Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2066 (I. 2010) . zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra - saMyojaka- bAbulAla saremala zAh hIrAna sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amAvAha - 04 (mo.) 9425585804 (kha) 22132543 (2he.) 27505720 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne seTa naM.-2 nI DI.vI.DI.(DVD) banAvI tenI yAdI yA pustaThI vebasAhaTa parathI pakSa SIGnaloDa karI sArI. pustakanuM nAma zrI siddhahema bRhadvRtti bRhadnyAsa adhyAya-6 055 056 vividha tIrtha kalpa bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 058 siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH 059 vyApti paJcaka vivRtti TIkA 060 jaina saMgIta rAgamALA 061 caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) 062 vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya 063 candraprabhA makaumudI 064 viveka vilAsa paJcazatI prabodha prabaMdha 065 066 sanmatitattvasopAnam 067 068 | moharAjAparAjayam kriyAkoza 069 070 kAlikAcAryakathAsaMgraha 071 sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA janmasamudrajAtaka meghamahodaya varSaprabodha pahezabhAlA hoghaTTI TIDA gurbharAnuvAha 072 073 074 075 076 077 saMgIta nATya upAvalI jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho jaina citra kalpabUma bhAga-1 jaina citra kalpabUma bhAga-2 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpasthApatya 078 079 zilpa cintAmazi lAga-1 080 bRha6 zilpa zAstra bhAga - 1 081 bRha6 zilpazAstra lAga-2 082 bRha6 zilpa zAstra lAga-3 083 AyurvedhanA anubhUta prayogo lAga - 1 084 085 kalyANa kAraka vizvalocana koza kathA ratna koza bhAga-1 086 087 5thA ratna preza lAga-2 088 hastasagrIvanam endracaturvizatikA 089 sammati tarka mahArNavAvatArikA 090 bhASA saM saM zubha. saM saM zu. saM saM saM saM/ 4. saM saM gu4. zubha. zubha. zubha. zubha. zubha. zubha. 4. zubha. zubha. zubha. saM./hiM rttA-TIDADAra-saMcA zubha. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. saM pU. caturavijayajI ma.sA. zrI mohanalAla bAMThiyA saM/hiM saM/gu4. zrI aMbAlAla premacaMda saM. saM/hiM saM/hiM zubha. zubha. saM. saM.. saM.. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. jinavijayajI ma.sA. pU. pUNyavijayajI ma.sA. zrI dharmadattasUri zrI dharmadattasUri zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI zrI rasikalAla hIrAlAla kApaDIA zrI sudarzanAcArya pU. meghavijayajI gaNi zrI dAmodara goviMdAcArya pU. mRgendravijayajI ma. sA. pU. labdhisUrijI ma.sA. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya zrI bhagavAnadAsa jaina zrI bhagavAnadAsa jaina zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI zrI sArAbhAI navAba zrI sArAbhAI nayAba zrI vidyA sArAbhAI navAba zrI sArAbhAI navAba zrI manasukhalAla bhudaramala zrI jagannAtha aMbArAma zrI jagannAtha aMbArAma zrI jagannAtha aMbArAma pU. kAntisAgarajI zrI vardhamAna pArzvanAtha zAstrI zrI naMdalAla zarmA zrI becaradAsa jIvarAja dozI zrI becaradAsa jIvarAja dozI pU. meghavijayajIgaNi pUja. yazovijayajI, pU, puNyavijayajI AcArya zrI vijayadarzanasUrijI pRSTha 296 160 164 202 48 306 322 668 516 268 456 420 638 192 428 406 308 128 532 376 374 538 194 192 254 260 238 260 114 910 436 336 230 322 114 560
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ "aho zrutajJAna" graMtha jIrNoddhAra 57 ' bhAratIya zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA : dravyasahAyaka : pa.pU.AcArya bhagavaMta zrI vijayavallabhasUrijI samudAyanA pUjya sAdhvIjI zrI sujJAnazrIjI ma.sA.nA ziSyA pUjya sAdhvIjI zrI subuddhizrIjI ma.sA.nI preraNAthI zrI vijaya-vallabha-svAdhyAya maMdiranA bahenonI jJAnakhAtAnI UpajamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNapArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005 (mo.) 9426585904 (o.) rara132543 (rahe.) 27505720 saMvata 2060 I.sa. 2010
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhanakaLA vibhAga
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ WWXWWWUWW909 prAkathana prastuta 'jaina citrakaLA' viSayaka pustakamAM jaina lekhanakaLAne lagato vistRta nibaMdha joI saukoine ema lAgyA sivAya nahi ja rahe ke AvA citrakaLA' viSayaka graMthamAM "lekhanakaLA' viSe AvaDuM vistRta lakhANa zAmATe hovuM joIe? A praznanA uttaramAM ame TUMkamAM eTaluM ja kahIzuM ke prastuta jaina citrakaLA viSayaka pustakamAM ApelAM citro mukhyatve karIne hastalikhita pustakamAM AvatAM ja citra che. e citranI citrakaLAno vikAsa jaina lekhanakaLAnA vikAsa sAthe saMkaLAe hAI "jaina citrakaLA' viSayaka A pustakamAM jaina lekhanakaLA' viSayaka vastRta nibaMdhane sthAna ApavAmAM AvyuM che. jaina lekhanakaLA viSayaka amArA A nibaMdhamAM ame jaina lekhanakaLAne ane te sAthe saMbaMdha dharAvatAM dareka aMgene jeTalo bane teTale TUMka chatAM vizada paricaya Apyo che, e paricaya ApavAmAM ame mukhyatayA jaina dharmAnuyAyI zvetAMbara ane digaMbara saMpradAya paikI zvetAMbara saMpradAyanA jJAnabhaMDAronAM vistRta avalokana ane abhyAsane ja dhyAnamAM rAkhyAM che. zvetAMbara saMpradAya mUrtipUjaka ane sthAnakavAsI ema be vibhAgamAM vaheMcAelo hovA chatAM amAre A lekha ame vetAMbara mUrtipUjaka saMpradAyanA jJAna bhaMDArene lakSamAM rAkhIne ja lakhelo che kAraNake sthAnakavAsI saMpradAya ati arvAcIna hoI temaja phakta jaina batrIsa Agama mULamAtrane ja mAnato hoI temanA arvAcIna jJAnabhaMDAromAM bhAratIya sAhityanI dRSTie ke lekhanakaLAnI dRSTie vetAMbara mUrtipUjaka saMpradAyanA jJAnabhaMDArenA jevo khAsa kaze ke prAcIna vAraso nathI, tema nathI e jJAnabhaMDAromAM khAsa nedhavA lAyaka kazI vizeSatA. e ja kAraNathI ame amArA A nibaMdhamAM kaccha, kAThiyAvADa, gujarAta, rAjapUtAnA, paMjAba Adi dezomAMnA vidyamAna sthAnakavAsI saMpradAyane jJAna bhaMDAra ullekha karyo nathI. prastuta nibaMdhamAM joke ame digaMbara saMpradAyanA jJAnabhaMDArone lakSIne jaina lekhanakaLA viSe khAsa kara kahevA prayatna sevyuM nathI, tema chatAM prasaMgopAta digaMbara saMpradAyanA jJAnabhaMDAranA saMbaMdhamAM amAre ahIM saMkSepamAM mAtra eTaluM ja kahevAnuM che ke digaMbara saMpradAyanA jJAnabhaMDAro mukhyayA muMbAI, iDara, nAgora, jayapura, saharAnapura, ArA temaja dakSiNa hiMdustAnamAM ghaNe ThekANe che. A bhaMDArono dUra beThAM je paricaya maLe che e uparathI temAMnI eka vastu ApaNane saheje khaTake tevI che. e jJAnabhaMDAronA saMgrahamAM zvetAMbara saMpradAyanA jJAnabhaMDAronI jema sAMpradAyikatAne kinAre na mUkatAM tene AgaLa ja dharavAmAM AvI che. vetAMbara jainAcAryoe temaja temanA anuyAyI vaga sAhityanI sarjanamAM temaja tenA saMgrahaNamAM sAMpradAyikatAne sadaMtara eka bAjue rAkhI che, jyAre digaMbara jainAcAryoe ane temanA anuyAyI varge sAMpradAyikatAne mokhare rAkhI che. tAMbara jainAcAryoe sAhityanA sarjanamAM digaMbara saMpradAyanA temaja jainetara saMpradAyanA saMkhyAbaMdha grene
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ praphikathana chUTathI apanAvyA che, saMkhyAbaMdha digaMbarIya temaja jainetara graMtha upara TIkAo racI che ane ati vipula pramANamAM e saMpradAyanA sAhityano saMgraha pitAnAM pustakAlayamAM karyo che, jyAre digaMbara AcAryoe jainetara sAhitya vagere upara TIkAdi racavAM, teno udAratAthI sAhityasarjanamAM upayoga karo temaja pitAnA graMthAlayamAM e sAhityano chUTathI saMgraha kare vagere to dUra paraMtu svasamAna vetAMbarIya saMpradAyanA sAhityane apanAvavuM, tenA upara TIkA vagerenuM sarjana karavuM, pitAne tyAM e graMthonuM adhyayana-adhyApana vageremAM upayoga karavo ke chevaTe aneka daSTie e sAhityano saMcaya karavo e Adi paNa ati alpa pramANamAM athavA nahi jevuM ja karyuM che. zvetAMbara jainAcAryoe potAnA sAhityamAM guNagrAhI temaja tattvagrAhI daSTie jeTalA vipula pramANamAM digaMbara sAhityano upayoga karyo che tenA zatAMza jeTalo ye digaMbarAcAryoe potAnA sAhityamAM zvetAMbarIya sAhityane guNagrAhI temaja tattvagrAhI dRSTie upayoga karyo nathI, eTaluM ja nahi paNa adhyayana-adhyApananI najare vetAMbarIya sAhityane potAnA jJAnabhaMDAromAM sthAna suddhAM paNa ApyuM nathI. e ja kAraNa che ke AjanA zvetAMbarIya jJAnabhaMDAromAM saMkhyAbaMdha digaMbarIya pustakane saMgraha che, jyAre digabarIya jJAnabhaMDAramAM vetAMbarIya pustako bhAgye ja jovAmAM Ave che. astu. ATaluM kahyA pachI ahIM eka vAta umerI daIe ke lekhanakaLAnA viSayamAM digaMbara jainAcAryo ane digaMbara prajAne phALo game teTalo vizALa hoya tema chatAM gUjarAta vageremAM temane phALe lagabhaga nathI ema kahevAmAM jarA ye aNadhaTatuM ke vadhAre paDatuM nathI. bhAratIya samagra sAhityanA saMgrahanI dRSTie temaja lekhanakaLAnA vidhAnanI daSTie - tAMbara mUrtipUjaka jainenA jJAnabhaMDAramAM je ane jeTalI vividhatA temaja apUrvatA parApUrvathI cAlI AvI che enI joDa AjanA pAzcAtya prajAnA pustaka saMgrahAlAne bAda karI laIe te bIje kayAM e nathI ane prAcIna kALamAM kyAM yena hatI, eno khyAla Aje paNa jaina prajA pAse pustaka lekhanakaLA, pustaka-saMzodhanakaLA tathA pustaka-jJAnabhaMDAronA saMrakSaNanI kaLAne ane e darekane lagatA vividha prakAranAM upakaraNo temaja sAdhano je prAcIna mahAna vAraso che,-jene visvata paricaya ame amArA "jaina lekhanakaLA" viSayaka A nibaMdhamAM Apyo che--- e uparathI saheje AvI zakaze. prastuta nibaMdhamAM ame amArA alpa svalpa avalokanane pariNAme jaina lekhanakaLA ane tenAM sAdhana vagerenA saMbaMdhamAM je kAMI lakhyuM che e uparathI samajI zakAze ke prAcIna kALamAM jaina prajA pAse lekhanakaLA ane tenAM sAdhana AdinA saMbaMdhamAM je kaLA ane vijJAnane Adarza hato e bhAratIya lekhanakaLAmAM ati mahatvanuM ane benamUna sthAna meLavanAra hato. AjanA mudraNayugamAM osaratI jatI lekhanakaLAnA jamAnAmAM paNa vetAMbara jaina prajAne e kaLA temaja sAhitya tarapha keTalo Adara--prema che e jANavA mATe mAtra eTale ja nirdeza pUratA che ke cAlu cheTalI sadImAM jaina munio, jaina yatio ane jaina zrIsaMghe maLI lagabhaga be lAkhanI saMkhyAmAM pustako lakhyAM-lakhAvyAM che ane haju paNa saMkhyAbaMdha pustaka lakhAye jAya che. e ja
