . catvAriMzadvimAnAni bhavantyAvalikA 39 / ekaSaSTizca : vimAnA / bhavanti puppAvakIrNAnAM satkA iti 61 // 179 // vijae ya jayaMte, jayaMta avarAie. ya svvtte| zrAvaliyAe vimANA, Natyi u pupphAvakiraNa tya // 18 // vijayazca 1 vaijayantaH 2 jayantaH 3 aparAnitazca 4 pUrvAdidikkrameNa, madhye ca sarvArthaH 5, ete AvalikAsu vimAnA vartante paryantaatare / na santi tu puSpAvakIrNAnyatreti // 180 // adhunA sakaladevalokAvalikAgatavimAnapramANaM taditaradevAvAsamAnamubhayamAnaM ca gAthAtrayeNAhasatteva sahassAI, sayAI covattarAI aTTha bhave / AvaliyAhi vimANA, sesA puSpAvakiraNa tya // 181 // saptaiva sahasrANi zatAni catuHsaptAnyaSTau bhaveyurAvalikAsu vimAnAni sarvakalpepviti, aGkato'pi 7874 / ' zeSANi ' etebhyo'vaziSTAni puSpAvakIrNAnyatreti // 181 // tAnyeva sAkSAdAha culasIti sayasahassA, auNANauI bhave sahassAI / egaNagaM divaDe, sayaM tu puSpAvakiraNANaM // 182 // . Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / . ( 83.) , culasIti saMyasahassA, sattANDaraM bhave sahassAiM / tevIsaM ca vimANA, uDaloe samavakhAyA // 983 // caturazItiH zatasahasrANyekonanavatirbhaveyuH sahasrANi ekonaka ' divaDUDhaM ' ti iyarddha sArddhamityarthaH zataM tu puppAvakIrNAnAmiti / 8489149 // 182 // caturazItiH zatasahasrANi saptanavatirbhaveyuH sahasrANi trayoviMzatizca vimAnA Urvvaloke samAkhyAtA iti / 8497023 // ' 183 // athoktamarthaM nigamayan vRttatryatracaturasra - pramANapratipAdanAya prastAvanAmAha sohammAIyAM, aNuttaravimANapajjavasiyANaM / vRttaM vimANamANaM, ihi vaTTAie vocchaM // 184 // saudharmAdInAmanuttaravimAnaparyavasitAnAM devasthAnavizeSANAM ' uktaM abhihitaM vimaanmaanm| 'idAnIM ' sAMpratameva ' vRttAdIni ' vRttatrya - svacaturasrANi vimAnAni 'vakSye' gaNanApramANato bhaNiSyAmIti // 184 // etatpramANAnayanopAyabhUte mukhabhUmI pratikalpamekAdidigapekSayA pratipA`dayan tadAnayanopAyabhUtAM gAthAM tAvadAha bAvaDI khalu paDhamaM, sesA parapayararahiya hoMti muhA / sagaparehiM virahiyA, khvaNehiM muddA bhUmI // 185 // dvASaSTivimAnAni saudharme [zAna] prathamapratarAvalikAgatAni 'khalu' nizcaye ' prathamaM ' AdyaM mukhamityarthaH / ' zeSANi ' sanatkumAramAhendrakalpadvayabrahmalokalAntakAdInAM kalpAnAM saMvandhIni 'parapratararahitAni ' agretanAgretanakalpApekSayA pUrvapUrvakalpasatkaprastaTonIkRtAni pUrvapUrvakalpamukhAnyevoparitanoparitanakalpeSu bhavanti mukhAni / tathA 'khakapratarai: " Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ municandrasUriviracitavRttisametaM '' svakIyasvakIyadevalokaprastaTaiH 'virahitAni ' UnIkRtAni, kiMviziSTaiH ? ityAha - 'rUponeM:' rUparahitaiH, kAni ? ityAha- 'mukhAni' Adaya eca. bhUmayo bhavanti / tathAhi - saudharmezAnayordvASaSTirmukham / tadeva sanatkumAramAhendrakalpApekSayA paraprataraiH saudharmezAnasatkaistrayodazabhirvirahitaM labdhaikonapaJcAzadrUpaM tayoH kalpayormukhaM bhavati / idameva ca brahmalokakalpApekSayA paraprataraiH pUrvakalpadvayasaMbandhibhirdvAdazabhirvirahitaM labdhaM saptatriMzadrUpaM tatra kalpe mukhaM bhavati / evaM sarvatra / tathA saudharmezAnasvamukhaM dvASaSTirUpaM svakapratarai rUponaiH saMpannadvAdazarUpairvirahitaM labdhaM paJcAzadrUpaM bhuumirbhvti| evaM sanatkumAramAhendrakalpayugalakamukhamapyekonapaJcAzallakSaNaM svakapatarai rUponaiH saMpannaikAdazarUpairvirahitaM labdhASTatriMzadrUpaM bhUmirbhavati / tathA brahmaloke svamukhaM saptatriMzadrUpaM svakapratarai rUponaiH saMpannapaJcakarUpairUnIkRtaM saMpannadvAtriMzadrUpaM bhUmirbhavati / evaM sarvatra bhAvanA kAryeti // 185 // Aha ratnaprabhAdiSu pRthvISu dikSu vidikSu ca [ yathA STathak ] pRthag sukhabhUmiprajJApanopalabhyate kalpeSvapi kiM tathaiva prajJApanA uMta na ? iti (ityAha ) - ( 84 ) bhUmI imo, disANa no etya hoMti vidisANaM / jeNa disAvaliyAo, devesu Na hoMti vidisAsu || 186 // mukhabhUmayaH ' iNamo 'tti imA anantarameva vakSyamANAH ' dizAM ' pUrvAdilakSaNAnAM saMbandhinyo bhavanti / vyavacchedyamAha - ' na tu ' na 'punaH 'a' devalokeSu bhavanti vidizAM mukhabhUmayaH / kutaH ? ityAha' yena ' kAraNena ' digAvalikAH ' dizveva vimAnazreNayaH ' deveSu ' Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . devendrprkrnnm| (85) devAdhivAsatvena devalokeSu, 'na' naiva bhavanti viditvAvalikA iti // 186 // kaNThata eva krameNa mukhabhUmipramANAni gAthAdvayenAhabAvaDI uNaparaNA, sattattIsa igatIsa chaccIsA / bAvIsa dvArA yA, coisa dasa satta caura muhA // 187 // paNNAsa ahatIsA, battIsA sattavIsa teviisaa| uNavIsa paraNarekkAraseva aDa paMca do bhUmI // 188 // hASaSTiH saudharmezAnayoH, ekonapaJcAzatsanatkumAramAhendrayoH, saptatriMzad brahmaloke, ekatriMzalAntake, SaviMzatirmahAzukre, dvAviMzatiH sahasrAre, ' bhaTThArA yA ' tti aSTAdaza cAnataprANatayoH, caturdazAraNAcyutayoH, dazAdhastanauveyakatrike, sapta madhyamagraiveyakatrike, catvAryuparitanauveyakatrike ' mukhAni ' AdayaH / sarvArthasiddhau tvekakalakSaNamukhasadbhAve'pi mukhavyatiriktabhUmirahitasya tasya niSphalatvAnna bhaNanaM kRtamiti // 187 // paJcAzatsaudharmezAnayoH, aSTatriMzatsanatkumAramAhendrayoH, dvAtriMzad brahmaloke, saptaviMzatirlAntake, trayoviMzatirmahAzukre, ekonaviMzatiH sahasrAre, 'pagNara' tti paJcadazA''nataprANatayoH, ekAdazaivAraNAcyutayoH, aSTAvadhastanauveyakatrike, [paJca madhyamagraiveyakatrike,] he uparitanauveyakatrike bhUmayaH / sarvArthasiddhau tu mukhavyatirikabhUmerabhAva eveti | mukhAni [623731262218 ||18||myaapmaa- bhUmayaH 5038325252315/1815 adhunA mAMdhASTakena karaNamAha muhabhUmisamAsaddhaM, sagapayaraguNaM tu sohaNagasudaM / tihi bhaie tiha rAsI, sohaNagadugegabhAgajuyA // 186 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) municandrasUriviracitahattisameta ___ mukhabhUmisamAsAI 'khakaprataraguNaM tu ' saudharmAdisvakIyaprataraguNitaM punaH zodhanakazuddha kriyate, tatastribhirbhakte tasmin rAzau yallabhyate 'tiha rAsi' tti tatridhA rAzitayA vyavasthApyate / tataH kiM kriyate ? ityAha---zodhanakahikekabhAgayutau tryasracaturasrarAzI kriyete / ayamatrAbhiprAyaH-saudharmezAnayormukhaM dvASaSTiH, bhUmizca paJcAzat , tatsamAsAI SaTpaJcAzat , tamyAM khaprataraistrayodazabhirguNitAyAM jAtAni ' saptazatAnyaSTAviMzatyadhikAni, etebhyazcApanIte caturdazalakSaNe zo- . dhanake jAtAni saptazatAni caturdazAdhikAni 714, punastepuM tribhibhakteSu labdhamaSTAtriMzaM zatadvayam , tasmin tristhAnasthite zodhanakasyApi caturdazalakSaNasya tribhirbhAgo dIyate, labdhazcatuSkakaH dvau cAvaziSTau, sa ca catuSkakastriSu sthAneSu sthApyate, tato dvau - catuSkau tryasreSu kSipyete ekazcaturasreSu, yau ca dvAvavaziSTau tayorapyekarUyasreSu ekazcaturalepviti // 189 // yadA mukhabhUmisamAsarAziH kvApi kalpe nAz2akartu pAryate tadA kA vArtA ? ityAha muhabhUmisamAsakae, rAsI tu Na deja tattha jo addhaM / tassa sagolaMbaddhaM, gaheu guNa sesa jaha puvvaM // 160 // mukhabhUmyoH samAse kRte 'rAzistu' rAziH punaH 'na' naiva 'dadyAt' prayacchet 'tatra' vRttAdipramANAnayane prakrAnte 'yaH' kazcit -- arddha' dvirUpaM bhAgaM 'tasya' rAzeH 'khakAvalambAI ' ninakalpapratarapramANAIlakSaNaM 'gRhItvA' AdAya guNaya prakRtameva rAzizeSa (rAziM 'zeSa') zodhanakazuddhayAdikarma 'yathA' iti dRSTAntArthaH 'pUrva narakavaktavyatAyAmiti // 190 // saudharmAdiSu zodhanakapramANamAha Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (87, codasa vArasa chakaM, cAro paNagaM ca cau tigaM paNagaM / gevejesu tiya tiyaM, eko tevahi savve vi // 161 // ' caturdaza saudharmezAnayoH / dvAdaza sanatkumAramAhendrayoH / SaTkaM brahmaloke / catvAri lAntake / paJcakaM ca mahAzukre / 'cau' tti catvAri shsraare| trikamAnataprANatayoH / paJcakamAraNAcyutayoH / 'aveyakeyu ' yathAkramamadhastanamadhyamoparitaneSu trikaM trikam / ekaH sarvArthasiddhe / tripaSTiH sarve'pIti sthApanA-14 / 12 / 6 / 4 / 5 / 4 / 3 / 5 / 3 / 3 / 3 / 1 // 191 // yadato vidheyaM tadAhaeyaM vAhaggAo'vaNettu sesaM tihA vibhiuunnN| tihi ThANehi ThaveuM, sohaNagassAvi hara bhAgaM // 192 // 'etat ' zodhanakaM 'bAhAgrAt ' UrdhAdhobhAgavyasthitaikadiggatavimAnapramANalakSaNAt pratikalpamapanIya zeSaM 'tridhA vibhajya ' tribhibhaktaM kRtvA yattatra labhyate tatriSu sthAneSu sthApayitvA 'zodhanakasyApi ' caturdazAdilakSaNasya hara bhAgam // 192 // kaiH ? ityAha tihi ceva sayA kAlaM, je laddhaM taM tihA u kAUNaM / ____ do bhAgA U taMse, pakkhevo egu cauraMse // 163 // - tribhizcaiva -- sadA kAlaM ' yadA yadA vRttAdiparimANaM nijJAsyate tasmiMstasmin kAle ityarthaH, tato yallabdhaM tat 'tridhA tu ' tridhaiva kRtvA triSu sthAneSu sthApayitvA, tadeva sthAnatrayaM darzayati-ekatra sthAne ' dvau bhAgau ' tribhAgalakSaNau rAzI 'tuH' pUrvavat vyasre vimAnarAzau prakSipyata iti ' prakSepaH ' nyasanIyo rAzirvartate / ekatribhA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) munidhandrahariviracitavRttisameta gazcaturase vimAnarAzAveva prakSepa iti // 193 // yadA zodhanakasma tribhirbhaktasya kizcidavaziSyate tadA yatkarttavyaM tadAhasohaNadovvariyA, tatthego taMse (si) ego (ga) cauraMse / egubbariyaM taMse, egA bAhA havai esA // 164 // yadA zodhanakasya-caturdazAdilakSaNasya tribhirbhaktasya dvAvudvaritI. bhavatastadA 'tatra ' tayorekaruyane ekazcaturase nyasanIyaH / yadA punaH . eka-ekakalakSaNamaGkasthAnamudvarati lAntakasya sahasrArasya vA devalokasya : saMbandhini catuSTayalakSaNe zodhanake tadaikamuddaritaM tryasarAzau nyaset / evaM ca kRte ' ekA ' pUrvAdidiggatA ''bAhA' saudharmezAnAdikalpa- : gatavRttatryanacaturasravimAnapramANalakSaNA zreNirbhavati / eSA' anantarokteti // 194 // pUrvoktamartha nigamayan sarvadiggatavRttAdivimAnapramANAnayanAyAha evaM egadisamma, causaMguNiyaM tu hoi savvagaM / valae valae evaM, vaTTA taMsA ya cauraMsA // 165 // 'etat ' anantaroktaM ' ekadigagraM' ekasyAM dizi vRttAdiparimANam , catuHsaMguNitaM 'tuH ' punararthe bhavati sarvAgramiti / evaM sati yatsiddhaM tadAha-'valaye valaye' saudharmezAnakalpadvayAdilakSaNe 'evaM' uktanItyA vRttArUyasrAzcakArasya bhinnakramatvAccaturasrAzca gaNanApramANato vijJAtavyA bhavantIti // 195 // ye cAtrAvalikAmadhyagatA vimAnendrakAsteSAM yadvidheyaM tadAha je jattiyA u kappe, patthArA tattiyA u majjhillA / uvarimarAsIete, pakkheya vA so vaTTA / / 166 / / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (5) ye ' yAvantaH ' trayodazAdilakSaNAH 'tuH ' punararthaH 'kalpe' saudharmezAnAdilakSaNe ' prastArAH ' prastaTAH ' tAvantastu ' tAvanta eva 'majjhilla ' ti madhyamA vimAnendrakAH ' uparimarAzau' vRttavimAnalakSaNe ete prakSeptavyAH / atra hetumAha-'yataH' yasmAtkAraNAd vRttAste, uparitanarAzizca vRttasaMbandhI iti teSAM tatra nikSepa iti // 196 // asya gAthASTakamya bhAvanA narakendrakakRtabhAvanAnusAreNa svayamevehAvatAraNIyA / navaraM sukhAvabodhArtha paryantaprastaTabhAvanocyate-tatra sarvArthasiddhaprastaTe ekasyAM dizyekasyaiva vimAnasya sadbhAvAttadeva mukhaM tatra bhUmiH, tato mukhabhUbhyoH samAsAH jAta ekaH, sa ca svakapataregaikalakSaNena guNyate " egaguNaM tattiyaM ceva " tti vacanAtsaMnAta eka eva, tasmAccaikalakSaNe zodhanake zodhite sthitaM zUnyam , tacca vRttatryasacaturasralakSaNeSu triSu sthAneSu sthApyate, tataH zodhanakasyApyekarUpasya tribhirbhAgo dIyate, bhAgAbhAvAlabdhaM zUnyamavaziSTazcaikakaH , tacca zUnya triSu sthAneSu sthApyate tatra dve zUnye tryasasaMjJite zUnya zau kSipyete, [ekaM ca caturasrasaMjJite,] tato "rAziravikRtaH khayojanApagame " iti. vacanAt ubhayatrApi sthitaM zUnyameva, yazcaikako'vaziSTa AsItsa tryatra- zUnye kSipyate labdhamekaM tryasravimAnam , etadeva ca tatraikadiggatavimAnapramANam , dikpratibaddhavRttacaturasrayozca tatrAbhAvaH / yadA tvetadeva caturbhirguNyate madhyavartI ca vRttendrako madhye kSipyate tadA paJcakalakSaNaM paryantaprastaTe vimAnAgraM bhavatIti // saMpratyanena karaNena yatra kalpe yada vRttAdipramANamAyAtaM tattatra sAkSAdeva darzayituM sUtrakAro gAthAdazakamAha Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) municandrasUriviracitavRtisametaM paraNaTamaTTasIyA, dusattaramgA ya Nava Nava sayA u / sohamme IsANe, vaTTA taMsA ya cauraMsA // 167 // .. paJcaSaSTAni, makAro'lAkSaNikaH aSTAzItAni dvisaptatyagrANi ca. nava nava zatAni 'tuH' pUraNe saudharme IzAne vRttArUyatrAzcakArasya vyavahitasaMbandhAccaturasrAzca, evamuttaratrApi cakArasya saMbandhaH, yathAsaGkhyaM bhavanti / sthApanA-965 / 988 / 972 // 197 // chacca sayA bANauyA, satta sayA vArasuttarA hoti / . . cha ca sayA chaNNauyA, vaTTAdi saNaMkumAramAheMdi // 198 // . SaT ca zatAni dvAnavatAni, sapta zatAni dvAdazottarANi bhavanti, SaT ca zatAni SaNNavatAni, kim ? ityAha-vRttAdi.' vRttatryalacaturasrapramANaM ' sanatkumAramAhendre ' ubhayarUpe devaniveze 692 / 712 / 696 / iyaM ca gAthA gItisaMjJA boddhavyeti // 198 // covattara culasIyA, chasattaraggA duve duva sayA u / kappammi baMbhaloe, baTTA taMsA ya cauraMsA / / 166 // catuHsaptatAni caturazItAni SaTsaptatyagrANi 'duve duva' ti dve he tuzabdasyAvadhAraNArthasyeha saMbandhAdve eva zate kalpe brahmaloke vRttArUyasrAzcaturasrAzca vimAnA bhavantIti / 274 / 284 / 276 // 199 // teNauyaM ceva sayaM, do ceva sayA sayaM ca vANauyaM / . kappammi tagammI, vaTTA taMsA ya cauraMsA // 20 // trinavataM caiva zataM, dve caiva zate anyUnAdhike, zataM ca dvAnavataM kalpe lAntake vRttArUyasrAzcaturasrAzca vimAnA bhavantIti / 193 / 200 / 192 // 20 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| aTThAvIsaM ca saya, chattIsa sayaM sayaM ca battIsaM / kappammi mahAsukke, baTTA taMsA ya cauraMsA // 201 // [aSTAviMzaM ca zataM, SaTtriMzaM zataM, zataM ca 'dvAtriMzaM' dvAtriMzadadhikaM kalpe mahAzukre vRttArUyasrAzcaturasrAzca vimAnA bhavantIti / 128 / 136 / 132 ] // 201 // aduttaraM ca solaM, aTTha sayaM caiva hoaNUNaM tu / kappammi sahassAre, baTTA taMsA ya cauraMsA // 202 // aSTottaraM ca zataM. ' SoDazaM' iti SoDazottaraM [ zataM ] ' aSTazataM caiva ' aSTAbhiradhikameva zataM bhavatyanyUnAdhikaM, ' tuH ' punararthe bhinnakramazca, tataH kalpe sahasrAre punarvRttArUyasrAzcaturasrAzceti / 108 // 116 / 108 // 202 // aDasItI vANauI, aTThAsItI ya hoti bodhavvA / ANayapANayakApe, baTTA taMsA ya cauraMsA // 203 // aSTAzIti-navatiraSTAzItizca bhavanti bohavyA AnataprANatakalpe vRttArUyaMtrAzcaturasrAzceti / 88 | 92 / 88 // 203 // causaThThI bAvattari, aTThI ceva hoi bodhavvA / AraNaaccuyakappe, vaTTA taMsA ya cauraMsA / / 204 / / catuHSaSTiAsaptatiraSTapaSTizcaiva bhavati boddhavyA AraNAcyutakalpe vRttArUyasrAzcaturasrAzceti / 64 / 72 / 68 // 204 // paNatIsA cattA yA, chattIsA hehimammi gevejje / tevIsa TAvIsA, cauvIsA ceva majjhimae // 20 // 1 iyaM gAthA mUlAdarze patitA paraM zrImanmalayagiriviracitavRhatsaMgrahaNIvRttito'tra likhitaa| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) municandrasUriviracitavRtisameta paJcatriMzaccatvAriMzat SaTtriMzadadhastane 'graiveyake ' iti avayave samudAyopacArAt graiveyakatrike-tripvadhastanauveyakepvityarthaH / 35 // 40 / 36 / tathA trayoviMzatiraSTAviMzaticaturviMzatizcaiva madhyamake graiveyakatrika iti / 23 / 28 // 24 // 205 // ... ekArasa solasa bAraseva geveja uvarime hoti / egaM varTa taMsA, cauro ya aNuttare jANa // 206 // . ekAdaza SoDaza dvAdazaiva 'greveyake' aveyakatrike uparime bhavanti / 11 / 16 / 12 / tathaikaM vRttaM tryasrANi catvAryevaM 'anuttare'' sarvArthasiddhanAmani prastaTe 'jAnIhi ' avabudhyakheti // 206 // itthaM pratyekaM kalpeSu vRttAdipramANaM pratipAdya saMprati sarvadevasthAnagatattAdipramANaM yaugapadyena prajJApayitumicchurAha- . muhabhUmisamAsaddhaM, veho bAvahi sohaNa tishi| .. tigabhatiegadisagaM, causaMguNiyaM tu sacamaM // 207 // mukha-dvASaSTivimAnAni bhUmizca-eka vimAnaM tayormukhabhUmyoH samAsastriSaSTiH, tasyAI-dalaM tacceha na saMbhavati viSamarAzitvAt / tathA 'vedhaH' ityudvedhaH-avalambako dvASaSTipramANam , ayamevAtra guNakAra ityarthaH / anena ca guNite zodhanakaM sarvakalpazodhanakamIlanAlabdhA triSaSTiH, tasyAM ca zodhitAyAM yo'vaziSTarAziH sa 'tigabhaiya'tti trinirvibhajyate, tataH 'ekadigagraM' ekapUrvAdidiggataM vRttAdiparimANaM labhyate / etadeva 'catuHsaMguNitaM tu' caturbhirguNitaM punaH sarvAgraM' sarvadimagatavimAnaparimANaM bhavati / ayamatrAbhiprAyaH--mukhabhUmyoH samAse saMjAtA triSaSTiH, tato'rddhadAnAbhAvAda dvASaSTilakSaNAvalambakA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| naikatriMzadrUpeNa guNyate tato jAtAnyekonaviMzatizatAni tripaJcAzadadhikAni, tebhyazca zodhanakaM triSaSTiH zodhyate tato jAtAnyaSTAdazazatAni navatyadhikAni 1890, asya ca rAzestribhirbhAge datte labdhAni SaTa zatAni triMzadadhikAni 630, etAni ca vRttatryastracaturasralakSaNeSu triSu sthAneSu sthApyante, tadanu zodhanakasyApi tribhirbhAgo dIyate labdhA ekaviMzatiH 21, iyamapi triSu sthAneSu nyasyate, tato dve ekaviMzatI tryasreSu kSipyete ekA ca caturasreSu, evaM ca kRte labdhaM yathAkramamekadikpratibaddhavRttatryanacaturasravimAnamAnamidam -vRtta0 630 tryasa0 672 caturasra0 651 / yadA tvetadeva rAzitrayaM pratyekaM caturbhirguNyate vRttarAzau ca dvASaSTirindrakAH kSipyante tadA sarvadevasthAnapratibaddhadikcatuSTayavartivRttAdivimAnapramANaM bhavatIti // 207 // tadeva