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 prAkathana kAraNane lIdhe AjanI jaina prajA, khAsa karI jaina zramI lekhanakaLA ane tenA dareke dareka sAdhananA viSayamAM vadhAremAM vadhAre paricita che. prastuta nibaMdha lakhavAmAM ame kevaLa sAMpradAyika dRSTi na rAkhatAM, aneka dRSTie amArI najara sAme rAkhI che, ane e dRSTie lakhAelA amArA A nibaMdhamAM ame prasaMgavazAt anekAneka vastu carcA che. A nibaMdha lakhavAmAM amane amArA pUjya zrRddha gurudeva pravartaka zrI 1008 zrIkAMtivijayajI mahArAja tathA pUjya guruvarya zrI 108 zrIcaturavijayajI mahArAja temaja anya mitrA ane snehIe taraphathI madada maLavA uparAMta aneka vidvAneAnA graMthAnA paNa ame upayega karyo che jenA nirdeza ame te te sthaLe karyo che. e saune ahIM AbhAra mAnavAnuM ame vIsarI zakatA nathI. A badhAyanA karatAM, banArasa hiMdu yunivarsiTI jaina ceranA agragaNya prephesara zrIyuta sukhalAlajInA nAmane ame khAsa karI vIsarI zakatA nathI, ke jemaNe satitarkanI pAMDityapUrNa prastAvanA lakhatI veLA prasaMgopAta jaina lekhanakaLAne lagatI eka vistRta praznamALA amArA upara mAkalI hatI, jene ame amArA prastuta nibaMdhane cheDe pariziSTa rUpe ApI che. e praznamALAe amane prastuta nibaMdhane vibhAgazaH temaja vistRta svarUpamAM lakhavA mATe khUba ja saraLatA karI ApI che. bhAI sArAbhAI navAba, jemanI snehabharI preraNAthI ame prastuta nibaMdha taiyAra karyAM che temaja jemaNe prastuta nibaMdhane lagatAM citra vagere sAdhanA mATe kharcanA hisAba gaNyA nathI temane ane rA. rA. zrIyuta acubhAI jemaNe prastuta nibaMdhane bhASAsaraNI vageremAM saMskArayukta karI zebhAvyA che temane amArA hArdika dhanyavAda che. aMtamAM, ame AzA rAkhIe chIe ke AjanA jaina zramaNAmAM prAcIna lipinuM ajJAna, likhita pustaka vAMcavA pratye kaMTALA, pustakarakSA mATenI bedarakArI vagere dinapratidina je vadhatAM jAya che te sadaMtara dUra thavA uparAMta prAcIna jainAcAryuMe lUkhI sAMpradAyikatAnA vADAmAM purAI na rahetAM vizvanA medAnamAM UbhA rahI bhAratIya kalA, saMskRti ane sthApatyanAM pratyeka aMgeAmAM vyApakadaSTie vikAsa ane pavitratAnA raMgo pUravA mATe je prakAranI samekSikAnA upayega karyAM che te prakAranI sUmekSikAnA upayega Ajane jaina saMdha pratyeka kAryamAM karA; eTaluM icchI ame viramIe chIe. suni puSNavajaya
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ nerea ayaa NUWV viSayAnukramaNikA pRSTha viSaya aSI lekhaNuM viSaya bhAratIya jana zramaNa saMskRti ane tene vikAsa uddeza nAma ane vijaya bhAratIya lekhanakaLA bhAratIya lipionI utpatti bhAratIya lipio bhAratavarSamAM khare lipine praveza brAhmI lipi bhAratanI mukhya lipi bhAratIya lipinI viziSTatA bhAratIya sabhyatA ane lekhanakaLA bhAratIya lekhanasAmagrI jaina lekhanakaLA lekhanakaLAnA svIkAra pahelAM jaina zramanuM paThana-pAThana jaina zramaNa saMskRti dvArA lekhanakaLAno svIkAra jaina saMghasamavAya ane vAcanAo devardhvigaNi kSamAzramaNa ane pustakalekhana 17 jena lekhanakaLAnAM prAcIna sAdhane 17 lipi pustaka lekhana AdinAM sAdhana patra kaMbikA dore graMthi liyAna chaMdaNa ane sAMkaLa jenA upara pustako lakhAyAM hatAM pustakonA prakAro gaMDI pustaka karachapI pustaka muSTi pustaka saMpuTa phalaka chedapATI chellAM eka hajAra varSanI lekhanasAmagrI 24 (1) lipinuM Asana athavA pAtratADapatra, kapa, kAgaLa Adi tADapatra kAga kAgaLanAM pAnAM kapaDuM 14 TippaNa kAThapaTikA (2) je vaDe lipi lakhI zakAya te-lekhaNa, jujavaLa Adi lekhaNa mATe barU ane tenI parIkSA 32 lekhaNuM zAhInA aTakAva Adi mATe phaka lekhaNanA guNadoSa vitaraNa jujavaLa prAkAra 3pa kiyuM-tenI banAvaTa ane utpatti 35
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA viSaya pRSTha kaMbikA (3) lipirUpe dekhAva denAra-zAhIo ane raMgo kALI zAhI tADapatra upara lakhavAnI kALI zAhI 38 kAgaLa kapaDA upara lakhavAnI kALI 38 zAhI kALI zAhI mATe khAsa sUcanAo 42 pustakonI kALAza ane jIrNatA 43 sonerI ane rUperI zAhI lAla zAhI aSTagaMdha yakSaddama maNI' zabdano prayoga maNIbhAjane citrakAma mATe raMge 4) je lakhAya te--jena lipi lipino vAraso jaina lipi jaina lipino maroDa lipinuM sauThava lipinuM mApa agrabhAtrA ane paDImAtrA 5) jaina lekhake jaina lekhake lekhakanA guNadoSa lekhakanAM sAdhano lekhakonI Tevo lekhakeno lekhanavirAma lekhakonI nirdoSatA lekhakonI zabdazAstra upara asara 57 viSaya lekhakena graMthalekhanAraMbha lekhakonI graMthalekhanasamApti lekhakano aMka prayoga akSarAMke nyAMka zabdAtmaka aMke (6) pustaka lekhana tADapatrIya pustake kAgaLanAM pustake pustakalekhanamAM vizeSatA pustakalekhananA prakAro tripATa ke tripAThI paMcapATa ke paMcapATha phUDa ke zaDha citrapustaka suvarNAkSarI ane zAkSarI pustako u4 sUkSmAkSarI pustako sthUlAkSarI pustaka kAtarathI kApIne lakhelAM pustake 77 (7) pustaka saMzodhana pustakamAM vadhatI azuddhionAM kAraNe 77 lekhaka taraphathI thatI azuddhio ane pAhabhede 1 lekhakanuM lipiviSayaka ajJAna ke bhrama 2 lekhakane paDI mAtrA viSayaka bhrama 79 3 patitapAThasthAna parAvartana 79 4 Tipanapraveza 5 zabdapaMDita lekhakane kAraNe 6 akSara ke zabdonI astavyastatA 79 7 pAThanA bevaDAvAthI 79
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha 80 viSaya pRSTha 8 sarakhA jaNAtA pAThone kADhI nAkhavAthI vidvAna taraphathI udbhavatI azuddhio ane pAThabhedo 1 zodhakanI nirAdhAra ka95nA 80 2 aparicita prayoga 3 khaMDita pAThone kalpanAthI sudhAravAne lIdhe pustakasaMzodhananI prAcIna-arvAcIna praNAlI81 graMthasaMzodhananAM sAdhano 82 80 haratAla sapheda dho viSayAnukramaNikA viSaya 13 anvayadarzaka cihna 88 14 pinakadarzaka cihna 15 vizeSya-vizeSaNasaMbaMdhadarzaka cihna 88 16 pUrvapadaparAmarzaka cihna 88 jaina jJAnabhaMDAre ane pustakalekhana 89 jJAnabhaMDAranI sthApanA ane abhivRddhi 90 rAjAe ane jaina maMtrIo taraphathI lakhAela jJAnabhaMDAre dhanADhaya jaina gRhasthAe sthApelA jJAna bhaMDAra likhita pustakonA aMtamAM prazastio 5 jJAnabhaMDAro mATe pustakalekhana ane saMgraha 95 vartamAna prAcIna jaina jJAnabhaMDAre 96 jJAnabhaMDAranI vyavasthA 98 pustakono vibhAga pustakanI pothIo ane dAbaDAo 99 thiIo mATe pANI-pAThAM-pUThAM 99 baMdhane 101 pATI-padI 101 dAbaDAo 101 lAkaDAnA dAbaDAo 101 kAgaLanA dAbaDAe 101 cAmaDAnA dAbaDAo 102 caMdananA dAbaDA 102 pithI ane dAbaDA upara naMbare 102 peTI paTArA bhaMDakiyAM vagere 103 jJAnabhaMDAranI TIpa 103 jainAcAryonI graMtharacanA 104 graMtharacanAnuM sthAna 104 graMthalekhana | graMtha racanAmAM sahAya 107 dore pustakasaMzodhananA saMketa ane cihno 83 1 patitapAdarzaka cihna 2 patitapAThavibhAgadarzaka siMha 3 "kAno'darzaka cihna 4 anyAkSaravAcanadarzaka cihna 5 pAparAvRttidarzaka cihna 6 svarasaMbaMzadarzaka cihna 7 pAThabhaMdadarzaka cihna 8 pAThAnusaMdhAnadarzaka cihna 9 padaraccheda darzaka cihna (vAkyAyaMsamANidarzaka ciha temaja pAdavibhAgadarzakacihna) 87 10 vibhAgadarzaka cihna 11 eka dadarzaka cihna 12 vibhaktivacanadarzaka cihna 106 87
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ nI 114 viSayAnukramaNikA graMthasaMzodhana graMthamAM zlokasaMkhyA 107 graMthanI pahelI nakala -prathamadarza 108 graMthanI prazasti 108 ke ane jJAnabhaMDAranuM rakSaNa 109 rajadArI uthalapAthala 108 cikanI bedarakArIne AzAtanAnI bhAvanA 130 svacchatA ane zuddhi 112 sAMpaDe ane sAMpaDI 112 113 pustakavAcana 113 pustakanAM sAdhano ane jene 113 : udara, udheI, kaMsArI, vAtarI Adi jIvajaMtuo 114 bahAranuM kudaratI garama ane zarada vAtAvaraNa 114 pustakonuM taDakAthI rakSaNa 114 pustakonuM zaradIthI rakSaNa ceTI jatAM pustaka mATe 115 caTI gaelAM pustaka mATe 115 pustakanI rakSA ane lekhake 115 jJAnapaMcamI ane jJAnapUjA 116 jJAnapaMcamIno AraMbha 117 pAribhASika zabdo 117 upasaMhAra 118
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ avAMtara viSayeAnI anukramaNikA viSaya pRphe 1 prAcIna samayamAM jaina prajAnI vasatI jaina sAdhuonA vihArayeAgya AryakSetra 1 (1) jainadharmanA phelAvA mATe saMpratirAjanA prayatna prAcIna jaina ane bauddha zilAlekhA 64 lipionAM nAma brAhmI lipinI utpattinA saMbaMdhamAM jana mAnyatA bhAratavarSamAM prAcIna lipinA vAcananuM 1 (1) 4 (3) 4 (5) 4 (f) vismaraNa judI judI aDhAra lipionAM nAmeA 6 (7-la) kauTilIya, mUladevI, aMkalipi, zUnyalipi, rekhAlipi,auSadhalipiM,dAtAsIlipi, sahadevIlipi Adi lipie 6-7-8-9(7) uttarI ane dakSiNI zailInI brAhmIlipinA 10 prakAza pepAyarasanI banAvaTa ane tenA pracAra 11 (9) phula, gaNu, saMdha ane saMdhATakanA paricaya 13 (11,12) kAgaLanAM pustakAnI vacamAM mUkAtI khAlI jagyAnuM kAraNa 19, 20 bhAratavarSamAM kAgaLanI banAvaTa ane tenA pracAratA samaya 22, 25 (30),30 tADapatra upara lakhAeluM sauthI prAcIna pustaka kAgaLa upara lakhAelAM sauthI prAcIna pustakA 5 (6) 25 (29) 25 (30) viSNu kapaDA upara lakhAelAM pustako ane yaMtra citrapaTa vagere 26 (33) bheAjapatra upara lakhAeluM sauthI prAcIna pustaka kAMsyapatra, tAmrapatra Adi uparalakhAelAM pustakA hAthIdAMta, anuttvaka Adi upara lakhAelAM pustakA cAmaDA upara pustakalekhana paththara upara lakhelAM pustako kApaTTikA upara pustakalekhana bIArasanuM vidhAna lAkSArasanuM vidhAna yovijaceApAdhyAyanA hastAkSaramAM pRSTha 27 (34) 27 (35) 2 28 (36) 28 (37) 32 (46) 39 (13) 40 (55) lakhAelI pratA pustakalekhananA prAraMbhamAM lakhAtI 'bhale bhIMDA'nI AkRti 53 (72) 58, 149, 70 3 namaH siddhaM, kakkAnI--svara-phaijananI, kAtaMtra vyAkaraNa, prathama yAda vagerenI pATI 58 (73) puratakalekhananA aMtamAM lakhAtI citrAkRtie 1, 70 jaina prajAnI dhArmika vastu upara mAlikI! 97 likhita pustakAnI AsapAsa mUkAtI citrapaTTikA citravALA dAkhaDAe jaina dhArmika vasati, pauSadhazALAo, caitya ane caityavAsI muninAM dhara vagere 105 (115), 106 (116thI 120) 99, 100 101
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka sudhArA puSTa cha paMkti 18mAM amArI pA vata'ne badale amArI pAse saMvata' vAMcavuM. pRSTha 14 TippaNI 14mAM niIsU ne badale nIpU+ vAMcavuM. pRSTha 27 pR. 7 mAM 'kAMsyapAtra'ne badale 'kAMsyapatra' vAMcavuM. pRSTha 47 pR. 14mAM 'vAparavAma'ne badale 'vAparavAmAM' vAMcavuM. pRH 54 5. 31mAM 'dravyaguNaparyAyarAsa svApanna TIkA'ne adale 'dravyaguNapayoMyarAsa svAparu ba' vAMcavuM. pRSTha 9ra TippaNI 101 6 mAM citra naM. 102"ne badale 'citra naM. 105' vAMcavuM. pRSTha 107 TippaNI 122 () nIce maLatIvRtti: amadrevIyA che tene badala zreyAMsanAthatri prAkRta vAMcavuM. pRSTha 108 TippaNI 128 () nIce mAlatIvRttiH samayarelIyA eTaluM umeravuM.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Naromage aceasta a ||jyti vIra vardhamAnasya pravacanam / / bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA bhAratIya jaina maNasaMskRti ane tene vikAsa vezvatomukhI jaina zramaNa saMskRtie bhAratIya Arya saMskRtinA sArvabhauma vikAsamAM kevo che ane keTalo vizALa phALo Ape che, enI vivecanA karavAnuM A sthAna nathI; tema chatAM prasaMgopAta eTaluM jaNAvavuM ucita manAze ke janasaMkhyAnI daSTie Itara saMskRtio karatAM sadAne mATe TUMkA pramANamAM rahevA sarajAelI jaina saMskRtie jagata samakSa potAnuM astitva TakAvI rAkhyuM che e enA sarvadezIya vikAsane AbhArI che. tyAgamArganA pavitra AdarzanI upAsanA karanAra jaina zramaNa saMskRtie eka kALe samagra bhAratamAM pitAne pasAra karyo hato, ane tyAre, kahevAmAM Ave che ke, enI janasaMkhyA cAlIsa koDanI AsapAsa pahoMcI hatI. amane lAge che ke A mAnyatAmAM eka mIThuM vadhI gayuM che. je amAruM A kathana rAMgatA hoya te, jaina dharmanA vistAra mATe mahArAjA zrIsaMpratirAja ane 1 'kampai nimyANa vA niggathINa vA purathineNaM jAva aMga-magahAo etae, dakkhiNeNaM jAva kosaMbIo, paJcatthigeNaM Ava thUNAvisayAo, uttareNaM jAva kuNAlAvisayAo ettae / etAda tAva kappai / etAva tAva Arie khette / No se kappai eto bAhiM / teNa paraM jattha nANa-dasaNa-carittAI ussappaMti-ti demi 50 // ' uparokta vavavatranA udera 1mAMnA 50mA sUtramAM jena nigraMtha nigraMthIonA vistAravya A kSetra vibhAga darzAvavAmAM Ave che, e zramaNa bhagavAna mahAvIranA samayane lakSIne che. te pachI arthAt mahArAnA zrI saMmatinA jamAnA pachI e vyavarathI badalAI che ane 'badalAI ke' e darzAvavA mATe sUtrakAre senA vara0 ityAdi sUtrAMza umeryuM che, jenI vyAkhyAmAM TIkAkAre nIce pramANe jaNAvyuM che 'tataH paraM' bahirdeze'vapi sampratinRpatikAlAdArabhya yatra jJAna-darzana-cAritrANi 'utsapanti' sphaatamAruti tatra virvatraF I athAta-bhagavAna mahAvIre je kSetranI vyavasthA karI che tethI bahAranA dezomAM paNa, saMpratijathI laI, jayAM jJAna darzana ane cAritramAM vadhAre thAya che tyAM paNa viharI zakAya." vibhAga 354 917, A sUvane dhyAnamAM rAkhI bhAgyakAre- 'kSaNAdiNo ya dosA, vitahaNA khaMdaeNa eteNa kAraNeNaM, paDucca kAla tu pANavaNA || 3271 / / vRttiH--AjJAdayazca dopaaH| virAdhanA caatmsNymvissyaa| tatra ca skandakAcAryeNa dRSTAntaH krtvyH| ata etena kAraNena bahirna gantavyam / etad bhagavadvamAnasvAmikAlaM pratItyoktam / idAnIM tu sampratinRpatikAlaM
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. jaina citrakalpadruma te jamAnAnA samartha dharmapracAraka jaina zramaNanA sArvatrika prayatnane aMte tenI janasaMkhyA cAra karoDa sudhI pahoMcI haze emAM Azcarya ke atizayokti jevuM kazuM ja nathI. kevaLa tyAgamArga upara pitAnI saMskRtinI ImArata khaDI karanAra jaina saMskRtinI ATalI vizALa janasaMkhyA, e khare ja ApaNane enA prabhAvazALI dharmapraNetAo ane enA pracArakonA nirmaLa AMtaratyAga tathA tapanI jhAMkhI karAve che. paraMtu samayanA vahevA sAthe janatAnA mAnasamAMthI upara jaNAvelAM AMtaratyAga ane tapanAM mAna ochAM thavA uparAMta dArzanika, dhArmika ane sAmAjika spardhA tema ja saMdharSaNa vadhI paDatAM, jaina saMskRtine pitAnI amitA tathA gauravane kAyamI TakAvI rAkhavA mATe potAnuM daSTibiMdu badalavuM paDayuM ane tyAgamAnI upAsanA sAthe vijJAna, sAhitya, kaLA vagere judAM judAM Azraya levo paDaze. e Azraya lIdhA pachI jaina saMskRtie ati TUMka samayamAM tenA pratyeka aMgamAM kevI keTalI ane kaI rIte pragati sAdhI ene lagatI dha ke varNana na ApatAM, ahIM mAtra sAdhAraNa jevI jaNAtI lekhanakaLA'nA viSayamAM ja kAMIka lakhavAno ame vicAra rAkhe che: je uparathI saheje khyAla AvI zakaze ke eka mAmUlI jevI lAgatI lekhanakaLAnA viSayamAM paNa jaina zramaNasaMskRtie ATalo UMDe ane jhINavaTabharyo vikAsa sAdhyo che to e saMskRtie itara mahattvanAM vijJAna, sAhitya, kaLA AdinAM kSetromAM keTale pracura ane Azcaryajanaka vikAsa sAdhya haze je kSetro Aja sudhI bahu ja ocha kheDAyAM che ane je kheDAyAM che temAM tene vAstavika nyAya maLe ja nathI, jenI sAbitI prastuta graMtha pUrI pADaze. kartItva kapanA kicayatra catra zanavanarAtriALa saMmita tatra tatra vizvanA vibhAga 3 patra 915. arthAta-"AryakSetranI bahAra vihAra karavAmAM saMyamadharmane hAni pahoMce che mATe bahAra na javuM. A niyama bhagavAna vardhamAnavaminA jamAnAne lakSI che. saMpratirAjanA jamAnAthI ArthikSetranI bahAra jyAM jJAnAdinI vRddhi thAya che tyAM viharI zakAya che." --ema jaNAvI saMpratirAjanuM dRSTAMta ApyuM che temAM jaNAvyuM che ke "avanIpati rAja saMmatie potAnA sImADAnA rAjAone lAvI temanA dvArA temaja pitAnA vizvAsapAtra dharmapriya sevako dvArA dezavidezamAM na dharmane pracAra karyo jene pratApe jana sApuokoIpaNa jAtanI harakatasivAya vaida pradhAna AMdha ane draviDa jevA dUra dezamAM pharI zakayA ane jaina dharmane vizeSa pracAra karI zakyA." so rAyA'vaMtivatI, samaNANaM sAyato suvihiyAga / paccaMtiyarAyANo, savve sahAviyA teNaM / / 3283 / / kahio ya tesi dhammo, vittharato gAhitA ya sammataM / appAhitA ya bahuso, samaNANaM bhaddagA hoha / / 3284 / / vIsajjiyA ya teNaM, gamaNaM ghosAvaNaM sarajjesu / sAhuNa suhavihArA, jAtA paccaMtiyA desA // 3287 // samaNabhaDabhAviesaM, tesU rajjesu esaNAdIsu / sAha suhaM vihariyA, teNaM ciya bhagA te u / / 3288 // udiSNajohAulasiddhaseNo, sa patthivo NijjiyasattuseNo / samatato sAhusuhappayAre, akAsi aMdhe damile ya ghore / / 3289 / / mudrita vibhAga 3 patra kala9-2021
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA udeza Aje ame lekhanakaLAnA viSayamAM kAMika lakhavAno niradhAra karyo che teno mukhya udeza e che ke Aje saikAo thayAM cAlu patanane aMte bhAratane potAnA punasthAnano AraMbha karyo che. e AraMbha kaI amuka eka aMga ke dizAne lakSIne che ema nathI, paraMtu enuM e punasthAna rASTrIya, sAmAjika, dhArmika temaja vijJAna, sAhitya, kaLA Adi pratyeka vibhAgane lakSamAM rAkhIne thaI rahyuM che. seMkaDo varSathI bhAratavarSamAM pravartI rahela bhISaNa rAjakIya viplava Adine pariNAme nAza pAmela pratyeka vijJAna, sAhitya, kaLA vagerene jIvaMta karavA mATe jema anekAneka prayatna cAlI rahyA che e ja rIte vartamAna mudraNayugane lIdhe adazya thatI ApaNI parApUrvathI cAlI AvatI viziSTa lekhanakaLA, tenAM sAdhano ane kalAdhara lekhake" e saune punaruddhAra karavAne paNa eka jamAne AvavAne che emAM jarA paNa zaMkA nathI. te samaye AvI nibaMdharUpe saMgraha karAelI sAdhana vagerene lagatI no kAryasAdhaka bane e mukhya udezane dhyAnamAM rAkhIne ame "lekhanakaLA'nA saMbaMdhamAM kAMIka lakhavA prerAyA chIe. nAma ane viSaya bhAratavarSanI traNa mukhya saMskRtio jaina zramaNa saMskRti, bauddha zramaNa saMskRti ane vaidika saMskRti. A traNe mahAna saMrakRtioe Arya prajAnA AMtara ane bAhya jIvananA vikAsa mATe jema satata anekavidha prayatno sevyA che e ja pramANe prastuta lekhanakaLAnA vikAsa mATe bhAratanI traNe saMskRtioe saMyukta prayatna karelA hovA chatAM jaina zramaNasaMskRtie e kaLA temaja tenAM sAdhana AdinA vikAsa ane saMgrahamAM kevI anokhI bhAta pADI che e viSayane darzAvate prastuta nibaMdha che enuM nAma ame "bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA" evuM ApyuM che. bhAratIya lekhanakaLA bhAratIya lipionI utpatti prastuta nibaMdhamAM "jana lekhanakaLAnA saMbaMdhamAM kAMIka lakhavA pahelAM "bhAratIya lipi ane lekhanakaLA'nI utpattinA viSayamAM thoDuM lakhavuM yogya che. bhAratIya prajAnI lipi-varNamAlA kayAre ane kevI rIte utpanna thaI e saMbaMdhamAM pAzcAtya vidvAnonA aneka mati hovA chatAM rAyabahAdura zrIyuta gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhAe pitAnA bhAratIya prAcIna lipimAlA' nAmanA pustakamAM ema nakkI karyuM che ke bhAratIya Arya sabhyatA ati prAcIna hAI enI lipi atyaMta prAcIna temaja svataMtra che. enI utpatti kayAre ane zAmAMthI thaI e kahevuM zakya nathI, tema chatAM cAlu etihAsika paddhati mukhyatve karIne daSTa pramANe upara AdhAra rAkhatI hoI, upalabdha thatAM pramANone 2 A vibhAga lagabhaga akSaraza: mAratIjha gArjIna nizrAmAMthI phakarAo laIne ja lakhavAmAM Avyo che. je bhAratIya prAcIna-arvAcIna lipi, tenI utpatti, Adine vistRta ane viziSTa pazciya tema ja ayAsa karavA IcchatA hoya temaNe bhA0 prA0 li purataka ja hovuM joie.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citraka9padma AdhAre eTaluM nirvivAda rIte kahI zakAya che ke I.sa. pUrve pAMca saikA pahelAM bhAratIya lipi pUrNatAne prApta karI cUkI hatI. ghaNAkharA pAzcAtya vidvAnoe bhAratIya lipimAtrane "semeTika lipimAMthI utpanna thayAnuM manAvavA prayatna karyo che, paraMtu e vAtane teoe sacoTa dalIlo dvArA asatya puravAra karI che. cAInIjha bhASAmAM racAelA "phA yuana Tu lina' nAmanA bauddha vizvakozamAM brAhmI, kharoSThI Adi lipionI utpatti viSe lakhatAM temAM bauddha graMtha "lalitavistara' pramANe 64 lipi. onAM nAma ApyAM che, jemAM paheluM brAhmI ane bIjuM kharoSThI (kia-lu-se-Toka-lu-se-= kharesa-TaHkharoSTha) che. "kharoSTha'nA vivaraNamAM lakhyuM che ke "lakhavAnI kaLAnI zodha traNa devI zaktivALA AcAryoe karI che. temAM sauthI prasiddha brahmA che, jemanI lipi (brAhmI) DAbI 3 atyAra sudhImAM azekathI pahelAMnA mAtra be nAnAnAnA zilAlekhe maLyA che. jemAMnA eka ajamera jillAnA vaDalI gAmathI zrIyukta ge. hI. ejhAchane maLe che ane bIjo nepAlamAMnA "pijhAvA' nAmanA sthAnamAM Avela eka stUpanI aMdarathI maLela mAtra upara khedAelo che, jemAM buddhadevanAM asthi che. amane pahelo eka thAMbhalA upara kherAelA lekho TukaDe che, jenI pahelI paMktimAM "vIrAja mAvata' ane bIjI paMktimAM "caturAtri ' khedAela che. A lekhanuM corAsImuM varSa jenenA chelA tIrthaMkara vira (mahAvIra)nA nirvANa saMvatanuM che. eTale A lekha I. sa. pUrve 443ne che. bIje pijhAvAnA tUpamAM lekha buddhanA nivaNasamaya arthAta I.sa. pUrve 487thI kAMIka pachI have joie. pahelA zilAlekha ajameranA rAjapUtAnA yujha amaramAM che ane bIje kalakattAnA "inDiyana myujhIemamAM che. bhA. prA. li. pU. 2-3. 4 arabI, Ithiopika, aramAIpha, sIrIaka, phinizIana, hibra Adi pazcimI eziyA ane AmikA khaMDanI bhASAo tathA temanI likhiene 'semeTika" arthAt bAIbalaprasiddha nUhanA putra zemanAM saMtAnI bhASA ane lipio kahe che. 5 brAhmI, kharoSThI, puSkarasArI, aMgalipi, baMgalipi, magadhalipi, mAMgalyalipi, manuSyalipi, aMgulIyalipi, zakArilipi, brahmavallIlipi, drAviDalipi, kanArilipi, dakSiNalipi, ugralipi, saMkhyAlipi, anulomalipi, Urcadhanulipi, daradalipi, sAsyalipi, cInalipi, haNalipi,madhyAkSaravistaralipi, puSpalipi, devalipi, nAgalipi, yakSalipi, gandharvalipi, kinnaralipi, mahoragalipi, asuralipi, gaDalipi, mRgacakralipi, cakralipi, vAyumarulipi. bhaumadevaliMpi. aMtarikSadevalipi, uttarakurudvIpalipi, aparagauDAdilipi, pUrva videhalipi, utkSepalipi, nikSepalipi, vikSepalipi, prakSepalipi, sAgaralipi, vajralipi, lekhapratilekhalipi, anudrutalipi, zAstrAvartalipi, gaNAvartalipi, utkSepAvatalipi, vikSepAvarttalipi, pAdalikhitalipi, dviruttarapadasandhilikhitalipi, dazottarapadasandhilikhitalipi, adhyAhAriNIlipi, sarvasatsaMgrahaNIlipi, vidyAnulomalipi, vimizritalipi, RSitapastaptalipi, dharaNa.prekSaNAlipi, sadoSadhaniSyadalipi, sarvasArasaMgrahaNIlipi ane sarvabhUtarUdagrahaNIlipi. -lalitavistara adhyAya 10 bhA. prA. li. pR. 17 Ti. 3mAM uparokta nAma ApIne chevaTe umeravAmAM AvyuM che ke AmAMnAM ghaNAMkharAM nAme kapita che.' 6 brAhIlipinI utpattinA saMbaMdhamAM jene mAnyatA A pramANe che: () bhagavAna vibheda pitAnI putrI brAhmIne se pahelAM lipi lakhavAnuM jJAna ApyuM hatuM tethI enuM nAma badalI lipi kahevAmAM Ave che. dehuM AiviA, nikoi vaMmI diil (bAvanajA-Syi kathA 13.)