sAkSAdabhidhAtumAha- . __paNuvIsaM bAsIyA, chabbIsaM ceva aTThasIyAI / __ chavvIsaM caurahiyA, vahAdIyANa savvagaM // 208 // . . paJcaviMzatiH zatAnIti gamyate dvAzItAni, SaDviMzatizcaivASTA zItiH, SaDviMzatizatAni caturadhikAni, kim ? ityAha-vRttAdInAM * vimAnAnAM sarvAgraM bhavatIti / 2582 | 2688 // 2604 // 20 // itthaM vRttAdivimAnapramANaM pratyekaM sAmastyena ca pratipAdya saMprati saudharmezAnayoH sanatkumAramAhendrayozca kalpayoryAni vimAnAni yasyendrasyA''bhavanti tatpratipAdanAyAhavAvaTThI AvaliyA, puracchimA dakkhiNA ya avarA ya / sakassa patthaDANaM, esA AdI paDhamayAe // 206 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) municandrasariviracitavRttisameta dvApaSTivimAnAnAM ' AvalikA ' zreNiH 'pauramyA' pUrvadimgAminI 'dakSiNA ca' dakSiNadigbhavA 'aparA ca' pazcimadigbhAgavartinI cakArau samuccaye zakrakhAmikatvAt 'zakrasya' saudharmendrasya / 'prastaTAnAM' . pratarANAM 'eSA' dvASaSTiH 'AdiH' prathamArambhaH sa ca pazcAnupUrvyApi syAttadvayavacchedArthamAha-'prathamatayA ' prAthamyena pUrvAnupUrdhetyarthaH // 209 // tathA bAvaTThI prAvaliyA, puracchimA uttarA ya avarA ya / IsANapatyaDANaM, esA AI paDhamayAe // 210 // 'dvASaSTiH ' dvASaSTipramANA AvalikA paurastyottarA cAparA ca, keSAm ? ityAha-'IzAnaprastaTAnAM' dvitiiydevloksNbndhiprtraannaam| 'eSA' dvASaSTiH 'AdiH' prathamArambhaH 'prathamatayA' prAthamyena // 210 // etadeva gAthAdvayaM savizeSa gAthAcatuSTayena vyAkhyAnayannAha je dakkhiNeNa iMdA, dAhiNo AvalI muNeyavvA / je puNa uttara iMdA, uttarao AvalI tesiM // 211 // yau ' dakSiNena ' dakSiNasyAM dizi 'indrau' zakrasanatkumArI, tayoH kim ? ityAha-'dakSiNataH ' dakSiNasyAM dizi 'AvalI' vimAnazreNiH muNitavyA AbhAvyatvena / yau punaH 'uttarau' uttaravibhAgavartinau ' indrau ' IzAnamAhendrAbhidhAnau ' uttarataH ' uttarasyAM dizyAvalI tayorAbhAvyA / idamuktaM bhavati-saudharmezAnayoH sanatkumAramAhendrayozca samazreNivyavasthitayoIyoIyoH kalpayoH sarvaprastaTeSvindrakavimAnApekSayA dakSiNadigbhAgavinirgatA vimAnazreNayo Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / (15) yAstAH kevalA dAkSiNAtyendrayoH zakrasanatkumArayoH / yAH punaruttarAstA: sarvA audIcyayorIzAnamAhendrayorindrayorAbhAvyA iti // 211 // zeSadigdvayAvalikAmadhyendrakavibhAgArthamAha- putreNa parikrameNa ya, sAmaNNA AvalI muvvA / je puNa vibhAgA, majhilA dAhiNillAgaM || 212 // pubveNa pacchimeNa ya, je baTTA te vidAhiNillAyAM / taMsacauraMsagA puNa, sAmaNNA hoMti dohaM pi || 213 || 6 pUrveNa pazcimena ca ' pUrvasyAM dizi pazcimAyAM ca dizItyarthaH, ' sAmAnyA ' ubhayadiggatendratulyA AvalI muNitavyA / ye punarvRttavimAnAH sarvaprastaTeSu, kIdRzAH ? ityAha- -' madhyamAH ' indrakanAmAnaste dAkSiNAtyayorindrayorAbhavantIti // 212 // pUrveNa pazcimena ca ye kecana vRttA vimAnAste'pi kiM punarindrakAH ? ityapi zabdArthaH kim ? ityAha-- dAkSiNAtyayorindrayorAbhavantIti / tatraiva digdvaye tryastraca - turasrakAH punarvimAnAH sAmAnyA bhavanti dvayorapIndrayoH keciddAkSiNAtyayoH kecidaudIcyayorityarthaH // 213 // ayaM ca vibhAgo yeSu devalokeSu saMpannastaddevalokadarzanAyAha- somo niyamA, iMdANaM hoti kappavAsiM / sohamme IsANe, saNaMkumAre ya mAhiMde // 214 // 6. eSa tu ' eSa punaH 'kramaH ' paripATiH 'niyamAt ' avazyaMtayA 4 indrANAM ' devarAjAnAM bhavati kalpavAsinAm, kutra ? ityAhasaudharme IzAne sanatkumAre cakArasya bhinnakramasya pAThAn mAhendre ca kalpe, anayoreva dvayordvayordevalokayoH samazreNitayA vyavasthAnaM pratyeka Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) municandrasUriviracitavRttisametaM mindrabhAvazcetyeSvevAyaM krama iti // 214 // uparitanadevalokeSu tu yathA''valikAkhAmitvaM bhavati tathA darzayitumAha tegA paraM iMdANaM, cauddisi zrAvalI muNeyavvA / jAo vaha vimANAhi NigyA jassa jai kappe // 215 // ' tena ' iti tataH saudharmAdikalpacatuSTayAt 'paraM' agrataH 'indrANAM ' brahmalAntakAdInAM ' caturdizi ' catasRSvapi dikSu ' AvalyaH 'fa: mAnazreNayo muNitavyAH ' yAH ' AvalyaH ' vRttavimAnebhyaH ' vRttavimAnAni - indrakanAmAnyavadhIkRtya ' nirgatAH ' pravRttAH 'yasya' indrasya brahmAdeH ' yAvatyaH ' yatpramANAH pratiprastaTaM catuppramANA ityarthaH 'kalpe': ' brahmalokAdau / idamuktaM bhavati - brahmalokAdiSu caturSu devalokeSvAnataprANatayorAraNAcyutayozca dvayordvayordevalokayorye brahmAdayaH SaDindrAsteSAM yathAkramaM svakalpagatA AvalikA AbhavantIti // 215 // saMprati zakrazAnayoH paurastyapAzcAtye Avalyau pratItyoktamapi svAmitvaviSayavibhAgaM kiJcidvizeSato'bhidhAtumAha patthaDatere baTTA, jattiyamettA havaMti guNiyA u / uttaratra mottU, sesA savve visakassa // 216 // ? prastaTatrayodazake vRttA vimAnA yAvanmAtrA bhavanti guNitAH 'tuH pUraNe ' uttarataH ' uttarasyAM dizi muktvA vRttavimAnAni ' zeSANi pUrvadakSiNapazcimAvalikAsabandhIni 'sarvANyapi ' niravazeSANi zakrasya / iha kila saudharmezAnayornava zatAni paJcaSaSTyadhikAni [ vRttavimAnAni ] sarvaprastaTagatavRttavimAnasaMyojanena bhavanti / tatrottaradiggatAnyaSTatriMzadadhikadvizatapramANAni vRttavimAnAnyapanIya zeSo vRttavimAnarAziH sapta Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| viMzatyadhikasaptazatalakSaNaH zakrasyA''bhavatIti // 216 // itthaM sAmAnyato vRttAdivimAnAnAmAbhavavyavahAraM pratipAdya saMprati pUrvoktamartha nigamayan vRttAdivimAnA''bhavadvyavahArameva saMkhyayA pratipAdayitukAmaH saMvandhamAracayan gAthAdvayamAha-- evaM ete bhaNiyA, vaTTA taMsA taheva cauraMsA / sohammAIyANaM, savvesi ANupuvIe // 217 // saMpai puNa sohamme, IsANe ceva sakkarAINaM / vaTTAI kevaiyA, kassa tti azro paraM vocchaM // 218 // 'evaM ' anena prakAreNa 'ete' vimAnAH 'bhaNitAH ' uktA vRttArUyatAstathaiva caturasrAH, keSAm ? ityAha--' saudharmAdInAM ' saudhameMzAnadvayAdikalpAnAM sarveSAM' samastAnAM 'AnupUrvyA' anukrameNeti // 21 // saMprati punaH saudharme IzAne caiva -- sakkarAINaM ' ti zakraH zakra eva, tato'pyatizayena rAjanAdrAjA-IzAnendraH, tataH zakrarAjayo:-saudharmezAnanAyakayorityarthaH, 'vRttAdayaH' vimAnavizeSAH kiyantaH / 'kasya ' iti zakrAdeH ' iti ' etat 'ataH paraM' etadUI 'vakSye', bhaNiyAmIti // 218 // etadupayogi tAvatkaraNamAha... muhabhUmisamAsaddhaM, olamvaguNaM sasohaNagarahiyaM / - tihi bhaie tiha rAsI, sohaNagadugabhAgajuyA // 21 // mukhabhUmisamAsAI avalamvaguNaM ' avalambakena trayodazarUpeNa guNitaM svazodhanakarahitaM kriyate, tato'smin rAzau tribhirbhakte yallabhyate tat 'tiha rAsi ' ti triprakArarAzitayA vyavasthApyate / eteSveva Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98 ) municandrasUriviracitavRttisameta rAziSu yau tryasacaturasrarAzI tau yathAkramaM zodhanakavikaikabhAgayutau dvAbhyAmekena ca bhAgena yuktau kAryAviti // 219 // idameva karaNaM saudharmezAnakalpadvayamadhikRtya bhAvayituM khayameva granthakAro gAthApaJcakamAha bAvaTThI paraNAe, ya samAso tattha gerihaUNadaM / terolaMbagaguNie, jAyA saya satta aDavIsA // 220 // . ... ' dvASaSTeH' mukharUpAyAH 'paJcAzataH ' bhUmirUpAyAH . ' caH.' samuccaye ' samAsaH ' saMkSepaH kriyate, tatra kRte gRhItvA tasyAI tatastrayodazAvalambakaguNite nAtAni zatAni saptASTaviMzAnIti // 220 // tato'pi yatkRtyaM tadAha- . coisa avaNehi to, sesassa harAhi to tihiM mAgaM / jaM tatya bhAgaladdhaM, taM tityaM ThAvae maimaM // 221 // _ 'caturdaza' zodhanakalakSaNAn apanaya ' tasmAda' AgatAdAzeH sakAzAt, evaM ca rute 'zeSasya' zodhanakasya zuddhau,satyAmavaziSTasya hara 'tataH ' zodhanakazuddhayuttarakAlaM ( graMthAnam 0 1500) tribhirbhAgam , yattatra bhAgalabdhaM tat 'tristhaM' sthAnatrayasthAyitayA sthApayet 'matimAn ' buddhimAniti // 221 // zodhanakavidhimAha je coisa avaNIga, te Nava taMse u paMca curNse| . pakkhittesuM tesuM, do vi guNejA to dosuM // 222 // ye caturdazApanItAH 'te' iti vibhaktivyatyayAttebhyo nava tryase vimAnarAzau tuzabdasya punararthasya bhinnakramatvAt paJca punaH caturase prakSepyAH / prakSipteSu navasu paJcasu ca dvAvapi rAzI-tryasUcaturasralakSa-. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devesAkoNam + (99) NAvityarthaH, 'guNayet ' tADayet ' tataH'. tadanantaraM 'dosuM' ti vibhaktivyatyayAvAbhyAmiti // 222 // etadeva bhAvayannAha jo tattha taMsarAsI, cauraMsANaM ca jo bhave raasii| ete dogiNa vi rAsI, dohi guNe vaTTa tIhiM tu // 223 // yaH 'tatra ' triSu rAzipu madhye [ sthita ] yasrarAziH caturasrANAM ca vimAnAnAM yo bhavedrAziH, etau dvAvapi rAzI dvAbhyAM guNayet / tuzabdo vakSyamANo bhinnakramaH, tataH 'vaTTa ' tti vRttavimAnarAziM punaH tribhirguNayediti // 223 / / tato yatkRtyaM tadAhavaTTagarAsI tiuNo, terasa majhillagA u to pcchaa| pakveyavvA vadvesu ceva hotAvalivimANA // 224 // ___ vRttakarAzistriguNaH kRto yadA bhavati tadA trayodaza ' madhyakAstu' vRttendrakAH punastatra triguNitAntaraM pazcAtprakSeptavyA vRtteSu caiva vimAneSu, tato bhavanti AvalivimAnAH ' vRttavyasracaturasrasaMjJitAH gaNanApra* mANa[ taH ] / yadatra tryasracaturasrarAzI dviguNau kRtau vRttarAzizca triguNastatrAyamabhiprAyaH-yAni dakSiNazreNigatAni vyasrANi caturasrANi ca vimAnAni tAni zakrasyaiva, uttarazreNigatAni tvIzAnasya, pUrvapazcimadizostu tryasrANAM caturasrANAM ca vimAnAnAM sAdhAraNabhAvAdaI zakrasyArDamIzAnasyeti digdvayagatA ImIlanenaikaikasya tryanarAze[zcaturasarAze]ca nippannatvAdviguNa[:]tryasnarAzicaturasrarAzizca zakrezAnayoH pratyekaM bhavati / vRttavimAnAni punardikvayasaMbandhIni zakrasyA''bhavantIti tribhirguNyante / audIcyazreNigatAnyeva punarvimAnAnIzAnasye Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) municandrasUriviracitavRttisameta tyekaguNAni tAnIti // 224 // evaM vyasrarAzau caturasrarAzau ca dviguNIkRte vRttarAzau ca triguNe yatsaMpannaM tadAha satta saya sattavIsA, cattAri sayA u hoti cunnuyaa| cattAri ya chAsIyA, sohamme hoti vaTTAI // 225 // ___ sapta zatAni saptAviMzAni, catvAri zatAni tu bhavanti caturNavatAni, catvAri ca SaDazItAni, kim ? ityAha-saudharmadevaloke bhavanti "vRttAdIni' vRttatryasUcaturasrANi vimAnAnIti // vR0 727, trya0 494, catu0 486 // 225 // itthaM saudharme pratipAdyezAne'pi vRttAdipramANaM pratipAdayitumAha- . .. emeva ya IsANe, NavaraM vaTTANa hoi nnaanntN| . do saya aThThattIsA, sesA jaha ceva sohamme // 226 // _ 'evameva ca' pUrvagAthoktakameNa vimAnapramANaM 'IzAne dvitIyadevaloke broddhavyam / sarvathAsAmyaparihArAyAha-'navaraM ' kevalaM vRttavimAnAnAM bhavati * nAnAtvaM ' vizeSaH, tadevAha-ve zate aSTatriMze vRttavimAnAnAm / vRttavimAnavat tryastracaturasrarAzyorapi mAne kazcitkenacidvizeSaH saMbhAvayipyate iti tannirAsAyAha-' zeSAH ' tryastrAzcaturasrAzca vimAnAH 'yathA caiva ' yatparimANA eva saudharme tathaiva boddhavyAH // 226 // itthaM zakrezAnayovibhAgena vRttAdivimAnapramANaM pratipAdya saMprati tadeva tayoH samudAyena pratipAdayan krameNa karaNabhUtaM gAthAdvayamAhamuhabhUmisamAsaddhaM, vehaguNaM sohaNUNa tihi bhaiyaM / . sattaguNa duguNasohaNavehajuyaM ceva jammANaM // 227 // . Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (101) muhabhUmisamAsaddhaM, vehaguNaM sohaNUNa tihi bhaiyaM / paMcaguNaduguNasohaNagasaMjuyaM uttarillANaM // 228 // iha kilAyamabhiprAyaH-dvayorapyanayordevalokayozcatasro vimAnazreNayastatraikaikasyAM zreNyAM trayastrayo vRttAdivimAnarAzayaH santi samudAyena ca dvAdaza / teSu ca dakSiNadigvarttivRttAdirAzitrayaM pUrvApara[vartivRttarAzidvayaM paurastyapAzcAtyayozca tryastracaturastrayo rAzyora ImIlanena niSpannaM rAzidvayamiti saptarAzayaH zakrasyA''bhavanti / zeSA audIcyAstrayo dvau ca paurastyapAzcAtyatryastracaturastrarAzyorAImIlane niSpannau rAzI iti paJcarAzaya IzAnasyA''bhAvyA iti / amumeva cAbhiprAyaM manAma nivezya sUtrakAraH [ sUtra ]mAha- . . ' mukhabhUmisamAsAI ' prAgeva nirUpitakharUpaM ' vedhaguNaM ' trayodazaprastaTaguNitamityarthaH, zodhanakonaM tribhirbhaktaM kriyate, tataH saptaguNaM . dviguNazodhanakavedhayutaM' dviguNena zodhanakena-aSTAviMzatyetyarthaH, vedhena ca-trayodazalakSaNena yuktaM sat , caiveti samuccaye, " yAmyAnAM' * yAmyendrasaMbandhinAM zreNigatavimAnAnAM parimANaM bhavatIti // 227 // - iyamapi gAthA pUrvagAthAvad vyAkhyeyA / navaraM tribhirbhAge hRte yala bhyate tatpaJcaguNaM karttavyamiti // 228 // '.. ye (yA) cAtra zodhanakasya dvayorapi kalpayorDiguNasya satoryojanA kriyate sA caturdiksaMbandhinAM caturNA zodhanakAnAM madhyAddakSiNottarayodizorekaikasya kevalasya pUrvapazcimayozca dvayoH zuddhayora ddhasya yojanena ekapramANazodhanakabhAvAt // ekaikasya kalpasya zodhanakadvayalAbha iti kRtvA karaNadvayameva bhAvayituM gAthAdvayamAha Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) municandrasUriviracitavRttisametaM do saya aThThattIsA, sohamme sattaeNa guNiUNaM / terasa patthaDa duguNaM, ca sohaNaM tatya choDhavvaM // 226 // mukhabhUmisamAsArDe vedhaguNe zodhanone tribhizca bhakte sati ye labdhe ve zate aSTatriMze saudharme kalpe [ tAn ] saptakena guNayitvA pazcAta 'trayodaza prastaTAH' prastaTapramANA indrakA ityarthaH, dviguNaM ca zodhanakaM tatra saptaguNe rAzau kSeptavyamiti // 229 // tathA-- ... do saya ahattIsA, IsANe paMcaeNa guNiUNaM / duguNaM ca sohaNaM tattha niyamatro hoi choDhavvaM // 230 // dvezate aSTatriMze prAgnirUpite eva 'IzAne' dvitIyadevaloke paJca . kena guNayitvA tataH 'dviguNaM ca' dviguNaM punaH zodhanakaM tatra' paJcaguNe rAzau niyamAdbhavati kSeptavyam / indrakaprakSepazcAtra nAsti, teSAM zakramyaivA''bhAvyatvAditi // 230 // evaM saptaguNe paJcaguNe caikatra dviguNazodhanakendrakayoH dazakasaMyoge'nyatra dviguNazodhanakasaMyoga eva yallabdhaM tadarzayitumAha sattarasa sayA sattuttarA u sodammi aavlivimaannaa| bArasa aTThArahiyA, IsANe prAvalivimANA // 231 // saptadaza zatAni saptottarANi 'tuH ' pUrvavat saudharme 'AvalivimAnAH' zreNipratibaddhavimAnavizeSA bhavanti / tathA dvAdaza zatAnyaSTA dazAdhikAni 'IzAne' dvitIyadevaloke AvalivimAnA iti // 231 // anayoreva kalpayoH puSpAvakIrNavimAnapramANanirdhAraNAya gAthAdvayamAhaigatIsa sayasahassA, aTThANauti bhave sahassAI / do ya sayA teNauyA, sohamme pupphakirANANaM // 232 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (1.3) ekatriMzat 'zatasahasrANi' lakSAH aSTAnavatirbhavetsahasrANi dve ca zate trinavate saudharme 'puSpakIrNAnAM ' puppaprakaravadviprakIrNarUpANAM puSpAvakIrNAnAmityarthaH, saudharmasAmAnyavimAnebhyo dvAtriMzallakSapramANebhyaH saptadazazatAnAM saptottarANAM zreNipratibaddhavimAnAnAM zodhane zeSasya puSpAvakIrNarAzeretatsaMkhyasya saMbhavAditi // 232 // sattAvIsaM lakkhA, aTThANautiM bhave sahassAI / satta sayA vAsIyA, IsANe pupphakirANANaM // 233 // - saptaviMzatirlakSA aSTAnavatirbhaveyuH sahasrANi sapta zatAni dvayazItAnIzAne puSpakIrNAnAm , atrApi IzAnavimAnebhyo'STAviMzatilakSapramANebhyo'STAdazAdhikadvAdazazatapramANazreNipratibaddhavimAnazodhanake kate prastutavimAnasaMkhyAsaMbhava iti // 233 // atha sanatkumAramAhendrayoH zreNigatavimAnapramANAnayanAya karaNaM karaNaphalaM ca gAthASTakenAha- * auNApaNNaDatIsAmuhabhUmisamAsa addhagaM Necche / bArasatro olaMbo, tassaddhaM gegihauM guNae // 234 // . . ekonapaJcAzadaSTatriMzallakSaNayormukhabhUmyoH samAsaH saptAzItilakSaNaH arddhakaM-abhAvalakSaNaM 'na' naiva 'icchati' pratipadyate yataH tataH 'dvAdazako'valambaH' prastaTapramANalakSaNo yo vartate tasyAI gRhItvA tena guNayenmukhabhUmisamAsArddhameveti // 234 // to vArasa sohaNayaM, avaNehi tihiM ca to hare bhAgaM / bhAgahie jaM laddhaM, tattha sayaM sattaraM hoi // 235 // tato'valambAIguNitamukhabhUmisamAsarAzeH saMpannadvAviMzatyadhikapaJca* zatapramANAtsakAzAdvAdazazodhanakaM 'apanaya' spheTaya, tribhizca 'tataH' Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) municandrasUriviracitavRttisametaM tasya rAzerharedAgam , tato bhAge hRte yallabdhaM tatra zataM 'sattaraM 'ti saptatyadhikaM bhavatIti // 235 // taM tityaM kAUNaM, sohaNabhAga harAhi tihi pcchaa| jaM laddhaM taM duguNaM, khiva taMse iyaramegaguNaM // 236 // 'taM' rAziM 'tristhaM ' sthAnatrayasthApitaM kRtvA zodhanabhAgaM hara tribhiH, pazcAdyallabdhaM catuSTayarUpaM tadviguNaM kSipa'tryase' tryasravimAnarAzau, 'iyaraM 'ti itarasmiMzcaturasrarAzau ekaguNaM kSipeti // 236 // : iya mAhiMdatthaM paDi-rAsIe tiNNi viihraasiio| . to NaM saNaMkumAre, vaTTagarAsiM kare 'tiguNaM // 237 // . _ 'enaM ' tristhaM 'mAhendrasthaM ' mAhendradevalokavartinaM rAziM saptatyadhika-aSTasaptatyadhika-catuHsaptatyadhikazatalakSaNaM ekatra sthAne sthApayitveti gamyate, tataH kiM karttavyam ? ityAha--pratirAzyA dvitIyasthAne sthApayitvA etAneva trInapi vRttatryasracaturasrasaMjJitAn 'iha' prastAve rAzIna, tataH 'NaM' iti vAkyAlaGkAre [ 'sanatkumAre'] sanatkumAradevaloke vRttakarAziM kuryAt triguNam, pUrvadakSiNAparadiggatavRttavimAnAnAM sanatkumArendrasyA''bhAvyatvAditi // 237 // tato'pi kiM karttavyam ? ityAha tiguNIkae u vaTTe, taMse duguNe taheva cauraMse / pacchA majjhilliMdA, bArasa baTTesu pakkhevo // 238 / / triguNIkate tu 'vRtte' vRttarAzau tryase dviguNe tathaiva caturasre dviguNa eva pazcAnmadhyamendrakAd dvAdaza vRtteSu vimAneSu prakSepaH karttavya iti // 238 // evaMkate sati sanatkumAre yallabdhaM taddarzayitumAha- . Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / devendrprkrnnm| (105) paMca sayA bAvIsA, tiraNeva sayA u hoMti chappaNNA / tiriNa sayA aDayAlA, saNaMkumArassa baTTAdI // 236 // paJca zatAni dvAviMzAni, trINyeva zatAni tu bhavanti SaTpaJcAzAni, trINi zatAnyaSTacatvAriMzAni ' sanatkumArasya ' tRtIyakalpaprabhoH 'vRttAdIni' vRttatryatracaturasrANi vimAnAni yathAsaMkhyaM bhavantIti // 239 // mAhiMdatyo rAsI, puvvaM paDirAsiUNa jo Thavitro / tattha u vagarAsiM, egaguNaM duguNamiyaraM tu // 240 // mAhendrasthaH 'rAziH ' vRttatryasracaturasrasaMjJitaH 'pUrva' sanatkumAravRttAdivimAnAnayanAvasare pratirAzya dvitIyarAzirUpatayA kRtvA yaH sthApita AsIt 'tatra tu' tasmin rAzitraye punarvRttakarAzimekaguNaM kuryAt , audIcyazreNigatavimAnAnAmeva mAhendranAmna indrasyA''bhAvyasvAt / dviguNaM itaraM tu. itaraM punaH-tryasrarAziM caturasrarAziM ca kuryAt , yato mAhendrasya audIcya ] vyasrarAzizcaturasrarAzizca zuddha evA''bhavati, paurastyapAzcAtyayozcAImaImiti kRtvA dviguNAvevaitau rAzI kriyete iti // 240 // evaM sati yadApannaM mAhendre taddarzayannAha__ sattara sayaM aNUNaM, tigaNeva sayA havaMti chppnnnnaa| __tiriNa sayA aDayAlA, baTTAdi mahiMdasakassa // 241 // ' 'saptataM zataM ' zataM saptatyadhikamityarthaH, 'anUnaM ' paripUrNa trINyeva zatAni bhavanti SaTpaJcAzAni, trINi zatAnyaSTacatvAriMzAni [ 'vaTAdi ' tti ] vibhaktilopAt vRttAdIni vRttatryasracaturasrANi 'mAhendrazakasya ' mAhendranAmno nAkanAyakasyeti // 241 // sAMprataM dvayorapi kalpayoryAvatI zreNigatavimAnasaMkhyA saMpannA tAM darzayitumAha Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106 ) municandrasUriviracitavRttisametaM bArasa saya chavvIsA, kappammi sakumAra avaliyA | a sayA covattara, vimANa mAhida AvaliyA || 242 // dvAdaza zatAni SaDUviMzAni ' kalpe ' sanatkumAre ' AvalikA ' iti AvalikAgatavimAnasaMkhyA / tathASTazatAni catuHsaptA (tatA) niM ' vimAna ' iti vibhaktilopAdvimAnAnAM 'mAhendre' caturthadevaloke. AvalikA bhavatIti || 242 || anayoreva kalpayoH sAmAnyavimAnasaMkhyAyAH zreNigatavimAnAnAmapakarSe yaH zeSaH puppAvakIrNarAzistatpramANaM pratipAdayituM gAthAdvayamAha - ekkArasa lakkhAI, aTTAuti bhave sahassAI / satta sayA cobattara havaMti pupphAvakiraNAM / / 243 // ekAdaza lakSA aSTAnavatirbhaveyuH sahasrANi sapta zatAni catu:saptA(ptatA)ni bhavanti puSpAvakIrNAnAM sanatkumAradevaloke iti // 243 // satteva sayasahassA, evaNauI khalu bhave sahassAI / sayamegaM chabbIsaM, havai u puSpAvakiraNANaM // 244 // saptaiva zatasahasrANi navatiH ' khaluH ' vAkyAlaGkAre bhaveyuH sahatrANi zatamekaM SaDviMzaM bhavati tu puppAvakIrNAnAM mAhendradevaloke / dvAdazalakSapramANAyA aSTalakSapramANAyAzca kalpadvayapratibaddhasarvavimAnasaMkhyAyAH sakAzAdyathAkramamanantarAbhihitazreNigatavimAnasaMkhyApanayane yathoktapuSpAvakIrNasaMkhyAsaMbhavAditi // 244 // etAni ca vRttAdivimAnAni tiryagyathA sthitAni [ tathA ] pratipAdayannAha - savvesa patthaDe, majjhe vahaM aAMtaraM tasaM / eyaMtara cauraMsaM puNo vivahUM to tasaM // 245 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (107 _' sarveSu prastaTeSu' uDuprastaTaprabhRtidvASaSTipramANeSu madhye vRttam ,, 'anantaraM ' vRttAvyavahitameva tryasram , tataH 'eyaMtaraM ' ti etadanantaraM caturasraM vimAnaM bhavati, 'punarapi ' caturasrAnantaraM vRttaM tatalayasamityAdikrameNa tAvanneyaM yAvacchreNiparyanta iti // 245 // itthaM tiryagavasthAnamabhidhAya sAMpratamUrvAvasthAnasvarUpanirdezAyAha varlDa vassuvariM, tasaM taMsassa uppari hoi| .. cauraMse cauraMsaM, uDDe tu vimANaseDhIyo // 246 // .... vRttaM sarvamevAvalikApraviSTavimAnaM vRttavimAnasyopari bhavati / tryasaM tryastrasya uppari ' ti upari bhavati / ' caturastre ' iti vibhaktivyatyayAccaturasrasya caturasramupari bhavati / ' Urdhva [ tu ] ' urdhva punaH 'vimAnazreNayaH ' AvalikArUpA itthaM bhavantIti / auDuprastaTe tu nAstyayaM vyavahAraH, adhovimAnAMnAM tarA(tatrAs)saMbhavAditi // 246 // vRttAdisvarUpamevAha". vaTai tha valayagaM piva, taMsaM siMghADagaM piva vimANaM / . cauraMsavimANaM puNa, akvADagasaMThiyaM bhaNiyaM // 247 // . vRttaM vimAnaM 'tha' iti vAkyAlaGkAre ' valayamiya ' zaGkhadantAdighaTitavalayAkAramityarthaH / vyasraM zRGgATakamiva vimAnam , zRGgATakaM nAma jalanastrikoNaH phalavizeSaH / caturasravimAnaM punarakSapATakasaMsthitaM bhaNitam, akSapATako nAma prekSaNakaprekSaNapravRttajanAvasthAnayogyaH sthAnavizeSaH, sa kila caturasro bhavatIti // 247 // etepveva dvAraniyamanAyAha-- savve vaTTavimANA, egaduvArA havaMti vinnnneyaa| tiriNa ya taMsavimANe, cattAri ya hoMti cauraMse // 24 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108). municandrasUriviracitavRttisameta sarve vRttavimAnAH 'ekadvArAH' ekapravezanigamamArgA bhavanti vijJeyAH / trINi ca dvArANi tryasravimAne / catvAri dvArANi bhavanti caturastra iti // 248 // etAni ca yatparikSiptAni bhavanti taddarzanAyAha pAgAraparikkhittA, vaTTavimANA havaMti savve vi| . cauraMsavimANANaM, caudisi veiyA hoti // 246 // * 'prAkAraparikSiptAni ' prAkAraH-vapraH zAla ityeko'rthaH, sa ca. svabhAvata evottuGgakapizIrSakavibhUSitoparitanabhAgaH caryAvakra(cakra): dvArATTAlakAdisvAvayavasaMpannastena parikSiptA vRttavimAnA bhavanti 'sarve'pi ' sarvaprastaTavartino'pi / caturasravimAnAnAM ' caturdizi' catasRSvapi dikSu vedikA bhavanti, vedikA nAmaM muNDAkAra iti // 249 // tathA. jatto vaTTavimANA, tatto taMsassa veiyA hoi| pAgAro boddhabbo, avasesehiM tu pAsehiM // 250 // 'yataH ' yasyAM dizi vRttavimAnAH 'tataH / tasyAM dizi tryase vedikA bhavati / 'prAkArau' uktalakSaNau boddhavyau ca zeSayoH pArzvayoH / caturthapAvaM tu nAsti tryasatvAditi // 250 // saMprati sAmastyena vimAnAkArapratipAdanAyAha zrAvaliyAsu vimANA, baTTA taMsA taheva curNsaa| puSpAvakiraNagA uNa, aNegaviharUvasaMThANA // 251 // 'AvalikAsu ' sarvapramtaTeSu pUrvAdidiggatAsu vimAnA vRtta(tAH) tryasAstathaiva caturastrA bhavanti, AkArAntarabhAjo vimAnasya tAsu kadAcanApyabhAvAt / puSpAvakIrNakAH punarvimAnA anekavidharUpANi Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (109) nandyAvartakhaDgacakrAdicitrarUpabhAJji saMsthAnAni-AkArA yeSAM te tathA, sarveSAM prazastAkArANAM teSu kvacitkamyacidbhAvAditi // 251 // etAnyapi puppAvakIrNAni kamyAM dizi santi kasyAM na santIti nidarzayannAhapupphAvakiraNagA khalu, dAhiNo pacchimeNa uttaro / puvveNa vimANidassa Natthi puSpAvakiraNa ttha // 252 // puppAvakIrNakA vimAnAH 'khaluH ' vAkyAlaGkAre 'dakSiNataH' dakSiNasyAM dizi zreNigatavimAnakSetraparihAreNa 'pazcimena' pazcimasyAM dizi 'uttarataH' uttarasyAM dizi indrakavimAnapekSayA vrtnte| 'pUrveNa' pUrvasyAM dizi vimAnendrasya' uDorvimAnAdeH 'na' naiva 'santi' varttante puSpAvakIrNavimA - a0 nAH 'atra' eteSu prastaTeSUDuprabhRtiviti // 252 // sthApanA ceyam-. * etAni zreNigatavimAnAni yeSAM 006oVook 'ripAtIni taddarza 00600 000 yannAha . 0/000000000 10000000000 1012 vAvahI AvaliyA, tIse addhaM saMyaMbhuramaNammi / uDDe paDihi vimANA, je AvaliyApaiTTA u // 253 // /0 0 0 0 0 - - 00 000/. ___0. 0 00000000 0000 Uo 0 000000 0000 -- dakSiNa dvIpasamudrANAmupa /0000 Jo0/0 0 0 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) municandrasUriviracitavRttisametaM dvASaSTivimAnAni -- AvalikA ' yA uDuprastaTapratibandA tasyAH 'aI' ityaIpramANA ekatriMzadityarthaH 'svayaMbhUramaNe ' svayaMbhuvo nAma devAste ramante krIDanti yatra sa tathA tatra-sarvaparyantavartini nIranidhau, kim ? ityAha-'Urdhva UrdhvA dizamAzritya patanti vimAnA ye AvalikApraviSTAH 'tuH ' pUraNArthaH / idamuktaMbhavati-saudharmadevaloke prathamaprastaTe yA dvApaSTivimAnapramANAzcatasra AvalikAH pravRttAstAsA- . maImaI svayaMbhUramaNajaladheruparitanabhAge'vatarati / zeSaM cArvAcInadvIpasamudrapviti sAmarthyAdgamyata iti // 253 // idameva savizeSamAha-. tiriNa ya dIve tigaNeva samudde bAhire avAhAe / jesiM paDihi vimANA, te AvaliyApaiTThAM u // 254 / / trIMzca dvIpAn trIneva samudrAn 'bAhyAn' samudracakravAlabahirvatinaH pratItya 'abAdhayA' indrakavimAnAdantarAlabhAvena vartate, zeSadvIpasamudrajAtamiti gamyate / ke ca te trayo dvIpAH samudrAzca ? ata AhayeSAmUrdhva patanti vimAnAH 'te' ye prAk tryasracaturastravRttarUpatayA nirUpitAH 'AvalikApraviSTAH ' AvalikAgatAH 'tuH pUraNArthaH // 25 // tAneva nAmagrAhaM darzayan gadyaM sUtramAha deve dIve 1 nAge samudde 2 jakkhe dIve 4 bhUe ya samudde 8 'sayaMbhuramaNe dIve 16 sayaMbhuramaNe samudde ya 31 // yathA 'devaH' devAbhidho dvIpastadanu nAgasamudrastato'pi jakSo dvIpa[stato'pi ] bhUtazca samudrastato'pi svayaMbhUramaNo dvIpaH [ tato'pi ] svayaMbhUramaNasamudrazca / atra ca devAdiSu svayaMbhUramaNadvIpaparyanteSu paJcadvIpasamudreSu zeSANyekatriMzadvimAnAnyekaM dve catvAri aSTau SoDazeti Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) krameNoparibhAge sthitimavalambante / zeSadvIpasamudrAcavilikogatavimAnazUnyoparitanabhAgA eveti // eteSAM ca zreNigatavimAnAnAM yAvadantaraM tatpratipAdayitumAha je kei vimANiMdamni vibhANA tesimantaraM jaM tu / so saMkhejaibhAgo, uDaloyassa bodhavo // 255 / / ye kecid -- vimAnendre' indrakavimAnasamAnanAmanyuDuprastaTAdau prastaTavizeSe 'vimAnAH' vRttAdayasteSAM 'antaraM' parasparamantarAlaM yatpunavartate sa saMkhyeyabhAgaH, kasya ? ityAha-ulalokasya vistArakSetrApekSayA, anusvArazca prAkRtatvAt , 'bohavyaH' mantavyaH / idamuktaM. bhavati-yAni zreNigatavimAnAni yatrordhvaloke vartante tasya yadvi stArapramANaM tasya saMkhyeyabhAgasteSAM vimAnAnAM parasparamantarAlapramANa.: miti // 295 // adhunA yAvanti prastaTAntarANyUrdhvalokamapekSya vartante tadarzayitumAha. : bArekArasa dasa satta tiriNa tigaNeva patthaDANaM tu / . . dorahaM dorahaM kappANa aMtarA aTTha gevejA // 256 // - dvAdaza saudharmezAnayoH, trayodazAnAM prastaTAnAM tatra sadbhAveneyatAmevAntarANAM bhAvAt / evamekAdaza sntkumaarmaahendryoH| daza brahmalokalAntakayoH / sapta zukrasahasrArayoH / trINyAnataprANatayoH / trINyevAraNAcyutayoH / 'prastaTAnAM tu ' prastaTAnAM punaIyoIyoH kalpayoranantaramiheva bhAvitayoH 'antarANi' vicAlarUpANi vartante / tathASTau 'graiveyakANi ' graiveyakasaMvandhInyantarANIti // 256 // saMpati tiryaglokAtkiyahare uDuvimAnamiti darzayannAha Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (112) municandrasUriviracitavRttisameta auNAvIsasamahiyaM, uDUvimANaM tu hoi tiriyAyo / so u niseso bhaNiyo, saMkhejaibhAga seDhIe // 257 // . : auNAvIsasamahiyaM 'ti ekonaviMzati tama]bhAge samadhike uDuvimAnaM 'tuH' pUraNe bhavati 'tiriyAo' ti tiryaglokAt / yacca "sohammammi divaDhA" iti vacanAt tiryaglokamapekSya saudharmadevalokaH sAIrajjupramANe kSetre pratipAdyate tatsaudharmaparyantaprastaTagatavimAnAprabhAgApekSayeti samavaseyam / 'sa tu' punarUlalokakSetrApekSayA samadhikaikonaviMzatitamalakSaNaH 'vizeSaH' bhAgaH 'bhaNitaH' uktaH, kIdRzaH ? ityAha-'saMkhyeyabhAgaH , saMkhyeyatamo'zaH 'zreNeH' : dhanIkRtalokAkAzapradezapatirUpAyA iti // 257 // atha pUrvoktamevArtha svayameva sUtrakAraH kiJcid vyAcikhyAsurAha uDalobo egaNavIsakhaMDIko to tassa / egaNavIsabhAgammi samahie U uDuvimANaM // 258 // .. urdhvaloka ekonaviMzatikhaNDIkRtastatastasya saMbandhinyekonaviMzabhAge samadhike 'tuH prAgvadU, dIrghatvaM ca prAkRtatvAt , uDuvimAnaM vartate tiryaglokAditi // 258 // uktamanuktaM cArthamekavAkyatayaiva saMgRhannAha AvaliyavimANANaM, tu aMtaraM Niyamaso asaMkhenaM / saMkhejamasaMkhenaM, bhaNiyaM pupphAvakiraNANaM // 256 // AvalikAvimAnAnAM 'tuH' pUraNArthaH ' antaraM' parasparamantarAlaM tiryakSetrApekSayA 'niyamataH' niyamenAsaMkhyeyayojanapramANam, "je keI" ( gA0 255 ) ityAdi prAguktagAthoktalokasaMkhyeyavibhAgasyAsaMkhyeyayojanapramANatvAt / tathA saMkhyeyamasaMkhyeyaM bhaNitamantaraM puppAvakI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deventrkrnnm| rNAnAM vimAnAnAmiti // 299 // AdimAntyayorvimAnendrayoH pramANaM pratipAdayannAha.. paDhamaM uDUvimANaM, paNayAlIsaM bhave syshssaa| . __egaM ca sayasahassaM, bhaNiyaM savaThThasiddhaM tu // 26 // 'prathama' prathamaprastaTavartitayA 'uDuvimAnaM' zreNigatavimAnaprajJApanAvidhibhUtaM paJcacatvAriMzadbhavecchatasahasrANi yojanAnAmAyAmato viSkammatazca, sarvato vRttarUpatvAttasya / 'ekaM ca ' ekaM punaryojanAnAM zatasahasraM bhaNitaM 'savArthasiddhaM ' samastavimAnoparivati / 'tuH' pAdapUraNArthaH // 260 // zeSendrakapramANapratipAdanAyAha-- teNa paraM sesANaM, payarANaM je bhave vimANiMdA / vitthAreNa asaMkhAi~ sayasahassAi~ vitthiraNA // 261 // . 'tena paraM' iti tataH paraM 'zeSANAM' uDuprastaTa [ sarvArthasiddha prastaMTa ] vyatiriktAnAM pratarANAM saMbandhino ye bhaveyuH ' vimAnendrAH' indrakanAmAno vimAnAH, [te ] kim ? ityAha-vistAreNAsaMkhyeyAni yojanAnAM zatasahasrANi vistIrNA iti // 261 // saMpratIndrakarahitAvalikApratibaddhapuppAvakIrNavimAnavistArapramANapratipAdanAyAha AvaliyAhi~ vimANA, vityAreNa bhaNiyA asNkhejaa| saMkhejamasaMkhejA, bhaNiyA pupphAvakirANA u // 262 // AvalikAsu vimAnA vistAreNa bhaNitAH 'asaMkhyeyAH' asaMkhyeyayojanapramANAH / 'saMkhejamasaMkheca' tti saMkhyeyayojanavistArA asaMkhyeyayojanavistArAzca bhaNitAH puppAvakIrNAstu // 262 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (114) municandrariviracitavRttisameta etacca pramANaM pramANa [aGgula] yojanApekSayA / tacca pramANAGgulameva kathaM nippadyate ? iti tAvadagulameva pratipAdyate. iha trividhamaGgulam-AtmAGgulaM utsedhAGgulaM pramANAGgulaM ceti / tatra ye yatra yuge puruSAH svakIyAGgulASTottarazatasamucchritadehAsteSAM yatsvakIyAGgulaM tadAtmAGgulamityucyate, aniyatapramANaM cedam, yuge yuge'parAparadehapramANAnAM puruSANAM bhAvAt / utsedhAGgulaM tu-" paramANa. rahareNU , tasareNu aggayaM ca vaalss|" ityAdikrameNAnuyogadvAranirUpite [na] labdhAtmalAmaM sarvayugeSvapi pratiniyataikamvarUpaM sUtradhArakaM vi....hastaniSpattihetu / pramANAGgulaM tu bharatacakravartihastAGguSTharekhAtulya- : viSkambhAyAmabAhalyam , tacca kilotsedhAmulApekSayA catvAri zatAnyAyAmena sUcyetyarthaH, sA. he aGgule viSkambheNAGgulaM ca bAhalyeneti / evaM cAyAmasya viSkambhaguNane utseghAGgulapramANAnAM caturasrANAmaGgulapramANamAtrabAhalyAnAM kSetrakhaNDAnAM gaNitaMvyavahAreNa sahasrapramANAnAM lAbhAdutsedhADulakSetramapekSya pramANAGgulakSetraM sahasraguNaM bhavati, uktaM ca-" ussehaMgulamegaM, havai pamANaMgulaM sahassaguNaM / " iti / meyaviSayazcaiteSAmitthamavaseyaH-" AyaMguleNa vatyuM, ussehapamANao miNasu dehaM / nagapuDhavivimANAI, miNasu pamANaMguleNaM tu // 1 // " iha ca nagaethvyAdipramANaprajJApanAyAM pramANAGgulakSetralabdhamutseghAGgulasahasraM kalpanayA zreNirUpatayA vyavasthApya vyApAryata ityeke manyante / anye punaH pramANAGgulasUcirutsedhAGgulazatacatuSTayapramANA''pAdyata iti vyAkurvate / anuyogadvArANAM cUNau~ vRttau ca punaritthamupalabhyate-"je ya , " paramANu tasarelU rahareNa aggayaM ca baalss|" ityapi pAThaH / . Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'devendraprakaraNam ( 115 ) yamANaMgulao puDhavAipamANA ANijaMti te pamANaMgulavikkhambheNa a.NeyavvA na pamANaMgulasUIe " ti pramANAGgulaviSkambhaH sAtsedhAnuladvayapramANaH, anenaiva ca pramANAGgulapramANena kUNikasya prAptaparimitavarSa pramANarAjyasya vaizAlInagarImAtrasAdhane'pi laggradvAdazavarSasya tadanvarvAcInadezA''krameNa bharatakSetrArddhaM vijitya vaitADhyavartitimisraguhAgamanamupapadyate, na punaranyathA / yato'traM sahasraguNatve kiJcidadhikASTa triMzatsahasrAdhikalakSadvayapramANaM bharatArddha labhyate / catuHzataguNatve ca kiJcidadhikAni paJcanabatiryojanasahasrANi / etAvattAvaccharapramANakSetram / yatpunararvAcInadezabhramaNakrameNa dhanupSTaSThakSetrapramANamutpadyate tadatibahu, etacca kUNikakAlabhAvibhistucchadehapramANaistucchagamanazaktibhizva sainikairnAtikramituM pAryate / yatazca " pradyotanalekhAhariko lohajanAmA lohopamAnajaGghattayA prAptayathArthAbhidhAnaH prabhAtasamaye bharukacchAdutthita 'AdityAstasamaye ujjayinImArga' paJcaviMzatiyojanapramANaM mahatA prayatnena prochatavAn " ityAvazyakacUNau zrUyate, na ca tato'pi tadA kavicchIghragatirabhavat / ato'nyeSAM tadgamanApekSayA'rddhatribhAgAdigamanAnA* metAvataH kSetrasya kathaJcidullaGghanaM na saMbhAvyate / na ca sArddhadviguNatve'pi pramANAGgulasya cakravartigrAmanagarAdIni bharata kSetre na mAnti, pATIgaNitAgatagaNitapadApekSayA kSetrapramANAnayane saGgattavRttyaiva grAmanagarAdInAM mAnasaMbhavAt / tattvaM punaH kevalino vidantIti // saMprati zakrAdInAmIzAnAdInAM ca paJca vimAnAni yAnyAtmana vAbhAvyAni teSAM nAmanirdezAya gAtha, paJcakamAha-puvveNa uveruliyaM, rupagaM purA dakkhiNe disI (sA) bhAge / avareNa asogaM puNa, masakasAraM ca ucarabho / / 263 / / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (116) municandrariviravitavRtisametaM . 