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA bAjuthI jamaNI bAju lakhI vAMcI zakAya che. tenA pachI kia-lu (kia-luse-kharaSThanuM TaMke rUpa) che, jenI lipi jamaNI bAjuthI DAbI bAju vAMcI zakAya che. sauthI ochA mahattvano trI che. jenI lipi (cInI) uparathI nIce arthAta UbhI vAMcI zakAya che. brahmA ane khareTha bhAratavarSamAM thayA che ane suM-kI cInamAM thaelA che. brahmA ane khareThe temanI lipio devalokamAMthI meLavI che ane saM-kIe pakSI vagerenAM pagalAMnA cihna uparathI taiyAra karI che.' bhAratIya lipio prAcIna kALamAM bhAratavarSamAM mukhyatve karIne brAhmI ane khareSThI e be lipio ja pracalita (4) samAcAranI TIvImAM AcArya zrIabhacave nIce mujaba jaNAvyuM che 'tathA 'mi' tti brAhmI-Adidevasya bhagavato duhitA brAjhI vA-saMskRtAdibhedA vANI tAmAzritya tenaiva yA darzitA akSaralekhanaprakriyA sA brAhmI lipiH / ' patra 36 / A ullekhamAM eka vAta e umeravAmAM AvI che ke brAhmI eTale saMrakRta Adi bhAratIya bhASAone lakhavA mATe anukULa lipi te brAhmI lipi.' (1) mAtaetranA "nano caMmINa visUtranI vyAkhyA karatAM AcArya zrIabhayadeve jaNAvyuM che ke 'lipi:-pustakAdAvakSaravinyAsaH, sA cATAdazaprakArA'pi zrImannAmeyajinena svasutAyA brAhmInAmikAyA darzitA tato brAhmItyamidhIyate / Aha ca-lehaM livIvihANaM, jiNeNa bebhIi dAhiNakareNaM / ' iti, ato brAjhIti svarUpavizeSaNaM liperiti / patra 5 / AmAM AcAryazrI jaNAve che ke "ahIM "brAhI" e nAmamAM brAhmI Adi aDhArelipione samAveza karavAnA che. svataMtra brAhmI lipi tarIke A nAmarakAra nathI.' [ahIM prasaMgopAta jaNAvavuM joie ke bhAratavarSamAM prAcIna lipionA vAcananuM vimaraNa AcArya zrImAna abhayadeva pahelAM arthAta vikramanI agIAramI sadI pUrve thaI cUkyuM hatuM. te samaye prAcIna lipionA vAcake jANakAra hata te zrImAna abhayadevasUrine samayAMtAnI TImAM aDhAra lipionuM vyAkhyAna kastAM "tatva na raimitti tim | arthAt A lipionuM svarUpa kayAMya joyuM rahyuM nathI mATe batAvyuM nathI" ema lakhavuM na paData. A ja kAraNathI kevaLa zAbdika arthadhaTanA khAtara karelI TIkAmAMthI nIkaLatA Azo upara khAsa kazuM ja dhAraNu rAkhI na zakAya; eTale ame mAnIe chIe ke AcArya zrIabhayadeva Adi vyAkhyAkAre e brAhmI, cavanAnI, devArikA, khareDI Adi lipione brAhmI lipinA bheda tarIke jaNAvI che, paraMtu vastutaH tema na hatAM phakta sUtrakAranA samayamAM prasiddha zrI pradhAna aDhAra lipionAM nAmone athavA prakAre ja e saMgraha che. alabatta e kharUM che ke A aDhAra nAmamAM brAhmIlipinA keTalAka bhedane samAveza karavAmAM Avyo che. mAvatIsUtranA AraMbhamAM namo ghaMma rivINa ema mUkavAmAM AvyuM che e, jana AgamanuM lekhana brAjhIlipimAM thaeluM hoI enI yAdagIrI tarIke brAjhIlipine namaskAra karavAmAM AvyuM che, nahi ke mAtra sAmAnya lipi tarIke.] cha mahArAja azaka pahelAnA jena samavasUtramAM ane te pachI racAelA citavistAramAM brAzI ne khareSThIsivAyanI bIjI ghaNI lipionAM nAma maLe che, paraMtu te lipionA keAI zilAlekha atyAra sudhI maLyA nathI. AnuM kAraNa ema mAnavAmAM Ave che ke e badhI ye lipio prAcIna samayathI ja lupta thaI gaI haze ane e khadhInuMrathAna brAhmI lipie lIdhuM haze. ane e ja kAraNe lipionI nAmAvalimAM brAhmIlipine prathama sthAna ApavAmAM AvyuM hovuM joIe.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citrakalpadruma hatI. brAhmI lipi DAbI bAjuthI jamaNI bAju lakhAtI ane khareSThI lipi u, arabI, phArasI Adi lipionI jema jamaNuM bAjuthI DAbI bAju lakhAtI hatI. khareSThI lipi jamaNI bAjuthI DAbI bAjI lakhAtI hoI "semeTika varganI che. ene pracAra I.sa.nI trIjI zatAbdI sudhI paMjAbamAM hatuM. te pachI e lipi bhAratavarSamAMthI sadAne mATe adazya thaI gaI ane tenuM sthAna brAhmI (4) lalitaviratarano ullekha ame Ti- 5 mAM ApI cUkayA chIe; samavAyAMgasUtrane ullekha nIce pramANe che: caMkhI je triIjI siddhi vine 8 --caMmI, navajhA (naLiyA), lA rimA, dizA, puFrasAriyA, jAphA (pA ), 3cattariyA, makarapuSTriyA, morAviyA, veLasiyA, zakyA, aMkalivI, gaNialivI, gaMdhavalivI-bhUyalivI, AdaMsalivI, mAhesarIlivI, dAmilIlivI, poliMdilivI / ---samavAyAMga 18 samavAye / / pawvAjasUtranI judI judI pratimAM 3cattarine badale takalariyA, aMtariyA ane kutarAyA evAM nAma paNa maLe che ane prAraMjhivIna bale mAyAvI evuM nAma paNa maLe che. (3) viravAvaracakra 0 464nI TIkAmAM aDhAra lipinAM nAma nIce pramANe che mArA ci 3 10. haMsalivI bhUalivI, jakkhI taha raksasI ya bodhayA / uDI javaNi turukkI, / ya siMdhaviyA // 11 mAlaviNI naDi nAgari, lADalivI pArasI ya bodhavvA / taha animittI ya livI, cANakI mUladevI y||" (AsamavAyAMgasUtramAM ane vizeSAvazyakaTIkAmAM AvatAM aDhAra lipionAM nAmomAM meTa pharaka che. samavAmAMga satramAM brAjhI ne khareSThI lipinAM nAma che hatyAre vize vAvazyakTIkAmAM te bIlakula che ja nahi. vizeSAvasyakaTIkAmAM AvatAM nAmamAM eziyAI ane bhAratIya pradezanAM temaja cANakya, maladeva jevA bhAratIya vidvAnonAM nAmonI jhAMkhI vadhAre thAya che jayAre samavAyAMgasUtramAM AvatAM nAma mATe temanathI. samavAyAMgamUtra, lalitavistara ane vizeSAvezyakaTIkAmAM darzAvela lipi badhI koI vayakatajanita lipi ja haze ema mAnavAne kazuM ja kAraNa nathI keTalIka lipio amuka vastune gupta rAkhavA khAtarake TuMkAvavA khAtara veda, jevI, mitravAdI Adie karelA eka ja lipinA mAtra varNaparivartanarUpa pheraphAramAMthI paNa janmI che. u.ta. vizeSAvasyakaTIkAmAMnAM aDhAra lipionAM nAme mAM AvatI "cANathI" lipi ane "mUladevI lipi e nAgarI lipinA varNaparivartana mAtrathI utpanna thaI che. A jAtanI lipione vAsyAyanIya vAmasUtramAM 64 kalAomAM rivivAra arthAt "zleSThita' lipionA bheda tarIke oLakhAvelI che. A kalAvAkayanI jayamaMgalA TIkAmAM TIkAkAre TopanibaTamapyakSaravyatyAsAdassaSTArtha tamlecchitaM guuddhvstumntraarthm| arthAta-je zuddha zabdaracanAvALuM hovA chatAM akSarane pheraphAra karavAthI-karIne lakhavA-bolavAthI apaSTa arthavALuM hoya te svecchita. ene upayoga saMtADavA lAyaka vAta ke maMtrAdimATe thAya che." --ema jaNAvI kaTilIya=cANakI' ane "mUladevI lipine ullekha karyo che ke tayA dilhIcaku--- dAdeH kSAntasya kAdezva, svarayorhasva-dIrghayoH / bindUmaNo viparyAsAd , durbodhamiti sahitam / /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA lipie lIdhuM; tema chatAM hiMdukuza parvatanA uttaranA dezomAM temaja cAinIjha turkastAna Adi dezamAM, jyAM bauddha dharma ane bhAratIya sabhyatA pitAno paga jamAvI rahI hatI tyAM, keTalI ye sadIo sudhI te cAlu hatI. - a gha va - 4 - tathA 5 te vyastA ucATa pA:, mUvIcamu 1 " -adhi0 1 adhyA. 3 sUtra 16. prastuta vAmadUtranI 'nirNayasAgarIya' ane 'cokhaMbA sIrIjhanI AttimAM pAhabhede ghaNA che; tema chatAM e pAThabhedane jatA karI je pATha graha ane prAmANika lAvyA te ja ahI amArA pramANamAM ravIkAryA che "ka" thI "tha' sudhInA ane 'da" thI "kSa sudhInA vyaMjane. harava ane dIrgha kavare, anuravAra ane visarga, A badhAne ulaTAvIne lakhavAthI keTalIya cANakayI" lipi bane che. Ane kaThe A pramANenA he jaie la | | | | | sa | za | Sa sa [4] 4 | 4 na | sa | za | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 3 | R| |mo mi huM | | che mUlavI' lipimAM a A ItyAdi ravAne badale kA ItyAdi ane ka kA ityAdine badale a A ItyAdi lakhavA. kha ane ga, gha ane Da tha varga ane Ta vaga, ta varga ane 5 varga, ca varga ane za va e ekabIjAne badale lakhavA. vyaMjana sAthe maLelA svare jemanA tema kAyama rahe che. amArI pAse saMta 1663mAM lakhAeluM eka pAnuM che jemAM keTalAka cchita' lipinA ane akSaramaNikAnA prakAre ApelA che, temAM mUlavI lipi koThA ane udAharaNa sAthe ApelI che te ahIM utAravAmAM Ave che IkaYiJzJg444 4 5] sAjA kaDhA AdayaH kAdayo jJeyAH, kha-gau gha-Do parasparam / zeSavargeSu vargeSu, mUladevena bhASitam // 1 // svaraH sa eva kathyate // iti mUladevI lipiH / pirilonahIema siripa // shriirstu|| aMtamAM dharohIma sirij lakhyuM che teno Azaya e che ke-bhUladevI lipimAM rilimIna sthiti ema lakhavuM hoya to rinarIma rivuM ema lakhAya che. cANakaya ane mUladeva e banne vidAna rAjamAnya puru I.sa. pUrve thaI gaelA hAI cANakacI ane mUlavI lipio ati prAcIna che. samavAyAMga satramAM AvatI "aMkalipi" ezI lakhAtI hevI joie. uparokta pAnAmAM ekalipi nIce pramANe aApavAmAM AvI cheH e ---1% ravA. 1 ja mAru33 zrama maM aH | gha | ra # 5 1 Ta Tha Da Dha Na ! ta tha da dhana | pa pha ba bha ma / yaralava / za Sa sa ha / prathama vargo gamyate / pazcAt vargasya akSaro
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citrakalpadruma bhAratavarSamAM kharAThI lipine praveza ItihAsavettAonI e mAnyatA che ke IrAnavAsIo sAthe hiMdustAnanA vyApArika saMbaMdhane lIdhe temaja temanA rAjatakALamAM temanI sattA nIce rahela hiMdustAnanA IlAkAomAM temanI rAjakIya lipi "aramaIkane praveza thayo haze ane temAMthI rokI lipinI utpatti thaI hovI joIe. dAkhalA tarIke jema musalamAnonA rAya daramiyAna temanI phArasI lipi A dezamAM dAkhala thaI ane temAM keTalAka akSaro umerAI urdU lipi banI. "aramaIka' lipimAM phakta 22 akSare hoI temAM svarenI apUrNatA ane haravadIrdhanA bhedane abhAva temaja svaronI mAtrAone sadaMtara abhAva hovAthI e lipi bhAratavarSanI bhASAne mATe yogya na hatI. tethI I.sa. pUrve pAMcamI zatAbdInI AsapAsa temAM akSaronI saMkhyA vadhArIne temaja keTalAka akSarene AvazyakatA pramANe badalIne ane svaronI mAtrAonI yejanA karIne tenA uparathI "khareTI' lipi taiyAra karI hoya. saMbhava che ke A lipine vyavasthita rIte taiyAra gaNyate / pazcAt mAtrA gaNyate / aho likhyate // iti aGkapallavI / 72 rU. 823 | 8rUDA 66 73 1 822 11-11 | bI: ahIM aMkamAM jaNAvyuM che ke ravinegAlita saMkalipi pachI "zUnyalipi" ane rekhAlipi ApavAmAM AvI che anena prakAreNa zUnyapallavI zUnyAni kAryANi / rekhApallavI rekhAH kAryAH / / jaina cheda AgamamAM caNikA prAyazcittAnA prasaMgamAM je aMkalipi ane zUnyalipine uga karyo che ene paricaya AgaLa upara aMkAnA paricaya prasaMge ApIvuM. A sivAya A pAnAmAM Adhulipi, dAtArarIlipi ane sahadevIlipi paNa ApavAmAM aAvI che, jene utAro ahIM ApavAmAM Ave che auSadhapallavI yathA--agara 1 kapura 2 celara 3 TaMkaNa 4 tagara 5 pIpari 6 yAvitrI 7 saMThi 8 / je vargano akSara te auSadhanAma / je varganuM jetamu akSara tetalA TAMka / jetamu svara tetalA vAla / / iti kauvapaDhavI brIrattaH | dAtA dhaNa kosa bhAvaM, bAlA mahaM khagaM ghaTA / AzA pIThaM aDhe SaMDe, cayaM ricchaM thana jhaphA // 1 // iti daataasii|| ja 1 | # 2 { ma ma 1 2 | chuM ke na ga gha a | huM re | Ta sa 1 4 tha ! 4 2 | dha aa na ra | 2 2 | hA 4 1 2 3 / 4 5 kRti kevI II bhAI sArAbhAI navAba pAsenA "1867 rAjA su. 12 ?" nA lakhela pAnAmAM dAtAsI' ane 'sahaTavA" lipi A pramANe ApavAmAM AvI che. - 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 phA tA 5-2 -3 mAvo, vA - - Tri- jo gha- 2 | 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 u - 6 - che na - 3 1 - , 3 - 1 - 2 - 5 - na 8 - $ 11'
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 42nAra, yAnI mora vimA yA bhuma, '5rI' nAmanA mAyArya (yA) hAya, jenA nAmathI lipinuM nAma "kharoSThI' paDyuM hoya. temaja e paNa saMbhava che ke takSazilA jevA gAMdhAranA kAI prAcIna vidyApIThamAM A lipine prAdurbhAva thayo hoya. brAhmI lipi I.sa. pUrve 50thI laI Ira. 350 sudhInI bhAratavarSanI tamAma lipionI saMjJA "brAhmI' che. te pachI tenI lekhanapraNAlI be vibhAgamAM vaheMcAya che, jene uttara ane dakSiNI nAmathI oLakhavAmAM ahIM 'sahadevI' lipimAM lakhyuM che ke "o-dI- sai-Rs 4-hi-lA na-muM, anukrame akSara aMka / ka miDaM * rakha bhokaDI+, gageM vivaNo baMka / // 1 // carci Adho caMdalo , tateM lIha tarAla = | jajeM sAthIo jANI .baviM miDu yADa 7 // 2 // chache do lITI khaDI, umI cyAra | bhameM miDaM AMkaDo8, DhaTeM triguNa vicAra A ||3|| etA akSara evaM rUpeM karavA hinA kAnA mAtra je akSaranA bolatA hoya te krvaa| bInA akSara bAkI rayA te akSara krvaa| iti saidevI jaannvii|| SI+11pAraNa / // pA:4:3:01: 2 0::, 3:2H3:0:m: m.p:1: / C:::3: 1:0::::: :: :hAH 1: // 1 // " likhataM paM. motIcaMda // pArasanAthake nAmaseM, saba saMkaTa mITa jAa / manasudhe sevA kareM, tA dhare lachI suhAa // 1 // bhAI sArAbhAI pAsenA pAnAmAMnI "sahadevIlipi' mATenA duhAo ane tenI bhASA jotAM e lipi kaI yutie banAvelI hoya tema lAge che. saMbhava che ke tenA lekhaka 50 metIcaMdajI patinI ja e banAvelI hoya. ENta sabhA bhAsenA mAnanA aMtabhA saMvat 1663 varSe / mu. somajIlipIkRtaM bhavA .