'pUrveNa '- pUrvasyAM dizi saudharmAvataMsakavimAnAt 'tuH ' prAgvata 'vaiDUrya' vaiDUryanAmakaM vimAnam , rucakaM punardakSiNe digbhAge, 'apareNa' aparasyAM dizi 'azokaM azokAbhidhAnam , punaH masakkasAraM' masakasArAbhidhAnaM 'ka' samuccaye 'uttarataH' uttarasyAM dizIti // 263 // evaMNAmA u bhave, kappavimANA havaMti vinnnneyaa| je dakkhiNeNa iMdA, tesiM khalu hoti patteyaM / / 264 // .. evaMnAmAna eva tuzabdasyaivakArArthatvAt bhavaH-saMsArastadekadezatvAdbhavaH-devalokastatra, kalpaH-samasto devalokastatpratimavibhUtibhAjanatvena kalpabhUtavimAnAH kalpavimAnA bhavanti vijJeyAH, te ca ye 'dakSiNena ' dakSiNasyAM dizi 'indrAH' zakasanatkumArabrahmamahAzukralakSaNAsteSAM ' khalu: ' vAkyAlaGkAre bhavanti pratyekam / iha kilAcyutaparyanteSu dvAdazasu kalpeSu prathamadRtIyapaJcamasaptamadevalokagatA indrA dAkSiNAtyA iti paribhASyante, zeSAzca SaDaudIcyAH / dakSiNottarayordizoH kevalatadAbhAvyapaJcapaJcavimAnAnAM krameNa zAstrAntare vrnnnaat| tatasteSAM dAkSiNAtyAnAmindrANAM madhyavimAnApekSayA pUrvAdidiggatAni catvAri catvAri vaiDUryAdIni vimAnAni bhavantIti // 26 // ruyage ya maMdare yA, assoge ceva satsavaNNe ya / puvAdiANupuvvI, caudisi hoti cattAri // 265 // . rucakazca mandarazcAzokazcaiva saptaparNazca 'puvvAiANupubvi' tti, iha kilAnupUrvI tridhA-pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnupUrvI ceti, tatazcAnupUrvyantaravyavacchedArthamAha-pUrvA dig AdiryasyAH sA pUrvAdi sA cAsAvAnupUrvI ca pUrvAdyAnupUrvI tayA pUrvAnupUryeti bhAvArthaH / vibha Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (197) tilopazca prArUtatvAt / 'caturdizi' catasRSu dikSu bhavanti catvAri vimAnAnIti // 265 // - evaMNAmA u bhave, kappavimANA havaMti vinnnneyaa| je uttareNa iMdA, tesiM khalu hoti paceyaM // 266 // iyaM ca gAthA vyAkhyAtAthaiva, paraM ye tu uttareNendrAste IzAnamAhendralAntakasahasrAraprANatAcyutanAmAnaH Sar3a vaktavyA iti // 266 // yatra ca prastaTe etAni yacca madhyavimAnasya nAma taddarzayitumAhapaMca vi kappavimANA, uvari kappANa hoti nAyavvA / majjhillA ya vimANA, kappasarisanAmayA hoti // 267 // paJcApi na kevalamekaDyAdaya ityapizabdArthaH, kalpavimAnAH -- uvariM' ti uparitanaprastaTe trayodazadvAdazAdau -- kalpAnAM ' svadebalokAnAM bhavanti jJAtavyAH / dAkSiNAtyAnAmindrANAM dakSiNasyAM dizi, audIcyAnAmuttarasyAM dizi / 'madhyamAzca' madhyavimAnAH punaH kalpasadRzanAmakA bhavanti, kecitsaudharmezAnAdikalpasamAnanAmAna ityarthaH / yathA saudharmAvataMsaka IzAnAvataMsaka ityAdIni // 267 // * saMprati trAyastriMzendrasAmAnikAdisaMbandhivimAnavaktavyatAmAha tAvattIsANa u kaMcaNAI sAmANiyANa syktaa| patteyavimANA dakkhiNeNa kappesu tisu hoti // 26 // . 'trAyastriMzAnAM tu ' trAyastriMzanAmnAM trayastriMzatsaMkhyAnAM ca pitujyAdimahattarasthAnIyadevAnAM punaH kAJcanAni ' kAJcanamayatvena prAptakAzcanAbhidhAnAni 'sAmAnikAnAM' indrasamAnarUpAyupkAdiguNagrAmANAM devavizeSANAmeva ' zatakAntAni ' zatakAntaratnavizeSamayAni 'pratye Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118) municandrasUriviracitavRttisameta kavimAnAH ' iti pratyekavimAnAnyekaikasya trAyastriMzasya sAmAnikasya kaikaM vimAnamityarthaH 'dakSiNena ' dakSiNasyAM dizi vyavasthiteSu 'kalpeSu' devalokeSu 'triSu' saudharmasanatkumArabrahmalokanAmasu. bhavantIti // 268 // . sayajjalesu samANA, tAvattIsA ya kaMcaNapahesu / . patteyavimANA uttaresu kappesu dusu hoti // 26 // .. 'zatajvaleSu' zatajvalanAmakaratnamayeSu vimAneSu 'samAnAH' sadRzA indreNendrasAmAnikA ityarthaH, dIrghatvaM ca prAkRtatvAt , vAyastriMzAzca 'kAJcanaprabheSu' kAJcanaprabharatnamayeSu.vasanti / ete ca sAmAnika-: prAyastriMzAvAsabhUtAH pratyekavimAnAH 'uttarayoH' IzAnamAhendrayoH kalpayoIyorbhavanti / anyeSu devalokeSu manAgamandarAgadveSatvena sAmA'nikatrAyastriMzAnAmekavimAne'pi nivAsasaMbhavAdayamitthaM niyamaH kRtaH / iyaM ca gAthA " viSamAkSarapAdaM ca " ityAdigAthAnulakSaNa(gAthAlakSaNAnusAriNI vijJeyeti // 269 // , saMdhappabhaM ca somassa, varasiMha jamassa u / sayajalaM varuNassa, vaggu vesavaNassa u // 270 / / sandhyApramaM ca ' somasya ' pUrvadiglokapAlasya, varaziSTaM -- yamasya tu' yamanAmno lokapAlasya punaH, zatajvalaM 'varuNasya' pazcimAzApateH, valgu ' vaizramaNasya tu ' uttaradikpAlasya punariti // 270 // evaMnAmA cattAri vimANA jAva baMbhalogo u / je dAhiNeNa iMdA. tesiM khalu logapAlANaM // 271 // evaMnAmAnazcatvAro vimAnAstAvanneyA yAvad brahmalokaH 'tuH' pUraNArthaH, Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (119) ye : dakSiNena ' dakSiNasyAM dizi 'indrAH zakrasanatkumArabrahmanAmAnaH teSAM saMbandhinAM ' khalu: ' vAkyAlaGkAre 'lokapAlAnA' pUrvAdidiggatAnAM pratyekaM pratyekaM bhavantIti // 271 // . some ya sanyatrobhadde, sunAe somaNe iy| - puvAimANupucI, caudisi hoti catvAriM // 272 / / 'somaH ' somAbhidhAnaH, cakAro bhinnakramaH, sataH sarvatobhadrazca sujAtaH ' somaNe iya ' tiM sumanA iti ca-evaM ' pUrvAnupUrvyA' uktalakSaNayA caturdizi bhavanti catvAro vimAnA iti // 272 // . evaMnAmA u bhave, kappavimANA havaMti savve vi / ... je uttareNa iMdA, tesi khalu logapAlAeM // 273 // evaMnAmAna eka tuzabdasyaivakArArthatvAt 'bhave' devaloke kalpavimAnA . bhavanti sarve'pi, kalpavimAnA nAma kalpaparipAlakadevavizeSanivAsabhUtA vimAnavizeSAH / yau 'uttareNendrau' IzAnamAhandrau tayoH khalu saMbandhinAM *lokapAlAnAmiti // 273 // parisA ya zrAyarakkhA, aNIya taha jA ya amgmhisiio| . . . sohamme IsANoM, kappavimANesu bodhavvA // 274 // ___ 'pariSadaH' zamikA-caNDA-jAtAkhyAstisraH / tatra zamikA uttamatvena sthiraprakRtitayA zamavatI, svapramorvA kopautsukyAdibhAvAt zamapatyupAdeyavacanatayeti zamikA / tathA tathAvidhamahattvAbhAveneSatkopAdibhAvAkhaNDApritimahattvavarjitatvenAsthAna(ne)kopAdInAM jaattvaajaataa| eSA ca(etA eva)krameNAmyantarA madhyamA bAhyA ceti|ttraamyntraa samutpasamyojanena prabhuNA gauravArhatvAdAkAritaiva pArzve samAgacchati, tAM cAsA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12.) municandrasUriviracittavRttisameta / varthapadaM sRcchati / madhyamA tUmayathApyAgacchati, alpataragauravaviSayatvAt / abhyantarayA vA''diSTamarthapadaM tayA saha prabadhnAti granthibandhaM karotIti / bAhyA bAhyatvenAnAkAritaivAgacchati, alpatamagauravaviSayatvAt, tasyAzcArthapadaM varNayatyeveti(-padameva vrnnytiiti)| cakAro bhinnakrame, tata AtmarakSakAca, sannahabaddhakavacAH utpIDitazarAsanapaTTikAH gRhItavividhapraharaNAH saudharmasabhAyAmAsthAnagataM khaprabhuM parikSipya baddhapAlayo ye vartante / 'anIkAni ' hastyazvasthapadAtivRSabhagandharvanATyalakSaNAni sapta / tatrAdyAni paJca saMgrAmopayogIni, he tu bhogaphale iti / 'tathA' iti samuccaye / yAzca ' agramahipyaH ' paTTarAjJIsadRkSAstridazapatipatnyaH tAH saudharme IzAne kalpavimAneSu boddhavyA iti // 274 // etadeva savizeSa bhAvayitumAha parisAIyA savve, sohamme je ya hoMti IsANe / patteyavimANesuM, vasaMti na u sakataNaesu // 275 // 'pariSadAdayazca ' devavizeSA anantarameva nirUpitAH sarve saudharme ye ca bhavanti IzAne, te kim ? ityAha-'pratyekavimAneSu' pRthakSTathagavasthitalakSaNeSu vasanti, 'na tu ' na punaH 'sakataNaesu.' tti zakrasatkanilayeSu, sevAvasarAgatAnAmeva paJcakhapi zakravimAneSu paripadAdInAmavasthAnasaMbhavAditi // 275 // uparitanadevalokeSu pari padAdidevanivAsanirUpaNAyAha kappavimANetu bhave, parisAo AyarakkhaJNIyA y| raMgavimANe sAmANiyA ya taha logapAlA ya / / 276 // 'kalpavimAneSu ' uktalakSaNeSu bhaveyuH' nivaseyuH, ke ? ityAha--- Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (121) 'pariSadaH ' pAriSadyadevA AtmarakSA anIkAzca 'ekavimAne' sAdhAraNarUpa eva sAmAnikAzca / ' tathA ' iti samuccaye, lokapAlAzceti // 276 // etadeva vyAkhyAtumAha parisAIyA savve, egavimANe havaMti niymaao| kappe saNaMkumAre, mAhide baMbhaloge ya // 277 // ' pariSadAdikAH ' pAriSadyaprabhRtayo'nantaroktA devavizeSAH 'sarve' niravazeSA ekavimAne bhavanti / niyamAo'tti niyamena, keSu devalokeSu ? ityAha-kalpe sanatkumAre mAhendre brahmaloke ceti // 277 // atraivArthe upapattimAhaparisAIyA savve, uvari tu havaMti kAraNaM kiM taM / bharaNai jaM uparimayA, kappesu na pemparAillA // 278 // pariSadAdikAH sarve * upari tu' uparitanadevalokeSu punarekatraiva bhavantItyatra kAraNaM kiM tadyenaivam ? ' bhaNyate ' ucyate-' yad' yasmAtkAraNAt uparimakA devAH 'kalpeSu' svAvAsavimAnalakSaNeSu 'na' naiva -- pemmarAilla ' ti premarAgiNaH / rAgazabdenAtra matsara eva vivakSitaH / nAtyantaM saudharmezAnadevA iva paraspararAgadveSavanto vartanta ityekavimAne'pi vasatAM teSAM tathAvidharAgadveSAbhAvena puSkalasamAdhAnalAbha eveti // 278 // atha lAntakAdiSu svapAriSadyAdidevAnAmavasthAnamAha teNa paraM je devA, parisAIyA vasaMti te savye / iMdavimANesu ciya, IsAIdosarahiyattA // 276 // tataH paraM ye devAH 'parisAIya' tti pAripadyAdyAH 'vasanti' avasthitiM labhante te 'sarve ' niravazeSAH, kva ? ityAha-'iMdavi Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (122) municandrasUriviracitavRttisameta mANesuM ciya ' tti indrasaMbandhivimAneSveva / kuto'yaM teSAmekatraivAvasthAnasaMbhavaH ? ityAha-'IrSyAdidoSarahitatvAtU' tathAvidhAsUyAmatsarAhakArAdidoSavrajavikalatvAditi // 279 // athAgramahiSINAM pramANaM kriyAntaraM cAbhidhitsurAha-- sakasa devararaNo, devIo aTTa hoMti nAyavvA / ekekA vi ya ettI, viuvvae solasa sahasse // 28 // . zakrasya 'devarAjasya' tridazanAyakasya 'devyaH' agramahiSyo'STau bhavanti jJAtavyAH / ekaikApi ca ' itaH / aSTAgramahiSIdevImadhyAt , kim ? ityAha-vikurute SoDaza sahasrANi / etaduktaM bhavati-yadA zakaH pravIcArAbhiprAyaparAyaNo bhavati tadA sapadi vaikriyasamudAtena pariNamya svazikharollikhitagaganAntarAlamativahalarazmiMjAlapATalIlatasakaladikcakravAlamatizayottuGgapavanapreryamANaramaNIyadhvajapatAkAmAlameka lakSayojanapramANaM saMbhogabhArasahamutravimAna vikurute, tadanu tanmadhya-vartinyAM maNipIThikAyAM sa eva divyarUpaM zayanIyamekaM nirmApayati, tato'sAvaSTAbhirdevIbhiH pratyekaM kRtaSoDazasahasrapramANottaravaikriyazarIrAbhibhyAM ca gandharvanATyAnIkAbhyAM sahitaH kRtAnekottaravaikriyazarIrastatra vimAne samArohati / tato devIbhiH kRtottaravaikriyAbhissaha mahatA saMrambheNa pravIcAramArabhya kiyato'pi kAlAdUrdhva vigatavedodayaviplavo bhavatIti // 280 // sAmastyena sarvadevIsaMbandhyuttaravaikiyAgramAha' egaM ca sayasahassa, aTThAvIsaM bhave shssaaii| 'sakassa devarapaNo, devINaM hoti oseho // 281 // - 'egaM ca ' ekameva -- zatasahasraM ' lakSamaSTAviMzatirbhaveyuH sahasrANi Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (123) zakrasya devarAjasya devInAM bhavati 'avarodhaH' antaHpuram , SoDazAnAM sahasrANAmaSTAbhirguNane etAvatyAH saMkhyAyAH saMbhavAditi / aGkato'pi 1280.0 0 // 281 // saMprati saudharmAdhipatau svasthitikAlaM paripAlayati satyutkRSTAdisthitayo devyaH saudharmavAstavyA yAvatyastatazyavante tadarthapratipAdanAya gAthAsaptakamAha- . sakkassa devaragaNo, AuThiI jAva khijae tAva / . accharagaNapariyaTTA, havaMti jAvaMtiyA suNasu // 282 // zakrasya devarAjamya 'AyuHsthitiH' sAgaropamadvayalakSaNA yAvatkSIyate tAvat 'apsarogaNaparivartAH' navanavotpAdalakSaNA bhavanti yAvantastAn zuNviti // 282 // * cattAlasayasahassA, koDINaM hoMti rUvamabhahiyA / .: accharagaNa pariyaTTA, bodhavyA vajapANissa // 283 // - catvAriMzacchatasahasrAH koTInAM bhavanti 'rUvamanbhahiya' tti. rUpeNAdhikAnAmutkRSTarUpANAmityarthaH, makAro'lAkSaNikaH, apsarogaNAnAM vibhaktivyatyayalopau prAkRtatvAt -- parivartAH ' parivRttayo bodavyAH vitrapANeH ' zakrasyeti // 283 // cattAlasayasahassA, kaha hotA ? suNasu bhaNNae evaM / .. paliovamA doraNI, tipaMcasuNNajjue kAuM // 284 // . .. catvAriMzacchatasahasrANi koTInAmiti gamyate, apsarogaNaparivartAH kathaM bhavanti ? iti prAha ziSyaH, AcAryo'pyuttaramAha-zRNu bhaNyate ' evaM ' yathA, palyopame dve 'tripaJcazUnyayute' paJcadazazUnyasahite kRtvA viMzatipalyopamakoTIkoTI vyavasthApyetyarthaH // 284 // tataH Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (124) municandrasUriviracitavRttisameta ukosagadvitINaM, jahaeNagAdibhaiyANa je lddhaa| taTThIyANaM NiyamA, te pariyaTTA muNeyavvA // 285 // . 'utkRSTasthitInAM' paJcAzatpalyopamapramANaparamAyuSkANAM jahagaNagAi ' ti palyopamapramANajaghanyasthitInAM ' AdizabdAt ' madhyamasthitInAM ca saMbandhinA kAleneti vAkyazeSaH, sa cotkRSTasthitInAM paJcAzatpalyopamapramANa(:)madhyamasthitInAM dvayAdipalyopamapramANaH kim ? ityAha-bhaktAnAM-zakrasthitikAlapalyopamAnAM yAni labdhAni palyo- . pamAni 'taMtsthitInAM ' bhAgahAralabdhapalyopamapramANAyupkAlAnAM devInAM 'niyamAt ' niyamena 'te' labdhaparimANAH parivartA muNitavyAH / : tatrotkRSTasthitidevyapekSayA 'cattAla' ityAdigAthoktameva pramANam , madhyamasthitinAmaniyatam, jaghanyasthitInAM tu khayameva vakSyatIti // 285 // saMprati prANatendre viMzatisAgaropamapramANamAyuSkAlaM paripAlayati paJcAzatpalyopamAyupkANAM saudharmadevInAM yAvantaH parivastiAn prastAvAddarzayannAha--- do sAgarovamAI, palle kAUNa dasaguNe kujjaa| paNNAsA paNNehiM, bhAge laddhaM ca tattha imaM // 28 // 'he sAgaropame palyAni kRtvA' viMzatikoTIkoTIrUpatayA vyavasthApyetyarthaH / tato dazaguNAni kuryAt , evaM ca viMzatisAgaropamAyupkapANatendrasthitikAlapalyopamasaMkhyA koTIzatadvayapramANA saMpadyate / tadanu paJcAzatA palyopamairbhAge hRte ' labdhaM ca ' prAptaM punastatra 'idaM' yaduta catasraH koTIkoTyo dedInAM parivartAH, aGkato'pi 400000000000000 // 286 // sAMprataM zakrasthitikAlapalyopamAnAM paJcAzatA palyopamairbhAge hRte yathA 'cattAla' ityAdigAthoktasaMkhyA labhyate tathAha Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / ( 125 ) samasurANaM pADeDaM, laddhA cattAlakoDIlakkhAo / rUvambhahiya tti puNo, jo ya tA paramaruvAo // 287 // samazUnyaM ' yatpramANaM paJcAzallakSaNasya bhAgahArarAzeH zUnyaM taccai - kameva viMzatipalyopamakoTIpramANAdbhAjyarAzeH ' pAtayitvA ' apanIya pazcAtpaJcabhirbhAge lavdhAzvatvAriMzatkoTilakSA devIparivartAnAmiti / aGkato'pi 400000 0 0 0 0 0 0 0 0 | rUpAdhikA iti yaduktaM tad vyAcaSTe - ' rUpAdhikAH' iti punaH kasmAduktam ? ityAha -- yatazca' tAH' apsarasaH paramarUpA iti // 287 // azrotkRSTasthitidevIparivartapramANaM nigamayan dhanyasthitidevI parivarttapramANapratipAdanAyAhaukosagadvitINaM, evaiyA caiva hoMti pariyaTTA / " jAo jarAThIyA, koDAkoDIyo tA vIsaM // 288 // 'utkRSTasthitInAM paJcAzatpalyopamAyuSkANAM devInAM etAvanta eva' uktapramANA eva bhavanti parivartAH / tathA yAH 'jaghanyasthitayaH ' palyopamapramANAyupkA devyaH koTI koTyaH prasiddharUpA eva ' tAH' iti vibhaktivyatyayAt tAsAM viMzatiH parivarttAnAm yAvanti zakrAyuHkAlarAzau palyopamAni tAvanto jaghanyasthitInAM devInAM parivarttA iti bhAvaH / aGkatazca 2000000000000000 // 288 // * etAzca devyaH kiM sarvakalpeSu bhavanti ? uta na ? iti ucyateneti, tarhi kva bhavanti ? saudharmezAnayoriti brUmaH / tatrApi kiM pratyeka vimAnavAstavyAH sAdhAraNavimAnavAstavyA vA ? ucyate- -ubhayadhApi na doSaH / yadi pratyekavimAnavAstavyAstarhi kiyanti vimA - nAni ? ityAha ( --- *9 * 9 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 196) municandrasUriviracitavRttisameta paceyavimANANaM, devINaM cha bhave syshssaa| sohamme kappammI, IsANe hoti cacAri // 286 // 'pratyekavimAnAnAM' kevaladevIlokabhomyAnAM devavAsAnAM devInAM saMbandhinAM SaT bhaveyuH zatasahasrANi' lakSAH, kva ? ityAha-saudharme kalpe / IzAne bhavanti catvAri zatasahasrANi pratyekavimAnAnAmiti // 289 // eteSu hi vimAneSu devya evAdhipatayo na devAH / tAzca gaNikAlokapAyAH svecchAcAraparAyaNAH / yAH palyopamAdAramya yAvatsaptapa- . 