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citraka95ma Ave che. uttarI zailIne pracAra viMdhyAcalathI uttaranA dezamAM ane dakSiNa zailIne pracAra dakSiNa taraphanA dezamAM rahyo che, tema chatAM uttaranA dezamAM dakSiNI zailInA ane dakSiNanA dezomAM uttarI zailInA zilAlekho koI koI ThekANe maLI Ave che. uttarI zailInI lipiomAM guptalipi, kuTila lipi, nAgarI, zAradA, baMgalAlipino samAveza thAya che ane dakSiNI zailInI lipiomAM pazcimI, madhyapradeza, telugu, kanaDa, graMthalipi, kaliMgalipi, tAmilalipi, ane vaLatulipione samAveza thAya che. jemane prAcIna lipiono paricaya nahi hoya teo to ekAeka mAnaze paNa nahi ke ApaNA dezanI cAlu nAgarI, zAradA (kAzmIrI), gurumukhI (paMjAbI), baMgalA, UMDiyA, telugu, kanaDI, graMtha, tAmila Adi dareka lipi eka ja mULa lipi brAhmImAMthI nIkaLI che; tema chatAM e vAta taddana ja sAcI che ke atyAranI pracalita tamAma bhAratIya lipione janma "brAhmI' lipimAMthI thaye che. bhAratanI mukhya lipi upara jaNAvavAmAM AvyuM e uparathI samajI zakAya che ke bhAratavarSamAM kharAThI lipine pracAra IrAnavAsIonA sahavAsathI ja thayo che. kharuM jotAM bhAratavAsIonI pitAnI lipi te brAhmI ja che. brAhmI lipi bhAratavarSanI svataMtra temaja sArvazika lipi hovAthI jaina saMrakRti ane bauddha saMskRtie pitAnA graMthe paNa emAM lakhyA che ane lipionI nAmAvalimAM enuM nAma paNa paheluM mUkyuM che. bhAratIya lipinI viziSTatA bhAratIya Arya prajAe buddhimattAbharyAM ane sauthI mahattvanAM be kAryo karyA che. eka brAhmI lipinI racanA ane bIjuM cAlu paddhatinA aMkanI kalpanA. duniyAbharanI pragatizIla jAtionI lipio tarapha najara karatAM temAM bhAratIya Arya lipinA vikAsanI gaMdha sarakhI nathI dekhAtI. kyAMka to dhvani ane ci8-akSaromAM sAmyatA na hovAne lIdhe eka ja cihna-akSaramAMthI eka karatAM aneka dhvanio pragaTa thAya che ane keTalAeka dhvanio mATe eka karatAM adhika cihno vAparavAM paDe che, eTaluM ja nahi paNa e varNamAlAmAM koI vAstavika zAstrIya krama ja daSTigocara thato nathI. kaika ThekANe lipi varNAtmaka na hatAM citrAtmaka che. A badhI lipio mAnavajAtinA jJAnanI prAraMbhika dazAnI nimaNasthitimAMthI AjasudhImAM jarA paNa AgaLa vadhI zakI nathI; jyAre bhAratIya Arya prajAnI brAhmI lipi hajAro varSa pUrve ja eTalI ucca hade pahoMcI gaI hatI ke enI sarasAI bharanI lipiomAMnI koi paNa lipi Aja sudhI karI zakI nathI. A lipimAM dhvani ane akSarano saMbaMdha barAbara phenegrAphanA dhvani ane tenI cUDIo uparanAM cihno jevo che. AmAM GS , sadAdA ciTTo hevAne lIdhe ja khelavAmAM Ave che tevuM ja lakhAya che ane jevuM lakhavAmAM Ave che tevuM ja bolAya che, temaja varNamAlA-akSareno krama paNa barAbara 8 juo TippaNa na. 5 ane 7 () jana Agama macAvataetramAM "no vajI triva" e pramANe bAdamIlipine namaskAra karavAmAM AvyuM che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA vaijJAnika paddhatie goThavAele che. A viziSTatA bIjI koI lipimAM nathI. A ja pramANe prAcIna kALamAM samagra saMsAranI aMkavidyA paNa prAraMbhika dazAmAM hatI. kyAMka to akSarone ja bhinnabhinna aMke mATe kAmamAM letA to kyAMka ekama, dazaka, so, hajAra ityAdi mATe 1 thI 9 sudhInA aMka mATe judAM judAM cihno karavAmAM AvatAM; eTaluM ja nahi paNa e cihno dvArA phakata lAkha nIcenI ja saMkhyA jaNAvI zakAtI. prAcIna bhAratamAM paNa eke mATe A ja jAtane krama hato, paraMtu A gUMcavaNabharyA aMkothI gaNitavidyAmAM vizeSa vikAsa thavAno saMbhava na lAgavAthI bhAratavAsIoe vartamAna aMkakama zodhI kADhayo, jemAM 1 thI 9 sudhInA va aMke ane khAlI sthAnasUcaka zanya (0) A daza cihnothI aMkavidyAno saMpUrNa vyavahAra cAlI zake che. A baMne kama jagate bhAtavarNa pAsethI ja jANe che ane vartamAna samayamAM gaNita tathA enAthI saMbaMdha dharAvanAra bIjAM zAstromAM pragati thaI che e A aMkanI zodhane AbhArI che. A e bAbate uparathI prAcIna bhAratIya Arya prajanI buddhi ane vidyA saMbaMdhInI unnata dazAnuM anumAna thAya che. bhAratIya sabhyatA ane lekhanakaLa bhAratavarSanA Adya lekhako ane sAhityakAro sAme je je vastuo hatI temAM mukhya hatAM. teoe lakhavAnI preraNA thatAM vRkSonAM pAMdaDAMne upayoga karyo hato. jenA upara lakhAtuM te sAdhananA arthamAM "parNa" ke "patra' zabdano upayoga karAto hato, je AjasudhI 'pAnuM ke "tuM" zabdamAM jaLavAele che. e paNa ke patra zabda ja sUcave che ke ApaNe tyAM prAcIna samayamAM enA vAcyArthano ja lakhavAnA vAhana tarIke upayoga thato hato. taduparAMta lekhya aMzonA judAjudA vibhAgo jaNAvavA mATe te te aMzene kaMdha, kAMDa, zAkhA, valI, sUtra vagere nAmo ApyAM, je vRkSanA aMzavizeSane oLakhAvavA mATe pahelethI prasiddha hatAM. A rIte "eka yugamAM bhAratIya vananivAsasabhyatA ane lekhanakaLA vacce gADha sagAI jAmI hatI' e vAta bhUlI zakAya tema nathI. bhAratIya lekhanasAmagrI prAcIna samayamAM bhAratavarSanA jeTalI lekhanasAmagrI koIpaNa dezamAM na hatI. kudarate ahIM tADapatra ane bhejapatra vipula pramANamAM utpanna karyA che. misaranA "papAyarasa'nI jema temane ugADavAM 9 pAyarasa' eka jAtanA cheDanuM nAma che. tene pAka misaramAM ghaNA prAcIna kALathI thatuM hatuM. A choDa cAra hAtha UMce ane enA thaDIAnI sarakhaDIne bhAga trikoNa AkRtine thatA hatA, jemAMthI 4 iMcathI laI jA Ica sudhInI laMbAinA TukaDA kApavAmAM AvatA hatA. enI chAlanI bahu ja sAMkaDI cIpa nIkaLatI hatI, jene cAkhAnI lAhI AdithI ekabIjI sAthe caTADIne pAnAM banAvavAmAM AvatAM hatAM. A pAnAMone dabAvIne sUkavatA hatA, jyAre e taddana sukAI jatAM tyAre temane hAthIdAMta athavA zekha aAdathI ghUMTIne suMvALAM ane sarakhAM banAvatA hatA, te pachI e lakhavA lAyaka banatAM hatAM. A rIte taiyAra karelAM pAnAMone yuropavAsIe pipAyarasa' kahe che. AnA upara ja teo pustaka, ciThThI vagere lakhatA hatA, kemake te jamAnAmAM kAgaLa tarIke A ja kAma AvatAM hatAM. A rIte taiyAra thaelAM papAyarase atyaMta kAM thatAM hAI tenAM keTalAM ye pAnAMne ekabIjA sAdhe ceTane lAMbAM lAMbAM paMpAya paNa banAvatA hatA, je misaranI prAcIna kabaramAM maLI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra jaina citrakalpadruma paDatAM na hatAM. bhAratavAsIe mAMthI kAgaLa banAvavAnuM I.sa. pUrve trIjA ceAthA saikAthI jANI gayA hatA. purANeAmAM pustaka! lakhAvIne dAna karavAnuM meDhuM puNya mAnavAmAM AvyuM che. cInI yAtrI hyuensaMga ahIMthI cIna pAchA karatI vakhate vIsa dhADAe upara pustakA lAdIne peAtAnI sAthe lai gayA hatA, jemAM 657 judAjudA graMthA hatA. madhyabhAratanA zramaNa puchyApAya I.sa. 655mAM paMdarasA karatAM vadhAre pustakA laI cIna gayA hatA. A bauddha bhikSu yurepa ke amerikAnA lakSmIpatio na hatA ke rUpIAnI thelIo khAlIne pustakA kharIde. e badhAM pustakA temane gRhastheA, bhikSue, maThThA athavA rAjA taraphathI dAna ja maLyAM haze. jyAre mAtra dAnamAM ne dAnamAM ja ATalAM pustakA ApavAmAM AvyAM te! saheje anumAna karI zakAya che ke likhita pustakA ane vivadha prakAranI lekhanasAmagrInI bhAratavarSamAM keTalI pracuratA haze! jaina lekhanakaLA prasaMgApAta bhAratIya Arya saMskRti sAthe saMbaMdha dharAvatI lekhanakaLAnA saMkSipta paricaya ApyA pachI have jaina lekhanakaLA'nA mukhya viSaya tarapha ApaNe AvIe. paraMtu ene aMge amArUM vaktavya raju karatAM pahelAM jaina zramaNusaMskRtie lekhanakaLA kayAre ane zA mATe svIkArI ane ene svIkAra karyAM agAu jaina zramaNAnI potAnA pAnapAnane aMge ii vyavasthA hatI e ApaNe joe. lekhanakaLAnA svIkAra pahelA jaina zramaNenuM pAnapATaeNna tyAgadharmanI ucca kakSAne sAdhanAra jaina zramaNA parigrahabhIru heAI jema bane tema ochAmAM ochA vastunA parigrahathI athavA sAdhanethI peAtAne nirdeha karI letA hatA, temaja te jamAnAmAM pratyeka viSayane mukhapATha rAkhavAnI ne mukhapATha bhaNavA-bhaNAvavAnI paddhati samagra bhAratavarSamAM hovA uparAMta jainabhramaNAnI parigrahane lagatI vyAkhyA paNa ati jhINavaTabharI hatI ke adhyayana-adhyApana mATenAM putakarmAda jevAM sAdhanA levAM e paNa asaMyamarUpa arthAt yAgadharmane hAni pahoMcADanAra temaja pApa 10 manAtuM. kAraNa e hatuM ke jaina zramaNe buddhisaMpanna temaja adbhuta smaraNuzaktivALo Ave che. A pekhAyarase karyuM te lAkaDAnI peTImAM surakSita rIte rAkhelA mRtAnA hAthamAM rAkhelA hoya che athavA temanA zarIra upara lapeTalAM hAya chaeN. misaramAM I.sa. pUrve 2000 varSe lagabhaganAM evAM pepAyarase maLe che. lakhavAnI kudaratI sAmagrI sulabha na hovAne kAraNe yuraipavAsI khUba parizramapUrvaka uparokta kreDanI chAlane coMTADIceAMTADIne pAnAM banAvatA hatA. bhA. prA. li. pR. 16 Ti, 1. 10 () nizIyamAnya tathA pamASyamAM jaNAvyuM che ke 'porathaga jiNa dito, vaggura leve ya jAla cakke ya / ' arthAt -zikArIonA kAsalAmAM sapaDAeluM haraNa, tela vageremAM paDelI mAkha, jALamAM pakaDAelA mAchalAM vagere temAMthI chaTakI jaI kheMcI zakeche, paNa pustakanA vacamAM ksAi gaelA jIve kheMcI zakatA nathI.tethI putaka rAkhanAra amaNeAnA saMcamane hAni paheoMce che." A pachI AgaLa cAlatAM kevaLa mehane khAtara puratakanA saMgraha karanAra, lakhanAra, pustAnI AMdhaUADa karanAra