1 "eSu ca ( saudharmakalpagatAparigRhItAsatkeSu) vimAneSu yAsAM devInA pUrNamakaM palyopamaM sthitistAH saudharmadevAnAmevopabhogyAH, yAsAM tu palyopamamAdiM kRtvA / ekadvitrisaMkhyAtAsaMkhyAtasamayairabhyadhikA sthitiryAvat pUrNAni dazapalyopamAni tAH sarvA api sanatkumAradevAnAM bhogyAH, uparitanadevAstu tAH sarvathA necchnti| yAH punaH palyopamadazakAdUrdhva samayAdivRddhayA yAvadvizatipalyopamasthitikAstA brahmalokadevAnAM bhogyAH, UrdhvaM samayAdivRddhayA yAvat viMzatpalyopamasthitayaH zukradevAnAM bhogyAH, tataH samayAdivRddhayA yAvacatvAriMzatpalyopamasthitaya mAnatadevAnAM svasthAmasyA eva pravIcAraNApravRttamanovyApArAlambana bhavanti, tataH samayAdivadhA yAvatphacAzatphalyopamasthitayaH AraNadevAnAmiti / IzAne tu aparigRhItadevInAM catvAri vimAnalakSANi, teSu yAsAM sAdhikaM phlyopamaM sthitistA IzAnadevAnAmeva bhogyAH, tataH sAdhikapalyopamAdUrdhva samayAdivRddhayA yAvatpaJcadazapalyopamasthitayastA mAhendradevAnAM bhogyAH, tata Urdhva samayAdivRddhayA yAvatpaJcaviMzatipalyopamasthitayastA lAnta devAnAM mogyAH, paJcaviMzatasarca yAvatpaJcatriMzatpalyopamasthitayaH sahasrAradevabhogyAH, tato yAvatpaJcacatvAriMzatpalyopamasthitayaH prANatadevAnAM svasthAnasthAcittAlambanaM bhavanti, tato yAvatpaJcapaJcAzatpalyopamasthitayo'cyutadevAnAmiti / " iti rupeNa saMgrahamA 126-130-131-132 gAvATIkAyAm // 2-3 patra yat kila yAvata saptapalyopamasthitInAM saudharmadevabhogyatvaM yAda Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (127) syopamasthitayastAH saudharmadevAnAM pravIcArayogyA vartante / evamIzAne'pi vAH sAdhikapalyopamAdArabhya yAvannavapalyopamasthitayastAstaddevalokadevAnAmeva pravIcAraviSayatAmAyAnti / anyAH punaH palyopamasA- . dhikapalyopamasthiterArabhya yAvaddazapaJcadazapalyopamapramANasthitayastAvadyathAkramaM sanatkumAramAhendradevAnAm / tato'pi yAH samayAdyadhikadazapaJcadazapalyopamasthitayo yAvadviMzatiH paJcaviMzati ]zca palyopamAni tAvattA brahmalokalAntakadevAnAm / tato yAH samayAdyadhikasthitayo yAvatriMzatpaJcatriMzacca paMlyopamAni tAvattAH zukrasahasrAradevAnAm / ato'pi yAH samayAdyadhikasthitayo yAvaccatvAriMzatpaJcacatvAriMzacca tAvattA AnataprANatadevAnAm / ato'pi yAH samayAdyadhikasthitayo yAvatpazcAzat paJcapaJcAzaca tAvattA AraNAcyutadevAnAM pravIcArayogyA bhavantIti / pravIcArakramazca-" do kAyappaviyArA kappA " ( gA0 347 ) ityAdinA vakSyata iti // zeSavimAnavaktavyatAmAha sohamme IsANe, je sesA mIsagA u te savve / . . teNa paraM je sesA, saNaMkumArAdi NimmIsA // 260 // - saudharme IzAne [ca] devaloke ye 'zeSAH ' SaDmyazcaturdAzca devIvimAnazatasahasrebhyo vyatiriktAH 'mizrakAstu' devadevIlokasaMkulA evaM te sarve 'vimAnAH / tena ' iti tataH paraM ye zeSAH 'saNaMkumArAha' tti sanatkumArAdiSu devalokeSu 'nirmizrAH' devAnAmeva tatrotpAdaH, navapalyopamasthitInAmIzAnadevabhogyatvaM devInAmuktaM tat parigRhItA Azritya sNbhaavyte| anyathA'parigRhItAnAM palyopamAyuSkANAM sAdhikapalyopamAyuSkANAmeva krameNa saudharmezAnadevabhogyatvenophatvAdasaGgatiH syAt // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (128) municandrasUriviracitavRttisameta kevalendrAH kevaladevasaMbhavazca, saudharmezAnayoruparidevalokeSu granthAntare devyutpAdasya pratiSedhAditi // 290 // kalpavimAnapramANapratipAdanAyAha sohamme IsANe, kappavimANANa hoti vikNbho| . pArasa ya sayasahassA, paNNAsaM ceva ya sahassA // 261 // saudharme IzAne AdhArabhUte 'kalpavimAnAnAM ' kevalendrAbhAvyAnAM pazcAnAM saMbandhI bhavati viSkambhaH, kiMrUpaH ? ityAha-dvAdaza ca. zatasahasrANi paJcAzaJcaiva ca sahasrANi / aGkato'pi-1250000 // 291 // amumevArtha viSayavibhAgena vyavasthApayituM gAthAdvayamAha sohammavaDise yA, IsANavaDiMsammi je bhnniyaa| sakAvAsA paMca ya, IsANe ceva AvAsA // 262 // saudharmAvataMsakavimAnasaMbandhAtsaudharmAvataMsakaH-saudharmaparyantaprastaTastatra 'caH ' samuccaye, evamIzAnAvataMsake prastaTe ye bhaNitAH prAk 'zakrAvAsAH , kevalazakAbhAvyatvena zakranilayabhUtAH 'paJca ca' paJcaiva 'IzAne caiva' iti vibhaktivyatyayAdIzAnasya caivendrasyAvAsAH paJcetyanuvartata iti // 292 // . . teseyaM tu pamANaM, majjhillavaDiMsayANa NaNesi / . sesA saMkhamasaMkhA, joyaNakoDIo mANeNaM // 293 // 'teSAM ' paJcAnAM zakrAvAsAnAmIzAnAvAsAnAM ca madhye ' etattu ' idaM punaH 'pramANaM ' anantaroktaM ' madhyamAvataMsayoH ' saudharmAvataMsakasyezAnAvataMsakasya cetyarthaH / vyavacchedamAha-'na' naiva 'anyeSAM' caturNAm / tarhi teSAM [kiM] pramANam ? ityAha-' zeSAH ' catvAraH maudharmAvataMsakezAnAvataMsakayoH pratyekaM bahirvartinaH 'saMkhamasaMkha ' tti Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (129 kecitsaMkhyAtA[H kecidasaMkhyAtAyojanakoTayaH 'mAnena' AyAmavi-kambhalakSaNena pramANeneti // 29 // atha prAkRtayoreva vimAnayoH paridhimAha UyAlaM ciya lakkhA, sahassa vAvaraNa aDa saya siyaalaa| cha cegahiyA dhaNusaya, paraNaTalaMgulaM parihI // 264 // ekonacatvAriMzaccaiva lakSAH sahasrANi dvApaJcAzad aSTa zatAni saptacatvAriMzAni yojanAnAM SaT caikAdhikAni dhanuHzatAni tathAGgulAnAM paJcaSaSTira gulaM ca paridhiH / ato'pi [yojanAni] 3952847 dhanUMSi 601 aM0 65 / ayaM ca-"vikaMbha vagga dahaguNa karaNI vaTTamsa parirao hoi|" ityanena karaNenotpAdanIya iti ||294||sNprti sarvA devajAtIrAzritya zarIrapramANe pratipAdayituM gAthAdvayamAha bhavaNavaNajotisohammIsANe hoMti satta rayaNIyo / ekekahANi sese, duduge.ya duge caukke ya // 265 // -- . ' bhavanavanajyotiHsaudharmezAne ' bhavanapatiSu vyantareSu jyotipkeSu saudharmadevaloke IzAne ca bhavanti sapta * ratnayaH ' hastAH, . utsedhAmulanippannAzcaite gRhyante, " ussehapamANao miNasu dehaM " iti vacanAt / ataH paraM kA vArtA ? ityAha-ekaikahAniH zeSe 'dudge ya' tti dvike dvike ca dvike catupke ca, cakArau samuccayArthau / idamatraidaMparyam-bhavanapatyAdIzAnAntAnAM devAnAM sapta hastAH zarIrapramANam / sanatkumAramAhendrayoH SaT / brahmalokalAntakayoH paJca / zukrasahasrArayozvatvAraH / AnataprANatAraNAcyuteSu devAnAM trayo hastAH zarIrapramANamiti // 295 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (137) municandrariviracitavRttisameta gevijesuM dogaNI, ekA rayaNI aNuttaresuM ca / bhavadhAraNija esA, ukkosA hoi NAyalA // 266 // . aveyakeSu dvau ratnI / eko raniH liGgavyatyazca prAgvat 'anuttareSu.. ca' vijayAdiSu punaH 'bhavadhAraNIyA' bhavaM yAvaddhAryate. yA sA tathA na punaruttaravaikriyeti bhAvaH, 'eSA' saptahastAdikA utkRSTA bhavati jJAtavyA / jaghanyA tu sarveSAmapyakulAsaMkhyeyabhAgamAnA utpattikAle lamyate / yadA tu bhavanapatyAdayo'cyutAntA devAH uttaravaikriyaM zarIramAramante tadA tadaGgulasaMkhyeyabhAgaM jaghanyataH, utkRSTato yojanalakSapramANaM bhvti| 7veyakAnuttarasurANAmuttaravaikriyazarIrAbhAvAdbhavadhAraNIyameva zarIraM bhavatIti // 296 // athainAmapyavizeSoktAmavagAhanAM saudharmAdipvanuttaraparyanteSu sAgaropamavRddhikrameNa hInAM hInatarAM ca darzayituM gAthASTakena karaNamAha kappAno kappammi u, jassa ThiI sAgarovamavisiTThA / usseho tassa have, ekArasabhAgaparihINo // 267 // 'kalpAt ' saudharmezAnadvayAdilakSaNAtsakAzAt 'kalpe' sanatkumAramAhendrAdilakSaNe ' yasya ' devasya sthitiH 'sAgaroMpamaviziSTA' pUrvakalpasAgaropamebhyo yAvadbhiH sAgaropamairadhikA 'utsedhaH' zarIrapramANaM 'tasya ! devasya bhavet 'ekAdazabhAgaparihINaH' ekAdazabhAgIkRtasya hastasya saptAdibhirbhAgairekottaravRddhastAvatsthAnagatairvakSyamANakrameNa parihINa iti // 297 // etadevaM kiJcidU vyAcikhyAsurAha kappAdo kappammi u, sohammAo saNaMkumArAdI / ukosaThitiviseso, sa visihA sAgarabhahiyA // 298 // . Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / ( 131 ) 'kalpAtkalpe ' iti ko'rthaH ? saudharmAde: 'saNakumArAI' tti sanakumArAdau kalpe, kimuktaM bhavati ? saudharmezAnakalpadvayAtsanatkumAramAhendrakalpadvaye tato'pi brahmalokalAntakayostato'pi zukrasahasrArayostato'pyAnatAdikalpacatuSTaye tasmAdapi caiveyakanavake tato'pyanuttaravimAneSu, kim ? ityAha - 'utkRSTasthitivize (zleSaH' utkRSTayoH sthityoryo vize(le)SaH - vivarakaH 'saH' vize(zleSaH, kim ? ityAha--- viziSTe'pi (Teti) padaikadeze'pi padasamudAyopacArAt sAgaropamaviziSTAH (STA ), ko'rthaH ? 'sAgarAbhyadhikA' yA prAkU sthitiruktA socyatayiti // 298 // utkRSTasthitivize(le)SaparijJAnArthamutkRSTasthitIreva tAvadAha do udahi satta codasa, aTThArasa taha ya caiva bAvIsA / igatIsA tettIsA, tersi viseso u huvariM // 266 // dvAvudadhI saudharmezAnayoH sapta sanatkumAramAhendrayoH, caturdaza brahmalokalAntakayoH, aSTAdaza caiva zukrasahasrArayoH, 'tathA ca' iti samuccaye, dvAviMzatirAnatAdicatuSTaye, ekatriMzad graiveyakanavake, trayastriMzasAgaropamAnyanuttareSu, ' teSAM dvyAdisAgaropamAnAmutkRSTasthitilakSaNAnAM vize (le) vastu ' samadhikarAzeH sakAzAchaghurAzeH pAtaH punavidheyaH / sa ca kathaM vidheyaH ? ityAha- 'heDuvariM' ti adhastAchaghurAzInAmupariSTAd vRhattararAzInAM nyAsAtkAryaH / (grathAgraM 2000 1) nyAsazcAyam| 14 | 18 | 22 | 31 | 33 // 299 // evaMsthite yatkArya 1110 2 / 7 1418 |22|31 | tadAha 2 7 icchikappaThidIgaM, jo u viseso ta gaUNaM / evaM bhAge kAuM, ekArasa cheya ekAraM // 300 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 132) municandrasUriviracitavRttisametaM - IpsitakalpasthityorddhayoIyorutsRSTayoH 'yaH' kazcit 'tuH' pUraNe 'vize(zle)paH' paJcakAdilakSaNoM rAziH tasmAd gRhItvA 'ekaM' rUpaM tacca 'bhAgAn' aMzAn kRtvA ekAdaza atra ca chedaH 'ekAra' ti ekAdazalakSaNaH sthApya iti // 300 // tataH kiM kuryAt ? ityAha- .. taM egaNaM sohiya, visesarAsi tu tehi~ bhAgehiM / esA AdI sojhA, ekArasagraMsamajhAo // 301 // . taM vize(zle)SarAzimityuttareNa yogaH, ekonaM' ekenonIkRtaM santaM prAptacatuSkakAdirUpamityarthaH 'zodhayitvA' apanIya 'vize(zle)gharAzi' uktarUpaM, 'tuH' evakArArtho bhinnakramazca, kebhyaH sakAzAcchodhayitvA ? ityAha-'tebhya eva' ekAdazasaMkhyebhyo bhAgebhyaH, tataH kiM satyam ? ityAha'esa'tti eSa vize(le)parAzyapanayanena saMpanno rAziH saptakAdi (:'AdiH) AdinAmA 'zodhyaH' apaneyaH, kutaH ? ityAha-' ekAdazAMzamadhyAt ' sAmarthyAd dvitIyasthAnavyavasthApitebhya ekAdazabhyo'zebhyaH sakAzAditi // 301 // tataH seseNa guNa(Ne) cheyaM, cheyaMsovaTTaNaM kareUNaM / ' . seseNa samaM gacchaM, ThAvaya egAdi egahiyaM // 302 // . 'zeSeNa' ekonIkRtavize(zleSarAzinA catuSkAdinetyarthaH 'guNayet' tADayet 'cheda' Adizuddhau satyAM yo'vaziSTo rAzistasya saMbandhinamekAdazalakSaNam, tatastulyena rAzinA bhAgaM dattvA chedAMzayoryallaghUkaraNaM tacchedAMzApavartanaM tat ' kRtvA' vidhAya tataH 'zeSeNa' anantaroktasvarUpeNa 'sama' tulyaM 'gacchaM' anantaramevopapAditamekaikAdazabhAgalakSaNaM sacchedameva ' sthApaya' nyasya prAgnirUpitAdisaMjJarAzeranantarameva, kIdRzam ? Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm|... (133) ityAha - [ "ekAdi'] eka AdiH-prathamo yasya sa tathA tam, punaH kIdRzam ? ityAha----'ekAdhikaM ekenAdhikamiti // 302 // tato'pi kiM kAryam ? ityAha taM AIsaMjuttaM, hiDimarayaNIyo gacchaThANasamA / ThAvettu ghettumegaM, ekArasabhAga kAumahe // 303 // 'ta' ekAdyadhikatayA sthApitaM gaccharAziM AdinA-Adau sthApitenaiva rAzinA saMyuktaM-sametaM kuryAt / tathA 'adhastanaratnIn' prAgdevalokadehapramANahastAn saptAdilakSaNAn , kathaMbhUtAn ? ityAha- gacchasthAnasamAn ' prAgvinyastazodhayipyamANarAzisthAnapramANAn tadupariSTAdeva 'sthApayitvA' tAvatsu sthAneSu vinyasyarthaH, tato gRhItvA ekaM ratni tebhya eva ratnibhyaH sakAzAt taM caikAdazabhAgAn kRtvA 'adhaH' iti tebhya eva ranibhyo'dhastAtsthApayeti // 303 // tato'pi kim ? ityAha* prAdIsahiyaM sohe, ekArasahittu (hiM tu) tatya jaM sesaM / * taM sesarayaNisahiyaM, ahiahiyatarussayaM jANa // 304 // .. AdinA-prAguktasvarUpeNa sahita-gacchasthAnasamaM sthApitaM 'zodha* yet' apanayet / prAkRtebhya ekAdazabhyastu bhAgebhyastatra zuddhe yaccheSaM tat ' zeSaranisahitaM ' udvaritahastasamanvitaM ' adhikAdhikA'tarocchyaM' - adhikAdhikeSu-pUrvapUrvakalpasthiteharyAdisAgaropamalakSaNAyA ekAdikrameNa vRddhimupAgatepvatarepu-sAgaropameSUcchyaM dehagataM jAnIhi // 304 / / ayamasya gAthASTakasya bhAvArthaH saudharmezAnakalpadvayasthiterddhisAgaropamarUpAyAH sanatkumAramAhendrakarupadvayasthitezca saptasAgaropamarUpAyA vize(le)SaH paJca, tebhyazcaikasmin Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (134) munivandrasUriviracitavRttisameta rUpe gRhIte zeSAzcatvAraH, te ca zeSazabdavAcyA bhavanti / yaJca tadekaM rUpaM gRhItaM tadekAdazabhirbhAgaiH kriyate adhastAcchedazcaikAdazarUpaH, sthApanA ceym-1| dvitIye'pi sthAne'yameva rAzirdhiyate, yathA / tatazca prathamarAzeH sakAzAt zeSarAzizcatuSkalakSaNo vizodhyate, zodhiteM jAtAH saptaikAdazabhAgAH 1, teSAM cAdau sthApyamAnatvAdAdiriti saMjJAH / te cAdisaMjJAH saptaikAdazabhAgA dvitIyarAzeH zodhyante, zuddheSu jAtAzcatvAra ekAdazabhAgAH, te cAmI / eSAM ca ccheda ekAdazalakSaNaH / zeSarAzinA catuSkarUpeNa guNito jAtazcatuzcatvAriMzatsaMkhyaH , tatastulyena catuSkarAzinA chedAMzayorapavartanaM kriyate, kRte ca jAta eka . ekAdazabhAgaH, yathA / evaM ca kRte prAgnirUpitAdirAzeranantaramenameva rAzimekAghekAdhikatayA zeSasamaM sacchedameva sthApayet / yathA--- 13/4 11tata enameva rAzimAdisaMyutaM kuryAt , tatrAdiH saptai1111111111/ kAdazabhAgAH, te caikAdiSu kSiptAH, tato jAtamidam|TEle 10/11 tadanvadhastanakalpahastAna saptapramANAna paJcalakSaNaga11111111,11/cchasamAn asyaiva rAzerupari sthApayet , etebhyazca pratyekamekaM gRhItvA ekAdazabhAgIkRtyaitadadhastAdeva sthApayet / sthApanA ceyam 6| atraM ca prathamebhya ekAdazabhAgebhya AdiH 11 | 11 | 11 | 1111 saptakAdazabhAgalakSaNaH zodhyate, tato 78 | 6 | 10/11 dvitIyAdisthAnasthebhyastebhya eva yathAkra11/11/11/11 | 29 mamaSTau nava dazaikAdazarUpA ekAdazabhAgAH zodhyante, zodhite yasthitaM tatsanatkumAramAhendrayoryeSAM devAnAM trINi sAgaropamANi sthitisteSAM SaD hastAzcatvArazcaikAdazabhAgAH zarIrapramANaM bhavati / evamekaikasAgaropamavRddhau ekaikabhAgahAnyA tAva Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / ( 135 ) nneyaM yAvatsaptasAgaropamasthitInAM devAnAM SaDhastaH zarIrocchrayo bhavatIti / 3 4 6 atha karaNalabdhAmeva kaNThata eva pratipi - sthApanA - sAgaro0 bhAgahAniM hastAH 6 prazAH 4 3 2 1 gAthAdvayamAha 11 | 11 | 11 11 0 pAdayiSuH vedAH ayarovamAI jersi, doriNa ThitI tesi satta rayaNIyo / sattekkArasabhAgA, rayaNIe hANi taiyammi / / 305 // graha cautthe nava caiva, paMcame hANi dasa ya chaTThammi | cha caiva ya rayaNIo, puNNA sattame are || 306 // 'ataropame' sAgaropame 'yeSAM devAnAM 'dve' dvipramANe ' sthitiH ' AyuSkAlasteSAM sapta ' ratnayaH ' hastA dehocchrayaH / ayamabhiprAyaHpalyopamAdArabhya yAvadvisAgaropamasthitikAlaH pUryate tAvatsaptaiva hastA dehamAnam / saptaikAdazabhAgA ' ratneH ' hastasyaikAdaza bhAgIkRtasya hAniH kriyate tRtIye sAgaropame, sAgaropamatrayAyuSkANAM devAnAM ghar3a hastAzcatvArazcaikAdazabhAgA dehamAnamityarthaH // 305 // aSTaikAdazabhAgAzcaturthe sAgaropame nava caiva paJcame hAnirdaza ca SaSThe sAgaropame SaT 'caiva ca ratnayaH pUrNAH saptame'tara iti // 306 // 0 yadA tu brahmalokalAntakayordevadehamAnaM jijJAsyate tadA saptAnAM caturdazAnAM ca sAgaropamANAmutkRSTasthitirUpANAM vize(zle)So vidhIyate, saM ca sapta sAgaropamANi tasmAdekaM rUpaM gRhyate'vaziSTAH SaT taca rUpamekAdazabhirbhAgairvibhajyate tadadhazcaikAdazacchedaH / ayaM ca rAzirdvidhA sthApyate, yathA- 1111 tatra SaDrUpo yaH zeSarAziH sa prathamAde - kAdazarAzeH pAtya- 1111 te'vaziSTAH paJcaikAdazabhAgAH ete Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136) municandrasUriviracitavRttisametaM cAdisaMjJA dvitIyAdekAdazAMzarAzeH pAtyante, atra punaravaziSTAH paDekAdazabhAgAH ka, tato'sya rAzezcheda ekAdazalakSaNaH zeSeNa SaTkarUpeNa guNyate, tato jAtA SaTSaSTiH I. , anayozchedAMzayoH SaTkenApavartanaM kriyate tato labdha ekAdazabhAgaH, bata Aderanantarameva zeSeNa SaTkalakSaNena samamekAokottaramamumeva rAziM sthApayet / sthApanA ceyam-- 15/1|2|3|4|16|tataH pUrvavadAdisahi-M ETER 11111111111111/taM sthApayet / yathA-11111111111111) adhastanakalpahastAzcAtra SaTa, te gacchasthAnasamAH sthApyante, gacchazca saptarUpaH, tebhyazca hastebhya eko hasto gRhyate, sa caikAdazabhAMgIkriyate, tadanu saptasu sthAneSu .sthApyate / sthApanA ceyam|5|||||tadanu prAnirUpitAdirAziH 11 | 11 | 11 / 11 / 11 / 11 / 11 paJcaikAdazabhAgarUpaH prathamai5 / 6 7 8 9 | 10 | 11 kAdazasthAnAtpAtyate, anye 11 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 ca SaDAdaya ekAdazAntA AdirAzimizraNayA ye pUrva SaD rAzaya utpAditAstAn dvitIyAdyekAdazasthAnebhyo yathAkramaM pAtayet , tato yattatrAvazipyate tatpramANekAdazAMzasamanvitAH paJca hastA aSTAdicaturdazAntasAgaropamasthitInAM devAnAM yathAkramaM zarIrapramANaM bhavati / sthApanA ceyam-- | sAgaro0 | 8 | | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 evaM caturdazA| hastAH / 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5STAdazAdisAga| aMzAH / 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | * ropamalakSaNayo| chedAH | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 rutkRSTasthityozratuSTayAdilakSaNaM vize(cha)pratItya "icchiyakappaThiINaM" (gAthA 300) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / (137) ityAdi karaNarItirgaNitakuzalenAbhyUhya svayamevAnuvarttanIyA, vistarabhayAcca na likhiteti // atha saudharmezAnakalpagameva vaktavyAntaramAhapAgAraduvAresuM, sabhAsu bhavaNesu jaM parImANaM / jaM hoi camaracaMcAeN jaM tu vairoyAsahAe || 307 // 7. . , 6 prAkArazca dvArANi ca prAkAradvArANi teSu prAkAradvAreSu ' sabhAsu sudharmAsu ' bhavaneSu' vimAnamadhyaprAsAdalakSaNeSu viSaye kiM pramANamucchrayAdyapekSayA vartate ? iti zipyeNa pRSTe sUrirAha-yatparImANaM bhavati camaracaJcAyAM camaranAmAsurendrarAjadhAnyAM yattu vairocanasabhAyAM vizeSeNa rocate zobhata iti virocanaH sa eva vairocanaH sa ceha balinAmA asurendrastasya sabhA-nivAso nilaya ityeko'rthaH tato balicatri rAjadhAnyAmityarthaH // 307 // tat kim ? ityAhataM dugu nAyavvaM, sohammIsANakappavAsINaM / do do bArasahassA, ekekAe ya vAhAe // 208 // 'tat' prAkArAdipramANaM camaracaJcAvalicaJcayoH saMbandhi [ dviguNaM ] ' jJAtavyaM ' voddhavyaM saudharbhezAnakalpavAsinAM prAkAradvArAdInAm / tathA dvArasaha ekaikasyAM tu ' vAhAyAM ' tathAvidhaprAkArabhittibhAgalakSaNAyAm / yatpunaratraiva prAgabhihitaM " savve vaTTavimANA egaduvArA - bhavaMti " ( gAthA 248 ) ityAdi tadAvalikApraviSTa vimAnAnyevAzrityoktamiti saMbhAvyate, idaM punarAvalikAbAhyavimAnApekSayeti // tatra sarvavimAneSu prAkArasyojatvaM trINi yojanazatAni, vistAro mUle yojanAtaM, madhye paJcAzat, sarvopari paJcaviMzatiH / kimuktaM bhavati ? - mUle vistIrNaH madhye saMkSiptaH upari tu tanutaro gopucchasaMsthAnasaM " Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (138) municandrasUriviracitavRttisametaM sthitaH sarvakanakabhayaH / sa cAnekaiH paJcavarNaiH kapizIrSakaiojanAyAmaira yojanavistRtaiH kizcidUnayojanocchritairmaNimayairupazobhitaH / tasya caikaikasyAM bAhAyAmekaikaM dvArasahasraM bhavati / tAni ca dvArANi paJcayojanazatocchritAni atRtIyayojanazatavistRtAni tAvatpramANapravezAni ratnakanakamayAni / vimAnamadhyabhAgavartivakSyamANalakSaNA