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA hoI temane pustakAdine parigraha karavAnuM kazuM ja kAraNa nahotuM. ane je A dazAmAM teo pustakAdino saMgraha kare to temane mATe kevaLa mamatva sivAya bIjuM kazuM ja kAraNuM kalpI na zakAya. ahIM ema pUchavAmAM Ave ke "zuM te jamAnAmAM badhA e jaina zramaNe ekasarakhA buddhizALI temaja yAdazaktivALA hatA?" to ame kahIzuM ke "nahi; paraMtu te mATe te jamAnAmAM jaina zramaNa saMskRtinA sUtradhAra viree jaina zramaNasaMdhanuM baMdhAraNa kula-gaNa-saMghane11 lagatI vizALa yojanArUpe vyavasthita kareluM hoI tenA Azraya nIce alpa-madhyama buddhivALA zramaNanAM paThana-pAThanane lagatI vyavasthA, pustakAdino parigraha karyA sivAya paNa, akhaMDa rIte cAlatI hatI. A sivAya jaina sthaviroe bhikSasaMghATaka'nI arthAt "bhikSuyugala'nI athavA bhikSusamUhanI vyavasthAne paNa sthAna ApyuM hatuM, eTaleke alpabuddhivALA zramaNane maLatAvaDA svabhAvavALA zAMta buddhimAna bhikSune sepI detA. darekane yugalarUpe vaheMcavAmAM AvatA ema ja na hatuM. prasaMga joI yogyatAnusAra vadhAre paNa soMpavAmAM AvatA ane tyAre e "sAdhusaMdhATakamAM AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira vagere jevA jokhamadAra padavIdharanI yojanA karavAmAM AvatI hatI. sAmAnya rIte "bhikSusaMdhATakanI vyavasthA evI rItanI rahetI ke jyAre koI paNa zizune kAMI paNa kAma karavuM hoya,-arthAt svAdhyAya, dhyAna, paThana-pAThana, bahAra javuM-AvavuM, AcArya-upAdhyAya sthavira AdinA hukamane pahoMcI vaLavuM ityAdi paikI kAMI paNa karavuM hoya,-tyAre teNe ochAmAM ochA yugalarUpe rahIne karavuM joIe, jethI eka jaina zramaNa mATe prAyazcita kahelAM che. 'jattiyamettA vArA, muMcati baMdhati va jattiyA vArA / jati aksarANi lihati va, tati lahagA jaM ca bhaavjje||' () sarAsTikamAM jaNAvyuM che ke "pustake rAkhavAthI asaMyama thAya che.' "tapazu asaMgo mava "Atra 21 11 zrena maNasarathAnuM sUtra vyavasthita rIte calAvavA mATe temAM kula, gaNa ane saMdhane lagatI vyavasthA hatI ane saMghATakanI yojanA paNa ghaDavAmAM AvI hatI. saMghATakanI thejanA yugalara paNa hatI ane samudAya paNa hatI. samudAyarUpa "sAdhusaMghATakane "cha" e nAmathI oLakhatA. paraspara saMbaMdha dharAvatA ga , kule ane gaNene anukrame kula, gaNa ane saMdha e nAmathI oLakhatA. e ga, kule ane gaNo upara kAbu rAkhavA mATe eka eka pathavira zramaNanI nImaNuka thatI, jemane anukrame kulAcArya, gaNAcArya ane saMdhAcArya tarIke mAnavAmAM AvatA. samagra zramaNa saMsthA upara chevaTanI sattA dharAvanAra samartha mahApuruSa "radhAcAya che. emanI sattA ane AjJA samarata bhramaNasaMsthA upara pravartatAM ane mahatvanAM kAryonA aMtima nirNaye temanA hAthamAM rahetA, eTaluM ja nahi paNa emanA e nirNaye sarvamAnya karavAmAM AvatA. 12 (ka) 'nevAlavattaNIe ya bhakSvAhusAmI acchaMti coisapuvvI, tesi saMgheNaM patthavito saMghADao 'didivAdaM vAehi ti | xxxxx paDiniyattehiM saMghassa akkhAtaM / tehiM agNo vi saMghADao visjjito|' -bAvaLi mA 2 patra 187, (kha) 'tattha ego saMghADago bhaddAe siddhimajjAe ghara bhikkhaMto atigto||' AvazyakacUNI bhAga 2 patra 157.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citraka9padruma bIjane kArya karavAmAM saraLatA rahe ane te sAthe koinAmAM koI paNa jAtanI zithilatA pravezavA pAme nahi. jana zamaNa saMskRti dvArA lekhanakaLAne svIkAra jyAM sudhI jaina zramaNo buddhizALI ane yAdazaktivALA hatA temaja temanAmAM upara TUMkamAM jaNAvyA pramANenI saMgha ane saMdhATakanI vyavasthA vyavasthitapaNe cAlu hatI tyAM sudhI temane pustakono parigraha karavAnI ke lekhanakaLA tarapha najara doDAvavAnI leza paNa jarUrIAta jaNAI nahotI; paraMtu eka pachI eka upasthita thatA bArabAra varSo bhayaMkara dukALAne lIdhe 13 jaina zramane bhikSA vagere maLavA azakaya thayAM ane pariNAme temanAmAM svAdhyAya, paThana-pAThana Adi viSayaka zithilatA dAkhala thatAM teo jaina Agamone bhUlavA lAgyA. A sthitimAM paNa jaina zramaNae saMdhasamavAya-saMdhanA meLAvaDAo karI bhUlAI jatAM jaina Agamone vAcanA dvArA keTalI ye vAra pUrNa karI lIdhAM athavA sAMdhI lIdhAM. tema chatAM kALanA prabhAve jaina zramaNanI yAdadAstI moTA pAyA para ghasAtI cAlI, eTaluM ja nahi paNa te sAthe devanI pratikULatAne laI te yugamAM eka pachI eka ema aneka zratadhara sthAvara AcAryo ekIsAthe paralokavAsI thatAM cAlyA, tyAre vIra saMvata 980 mAM ravira Arya devadiMgaNi kSamAzramaNa Adi sthavironA Adhipatya nIce vallabhIpura-vaLAmAM jaina AgamanA sArvatrika lekhanane aMge vicAra karavA mATe "saMghasamavAya" karavAmAM Avye.15 A saMdhasamitimAM te yuganA samartha bhikSasthaviro ane saMbhava pramANe deza-videzanA mAnya zramaNopAsako paNa sAmela hatA. A ekatrita thaelA "saMghasamavasaraNamAM paraspara maMtraNA karI jaina Agamane 13 jaina Agama pustakADha thayA pahelAM cAra bAra dukALa paDavAnI che jenI sAhityamAM maLe che eka vira Arya bhadrabAhunA samayamAM, bIje sthavira AryamahAgiri-Arya suharitanA vakhatamAM, trIje varavAminA mRtyu samaya daramiyAna ane kaMdilAyAnAgArjunAcAryanA jamAnAmAM. 'ito ya vairasAmI dakSiNAvahe viharati, dubhikkhaM ca jArya bArasavarisarga, savato samaMtA chinnapaMthA, nirAdhAraM jAtaM / tAhe vairasAmI vijjAe AhRDaM piMDaM tadivasaM ANeti ||'-aavshykcuurnnii bhAga 1 patra 404. dukALanA bIja ulekhe mATe juo Ti0 14, 16, 18, 19, 14 'aNNe bhaNaMti-jahA sutaM No NaTuM tammi dubhikkhakAle, je pahANA aNuogadharA te viNaTA / ' anandIcUrNI patra 8. valahipurammi Nayare, deviddiipmuhsylsNghehiN| putthe Agama lihio, navasayaasiyAo vIrAo / 16 pATaliputrI' vAcanA prasaMge zrAvake hAjara rahevAnI vAta nIvAresana gAthA 84nI DhIkAmAM che 'zrIvIrasvAmino mokSaMgatasya duSkAlo mahAn saMvRttaH / tataH sarvo'pi sAdhuvarga ekatra militaH, bhaNitaM ca parasparam-kasya kimAgacchati? / yAvanna kasyApi pUrvANi samAgacchanti / tataH zrAvakairvijJAte bhaNitaM taiH, yathA-kutra sAmprataM pUrvANi santi? 1 tairbhaNitam-bhadrabAhasvAmini / tataH sarvasaMghasamudAyena pAlocya preSita: tatsamIpe sAdhusaMghATakaH' ityAdi /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 15 lipibaddha karavAnA arthAt pustakADha karavAne niradhAra karavAmAM AvyeA. A nirNaya jAhera thatAM jaina zramaNusaMskRtine kahe, jaina bhikSuene kahA yA jaina saMpradAyane kahA, lekhanakaLA ane tenAM sAdhanA ekaThAM karAvavAnI AvazyakatA UbhI thaI ane te ekaThAM karAvA paNa lAgyAM. jemajema jaina bhikSuenI yAdadAstImAM dina-pratidina ghaTADA thatA gayA ane mULa AgamAne madadagAra avAMtara AgamA, niryukti-saMgrahaNI-bhASya-caNarUpa vyAkhyAgraMthe temaja svataMtra vidhavidha prakArano vizALa sAhityarAzi racavA-lakhavAnA prasaMga prApta thatA gayA tematema lekhanakaLAnI sAthesAthe tenAM sAdhAnI vividhatA ane upacAgitAmAM vadhArA thatA gayeA. pariNAme jana zramaNeA pAte pazu e sAdhanAne saMgraha karavA lAgyA. eTaluM ja nahi paNa jaina zramaNusaMskRti, je eka kALe pustakAdinA parigraha karavAnI vAtane mahApApa tarIke mAnatI hatI ane te badala kaDakamAM kaDaka daMDa--prAyazcitta karamAvatI hatI, te ja saMskRtine vArasA dharAvanAra tenA saMtAnabhUta virene navesarathI ema noMdhavAnI jarUrata paDI ke 'buddhi,17samaja ane yAdazaktinI khAmIne kAraNe temaja phAlikazrutAdinI niryuktinA kAzane mATe pAMca prakAranAM pustake lai zakAya che ane te levAmAM saMyamanI vRddhi che.' jaina saMdhasamavAya ane vAcanA upara ame je jaina saMdhasamavAya ane vAyanAnA ullekha karI gayA tene ahIM TUMka paricaya ApavA Avazyaka mAnIe chIe. saMghasamavAya'ne artha 'saMghanA meLAvaDe' athavA saMdhasammelana thAya che ane 'vAcanA'nA artha 'bhaNAvavuM' thAya che. AcArya peAtAnA ziSyAne sUtra, artha vagere bhaNAve che ane jaina parabhASAmAM 'vAcanA' kahevAmAM Ave che. sAmAnya rIte saMdhasamavAyeA dhaNe prasaMge thatA rahe che, paraMtu jaina saMpradAyamAM jaina AgameAnA vAcana, anusaMdhAna ane lekhana nimitte maLI ekaMdara cAra yAdagAra mahAna saMdhasamavAyA thayA che, e paikInA pahelA traNa saMdhasamavAyeA jaina AgameAnA vAcana ane anusaMdhAna nimitte thayA che ane ceAthe! saMghasavAya tenA lekhana nimitte yeA che, pahelA saMdhasamavAya caudapUrvadhara sthAvara Arya bhadrabAhunA jamAnAmAM vIra saMvata 160 nI AsapAsa jaina viAnA Adhipatya nIce pAliputramAM thayA hatA. te samaye thaela jaina AgamenI vAcanAne 'pATilaputrI vAcanA' e nAmathI eLakhavAmAM Ave18 che, bIjo ane trIjo saMdhasamavAya A uparathI samajI rAkAya che dareka mahattvanA saMghasamavAyAmAM saMbhAvita zrAvakAnI hAjarI mAnya hatI. (1) 'veti porayApaLAM, vAjinivruttiiTTA |'--nizIyamAvya 60 12. (kha) 'mehA ogahaNa - dhAraNAdiparihANi jANiUNa, kAliyasuyaNijjuttiNimittaM vA potthagapaNagaM veti volo tti samuddAzo ----nizIyasULI, ' 17 (ga) 'kAlaM puNa paDucca caraNakaraNaDhA avvocchittinimittaM ca geNhamANassa potthae saMjamo bhavai / ' --- dazavaikAlikacUrNI patra 21. 18 'tammi ya kAle bArasavariso dukkAlo uvadvito / saMjatA ito ito ya samuddatIre gacchitA puNaravi pADalipute militA / tesi aNNassa uddesao, aNNassa khaMDaM, evaM saMghADitehiM ekkArasa aMgANi saMghAtitANi,
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakaTupadruma ekIkALe sthavira Arya skaMdila ane sthavira Arya nAgArjunanA pramukhapaNAmAM vIranirvANa saMvata 827thI 840 sudhInA keI varSamAM anukrame mathurA ane vallabhImAM thayA hatA. A be saMghasamavAyomAM thaela AgamavAcanA ane AgamonA anusaMdhAnane anukrame "mAdhurI" ane "vallabhI" vAcanA tarIke oLakhavAmAM Ave che.19 etho saMdhasamavAya vIra saMvata 980mAM pustakalekhana nimitte sthavira Arya devaddhigaNi kSamAthamaNanA AdhipatyamAM vallabhImAM maLyo hato. keTalAka valabhImAM thaela A pustaka lekhanane "vallabhI' vAcanA tarIke jaNAve che, paraMtu e mAnyatA taddana bhUlabharelI che. kAraNa ke sthavira Arya devahiMgaNi kSamAzramaNanA pramukhapaNa nIce vallabhImAM maLela siMdhasamavAyamAM mAtra pustakalekhananI pravRttine aMge ja vicAra ane nirNaya karavAmAM Avyo hate. pustakalekhanane judI vAcanA tarIke oLakhAvavAnuM kazuM ja kAraNa na hoI zake.20 didivAdo nasthi / nepAlavattiNIe ya bhaDbAhusAmI acchaMti coisaputrI, tesiM saMgheNaM patthavito saMghADao "diTrivAdaM vAehi' ti / gato, niveditaM saMghakajja / taM te bhagati-dukAlanimittaM mahApANaM na paviTro mi to na jAti vAyaNaM dAtuM / paDiniyattehiM saMghassa akkhAtaM / tehi agNo vi saMghADao visajjito-jo saMghassa ANaM atikamati tassa ko daMDo? to akkhaai-ugghaaddijjd| te bhaNAMta-mA ugghADeha, peseha mehAvI, satta pADipucchagANi demi|'-aavshykcuurnnii bhAga 2, patra 187. 16 (ka) 'bArasasaMvaccharIe mahaMte dubhikSaka.le miksaTrA agNato ThitANaM gahaNa-guNaNA-'Nu-pehA'bhAvato sute vippaNaTe puNo sumikkhakAle jAte madhurAe mahaMte sAdhusamudae khaMdilAyariyappamuhasaMgheNa jo jaM saMbhAi ti evaM saMghaDitaM kAlitasutaM / jamhA ya etaM madhurAya kataM tamhA mAdhurA vAyaNA bhnnnnti| x x x x x aNNe bhaNaMti-jahA sutaM No Na, tammi dubhikkhakAle, je aNNe pahANA aNuyogadharA te viNaTA, ege khaMdilAyarie saMghare, teNa madhurAe aNuyogo puNa sAdhUrNa pattio ti sA mAhuta vAyaNA bhagati / ' -nandIcUI patra 8. (kha) 'asthi mahurAurIe suyasamiddho sa~dilo nAma sUrI, tA dalahinayarIe nAgajjuNo nAma suurii| tehi ya jAe vArasavarisie dukAle nivvaubhAvao viphurhi (?) kAUNa pesiyA disodisiM sAino / gamiDaM va kahavi dutthaM te puNo miliyA sugAle / jAva sajjhAyaMti tAva khaMDukhuruhIhayaM puvAhIyaM / tato mA suyavocchittI hou te pAraddho sUrIhiM siddhNtudvaaro| tattha vi jaM na vIsariyaM taM taheba saMThaviyaM ! pamhuTANaM uNa pubvAvarAvaDaMtamuttatthANusArao kayA sNghddnnaa|'-khaavlii likhita prati / (ga) 'iha hi skandilAcAryapravRttau duSpamAnubhAvato durbhikSapravRttyA sAdhUnAM paThanaguNanAdikaM sarvamapyanezat / tato durbhikSAtikrame subhikSapravRttau dvayoH saMghayormelApako'bhavat / tadyathA-eko balabhyAm , eko mathurAyAm ! tatra ca sUtrArthasaMghaTane parasparaM vAcanAbhedo jaatH|'--jyotisskrNddkttiikaaptr 41 / 20 21. pAnAmAnA vistRta ne tyipUrNa paricaya megA dhanAre nAgarIpracAriNI patrikA bhAga 10 mA asita thaelo zrImAna kalyANavijayajIno 'vIranivaNasaMvata aura kAlagA gunA zIrSaka lekha pR. 93thI jevA.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 17 oNnirmANu kSamAbhramaNa ane pustakalekhana 'sthavira Arya devahiMgaNie saMdhasamavAya karI pustakalekhananI zarUAta karI' e vAta sarvatra prasiddha hAvA chatAM te pahelAM jaina Agame lakhAyAM hatAM ke nahi e jANavuM jarUrI che. AcArya zrIhemacaMdre yogazAstranI svapana TIkAmAM jaNAvyuM che ke binavapanuM A muvamAtrAvAvuMricchannaprAthamiti mattA mAvRddhinAzAnuMna-candriAcAryapravRtimiH puttalevu astam arthAt duHdhamAkALanA prabhAvathI jinavacanane nAza pAmanuM jeI bhagavAna nAgArjuna, skaMdilAcArya vageree pustakamAM lakhyuM.' A uparathI ema lAge che ke zrImAna devahaMgaNa kSamAzramaNa pahelAM paNa jaina Agame! pustaka rUpe lakhAyAM hatAM; tema chatAM jaina AgamAne pustakADha karanAra tarIke zrImAna devadurgANu kSamAzramaNanuM nAma mazahUra che. tenuM mukhya kAraNu amane e jaNAya che ke mAthurI ane vallabhI vAcanAnA sUtradhAra evAAryaskaMdila ane AryanAgArjuna vRddhAvasthAdi kAraNeAne laI paraspara huM maLI zakavAne lIdhe temanI vAyanAmAM je mahattvanA pAThabhedo rahyA haze e badhAnuM, te te vAcanAnA anuyAyI virene ekatra karI sarvamAnya rIte prAmANika saMzAdhana ane vyavasthA karavApUrvaka temaNe jaina AgamA pustaka rUpe lakhAvyAM haze, e hAvuM teie. bIjAM kAraNu saMbhavataH e hevuM joie ke devardhiNinA pustakalekhana pahelAnuM pustakalekhana sarvamAnya ane sArvatraka nahi thai zakyuM hAya, temaja Agama sivAyanAM khIozAonA lekhana tarapha lakSya nahi apAyuM hoya, jenA tarapha paNa zrImAna devahaMgae khAsa dhyAna ApyuM haze. tema chatAM ame upara jaNAvyuM tema tenI prasiddhi tA 'pulye gAma nizcio' e vacanAnusAra Agamalekhana mATe ja che, anucodArasUtra21mAM patra-pustaka rUpe lakhela zrutane dravyazruta tarIke eALakhAvyuM che. e zvetAM saheje ema lAge kharUM ke sthavira AryarakSitanA jamAnAmAM paNa AgamA pustakarUpe lakhAtAM haze, paraMtu amane lAge che ke-e upalakSaNa ane saMbhava mAtra ja hovuM joie, sivAya sthavira AryarakSitanA jamAnAmAM jaina Agame! putaka rUpe lakhAvAne saMbhava amane lAgatAM nathI. jaina lekhanakaLAnAM prAcIna sAdhanA jaina saMskRtie lekhanakaLAne kyAre ane kema svIkArI, e jaNAvyA pachI pustakalekhananA AraMbha samaye teNe kaI lipine sthAna ApyuM haze, zAnA upara puratA lakhyAM haze, pustaka lakhavA mATe kaI jAtanI ane kayA raMganI zAhI pasaMda karavAmAM AvI haze, zA vaDe pustako lakhyAM haze, e pustakane kevI rIte rAkhavAmAM AvatAM haze, enA bacAvanAM sAdhane kayAM kayAM haze, ityAdi aneka jijJAsAene pUre tevI vyavasthita noMdha ApaNane ekIsAthe kAipaNa sthaLethI maLI zake tema nathI; teNe jaina sUtra, bhASya, cUrNI Adi jevA prAcIna graMthamAM prasaMgavazAt je 21 te viM te khAyasaro-viyasAravAranuM %0muya ? vattacorathasidiyA patra 24-12
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpadruma 18 keTalIka sUcaka ane mahattvanI noMdheA thaelI che tene AdhAre te samayanI lekhanakaLA ane tenAM sAdhanA upara prakAza pADe tevuM ApaNane ghaNuM ghaNuM jANavA maLe che. lipi maLavatIsUtra nAmanA jaina aMgaAgamanA prAraMbhamAM, prathama paMcaparameSTine namaskAra karyAM pachI tarata janamo namItta rivIr e rIte 'brAhmI' lipine namaskAra karavAmAM AvyA che. e namaskAra jaina zramaNusaMskRtie pustakalekhananA AraMbha samaye je lipine sthAna ApyuM tene sUcaka che. jema auddha sAhitya brAhmI, kharAbI, armIjha, siMhAlIjha, TimbeTana, cAInIjha Adi aneka dezavidezanI bhinnabhinna lipimAM lakhAyuM che e rIte jaina prajA dvArA jaina Agama Adi sAhitya brAhmI lipi sivAyanI bIjI koipaNa lipimAM lakhAeluM heAvAnA ke maLavAnA saMbhava nathI. ame prathama kahI AvyA tema brAhmI lipimAMthI aneka lipie janmI che eTale ahIM brAhmI lipithI devanAgarIne bhaLatI brAhmI lipi ema kahevAnA amArA Azaya che. magadhanI bhUmi para uparAuparI AvI paDatA bhayaMkara dukALa ane darzanaka temaja sAMpradAyika saMdharSaNa-athaDAmaNI ane kalahane pariNAme kramekrame jaina zramaNee pAtAnI mAnya magadhabhUmine sadAne mATe tyAga karI saurASTranI bhUmimAM kAMika sthAyI Azraya lIdhA pachI e bhUmimAM jaina dharmanAM mULa UMDAM rApI ane potAnA kendra tarIke manAvI, e ja bhUmimAM prasaMga paDatAM sthavara Arya devarSiMgaNa kSamAzramaNe potAnA Adhipatya nIce saMdhasamavAya ekatra karI nakko karyuM ke jaina Agamene lipibaddha karyA sivAya sAdhuthvInAM sAdhujIvana ane jaina dharma lAMbA samaya sudhI TakI zakaze nahi. A mujabanA saurASTrabhUmimAM thaela nirNayane aMte e ja pradezamAM zarU karela pustakalekhana tyAMnI saMskRtine anukULa lipimAM ja thAya e svAbhAvika che. eTale 'jaina zramaNusaMskRtie graMthalekhana mATe nAgarI lipine maLatI brAhmI lipine pasaMda karI hatI, jenA pracAra prAcIna kALamAM ane atyAre paNa lAMbA vistAramAM hatA--che' ema mAnavAmAM amane Adha jaNAtA nathI. pustalekhana AdinAM sAdhana rAnIyoSAMsUtra, jene samaya bIjAM koI khAsa prabhANA na maLe tyAMsudhI vallabhIvAcanAne maLatA eTale ke vIrAn lagabhaga hajAra ane vikramanI chaThThI sadIno nirNIta che, temAM eka sthaLe devatAone vAMcavAnAM pustakAnuM varNana Ave che, e varNana jamAnAne anukULa lekhane payegI sAdhanA dvArA kareluM che. sUtrakAre e badhAM sAdhanAne suvarNa-ratna-vajImaya varNavelAM che, paNa ApaNe ene sAdI dRSTie vicAra karIe to e ullekha te jamAnAmAM lakhAtAM tADapatrIya pustane barAbara baMdha ese teveA che. rAjapraznIyasUtranA e ullekhane ahIM nAMdhI temAM darzAvelAM sAdhanene ApaNe joIeH tassa NaM pottharayaNassa imeyArUve vaNNAvAse paNNatte, taM jahA - rayaNAmayAI pattagAI, riTThAmaIyo kaMbiyAo, tavaNijjamae dore, nANAmaNimae gaMThI, veruliyamaNimae lippAsaNe, riTThAmae chaMdaNe, tavaNijjamaI sA, riTTAd mazI, vArpha sTeTI, riTrAmayArM kalA, dhammid satye 1 (i. 16).