upakArikalayanopariprAsAdA pUrvottarasyAM dizi yojanazatAyAmA paJcAzadyojakAvistRtA. yojanasaptatyuccA sabhA sudharmAbhyA (khyA) bhavati / upakArikalayanamadhye ca mUlaprAsAdaH paJcayonanazatocaH, atRtIyayojanazatavistRtaH / etasarva rAjaprasenaz2idupAGge sAkSAdevopalabhyate / etadaI ca sarvatra camaracaJcAbalicaJcayorvAcyam / prastutasUtroktaM dvArapramANaM sahasradvayalakSaNaM matAntarasaMbhAvyatamiti (matAntaraM saMbhAvitavyamiti) // 30 // tathA--- - sohamme IsANe, bodhavvA ovagAriyA leNa (nnaa)| * egaM tu sayasahassA, vikaMbhAyAmao bhaNiyaM (yA) // 306 // saudharme IzAne boddhavyAni 'aupakArikAni' mUlaprAsAdopakAraprayojanAni layanAni, kim ? ityAha-'ekaM tu' ekameva zatasahasraM 'viSkambhAyAmataH ' viSkambhenAyAmena ca prabhaNitAni tIrthakaragaMNadharAdibhiH / ucchrayazcaiteSAM yojanapramANaH zAstrAntarokto draSTavyaH / etAni ca kilopakArikalayanAni devakulapIThabandhavanmUlaprAsAdapITharUpANi bo vyAni / tadupari mUlaprAsAdAH paJcayojanazatocchyAH , tadanu ca caturdizi tatparivArabhUtAzcatvAraH, teSAmapi pUrvakrameNaiva catvArazcatvAra iti SoDaza, eSAmapi pratyekaM pratyekaM catvAra iti catuHSaSTiH / 1 rAjapraznIyopAne ityarthaH / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / ( 139, paraM mUlaprAsAdApekSayA arddhArddhapramANA AyAmaviSkambhoJcatve draSTavyAH // 309 // atha kalpepveva vaktavyAntarasUcikAM dvAragAthAmAhakappANa paTThANaM, saMThANavimANavAhauccataM / saMkhejjavitthaDA viya, varANe mANe ya gaMdhe ya // 310 // " 'kalpAnAM ' saudharmAdilakSaNAnAM pratiSThanti - pratiSThAM labhante vimA - nAnyasminniti ' pratiSThAnaM ' ghanodadhyAdi tatsvarUpato vAcyam / tathA ' saMsthAnavimAnAbAdhoccatvaM ' tatra saMsthAnaM vRttAdi, vimAnAni viSkambhataH parikSepatazca, bAdhA -kSayastadviparyayAdabAdhA - zAzvatabhAva ityarthaH, uccatvaM vimAnAnAM tatpIThAnAM coccabhAvo vaktavyaH / tathA saMkhyAtavistarA apiceMtizabdAdasaMkhyAtavistarAzca / tathA 'varNaH ' zuklAdiH 'mAnaM ' pratiSThAna bAhalyavimAnoccatvasaMyojane 'ca: ' samuccaye 'gandhaH " ghrANendriyagrAhyo guNaH, cazabdAtsparzAdizca vaktavya iti // 310 // sAMpratametAnyeva dvArANi vyAcikhyAsurgAthAdazakamAha-- udahipANA, dosAdillesu tisu ya ghaNavAo / tamU ya tadubhayammI, AgAsapaiDiyA sesA // 311 // dhanaH- nibiDaH sa cAsAvudadhizva - udakarAzirghanodadhiH pratiSThAnaMuktalakSaNaM yeSAM te ghanodadhipratiSThAnA vimAnA dvayorAdimayoH kalpayoH / tathA ' triSu ca ' sanatkumAramAhendrabrahmalokalakSaNeSu punaH ' dhanavAtaH ghanavAtapratiSThitA vimAnA ityarthaH / ' tIsU ya' tti triSu lAntakazukrasahasrAreSu punaH 'tadubhaye' ghanodadhidhanavAtalakSaNe vimAnA vartante / 'AkAzapratiSThitAH' zuddhAkAzalabdhapratiSThAnAH 'zeSAH ' AraNAdidevalokavimAnAH santIti / uktaJca - " ghaNaudahipaiTThANA, surabhavaNA 9. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) municandrasUriSiracitavRttisameta hoMti dosu kappesu / tisu vAyapaiTThANA, tadubhayasu paiTThiyA tIsu // 1 // teNa paraM uvarimayA, AgAsaMtarapaiTThiyA savve / esa paiTThANavihI, uDDhaloe vimANANaM // 2 // " iti // 311 // ..... nanu tiSThattA(tiSThatu tA)vatsAMprataM prastAvaprAptamapi saMsthAnadvAram, etadvayaM jJAtumicchAmaH-kimetAnyAvalikApraviSTAni vimAnAni puppA-. vakIrNAni ca sarvadevAvAseSu bhavanti ?. utAsti kazcihizeSa iti ?, atrocyate-- prAvaliyapaviTThA bAhirA ya jA uvarimA u gevejaa| . AvaliyapaviTThA ceva'NuttarA je vimANavarA // 312 // . 'AvalikApraviSTA bAhyAzca ' pratItarUpA eva vimAnAH, kim ? ityAha-yAvaduparimANi 'tuH' pUraNArthaH graiveyakANi, saudharmezAnAbhyAmArabhya yAvaduparimANi aveyakANi tAvatsarvadevalokeSvAvalikApraviSTAni taditarANi ca vimAnAni santIti bhAvaH / etacca prAyo vyavahArApekSameva, yato'dhastanauveyakatrike AvalikApraviSTAnyeva vimAnAni santIti / AvalikApraviSTAzcaiva * aNuttarAH ' na vidyante uttarANi-[ pradhAnAni ] varNagandharasasparzAdibhirguNairvimAnAni yebhyaste tathA 'ye' iti samayaprasiddhAH, ata evAha-' vimAnavarAH ' pradhAnavimAnAH sarvArthasiddhaprastaTavimAnA iti bhAvaH // 312 // uktamapi prAk sarvavimAnasaMsthAnaM dvAragAthopanyastasaMsthAnadvArAnurodhenAha-. tatthAvaliyapaviThThA, vaTTA taMsA taheva curNsaa| . pupphAvakiraNagA puNa, aNegaviharUbasaMThANA // 313 // vyAkhyAtArtheveyaM gAthA / etadvAropanyAsaH kimarthamiha ? iti cet , Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / ( 141 ) ucyate vismRtizIla ziSyasaMsmaraNArthamiti // 313 // atha vimAnA bAdhAdvAre yugapadevAha--- vikaM parikveve, uvamA devehiM hoi kAyavvA / jIvA ya puggalA vakamaMta te sAsayavimANA || 314 // viSkambheNa yuktaH parikSepo viSkambhaparikSepaH - viSkambhopalakSitaH sabAhyAbhyantaraH paridhirityarthaH, tatra vAMcye 'upamA' upamAnaM 'devaiH " tthaavidhcnndd| digaticatuSTayapravRttairbhavati karttavyA / sA ca saMgrahaNi"gAthAnusAreNa vijJeyA- " sIyAlIsasahassA, do ya sayA joyaNANa tasA / igavIsa saTTibhAgA, kakkha (ka) umAimmi peccha narA // 1 // [ atopi 47263] eyaM duguNaM kAuM, guNijjae tipaNasattanavaehiM / AgayaphalaM tu jaM taM, kamaparimANaM viyANAhi // 2 // do lakkhajoyaNANaM, tesII sahassa paMca saya asiyA / cha cceva saTThibhAgA, tihi guNie hoMti nAyavvA // 3 // " aGkato'pi 283580 ayaM caNDAyAH kramaH / " paMcaguNe caulakkhA, ca. sayA / tettIsa joyaNAI, aNNA tasaM 472633, ayaM capalAyAH kramaH / 66 chalakkhigasaTTi - sahassA, chacca sayA joyaNANa chAsIyA / caupaNNaM ca kalAo, sattahi sahasta bAvattarIya cha kalAo ya // 1 // " guNie viyANAhi // 1 // 'lakkhaTTa saMhassA vi ya, sayA cattAlA, aTThArasa taha ayaM vegAyAH kramaH / eyaM kama parimANaM, ahAi chammAsiyaM tu kAlambha | AyAmaparihibitthara, devagaIhiM mijjAhi // 1 // 661686 4, ayaM javanAyAH kramaH / paNNAsaM guNieN navahi jANejjA / satta kalAo ya // 1 // " 850740, (6 99 6 'kama 19 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (142) municandrasUriviracitavRttisametaM . . parimANaM ' ti " kramU pAdavikSepe " iti vacanAt kramaH-pAdavikSepalakSaNamtasya parimANaM bhavati, idaM kSetrataH kramaparimANam / kAlatastu'ahAi chammAsiyaM tu kAlassa' ti divasamAdi kRtvA SaNmAsaM yAvadanena krameNa gamanaM tat pANmAsikaM kramaparimANaM kAlato bhavati / 'AyAmaparihivitthara' tti AyAmaH-deyaM paridhiH-parikSepaH vistAraHviSkambhastAn yathAsaMbhavaM ' devagatibhiH ' caNDAdikAbhiH pUrvoktakamaparimANayuktAbhirmimIta iti saMvandhaH / " caMDAe vikaMbho, cavalAe taha ya hoi AyAmo / abhitara jayaNAe, bAhiraparihI u vegAe // 1 // " mAtavyA iti kriyAyogaH / " cattAri vi sakamehi, caMDAigaIhi jaMti chammAsaM / taha vi na vi jati pAraM, kesiMci surA vimANANaM // 1 // ' atra cAbhyantaraparidhirvimAnaprAkAramadhyabhAgamapekSya bAhyaparidhistu vimAnaSTathvIparyantamapekSya mantavya iti / tathA 'jIvAH' ekendriyAH pRthivIkAyikarUpAH cakArasya vyavahitasaMbandhAt 'pudgalAzca' audArikAdivargaNArUpAH 'vyutkrAmanti' nirantaraM vimAnatayotpadyante, upalakSaNAccyavante na tu vimAnAkAraH / yata evaM tatastAni zAzvatAni vimAnAni dravyarUpatayA vartanta iti // 315 // athoccatvadvAraM gAthAdvayenAha sohamme IsANe, uccattaM paMca jAyaNasayAI / sesANa vi savyesi, sayaparivaDDIeN neyavvaM // 315 // 'saudharme IzAne' saudharmezAnayoH kalpayorityarthaH, uccatvaM vimAnamadhyavartipradhAnaprAsAdAnAM paJca yojanazatAni / zeSANAmapi kalpAnAM sarveSAM zataparivRddhayoccatvaM netavyamiti // 315 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| sohammIsANesu, vimANapuDhavINa hoi vAhallaM / sattAvIsa sayAI, sayaparihINA ya sesesuM / / 316 // saudharmezAnayoH 'vimAnaSTathvInAM ' ghanodadhilakSaNA (ga) pratiSThAnoparibhAgagatAnAM vimAnapIThabandharUpANAM bhavati 'bAhalyaM' piNDaH, kiyasaMkhyam ! ityAha-saptAviMzatizatAni / zataparihINAzca vimAnaethivyaH 'zeSeSu' devalokeSu // 316 // ___ ayamasya gAdhAiyAyAbhiprAyaH-prathamakalpadvaye paJcazatocchyAH prAsAdAH, saptAviMzatizatAni ca bAhalyato vimAnaSTathivyaH / sanatkumAramAhendrayostu . SaTzatAnyucchyo vimAnAnAm , SaDviMzatizatAni ca pRthvIbAhalyam / evaM brahmalokalAntakayoH saptazatAni vimAnocchyaH paJcaviMzatizatAni ca pRthvIbAhalyam / evamekaikazatavRddho vimAno cchyaH ekaikazatahInaM ca pRthvIbAhalyaM tAvadvAcyaM yAvatsarvArthasiddhaprastaTe ekAdazazatAni vimAnocchyaH , ekaviMzati [ zatAni ] ca - ethvIbAhalyam / ubhayamIlane ca sarvatra dvAtriMzatsaMpadyata iti / adhunA saMkhyAtAsaMkhyAtavistaradvAram- savve vi vimANA khalu, saMkhamasaMkhejavitthaDA hoti / .... navaraM aNuttaresuM, ege saMkhejavicchinne // 317 // - sarve'pi vimAnAH * khaluH ' vAkyAlaGkAre 'saMkhamasaMkhenjavitthaDa' tti kecitsaMkhyeyavistarAH kecidasaMkhyeyavistarAH sarvaprastaTeSu bhavanti / navaraM ' anuttareSu ' paJcasu vimAneSu madhye 'ekaH' sarvArthasiddhavimAnaH 'saMkhyeyavistIrNaH' lkssyojnprmaannvistaarH| zeSAstu catvAraH sAmadisaMkhyeyayojanavistArA iti // 317 // atha varNadvAram Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) municandrasUriviracitavRttisametaM paDhamesu paMcavaNNA, ekagahANI u jA shssaaro| do do kappA tullA, teNa paraM poMDarIyAI // 318 // prathamayoIyordevalokayoH paJca-kRSNanIlaraktalohitazuklalakSaNAH varNAH-cakSurindriyagrAhyA guNavizeSA yeSAM te paJcavarNA vimAnA vartante / taMdupari kA vArtA ? ityAha-' ekaikahAnistu ' ekaikavarNahAniH puna-. . vaktavyA, kiyatdUraM yAvad ? ityAha-yAvat 'sahasrAraH' aSTamaH kalpaH; . Aha kiM pratikalpamekaikavarNahAniH ? uta kathaJcidanyathA ?, anyatheti brUmaH / kutaH ? yataH- dvau dvau ' sanatkumAramAhendrAdilakSaNau 'tulyau' sadazavarNatayA samAnau kalpau vartate / etaduktaM bhavati-sanatkumAramAhe- . ndrayozcaturvarNAH, brahmalokalAntakayostrivarNAH, zukrasahasrArayoDhivarNA vi. mAnA bhavanti / tadupari vidhimAha- tena' iti tataH-sahasrArAt 'paraM' agrata AnataprabhRtisarvArthasiddhaparyantAni 'puNDarIkANi' dhavalAni zaGkhandukundatuSArahArasamavarNAnIti bhAvaH // 318 // saMprati mAnahAram hoi pamANaM savvesu ceva battIsa joyaNasayAI / . sohammAdIyANaM, vAhalluccattasahiyANaM // 316 // . bhavati pramANaM sarveSu caiva vimAneSu dvAtriMzadyojanazatAni, keSAm ? ityAha- saudharmAdInAM ' [ saudharma ] devalokAdInAM 'bAhalyoccatvasahitAnAM ' yojitapIThavAhalyaprasAdocchyANAmiti // 319 // idAnIM gandhadvAraM cazabdAkSipta (tAni) dvArAntarANi cAha1 matra " lohita" sthAne "hAridra" iti bhAvyam / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam .. 145) acaMtasurahigaMdhA, phAse navaNIyamauyasuhaphAsA / ..... niccujjoyA rammA, sayaMpamA te virAyaMti // 320 // ___ atyantaM-atizayena surabhiH-mRgamadaghanasArAguruprabhRtisugandhidravyakalApopamAno gandho yeSAM te'tyantasurabhigandhAH, 'sparze ' sparzaviSaye navanItavanmRdukaH zubhaH sparzo yeSAM te navanItamRdukazubhasparzAH, tathA "nityoddayotAH' zazAGkArkAdibimbavannirantarasphurattAratejaHpuJjaprakAzitadikcakrAH, ata eva 'ramyAH' ramaNIyAH 'svayamprabhAH' khayaM-AtmanaivAnyanirapekSA prabhA-prabhAvo yeSAM te tathA 'te' vimAnAH 'virAjante' cakAsatIti // 320 // itthaM vimAnasvarUpagatAM dvAragAthAmupanyasya vyAkhyAya cedAnIM tadgatadevavaktavyatApratibaddhAM dvAragAthAmAha uvavAyaparImANaM, avahAruccattameva saMghayaNaM / / ... saMThANagaMdhaphAse, UsAso ceva AhAro // 321 // - upapAtena saha parImANaM, kuto devA utpadyante ? kizca teSAM parimANam ? ityevaMlakSaNam / apahArazcoccatvaM cApahAroccatvam , ' evaH' samuccaye / tatrApahAro nAma vartamAnasamayadevalokadevAnAM samayApahAreNApahArakAlaH / ' uccatvaM ' zarIrapramANam / 'saMhananaM ' asthisaJcayavizeSaH / saMsthAnaM ca gandhazca sparzazca saMsthAnagandhasparzAH / ucchAsaH 'caiva' iti bhinna (gagata AhArazcaiva vAcya iti // 321 // enAmeva dvAragAthAM vyAcikhyAsurgAthAcaturdazakamAha. sohammIsANesuM, uvavAoM akammakammabhUmINaM / paMciMdiyatiriyanarehi kammabhomehiM sesANaM // 322 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmayo'kama karma coktalakSaNayajJAnadarzana cAritrAmA (146) municandrasUriviracitavRttisameta saudharmezAnayoH kalpayoH ' upapAtaH ' utpattiH kutaH sakAzAt ? ityAha-karma-kRpyAdi mokSasAdhakaM vA samyagjJAnadarzana cAritrArAdhanarUpaM tatpratiSedhAdakarma, karma coktalakSaNameva, tato'karmaNaH karmaNazca yogyA bhUmayo'karmakarmabhUmayaH / tatra triMzaddevakurvAdikA abhUnayaH, paJcadaza bharatAdyAH karmabhUmayaH, tAsAM saMbandhibhyaH paJcendriya tiryaganarebhyaH saMjJitiryagbhyo nrebhyshcetyrthH| zeSakalpanirjharaNArthamAha-karnapradhAnA bhUmiHjanmakSetraM yeSAM te karmabhUmAstebhyaH paJcendriyatiryagnarebhya eva sakAzAdutpattiH 'zeSANAM' iti vibhaktivyatyayAtU zeSeSu-sanatkumArAdidevalokepviti / / 322 // tathApi vizeSamAha- . . . paMceMdiyatiriyANaM, uvavAlo hoi jA shssaaro| . sesANa suragaNANaM, hoi maNussehi uvavAo // 323 // 'paJcendriyatirazyAM' saMjJirUpANAmupapAto yAvadbhavet sahasrAraH, sahasrAraM yAvadityarthaH / 'zeSANAM ' AnataprANatAdisaMbandhinAM suragaNAnAM bhavati manuSyebhya upapAta iti / / 3.23 // . saMjayamIsagaassaMjabANa uvavAo accutro jAya / geveja mIsarahiyA, teNa paraM saMjayA ceva // 324 // saMyatamizrakA'saMyatAnAmupapAtaH ' acyuto yAvat ' acyutaM yAvadityarthaH / tatra saMyatAH-sarvathA SaDnIvanikAyavadhavyAvRttAH brahmacAriNo nigRhItendriyamSAyAH samyakpratyupekSaNAdyanuSThAnaparAyaNAH pramattAdyAH prANivizeSAH / mizrakAH-saMyamAnuSThAnAnmizrabhAvamApannA dezaviratA iti yAvat / asaMyatAH-dezasarvasaMyamazUnyA mithyAdRSTyAdayo'viratasamyagdRSTiparyantAH, paraM samyagmithyAdRSTivarnA iha gRhyante, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (157) " na sammamiccho kuNai kAlaM" iti vacanAt teSAM kvacidapyupapAtAbhAvAt / 'geveja' ti graiveyakeSu 'mizrarahitAH' asaMyatAH sNytaashcetyrthH| tatrAsaMyatA ye khalu RddhipUnAyazaskAmA nairgranthaM liGgamApannA ArabdhaparipUrNayatiyogyakriyAkANDA antaraGgabhAvazUnyAsta evaM gRhyante / yathoktam-" je daMsaNavAvannA, liMgamgahaNaM kareMti sAmanne / tesiM pi ya uvavAo, ukkosA jAva gevejA // 1 // " 'tena paraM' iti tataH-graiveyakemyo'ye saMyatAzcaivotpadyante, nAsaMyatA nApi saMyatAsaMyatA iti // 324 // atha parimANadvAramukosegNa asaMkhA, uvavajaMtI jhnnpnnego| jA sahasAro kappo, teNa paraM jANa saMkhejA // 325 // 'utkarSeNa ' prakarSavRttyA asaMkhyAH ' upapadyante ' jAyante devatayA tiryammanuSyA ekasamayena / jaghanyena 'ekaH' tiryagAdiH, kiyadUramayaM vyavahAraH ? ityAha-yAvatsahasrAraH kalpaH / tena paraM' sahasrArAskalpAdUrdhva jAnIhi yathA saMkhyeyA evotpadyante, yataH saMjJimanuSyA: NAmeva tatrotpattisteSAM ca prakRtyaiva saMkhyAtarUpatvAditi // 325 // saMpratyapahAradvAram osappiNiussappiNi, saMkhAIyAhi jA shssaaro| - teNa paraM avahAro, paliyaasaMkhenabhAgeNaM // 326 // * avasarpiNyutsarpiNIbhiH vibhaktilopazca prAkRtatvAt , saMkhyAtItAbhirapahAra ityuttareNa yogaH, yAvatsahasrAraH, pratisamayApahAreNa tatrotpanotpadyamAnadevAnAmapadriyamANAnAmasaMkhyAtAvasarpiNyutsarpiNIsamayaiH sapihAro bhavatIti bhAvaH / tena paraM' AnatAdikalpeSvapahAraH Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 148 ) municandrasUriviracitavRttisametaM ' palyA saMkhyeyabhAgena ' addhApalyopamasyAsaMkhyeyatamAMzena / ayamaMtra - bhAvaH - asaMkhyAtAsUtsarpiNyavasarpiNIpu yAvantaH samayAstAvantaH saudharmAdiSu sahasrArAnteSu kalpeSu pratyekaM samudAyena ca prAgutpannotpadyamAnakA devA labhyante / palyopamAsaMkhyeyabhAgasamayapramANAzcAnatAdiSu' 1 sarvArthasiddhabahirvartivimAnaparyanteSviti // 326 // adhunocatvadvAramsohamme IsANe, uccattaM hoi satta rayaNIyo / ekekahANi sese, duduge ya duge caTake ya || 327 // gevejesuM dorANI, ekA rayaNI attaresuM tu / bhavadhAraNijja esA, ukkosA hoMti NAyacyA // 328 // saudharme IzAne ' uccatvaM' zarIrocchrayo bhavatIti devAnAm, kiyAn ? ityAha-sapta ' ratnayaH ' hastAH, utsedhAnulApekSametat, " usseha pamANao miNasu dehaM " iti vacanAt / zeSadevasthAnadehocchyasiddhyarthamAha-' ekaikahAniH ' ekaikasya hastasya parihANiH karttavyA, kva ? ityAha-' sese' tti vacanavyatyayAt ' zeSeSu' sanatkumArAdiSu / katham ? ityAha- dvike dvike cakArasya bhinnakramatvAdvike ca catuSke ca / ayamatra bhAvaH --- : - saudharmezAnayoH sapta hastAH, sanatkumAramAhendrayoH SaT, brahmalokalAntakayoH paJca, zukrasahasrArayozcatvAraH, AnataprANatAraNAcyuteSu traya iti // 327 // graiveyakeSu sarveSvapi 1 / eko ratniranuttareSu, liGgavyatyayaH prAkRtatvAt / 'tuH' punararthaH / ' bhavadhAraNIyA ' bhavaM yAvaddhAryate yA sA bhavadhAraNIyA - svAbhAvikI " eSA' saptahastAdikA dehAvagAhanA utkRSTA bhavati jJAtavyeti // 328 // athaiteSAmeva jaghanyAmavagAhanAmAha- Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| , (149) aMgulabhAgamasaMkho, surANa ogAhaNA jahaNNA u / savvesu sayasahassaM, uttaraveuvi ukkosA // 326 // . aGgulabhAgaH ' asaMkhyaH' asaMkhyeyaH 'surANAM' devAnAmavagAhanA ' jaghanyA ' sarvatucchA, 'tuH ' pUrvavat , iyaM cotpattikAle bhavati / kRtottaravaikriyANAM punariyamevAnyathetyAha- sarveSu ' devasthAneSu 'zatasahasraM ' yojanalakSaM yAvaduttaravaikriyotkRSTAvagAhanA bhavati / uttaravaikriyajaghanyA tvaGgulasaMkhyeyabhAgapramANaiva, paryAptatvena tasya tathAvidhajIvapradezasaMkocAbhAvAditi // 329 // [ atha saMhanana ] dvAram- saMghayaNeNa suragaNA, assaMghayaNI mahAbalA sUrA / somA mahANubhAvA, aNidiyaguNA virAyaMti // 330 // ___ 'saMhananena.'' tathAvidhAsthisaMcayarUpeNa cintyamAnAH 'suragaNAH ' devasaGghAtAH, kim ? ityAha--' asaMhaninaH' varSabhanArAcAdisaMhananavikalAH, vaikriyazarIratvena tasya tathAvidhAsthisaMcayasya teSvabhAvAt / yata uktam-"neva'TThI neva sirA, devANa sriirsNghaae|" 'mahAbalAH' . prakRtyaiva saMhananasAdhyabalAtirekavantaH ' zUrAH ' saMgrAmapaTusubhaTavadbhayavarjitAH / saumyAH stimitaprakRtayaH ' mahAnubhAvAH ' acintyazaktitayA'zivAyupadravavrAtavyAvRttikarAH 'aninditaguNAH' agarhaNIyalAvaNyAdiguNagrAmavantaH santaH 'virAjante ' vabhavati (prbhvnti)| maharDikadevApekSametat , anyeSu mahAbalatvAdivizeSaNAnAM samyaganupapadyamAnatvAditi // 330 // atha saMsthAnadvAram-.. savvesi saMThANaM, samacauraMsaM mahagyamAhapaM / uttaraviubviyaM puNa, nANAviharUvasaMThANaM // 331 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (150) municandrariviracitavRttisameta 'sarveSAM ' jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhAnAM bhavanapatyAdibhedabhAnAM vA 'saMsthAnaM ' zarIrAkAraH samAH-zarIralakSaNAnuvartanenAviSamAzcatasro'srayaH-dehapArzvalakSaNA yatra tatsamacaturasram , mahAn arghaH-viziSTArthasAdhakatvasaMbhAvanAlakSaNo yasya tattathA tAdRgmAhAtmyaM yasya tanmahArghamAhAtmyam / bhavadhAraNIyazarIrApekSametat | uttaravaikriyaM punaH zarIraM nAnAvidharUpANi-samacaturasranyagrodhaparimaNDalAdIni saMsthAnAni yatra. tat, nAnAvidharUpasaMsthAnatvAdasyati // 331 // saMprati gandhadvAram - . gaMdheNa surahigaMdhA, suhaphAsA vimhayaM jaNaMtahiyaM / siMbalikhyabhahiyA, aNovamA arayalaMbicchA // 332 // . 'gandhena' ghrANendriyagrAhyaguNalakSaNena yadA paryAlocyante tadA kim ? ityAha-' surabhigandhAH ' mRgamadakarpUrAguruprabhRtyi]tizAyidehasaugandhyabhAjaH / atha sparzadvAram-sukhahetutvAtsukhaH zubho vA sparzaH zarIraprabhavo yeSAM te sukhasparzAH, 'vismayaM ' aho ! kimetaditi cittacamatkAralakSaNaM ' janayanti' vitanvate / adhikaM ' zeSazubhabhAvananitavismayApekSAtiriktaM dRSTAH santaH, punaH sparzameva vyanakti'zAlmalIrUtAbhyadhikAH' zAlmalervRkSasya yad rUtaM arkatUlAdibhyo'pi sukumAlaprakRti tato'bhyadhikasaukurmAyAH, 'anupamAH' rUpalAvaNyAdiguNaviSayeNA'pyupamAtumazakyAH / varNakaprastAvAdaparamapyAha---' arayalaMbiccha ' ti arajasaH-zarIravastrAdiSu malalakSaNarajorahitAH, alambecchAH-saMpannasarvendriyArthatayA prakRtipuruSatayA cAvidyamAnatathAvidhAkAGkSAH / etadapi mahadikadevApekSaM prAyeNeti // 332 // idAnImucchvAsAhAradvAre yugaparevAha Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - devendrprkrnnm| (151) jai jassayarAi~ ThidI, tadi mAsaddhehi tassa ussaaso| tadi vAsasahassehi ya, AhAro uvarimasurANaM // 333 // 'jai' ti yAvanti yasya ' atarANi' sAgaropamA[Ni] sthitiH 'tai ' tti tAvadbhiH ' mAsAH ' paJcadazadinarUpaiH / tasya ' devasya 'ucchrAsaH' iti ucchAsaniHzvAsau pravartate / tathA ' tai' tti tAvadbhiH khasthitisAgaropamapramANairvarSasahasraiH 'ca: ' punararthaH 'AhAraH' - mAnasAbhyavahAralakSaNaH saMpadyate / keSAm ? ityAha-' uvarimasurANaM' ti uparitanasurANAM saudharmAdivAstavyadevAnAm / prAyaHpakSApekSametat , anyathA camaravalyorapyekasAgaropamasAdhikasAgaropamasthititayA pakSaNocchAso varSasahasreNa cAhAraH pravartate / sAgaropamAdhaHsthitInAM tu devAnAmAbhyAM gAthAbhyAmAhArocchvAsavidhirvijJeyaH--" dasavAsasahassAiM, jahaNNamAuM dharanti je devA / tesi cautthAhAro, sattahi thovehi ussAso // 1 // dasavAsasahassAI, samayAI jAva sAgaraM uNaM / divasamuhutta huttA, AhArUsAsa sesANaM // 2 // " iti // 333 // 'aMtha vaktavyAntaravivakSayA dvAragAdhAmAha- lessA diTThI nANe, uvaoge ceva hoi joge ya / .. tatto ya samugghAo, viuvvaNA sAya iDDI ya // 334 // ...' lezyA " tenolezyAdikA 'dRSTiH ' mithyAdRSTayAdikA ' jJAnaM matyAdikaM 'upayogazcaiva' sAkArAnAkArabhedo bhavati vaktavyaH / yogazca' manovAkkAyayogAdiH ' tatazca' tadanantaraM ' samudrAtaH' vaikriyasamuddhAtaH 'vikurvaNA ' vaikriyakaraNazaktipramANaM ' sAtaM' sukhaM 'Rddhizca' parivArAdiketi // 334 // athainAmeva dvAragAthAM gAthAdazakena vyAcaSTe Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 152) bhunicandrasUriviracitavRttisameta dosuM tu teulesA, tIsu ya kappesu pamhalesAgA / te para sukalesA, devA savve vi viNaNeyA || 335 || ' dvayoH ' kalpayoH saudharmezAnayoH 'tuH ' pUrvavat tejolezyA devAnAm / ' triSu ca kalpeSu ' sanatkumAramAhendrabrahmalokalakSaNeSu 'padmale -' ' padmakesaravallezyA yeSAM te tathA / ' teNa para ' tti tataH paraM . zuklalezyA devAH ' sarve'pi ' indrasAmAnikatrAyastriMza lokapAlAdayovijJeyA iti / lezyA nAma lizyate - lipyate AbhirjIvaH karmaNeti lezyAH, tAzca dravyabhAvabhedAdvibhedAH / tatra dravyalezyA - yAni kila dravyAyAzritya jIvasya sphaTikamaNeriva kRSNAdibhAvalezyApariNAmaH pravarttate zyAkAH dravyabhidyamAnAni dravyalezyA iti / taMtra bhramarAGgArakAkakokilAdisamAnavarNA kRSNalezyA / zeSAstu nIlI- kapotI - taijasI - padmAzuklAbhidhAnA lezyA yathAkramaM kadalIdala - kapotacchada - japAkusuma-kamalakezara-haMsasadRzaprakAzA vijJeyA iti / yathoktam -- " kinhA bhamarasavaNNA, nIlA puNa gavalaguliyasaMkAsA / kAU kavoyavaNNA, teU tavaNijjavaNNAbhA // 1 // pamhAM paumasavaNNA, sukkA puNa kusumakAsasaMkAsA / " iti / bhAvalezyA punarmithyAtvA saMyamakaSAyAnuraktayogaH pravRttirUpaH karmapudgalAdAnaheturdravyalezyAjanito jIvapariNAmaH / etAzca dravyalezyA ihAdhikriyante na punarbhAvalezyAH / yathoktam -- "1 devANa nArayANa ya, davvallessA havaMti eyAo / bhAvaparAvatIe, suraneraiyA u challesA // 9 // " iti // 335 // atha dRSTidvAram --- micchA sammAmicchA, sammaddiTThI ya tiriNa diTThI / devesu muNeyavtrA, nANaM tu ao paraM vocchaM // 336 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (153). 'mithyA ' mithyAtvalakSaNA 'samyagmithyA ' mizrarUpA 'samyagdRSTizca' samyagla(ktvala)kSaNA ityetAstisro dRSTayaH * deveSu ' saudhamAdidevalokagateSu muNitavyAH / jJAnadvAramupakSeptumAha-jJAnaM 'tuH' vizeSaNArthaH ataH paraM vakSya iti // 336 // nANI annANI vi ya, savve tri surA u jAva gevejjA / uvanogo puNa duviho, sAgAro ceva'nAgAro // 337 // - 'jhauninaH ' matizrutAvadhirUpabodhatrayabhAnaH 'ajJAnino'pi ca ' matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgalakSaNAjJAnavantazca sarve'pi surAH 'tuH' pUraNArtha yAvad graiveyakANi / upayogaH punardvividhaH sarvadeveSu 'sAkAraH' [sAmAnyavizeSasvabhAve vastuni ] vizeSagrahaNarUpaH, 'caiva' iti bhi nakrame, tataH ' anAkArazcaiva' sAmAnyavizeSasvabhAve vastuni sAmA* nyAMzagrahaNarUpa iti // 337 // idAnIM yogadvAram tiviho ya hoi jogo, maNavaikAraNa jo (so) muNeyavyo / tigameva ya nANAI, aNuttaravimANavAsINaM // 338 // . . trividhazca bhavati, kaH ? ityAha-'yogaH ' jIvaparispandAtmako vyApAraH / traividhyameva bhAvayati-' manovAkAyena ' iti manasA vaikriyazarIraprayatnAhRtamanovargaNAntargatamanodravyasamUhalakSaNena, evaM vacasA, navaraM bhASAvargaNAntargatavAgdravyasamUhamayena, kAyena vaikriyavargaNArudhadehalakSaNena / eSa yogo yathAkramaM cintAbhASAgamanAgamanAdikriyAphalo devAn (devAnAm ) [muNitavyaH] / uktaM ca--'maNasA vayasA kAraNa vA vi juttassa viriyapariNAmo / jIvassa appaNijo, sa jogasanno - niNakkhAo // 1 // " atha prAguktajJAnadvAramevAdhikRtya kiJcidAha Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 154 ) municandrasUriviracitavRttisametaM trINyeva ca jJAnAni na punarajJAnAnyapi anuttaravimAnavAsinAm, pavitrasamyagdarzanajJAnacAritrapAtrANAmeva jantUnAM tatrotpAdAditi // 338 // athAtraiva jaghanyamutkRSTaM cAvadhiM deveSu pratipAdayan gAthAcatuSTayamAha - savve jahannrohI, aMgulabhAgo bhave asaMkhejjo / uDUM sagA vibhANA, tiriyaM dIvodadhimasaMkhA // 336 // 'sarveSu' saudharmAdiSu devasthAneSu jaghanyo'vadhiH, kiyAn ? ityAha-. aGgulabhAgo bhavedasaMkhyeyaH, viSaya [viSayi]NorabhedopacArAdetaduktam, anyathA'GgulA'saMkhyeyabhAgamAtrakSetravyavasthitamUrttadravyarAzistasya viSayoM vartata iti vaktumucitam / kSetraprastAvAtpramANAGgalametadityeke vyAcakSate / `anye tvavadheH zarIrAvasthitatvAt zarIrasya cotsedhAGgulenaiva pratIyamAnatvAt tadapekSayaivAvadhiviSayakSetrapramANamada iti brukte / etaccotpattikAla evAparyAptAvasthAyAM mantavyam / utkRSTatastUrdhva 'svakAdvimAnAt ' svakavimAnAgrabhAgaM yAvadityarthaH / ' tiryag' iti tiryakkSetra dvIpodadhayo'saMkhyeyAH avadherviSayaH, paramuparyuparivarttino devAstAneva bahubahutarAn pazyantIti // 339 // avazva sakIsAgA paDhamaM doccaM ca sakumAramAhiMdA / taccaM ca baMbhalaMtaga, sukasahassAraga cathIM // 340 // ' zakrezAnau' indrau upalakSaNatvAdindrasAmAnikA api ' prathamAM ' ratnaprabhAM yAvatpazyantItyuttareNa yogaH / ' dvitIyAM ca ' zarkarAprabhAM punaryAvatsanatkumAramAhendrAvindrau / tRtIyAM ca [ pRthvIM ] brahmalAntakau / zukrasahasrArau caturthI pRthvIM yAvaditi // 340 // zrANapANayakappe, devA pAsaMti paMcarmi puDhaviM / " taM caiva AraNaccuya, ohInANeNa pAsaMti // 349 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . devendraprakaraNam / (155) AnataprANatakalpayoH vacanavyatyayazca prAkRtatvAt ye 'devAH / indratatsAmAnikarUpAste pazyanti paJcamI pRthvIm / 'tAM caiva' paJcamImAraNAcyutayordevA avadhijJAnena pazyanti paraM vizuddhatarAmiti // 341 // chaDhi hedvimamajjhimagevejA sattami ca uvarillA / saMbhinnaloganAli, pAsaMti aNuttarA devA // 342 // SaSThI pRthvIM yAvadadhastanamadhyamagraiveyakAH, 'tatsthA( tAtsthyA)ttadayapadezaH ' itinyAyAt tadgatA devAH / saptamI ca pRthvI ' uparitanAH' upritnauveykNtrygtaaH| saMbhinnAM-kiJcidUnAM lokanAlIM-trasanADIrUpAmUrdhvamadhastiryak ca pazyantyanuttarA devA iti // 342 // atha samuddhAtavaikriyadvAre samamevAha velyisamugyAo, jAva u kappokgA bhave devA / ekekA ya asaMkhe, viuvvae purisathIrUve // 343 // * vaikriyazarIrAya san-ekIbhAvena ut-prAbalyena ghAtaH-jIvapradezmanAM bahiH kSepo vaikriyasamudrAtaH, kiyadUram ? ityAha-yAvattu 'kalpopagAH' bhavanapatyAdayo'cyutAvasAnA bhaveyurdevAstAvadeva / ekaikazca' indratatsAmAnikAdidevo'saMkhyeyAni vikurute strIpuruSarUpANi yaugapadyenaiva, zaktirevaipA eteSAM na punaH kriyApi / yathoktaM bhagavatyAM (zataka3 udde0 1 ) evagarthataH-"zako bhadanta! devendro devarAjaH kiyanti rUpANi prabhurvikartum" iti gautamena praSTe bhagavAnuvAca--"yathA kazcidyuvA yuvatiH ( tiM ) nibiDakarazAlAgrahaNavatA hastena haste gRhNIyAt , cakrasya vA nAbhirAyojitArakasaMcayA satI nibiDaM rUpamAbibharti yathA, evameva prathamapravRttAvapi jambUdvIpaTTayapramANaM kSetraM bahu Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) municandrasUriviracitavRttisametaM bhirdevarUpairdevIrUpaizcAtyantaM pUritaM kartuM samarthaH / athottaraM ca gautama ! asaMkhyeyAnapi dvIpasamudrAMstairevAkIrNAn kartuM samarthaH / evaM tatsAmA nikA api prAgabhihitazaktiyuktAH / yathA saudharme tathA zeSepvapi yAvadacyutakalpastAvadvaikriyazaktivyApAramuparyuparyadhikAdhikatarAdhikatamA veti / etacca gautama ! zaktiviSayamAtramuktam , na punaH kazciddevo devI vA vikRtavAn vikurute vikaripyate ca"iti / ye ca aveyakapaJcAnuttaradevA na te vaikriyasamudghAtamArabhante, teSAM svasthaprakRtitayA . vaikriyazarIrasAdhyaprayojanAbhAvAditi // 343 // atha sAtadvAramAha sAyaM suhaM mahataM, iDDIeN mahiDDiyA bhave tivihaa| thovA majhukkosA, kappAIyA ya (u) ahamidA // 344 // - sat-sundaraM tadeva svArthikANapratyayopAdAnAtsAtam, kim ? ityAha'sukhaM' zarma 'mahat ' manupyasukhApekSayA'tIvaprakarSavat , jarArogazItavAtAdyupadravavrAtavikalatvAtteSAm / idAnIM RdvidvAram-RyA maharDikA devA bhaveyustrividhAH / traividhyameva darzayati-stokAH' jaghanyarddhayaH kecitkilviSAdayaH, 'madhyamAH'. madhyamaIyaH prakIrNakAnIkAdhipatyAdayaH / 'utkRSTAH' indratatsAmAnikAdayaH, evaM tAvatkalpeSu Rdvitraividhyamuktam / tadupari kA vArtA ? ityAha- kalpAtItAstu' graiveyakA'nuttaravAsinaH punardevAH 'ahamindrAH ' ahamindra ityabhidhAnaM yeSAM te'hamindrAH; AtmAdhikasya kamyacittairadarzanAditi // 344 // atha dvAragAthAntaramAha devANaM devINaM, ca vibhUsA kAmabhogamAuM ca / cayaNaM ca sabajIvA, kappe kappe ya uvavAbho // 345 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam | ( 157) devAnAM devInAM ca vibhUSA vaktavyA / teSAmeva ' kAmabhogaM ' ti kAmabhogAH, AyuyavanaM ca, 'savvajIva' tti sarvajIvAnAM kalpe kalpe copapAto vAcya iti // 349 // athainAmeva gAthASaTkena vyAcaSTe sohamme IsANe, niyamA devANa accharANaM ca / hoi vibhUsA taI, sesesuvariM parAyA || 346 // saudharme IzAne 'niyamAt ' nizvayena devAnAmapsarasAM ca bhavati, kAsau ? ityAha- ' N vibhUSA ' atyantasundaravastravilepanapuppAdInAM zRGgArAGgAnAmupAdAnena prauDharAgitayA dehazayanAsanayAnavimAnAdimaNDanarUpA / ' tanvI ' tuccharUpA ' zeSepu ' sanatkumArAdiSu devalokeSu, kutaH ? ityAha- ' upari ' saudharmAdikalpApekSayoparivartinAM devAnAM 'alparAgatvAt 'manAgdehazayanAsanavimAnAdiSu prakRtyaiva mandAbhivvaGgabhAvAt vibhUSAyAzva dRr3harAgaganaH pravRttiprabhavatvAditi // 346 // , J uktaM vibhUSAdvAram / pravIcAradvAramAha--- * do kAyapyavicArA, UppA pariseSa dorie do rUve | sa do cauramaNe, uvariM parivAra natthi || 347 // ' dvau ' dvisaMkhyau kAyena zarIreNAtratyastrIpuruSANAmiva pravIcAraHkAmakrIDA yayostau kAyapravIcArau 'kalpau saudharmezAnalakSaNau, * "tAtsthyAttadvayapadezaH" iti saudharmezAna kalpasthA devAH kAyapravIcArAH / ' sparzena ' stanajadhanAdizarIrAvayavagatena 'hau' sanatkumAramAhendrakalpau pravIcAravantau bhavata iti sarvatra saMbadhyate / 'hau' brahmalokalAntakAkhyau ' rUpe ' tathAvidhakAmukajana gogyAvasthAbhAji mukhanayanodarAdigate parasparaM darzanavipayabhAvApanne sati / ' zabde ' gItamaNita- Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158) municandrasUriviracitavRttisameta manmanabhASitAbharaNAdisaMbandhini dhvanau madanamurmuroddIpanaprabalapavanasamAne zravaNavivarasaMcAriNi sati ' dvau ' shukrshsraarau| 'catvAraH' AnataprANatAraNAcyutakalpAH 'manasi' pradIpitaparasparAnurAgagarbhamadanavatI citte pravRtte sati / idamuktaM bhavati-yathA kayozciddampatyoH svabhAvata evaM parasparArUDhadRDhAnurAgayo?vanArambhasamaya eva prAptapariNayanavyavahArayoprAptasaMbhogasukhayoreva tattatprayojanavazena prAptaSoDazavarSapramANaviprayogayostadante saMpannasakalAkAGkSAviSayazeSendriyArthayorapArarAgajaladhimadhyasavahinimagnayornirdayaratasaMmardAvasAne yAdRsaMvedodayopazamanaM sarvAGgasvAsthyamutpadyate tato'nantaguNameva saudharmezAnAdidevAnAM kAyAdipravIcA- : rAnusAreNoktarUpeNa saMbhogasukhaM jAyata iti / ityaM kalpavaktavyatAmabhidhAya kalpAtItadevalokavaktavyatAmAha-'upari' aveyakAnuttareSu vimAneSu devAnAM ' pravIcAraNA ' vedodayopazamArthavyApArarUpA 'nAsti' na vidyate, atyantamandapuruSavedodayatve tatkRtopatApAbhAvAt // 347 // athAyuAram- ... , . do sAhi satta sAhI, dasa coisa sattareva ayraaii| ... sohammA jA sukko, taduvari ekekamArove // 348 // he tathA ve sAdhike eva tathA sapta 'sAhi ' tti sAdhikAni sava daza caturdaza saptadazaiva ' atarANi ' sAgaropamANi devAnAmupari sthitiH| kimAdiH ? kiMparyavasAnazcArya vyavahAraH? ityAha-saudharmAghAvacchukrastAvat krmenneti| tadUrdhva kA gatiH? ityAha-tadupari' sahasrArAnataprANatAraNAcyuteSu navasu aveyakeSu krameNa 'ekaikaM' sAgaropamaM pUrvapUrvasthitarupari samAropaya yAvannavamaveyake ekatriMzatsAgaro Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (159) pamANi / vijayAdiSu caturpu punaryadyapyanena krameNa dvAtriMzadeva sAgaropamANyutkRSTA sthitiH prApnoti tathApi tatra trayastriMzadeva, jaghanyena tvekatriMzat / " tettIsa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave causu / vinayAisu vinneyA, jahaNNayaM egatIsaM tu // 1 // " iti // 348 // atha jaghanyAmAha- . paliyaM ahiMyaM do sAra sAhiyA satta dasa ya coisa ya / . sattarasa sahassAre, tadupari ekakamArove // 346 // .. 'paliyaM ' ti palyopamaM saudharme / ' adhikaM ' sAdhikaM palyopamaM IzAne / 'do sAra' ti dve sAgaropame sanatkumAre / sAdhike dve sAgaropame mAhendre / sapta brahmaloke / daza lAntake | [ caturdaza zukre ] sAgaropamAni / saptadaza sahasrAre kalpe / 'tadupari' lAntakAdiSu (AnatAdiSu ) devasthAnepkaikamAropayettAvadyAvadvijayAdipvekatriMzaditi // 349 // sAMprataM cyavanadvAram- ekko va do va tiriNa va, saMkhamasaMkhA va egasamaeNaM / devA cayaMti niyamA, uvavAtro ao paraM vocchaM / / 350 // eko vA dvau vA trayo vA ' saMkhamasaMkhA va ' tti saMkhyAtA asaM'. 'khyAtA vA -- egasamaeNaM ' ti ekasamayenetyarthaH / devAH ' sAmAnyato bhavanapatyAdayaH prakramAnugatAH saudharmAdidevalokavAsino vA 'cyavante' hasanti 'niyamAt " avazyantayeti / ' upapAtaM ' utpAdaM jIvA atrotpadyanta ityevaMrUpamataH paraM vakSya iti // 350 // micchA sAsaNadiTTI, sammadiTTI ya tiviha jIvA tu / / ajjhavasAyavisesA, saMdhayaNaviselato ya gadI // 351 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) . municandrasUriviracitavRttisametaM. -- mithyAdRSTayaH sAsAdanadRSTayaH samyagdRSTayazceti trividhA nIvAH saMsAriNaH paJcendriyatiryaJco manupyAzca ye vartante, ' tuH ' pUraNe, teSAM kim ? ityAha-' adhyavasAyavizeSAt ' mithyAtvAdilakSaNapariNAmahetutvAt 'saMhananavizeSatazca' vajarSabhanArAcAdisaMhananavizeSAt 'ca' samuccaye 'gatiH' saudharmAdidevalokotpattilakSaNA vAcyA / tatra mithyAdRSTayaH saudharmAdArabhya navamagreveyakANi yAvatsAmagrIvazAdutpadyante / sAsAdanadRSTInAM tu vizeSaH sUtrAdavaseyaH / samyagdRSTayastu saudharmAdArabhya yAvadanuttaravimAnAni tAvatsarvatra tathAvidhAdhyavasAyavazenotpattibhAjo bhavantIti / saMsthAna(saMhanana)vizeSAtpunaritthaM gtirvseyaa| yathA- "chevaDheNa u gammai, cattAri u jAva AimA kappA / vaDDheja kappajuyalaM, saMghayaNe kIliyAIe // 1 // " // 351 // . __ athordhvagatiprastAvAdeva ratnaprabhAdInAM pRthvInAM lokAntaM yAvakrameNa buddhayocchritAnAM kasyAH pRthivyAH kasminnantare pAtalakSaNA gatirbhavatIti nirUpayan gAthAcatuSTayamAha satta vi sahANehiM, puDhavIyo UsiyA kahi paDaMti / hehA dorahaM dopahaM, kappANaM paMca puDhavIo // 352 // saptApi na kevalamekaiketyapizabdArthaH, 'svasthAnebhyaH' svakIyebhyo'vakAzebhyaH 'pRthivyaH' ratnaprabhAdyAH 'ucchritAH' utpAditAH satyaH kasminnantare 'patanti ' avakAzaM labhante ? iti ziSyeNa praSTe sUrirAha-'adhastAt ' talabhAge [dvayoH] dvayoH kalpayoH [paJca] ethivyaH patantIti / atra ca vakSyamANAntarAnyathAnupapattivazena kvacitsAkSAdeva kalpaH kvacitkalpAvayavaH kalpazabdenAbhidhIyata iti // 352 // . Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm|, (161) heTThA mevijANaM, puDhavI khalu sakkarappabhA hoi / heTTA aNuttarANaM, puDhavI rayaNappabhA hoi // 353 // adhastAt 'praiveyakANAM' aSTAnAM graiveyakaprastaTAnAM pRthvI khalu zarkarAprabhA bhavati / tathA adhastAd 'anuttarANAM' paJcAnAM vimAnAnAM pRthvI ratmaprabhA bhavati // 353 // evaM ca sati kiM siddham ? ityAha uvari logaMtAmo, satta vi khalu laMbiyAoM puddhviio| ___uDucaMdavimANANaM, eyammi u aMtare khuTuM // 354 / / upari' Urdhvaloke 'lokAntAt ' siddhikSetraparyantabhAgalakSaNAt saptApi * khaluH ' vAkyAlaGkAre 'lambitAH' muktAH 'pRthivyaH' ratnaprabhAdikAH pRthvIpiNDamapekSya, kim ? ityAha-'uDucandravimAnAnAM' kAJcanarucirAparanAmanavamadazamaprastaTagatavimAnAnAM saMbandhinyetasminantare 'khuTuM' ti niSThAM prAptAH piNDapAtamapekSya / iha ca prastutayorevoDucandranAmnoH prathamadvitIyaprastaTayorantare'bhyupagamyamAne vakSyamANasya navamaprastaTAntare saptamaSTathvIpiNDasya pAtAnupapatteH // 354 // itthametAH ethivyo lambitAH kalpAnAmadhobhAge patanti / atha keSu nAma prastaTAntareSu patanti ? ityAha eehiM aMtarehi, imehi bhAgehi sattagacchetro / . saTANamUsiyAno, savvattha paDaMti puDhavIo // 355 // ' 'eteSu' vakSyamANe ( NeSu ) navASTAdazAdiSu 'antareSu' prastaTa vivaralakSaNeSu, tatrApi 'eteSu' vakSyamANepveva 'bhAgeSu' paJcakAdiSu ... paraM teSAM bhAgAnAM saptakazchedaH kAryaH, navamAdyantarasya saptabhAgIkRtasya Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ municandrasUriviracitavRttisametaM paJcamAdibhAgepvityarthaH, kim ? ityAha-- svasthAnAducchritAH satyaH ' sarvatra ' sarveSu vakSyamANeSu bhAgeSu krameNa patanti vyi // 355 || navAdibhAgAne vAha (162) navadvArasa guNatIsa patIsa taha ya coyAlA / tevarANe egaTThI, ya aMtarA hoMti puDhavI || 356 || 6 nava ' tti prAkRtatvAt navamaM aSTAdazaM ekonatriMzaM paJcatriMza tathA ca ' coyAla ' ti catuzcatvAriMzaM ' tevaNNe ' tti tripaJcAzaM ' egaTThI ya ' tti ekaSaSTaM ca, etAnyantarANi pratItya vibhaktilopazca sarvatra prAkRtatvAd, bhavanti STathivya iti // 356 // eteSvevAntareSu bhAgAnnirdidikSurAha-- paMca tiga ega chakkaga, cakka tiga sattamesu bhAge / saTTaNamUsiyAno, savvatya pati puDhavIo || 357 // arSatvAt pazcamatRtIyaeka (prathama) SaSThacaturthatRtIya saptameSu bhAgeSu yathAkramaM zeSaM prAgvat / ayamatra bhAvaH - iha kila dvASaSTirUrdhvaloka - staTAH, ekaSaSTizca tadantarANi / tatra saudharmezAna saMbandhinornavabhadazamayoH prastaTAntare tasyApi paJcame saptabhAge mahAtamaH prabhASTathvIpiNDo niSThAM zrAti / sanatkumAramAhendrasaMbandhipaJcamaSaSThaprastaTAntareSu uDuprastaTAntarApekSayA'STAdaze tasyApi tRtIyasaptAMze tamaH prabhAyAH / brahmalokacatupaJcamastaTAntare mUlamapekSyaikonatriMze tasyApi prathame saptAMze ghUmaprabhAyAH / lAntakabaturthapaJcamaprastaTAntare sarvAntarApekSayA paJcatriMzattame tasyApi SaSThe saptAMze paGkaprabhAyAH / sahakhArasyAnataprANatayozca kalpayorantare mUlAntarApekSayA catuzcatvAriMze tasyApi caturthe saptAMze vAlukAprabhAyAH / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| . (163) prathamadvitIyauveyakayorantare mUlAntarApekSayA tripaJcAzattame tasyApi tRtIye saptabhAge zarkarAprabhAyAH / navamagraiveyakasarvArthasiddhaprastaTAntare sarvApekSayekaSaSTitame tasyApi saptame saptAMze ratnaprabhAyAH piNDo niSThAM yAti / atra ca navamAdInAM prastaTAntarANAM ye paJcamAdayo bhAgAste talabhAgAdUrdhva jJAtavyA iti // 357 // athAtraiva kaJcana vizeSa vajukAma Aha- . rayaNappahAeN ThANe, satta vi khalu usiyAo puDhavIo / hehA aNuttarANaM, sovANagadIa bodhavvA // 358 // 'ratnaprabhAyAH ' prathamaSTathivyAH ' sthAne ' iti vibhaktivyatyayAt 'sthAnAt ' avakAzAt , kiM ca ratnaprabhAyAH sthAnam ! iti ceducyate-samabhUmitalAdadhobhAga iti, tataH sakAzAtsaptApi kiM punarekaiketyapizabdArthaH ' khaluH' vAkyAlaGkAre ' ucchritAH ' Urdhvamu* tpATitAH pRthivyaH ratnaprabhAyAH, tataH kim ? ityAha-adhamtAt . " aNuttarANaM' ti anuttarebhyaH sopAnagatyA boDavyAH, yathA hi sopAnAnyadho'dho vistRtAni bhavanti, evametA api ratnaprabhAdyAH svasthAnotpATitAH krameNaiva buddhyA lokAntamAropitA iti // 358 // saMprati yadaitA eva mahAtamaHprabhApTathvImAdau kRtvA upari piNDo'dhastAcca * tadavakAzakSetramityanena krameNa lokAntAdavalamvyante tadA kamyAH pRthivyAH kasmin sthAne piNDaH patatIti manasi samAdhAya gAthAdvayamAha rayaNAdIyA heTA, vitiyA taiyA u vaMbhalogammi / paMkA laMtayaThANe, dhUmA sahasAra uvariM tu // 356 // 'ratnAdyAH ' ratnaprabhAprabhRtikAH pazcAnupUrvyA ' adhastAt ' adho Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (164) municandrasUriviracitavRttisametaM sukhaM lokAntAdavatAritAH satya eteSu sthAneSu patanti / tadyathAsaudharmezAnanavamaprastaTAntare ratnaprabhA / ( graMthAgraM 2500 ) ' bIya ' tti ' dvitIyA' zarkarAprabhA sanatkumAramAhendrapaJcamaSaSThaprastaTAntare / 'tRtIyA tu' vAli (lu) kAprabhA brahmaloke caturthapaJcamaprastaTAntare / 'paGkA' caturthapRthvI lAntakasthAne taccaturthapaJcamaprastaTAntare / ' dhUmA ' paJcamI pRthvI sahasrAropari / 'tuH ' vizeSaNa iti // 359 // jANaM hA chaMTTI guttarANa sattamiyA / sahANamUsiyA, savvattha paDaMti puDhavIo || 360 / / graiveyakANAM ' aSTAnAmadhastAt ' SaSThI ' tamaH prabhA / " 6 anantaraM ' anuttarANAM' paJcAnAM sarvArthasiddhAdInAM ' saptamikA ' ahAtamaHprabhA / evaM -- svasthAnocchritAH ' viparItagatyotpATitAH satyaH ''sarvatra' sarveSu prAnirUpiteSu paJcamAdiSu saptAMzeSu 'patanti' avataranti pRthivya iti / atra ca gAthASTake'nyadapi kvacitkiJcitpAThAntara palabhyate tacca na samyagavabudhyate iti // 360 // atha saudharmAdiSu : teprastaTamutkRSTAM jaghanyAM ca sthitiM pratipAdayitumicchuH sAmAnyatastAvattAmeva gAthAdvayenAha- * atha " do satta dasa ya coisa, sattarasadvAra jAva igatIsA / sakkAdIzukosA, ThitI u jA uvari gevejjA // 361 // sapta daza caturdaza ca saptadazASTAdaza tatprabhRti yAvadekatriMzatsAgaropamANi ' zakrAdInAM' saudharmezAnAdidevalokagatendrANAM [ utkRSTA ] sthitiH pratiniyatAyurlakSaNA jJAtavyA / evaM sAgaropamadvayAti (di)krameNa yAvaduparitanayaiveyakANIti // 361 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendraprakaraNam / ( 165) liyomaM ca egaM, sAgara do satta dasa ya codasa ya / sattarasa jAtIsA, eesi jaharANayA uThiI || 362 // ' palyopamaM 'pratItasvarUpameva ' caH ' pUraNe ekaM saudharmezAnayoH / ' sAgara ' ti sAgaropame [ dve ] sanatkumAramAhendrayoH sapta brahmaloke, daza ca lAntake, caturdaza zukre, [ saptadaza sahasrAre ], itaH prabhRtyaikaikasAgaropamavRddhayA tAvanneyaM yAvada [ navama ] graiveyake triMzatsAgaropamANi, kim ? ityAha-' eteSAM zakAdInAM jaghanyA tu sthitiH / paraM vijayAdiSu caturSu ekatriMzat sthitirAyuSkAla iti // 362 || enAmeva pratiprataramAha palicoda jaharANA, do terasabhAga udadhinAmassa / uko dvitI bhajiyA, sohamme patthaDe paDhame || 363 || palyopamaM jaghanyA, dvau ca trayodazabhAgau ' udadhinAmnaH ' sAgaropamasyetyartha utkRSTA sthitirbhaNitA, ka ? ityAha-sodharme prastaTe prathame // 363 // zeSaprastaTAtidezamAha - evaM dugaDDIe, neyavvaM jAva sattamaM paraM / ' , bhAgehiM tatra karaNaM, jA terasame duve ayarA || 364 || ' evaM ' anena krameNa dvikaraDyA sAgaropamatrayodazabhAgapacayalakSaNayA pratiprastaraM netavyaM yAvatsaptamaM [ prataram ], pratiprataramapUrvAbhAgadvayavRddhayA ekaM sAgaropamaM trayodazastadbhAga iti parA sthitiH / tadupari tu kA gatiH ? ityAha---' mAbhyAM ' iyalakSa-NAbhyAM ' tataH ' sanamaprataralabdhasthitikAlAtkaraNaM pravartate yAvat trayodazamatare dve atare iti, paviMzatisAgaropamatrayodazabhAgeSu sAgaro - Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (166) municandrasUriviracitavRttisametaM pamadvayabhAvAditi / jaghanyA tvadhastanAnantaraprastaTagatotkRSTA sthitiH sarvatra vAcyeti / ayamatra paramArthaH-yadA kazcitsaudharmezAnapaJcamaprastaTe utkRSTAM sthitiM jijJAsati tadA dvayoH sAgaropamayostrayodazabhirbhAge hRte labdhau dvau sAgaropamatrayodazabhAgau, sthApanA ceyam-3 tayozca paJcabhirguNane jAtA daza trayodazabhAgAH, iyameva tatrotsRSTA sthitirityevaM pratipAdyate / evaM sarvatra prastaTeSu bhAvanA kAryeti // 364 // athoparitanakalpeSu pratiprataraM sthitipramANAnayanAya karaNamAha:-.. surakappaThiiviseso, sagapayaravibhAga icchsNgunniyo| . heDilladvitisahio, icchiyapayarAja ukkosA // 365 // - 'surakalpasthitivize(zleSaH ' sAgaropamapaJcakAdilakSaNastasya ca ' svakaprataravibhAgaH ' svakaiAdazAdibhiH prataraistasya vibhAgaH kriyata ityarthaH, tato yattatra labdhaM tad 'icchAsaMguNitaM' iSTapratarasaMkhyAlakSaNayecchayA tADitaM adhastanasthitisahitam, kim ? ityAha-'ipsitapratarAt' iSTaprataramAzritya ' utkRSTA' utkarSavatI sthitirbhavati / idamuktaM bhavati-yadA sanatkumAramAhendrayostRtIyaprastaTe utkRSTA sthitiboMDumipyate tadA dvayoH paJcAnA(saptAnAM)ca sAgaropamANAM vize(zleSo grAhyaH, sa paJcalakSaNaH, tasya ca svakapratAdazalakSaNairbhAge labdhAH sAgaropamadvayalakSaNAyAM mIlitAyAM jAtAni trINi sAgaropamANi trayaM ca dvAdazabhAgAnAmiti / evaM sarvatra bhAvanA kAryeti // 369 // atha karaNalabdhAM pratipratarasthitiM zAstrakRtkaNThata eva gAthAdvAdazakenAha do ayarA u jahaNNA, paDhame payare saNaMkumArassa / do ayarA ukkosA, vArasa bhAgA u paMca'nne / 366 // . Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . devendraprakaraNam / (167) [Dhe 'atare tu ' he sAgaropame punarjaghanyA sthitiH] prathame pratare sanatkumArasya / upalakSaNatvAnmAhendrasya ca, paraM kiJcitsAdhikatvaM vAcyam / ve atare. utkRSTA dvAdazabhAgAzca paJcAnye sAgaropamasyeti // 366 // athottarampaMcuttariyA daDDI, navari vibhAsettha patthaDe taie / bhAgehi to karaNaM, taM ceva ya jAva sattayarA // 367 // paJcotarikA vRddhiH / navari ' ti navaraM -- vibhASA ' vizeSabhaganalakSaNA ' atra' paJcottaravRddhau, ka ? ityAha -prastaTe tRtIye, yatastatraikaM sAgaropamaM trayazca dvAdazabhAgA vRddhiphalaM labhyata iti / 'bhAgaiH / paJcapramANalakSaNaiH / tataH ' tRtIyaprastaTAdupari karaNaM 'taJcaiva * tu ' tadeva punaH prataravRddhilakSaNaM yAvadvAdaze pratare saptAtarANi, dvAdazabhAgAnAM SaSTipramANAnAM dvayozcAdhastanakalpasAgaropamayormIlanena sAga ropamasaptakasaMbhavAditi // 367 // . sattayarAiM jahaNNA, paDhame payarammi bNbhlogss| * ukosA sattatarA, tiriNa ya chabbhAga NihiTThA / / 368 // saptAtarANi jaghanyA prathame pratare brhmloksy| utkRSTA saptAtarANi trayazcaM SaDbhAmA nirdiSTA iti // 368 // zeSaprastaTAtidezamAha evaM tigavaDDIe, biiyAtro prArabhettu bhAgehiM / karaNaM tA neyavvaM, dasa ayarA jAva cha?mmi // 366 // ' evaM ' prathamaprastaTanyAyena trikavRddhau satyAM dvitIyAtprastaTAdArabhya bhAgaH karaNaM tAvannetavyaM dazAtarANi yAvat SaSThe pratare, aSTAdazapramA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168) municandrasUriviracitavRttisametaM NAnAM SaDbhAgAnAM pUrvasthiteH saptasAgaropamalakSaNayA ( NAyAzca ) mIlane etatsaMkhyAsaMbhavAditi // 369 // .. dasa ayarAi~ jahaNNA, paDhame payarammi laMtagarasa ThitI / .. ukosA dasa ayarA, cattAri ya paMcabhAgA u.|| 370 // dazAtarANi jaghanyA prathame pratare lAntakasya sthitiH / utkRSTA dazAtarANi catvAri ca paJcabhAgAH 'tuH ' pUrvavat // 370 // cauruttariyA buDDI, vitiyAtrao Arabhettu bhAgehiM / ... karaNaM tA NeyavvaM, coisa ayarAi~ paMcamae // 371 // ... 'caturuttarikA ' pratiprataraM paJcabhAgacatuSTayopalakSaNA vRddhirdvitIyA . tprastaTAdArabhya bhAgaistataH karaNaM tAvannetavyaM yAvaccaturdazAtarANi pazcamake pratara iti, viMzatipramANAnAM paJcabhAgAnAM dazAnAM ca prAkalpasthitisAgaropamANAM mIlane etatsaMkhyAsaMbhavAditi // 371 // coisa ayara jahaNNA, paDhame payarammi Thii mahAmukke / te ceva u ukosA, tigiNa caurabhAga aNNe u // 372 // caturdazAtarANi jaghanyA prathame pratare [sthitiH] mahAzukre / tAnyeva ca caturdazasAgaropamANyutkRSTA sthitistrayazcaturbhAgA anye tviti // 372 / / . evaM tigavuDDIe, vitiyAno Arabhettu bhAgehiM / karaNaM tA neyam, sattarasayarA cautthammi // 373 // . evaM trikavRddhyA dvitIyA[tprastaTA]dArabhya bhAgaiH karaNaM tAvannetavyaM yAvatsaptadazAtarANi caturthe mahAzukraprastaTa iti // 373 // sattarasa jahaNNA u, paDhame payarammi Thii sahassAre / tAI ciya ukkosA, cautthabhAgo muNeyavyo // 374 // . Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devendrprkrnnm| (169) saptadaza jaghanyA 'tuH' pUraNe prathame pratare sthitiH sahasrAre / tAnyeva ca saptadaza sAgaropamANi utkRSTA sthitizcaturthabhAgaH mAgaropamasyaikasya muNitavya iti // 374 // . eguttaraghuDDIe, neyavvaM jA cautthayaM payaraM / aTThArasa ayarAI, Thii ukkosA cautyammi // 375 // 'ekottaravRddhayA' ekaikasya caturbhAgasyopacayena netavyaM yAvaccaturthakaM prataraM tatrASTAdazAtarANi sthitirutkRSTA caturtha iti // 375 // - caupayarA NAyavvA, kappA cattAri aannyaaiiyaa| .. aTThAra jaharaNAI bhAguttaravuDDi phalamAha // 376 // catuppatarA jJAtavyAH kalpAzcatvAraH 'AnatAdikAH ' AnataprAgatA''raNA'cyutAH / tatrAnataprataracatuSTavavimAnepvityarthaH, aSTAdaza jaghanyA 'Ai ' ti Adipratare / atha ' bhAguttara ' tti pratiprataramaparA [ para ] sAgaropama[caturbhAgAbhyadhikAM ' vRddhiM ' jaghanyasthiterevopacayalakSapAm , vibhaktilopazca prAmvat , kim ? ityAha-phalaM 'Aha' * uktavAnutkRSTasthitirUpatayAM gaNadharAdiriti / tacca caturthapratare ekonaviMzatisAgaropamalakSaNam , caturNA caturbhAgAnAmaSTAdazasAgaropamANAM ca mIlane etatsaMkhyAsaMbhavAt / evaM prANatA''raNA'cyutepvapi svajaghanya'sthitimapekSya pratiprataraM sAgaropamacaturbhAgavRddhyolkRSTasthitibhAvanA kAryeti // 376 // athaitepveva jaghanyasthitimAha guNavIsA saMpugaNA, igavIsa ThiyAhiyA jahAkamaso / navapayarA bhAguttaravuDDI nA uvarigevejA // 377 // ekonaviMzatiH 'saMpuNNa' tti saMpUrNA viMzatireva ekaviMzatirjaghanyA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (170) municandrasUriviracitavRttisametaM / sthitirvyAkhyAtA 'yathAkramazaH' yathAsaMkhyaM prANatA''raNA'cyutepviti / atha graiveyakANyadhikRtyA''ha-'navapratarANi ' nava pratarA yeSu tAni tathA sarvagraiveyakANi bhAgottaravRddhayA ekaikasAgaropamacayalakSaNA (kSaNayA) yAvat 'uvarigeveja' tti uparitanagraiveyakANi yAvannetavyAni, prathamagraiveyakAdAramyakaikasAgaropamavRddhyA paryantagraiveyake ekatriMzatsAgaropamANItyarthaH // 377 // sAMprataM granthamupasaMharannupadezamAha deviMdayANa leso, gurUhi myraagrosrhiehiN| . . kahio ghettavyo puNa, hAsAIvikaharahiehi // 378 // . [ ' devendrakANAM' ] vimAnendrakAparanAmnAM 'lezaH ' vaktavyatAMzarUpaH, kim ? ityAha-'guru[bhiH] ' sUtrArthapraNayanamaraistIrthakaragaNadharAdibhiH 'madarAgadveSarahitaiH' ahaGkArAbhipvaGgamatsaraparityaktaiH 'kathitaH' nirUpitaH, ' grahItavyaH punaH mayA sAMprataM kathyamAnaH 'hAsyAdivikathArahitaiH ' upahAsaviplavaMviruddhakathAparihAribhivineyairiti // 378 // // samAptA ceyaM zrImunicandrasUriviracitA devendra narakendravRttiriti // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (171) devendraprakaraNam / atha prazastiH / .... zrImacandrakulAvataMsakasamaH zrImAn bRhatsaMjJite __ gacche'bhUdiha sarvadevamunipazcAritrapAtraM param / vidvallokamanazcamatkRtikRtaH pANDityato vizruta stasmAdapyanani prabhutavatAM zrInemicandrAbhidhaH // 1 // zrIvinayacandranAmA'dhyApakaziSyAstadanvaye jAtAH / zrImuzcindramunIndrAstaireSA viracitA vRttiH // 2 // zrImaccakrezvaramaripuGgavairaparakovidasahAyaiH / aNahilapATakanagare vizodhya nItA pramANamiyam // 6 // pratyakSaraM nirUpyAsya granthamAnaM vinizcitam / anuSTupAM (bhA) sahasra dve SaTzatI ca navAdhike // 4 // niSpattimAgateyaM vaimvaGgaharokhyavatsare SaSThyAm / kRSNAyAM tu sahasye sohikasoDhakasatkavasatau // 5 // .. PRESSSSSSSSSSsssex GESSESESEES // zrImanmunicandrasUrikRtavRttiyutaM devendranarakendrakaprakaraNaM samAptam // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- Page #196 -------------------------------------------------------------------------- _