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA prastuta ullekhamAMthI ApaNane lekhanakaLI sAthe saMbaMdha dharAvatAM sAdhane kI patra, kaMbikA-kAMbI,dore, graMthi-gAMTha, lipyAsanakhaDIo, chaMdaNa-chAMdaNa-khaDIAnuM DhAMkaNuM, sAMkaLa, maNIzAhI ane lekhaNa eTalAM sAdhano ullekha maLI rahe che. A sAdhanAmAM cAra prakAranAM sAdhanone samAveza thAya cheH 1 je rUpamAM graMze lakhAtA, 2 je sAdhanothI lakhAtA, 3 lakhavA mATe je sAdhanano-zAhIno upayoga karIne ane 4 taiyAra graMthane je rIte bAMdhIne rAkhavAmAM AvatA. ( patra jenA upara pustaka lakhAtAM e sAdhanane "patra' tarIke oLakhavAmAM Ave che. A patra' zabadathI ane AgaLa upara pustakane bAMdhavA mATenAM je sAdhanono ullekha karavAmAM Avyo che te jotAM samajI zakAya che ke pustake mukhyatAe chUTAM pAnAM-peja lakhAtAM hatAM. kekhikA tADapatrIya likhita pustakane rakSaNa mATe tenI upara ane nIce lAkaDAnI cIpa-pATIe rAkhavAmAM AvatI tenuM nAma "kebikA' che. joke AjakAla te "kaMbiko' zabdathI mukhyapaNe eka IMca pahoLI ane lagabhaga ekasavA kuTa jeTalI lAMbI vAMsanI, lAkaDAnI, hAthIdAMtanI, akIkanI agara game te vastunI banelI pAtaLI capaTI cIpa,-jeno upayoga, ame AgaLa jaNAvIzuM tema, lITIo doravA mATe (juo citra naM. 2 mAM AkRti naM. 2), pAnAne hAthano parasevo na lAge te mATe (juo citra naM. 2 mAM AkRti naM. 3-4) athavA kAgaLa kApavA mATe (juo citra naM. 2 mAM AkRti naM. 1) karavAmAM Ave che, -ne oLakhavAmAM Ave che, tema chatAM AcArya malayagirie TIkAmAM "khyi pRSTha ti mAvaH arthAt be kaMbikA eTale be pUMThAM arthata pustakanI be paMDe eTale ke upara nIce mukAtI lAkaDAnI be pATIo ke pATha athavA paMTho" ema dvivacanathI jaNAvyuM che eTale A ThekANe "kaMbikA' zabdano artha pustakanA rakSaNa mATe tenA upara nIce rakhAtI pATIo ja kare joIe. A pATIono upayoga tenA upara nAM rAkhI pustaka vAMcavA mATe paNa thaI zake che. tADapatrIya pustako svAbhAvika rIte pahoLAImAM sAMkaDAM ane laMbAImAM vadhAre pramANamAM haI temaja tenAM pAnAMmAM kAgaLanI jema ekabIjAne vaLagI rahevAne guNa na hovAthI tenAM pAnAM khasI paDI vAraMvAra seLabheLa ke astavyasta thaI na jAya ane paThana pAThanamAM vyAghAta na paDe e mATe pustakanI laMbAInA pramANamAM pAnAnI vayamAM eka agara be kANAM pADI temAM kAyamane mATe lAMbo doro parovI rAkhavAmAM Avato (juo citra naM. 4). A rivAja kAgaLa upara lakhAtAM pustaka mATe zarUzarUmAM cAlu rahevA chatAM, enAM pAnAM pahelAM hAI tADapatrIya pustakonI jema ekAeka tenA khasI paDavAno ke seLabheLa thaI javAno saMbhava nahi hovAthI tAjetaramAM ja lupta thaI gayo che, te paNa e dero parovavAnA rivAjanI yAdagIrI tarIke kAgaLa upara lakhAelAM ghaNAMkharAM pustakamAM lahiyAo AjasudhI pAnAnI vacamAM 0 0 AvA sAdA corasa ke goLa AkAranI athavA citravicitra AkAranI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. jena citrakadrapadrama kerI jagyAo (juo citra naM. 5-6) rAkhatA AvyA che. mAtra ApaNI cAlu vIsamI sadImAM ja A rivAja gauNa temaja lagabhaga adazya thaI gayo che. "likhita kAgaLanI prationA madhyabhAgamAM je khAlI korI jagyA jovAmAM Ave che e tADapatrIya pustakane dorAthI parovI rAkhavAno rivAjanI yAdagArI 5 che.' graMthi tADapatrIya pustakamAM doro parovyA pachI tenA be cheDAnI gAMThe pustakanA kANAmAMthI nIkaLI na jAya, temaja pustakanI upara-nIce lAkaDAnI pATI na hoya topaNa tADapatrIya pratine dorAno kApa na paDe tathA pustakanAM kANuM ke pAnAM kharAba na thAya te mATe tenI baMne bAjue hAthIdAMta, chIpa, nALIeranI kAcalI, lAkaDA vagerenI banAvelI goLa capaTI kUdaDIo tenI sAthenA dorAmAM pAvavAmAM AvatI. A phUdaDIene "graMthi' athavA "gAMTha' kahevAmAM Ave che. atyAre maLatAM madhyama kadanI laMbAinAM tADapatrIya pustako paikI keTalAMkanI sAthe A graMthi jovAmAM Ave che. (juo citra naM. 2 mAM AkRti naM. 5-6-7 ane citra naM. 3mAM AkRti naM. 2 nA vacamAM). lipyAsana jene ApaNe khaDIo kahIe chIe tenuM sUtrakAre "lipyAsana" e nAma ApyuM che. lipyAsanano sIdhe artha 'lipinuM Asana, eTale ke jenA upara lipi besI zake eTale thaI zake. A artha mujaba "lipyAsanane artha tADapatra, kAgaLa ke kapaDuM Adi thAya, jenA upara lipi lakhAya che; paraMtu AcArya bhalayagirie TIkAmAM uttarazAsana mAganArtha ema jaNAvyuM che eTale ApaNe lipinuM arthAta lipine dRzya rUpa dhAraNa karavA mATenA mukhya sAdhana zAhInuM Asana" ema karIzuM to "liSkAsanano artha "khaDIo thavAmAM bAdha nahi Ave, je A sthaLe vAstavika rIte ghaTamAna che. chaMdaNa ane sAMkaLa khaDIo uparanA DhAMkaNane sUtrakAre chaMdaNa-chAdaNa-DhAMkaNa e nAmathI jaNAveluM che. khaDIAne laijavA-lAvavAmAM ke te Thekare na caDe e mATe tene UMce laTakAvavAmAM sagavaDa rahe e sArU tenA gaLAmAM sAMkaLa bAMdhavAmAM AvatI. AnA sthAnamAM atyAre ApaNe keTalAka laDIAo ane bALanizALIAone khaDIonA gaLAmAM doro bAMdhatA joIe chIe. maNI je sAdhanathI lipi--akSara dazya rUpa dhAraNa kare tenuM nAma "bhaSIche. maLI eTale zAhI bhaSI-mesa-kAjaLa' e zabda pote ja e vastu spaSTa kare che ke ApaNe tyAM pustako lakhavAnA kAmamAM kALI zAhIno ja upayoga thato hato. sUtrakAre Aima masI, rimiyArdu akSarA e ThekANe zAhI ane akSarone riTTaratnamaya jaNAvela che, e risTarana kALuM hoya che eTale A vizeSaNa jotAM paNa uparokta hakIkatane Teke maLe che.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 21 lekhaNa jenAthI pustaka lakhI zakAya che te sAdhananuM nAma lekhaNa che. lekhaNa e sarvatra prasiddha vastu che. AthI eka vastu upara prakAza paDe che ke te yugamAM pustaka lakhavA mATe kalamano ja upayoga karavAmAM Avyo haze. barmIjha Adi lipio lakhavA mATe loDhAnA sayA vagereno upayoga karavAmAM Ave che tevA koI sAdhanano upayoga karAyo nahi hoya; kAraNake jana saMskRtie mAtra nAgarIne anakuLa brAhmI lipimAM ja pustako lakhAvyAM hoI enA maroDane lekhaNa sivAya bIjuM koI sAdhana mAphaka ja na AvI zake. jenA upara pustako lakhAyAM hatAM jaina saMskRtie pustakalekhana AraMbha karyo tyAre zAnA upara karyo haze ane lagati spaSTa ullekha kayAM ye jovAmAM nathI AvatuM, tepaNu kAnuyojUi , nizIyalULa22 vageremAM AvatA ullekhone anusAre kalpI zakAya che ke tyAre pustako lakhavA mATe mukhyatve karIne tADapatrane ja upayoga thayo che. kapaDAne ke lAkaDAnI pATI vagerene pustaka lakhavA mATe keTalIka vAra upayoga thato haze, paraMtu te karatAM ye ame AgaLa upara jaNAvIzuM tema TipaNAM, citrapaTa, bhAMgA, yaMtro vagere lakhavA mATe ja teno upayoga vadhAre pramANamAM thato hovo joIe. Aje paNa jaina jJAnabhaMDAromAM pustako karatAM TipaNu, citrapaTa, yaMtro vagere ja vadhAre pramANamAM maLe che. bhojapatrane upayoga pustaka lakhavA mATe jaina saMskRtie karyo hoya tevo saMbhava nathI. tema chatAM kavacit eno upayoga thayo hoya te azakaya paNa nathI. divaMta rAvaThThI pR. 11mAM bhojapatra ane bIjAM jhADanI chAla upara kaliMgAdhipati rAjA khAravele jaina pustake lakhAvyAnI vAta jaNAvI che, paraMtu A gherAvalI ane temAMnI hakIkate vizvAsapAtra nathI manAtI eTale enA upara ame bhAra mUkatA nathI. 22 (ka) 'vairittaM imaM-tAlimAdipattalihita, te ceva tAlimAdipattA potthakatA temu lihitaM, ktye vA skriti - nukUrajULa vatra 16-1. (kha) 'iha patrakANi talatAlyAdisambandhIni, tatsaMghAtaniSpannAstu pustakAH, israNipphaNNe ityanthe / ' --anuyogadvArasUtra hAribhadrI TIkA patra 21. (1) "puig ; gha yaM-'nizIyaLa 30 12. () "humArika saMpuDa" nirAMcaLI. (Da) 'izarIrabhavyazarIravyatirikto dravyavyavahAraH khalveSa eva pranthaH pustakapatralikhitaH, AdizabdAt kASThasampuTa phalaka-paTTikAdiparigrahaH, tatrApyetadgranthasya lekhanasambhavAt / ' / --vyavahArapIThikA gA. 6 TIkAyAm patra 5. (ca) 'pUrvAcAryopadezalikhitapaTTakAdicitrabalena tu sarvA eva devyo na niSIdanti / ' -Avazyaka hAribhadrI TIkA patra 233.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 jena citraka95drama niArkasa ane sthinisanA ra4 kathanAnusAra I.sa. pUrve traNa saikA pahelAMthI ja bhAratIya prajA ne athavA nAM cIMtharAne kUTIphUTIne lakhavA mATenA kAgaLe banAvavAnuM zIkhI gaI hatI. tema chatAM e vAta to nirNata ja che ke teno pracAra bhAratavarSamAM sArvatrika thayo nathI; eTale jena prajAe ene upayoga karyAno saMbhava ja nathI. tema lekhananA sAdhana tarIke tADapatra, vastra, kASTha padikAne jema cUrNa Adi graMthomAM ullekha che e rIte bhAjapatra ke kAgaLane aMge koI prAcIna ullekha ke pustaka maLatAM nathI. pustakanA prakAre nAnAM moTAM pustakonI jAte mATe jema atyAre royala, supara reyala, DemI, krAuna vagere aMgrejI zabdone ApaNe tyAM pracAra che tema prAcIna kALamAM amuka AkAra ane mApamAM lakhAtAM pustaka mATe khAsa khAsa zabda hatA. A viSe jaina bhAgyakAra, cUrNakAra ane TIkAkAro je mAhitI pUrI pADe che te jANavA jevI che. teo jaNAve che ke pustakonA pAMca prakAra che.25 gaDI, kacchapI, muSTi, saMpuTaphalaka ane chedapATI. A sthaLe cUNakAra-TIkAkAroe phakta pAMca prakAranAM pustakonI AkRti ane tenAM mApane 23 niArkasa, I.sa. pUrve 326mAM hiMdustAna para caDAI laI AvanAra bAdazAha eNlekajhAMDaranA senApatiomAMne eka hate. eNe pitAnI caDAInuM vistRta varNana lakhyuM hatuM, jenI noMdha erIane pitAnA "IDikA' nAmanA purata kramAM karI che. 24 megathinisa, sIriyAnA bAdazAha selyukasanA rAjadUta hatA. je I. sa. pUrve 306nI AsapAsa moryavaMzI rAja caMdraguptanA darabAramAM bAdazAha selyukasa taraphathI A hato. eNe "IMDikAnAmanuM pustaka lakhyuM hatuM je atyAre maLatuM nathI, paNa bIjA lekhakoe tenA je utArAo karyA hatA te maLe che. 25 (4) "kAThI davi puDaphalae tahA chivADI ya / eyaM putthayapaNayaM, vakkhANamiNaM bhave tassa / / bAhalla-dhuhattehiM, gaMDIputtho u tulgo dIho / kacchavi aMte taNuo, majjhe pihulo muNeyayo / / cauraMguladIho vA, baTAgii muTriputthago ahavA / cauraMguladIho ciya, cauraso hoi vinneo // saMpuDhago dugamAI, phalagA vocchaM chivADimettAhe / taNupattUsiyarUvo, hoi chivADI buhA beMti / / dIho vA hasso vA, jo pihalo hoi appabAhallI / taM muNiyasamayasArA, chivADipotthaM bhaNatIha // ' -vaijasTiva mila TIva, patra 26. (kha) 'potthagapaNagaM ----dIho bAhalapahatteNa tuko cauraMso gNddiipotthgo| aMtemu taNuo majjhe pihalo appabAhallo kacchamI / cauraMgulo dIho vA vRttAkRtI muTripotthago, ahavA cauraMguladIho cauraMso muTripotthago / dumAdiphalagA saMpuDagaM / dIho hasso vA pihulo appabAhallo chivAhI, ahavA taNupattehiM ussito chivADI // ' 26 keTalAka vidvAne gAthAmAM AvatA jhivADI zabdanuM (juTi,25) saMrakRta rUpa TikA kare che. paraMtu ame mUtrapti, sthAnAMtrarIti (thArImAM Adi mAnya prAcIna graMthone AdhAre chivAdI zabdanuM zarakRta 2pa chevaTI ApyuM che, (4) "kArI ja mundrI, vire haju cA para '
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA ja paricaya Apelo che. eTale ahIM je keTaluMka vigatavAra lakhavAmAM Ave che te, te te pustakanA nAma ane vyutpattine anusarIne lakhavAmAM Ave che. gaMDI pustaka je pustaka jADAI ane pahoLAImAM sarakhuM arthAt cokhaDuM hoI lAMbuM hoya te "gaDI pustaka kahevAya che. "gaMDI' zabdano artha gAMDikA-kAtaLI thAya che, eTale je pustaka caMDikA-gaMDI jevuM hoya tene gaMDI pustaka kahevAmAM AvyuM hoya. AjakAla je hastalikhita nAnAMmoTAM tADapatrIya pustako maLe che teno ane tADapatranI DhabamAM lakhAelAM kAgaLanAM pustakono A gaMDI pustakanI jAtamAM samAveza thaI zake. kachapI pustaka je pustaka be bAjune cheDe sAMkaDuM hoya ane vacamAMthI pahoLuM hoya tenuM nAma "kacchI pustaka che. A pustakanA be bALanA cheDA zaMkunA AkArane maLatA laMbagoLa aNIdAra hovA joIe. A jAtanAM pustake atyAre kyAMya dekhAtAM nathI. muSTi pustaka je pustaka cAra AMgaLa lAMbu hoI goLa hoya tene "muSTi pustaka kahe che; athavA je cAra AMgaLanuM caturasa-cokhaMDuM hoya te "muSTi pustaka'. muSTi pustakanA uparokta be prakAra paikI pahelA prakAramAM gAyakavADa orIenTala InsTITyUTa vaDodarAnA saMgrahamAM vidyamAna 7577 naMbaranA mavadgItA7 jevAM pustakono samAveza thaI zake. A pustaka mUThImAM rAkhI zakAya tevuM hovAthI athavA mUDInI jema goLa vALI zakAtuM hovAthI tene muSTi pustaka kahI zakAya. jo ke ahIM laMbAInuM mApa mAtra cAra AMgaLanuM ja jaNAvyuM che, tema chatAM nAnAMmoTAM TippaNAkAramAM lakhAtAM pustakono AmAM samAveza karI zakAya. bIjA prakAramAM atyAranI nAnInAnI rojanIzI-DAyarIone maLatA nAnI hAthapothI jevA likhita guTakAo gaNI zakAya. temaja mUDInI bevaDamAM rAkhI-pakaDI zakAya tevA dareka nAnA ke moTA, carasa ke laMbacorasa guTakAone A bIjA prakAranA muSTipustakamAM samAveza karI zakAya. saMpuTaphalaka lAkaDAnI pATIo8 upara lakhelA pustakanuM nAma saMpuTalaka' che. yaMtra, bhAMgAo, khUdvIpa, vRttiH--'gaNDIpustakaH kacchapIpustakaH muSTipustakaH sampuTaphalakaH chedapATIpustakazceti paJca pustkaaH|' 0 0 phU0 30 re. (kha) 'tanumiH patrairucchritarUpaH kiJcidunnato bhavati chedapATIpustaka iti / ' sthA0 a0 4 u. 2. abhidhAnarAjendra bhAga 3 patra 1358. 27 A pustaka sonerI zAhIdhI sacitraTipaNA rUpe be kolamamAM lakhAeluM che. enI laMbAI 10 phITanI ane pahoLAI 4u IMcanI che. eka mAM bAra lITIo che ane e dareka lITImAM 19 thI 21 akSare che. e kalamamAM thaIne 38 thI 42 akSaro che, kaeNlamanI paheLAi lagabhaga savAsavA IMcanI che ane bAkIno bhaga be bAju ane vacamAM mArjina tarIke che. 28 juo TippaNa . 22 pai-.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 jaina citraka9padruma aDhI dvIpa, lokanAlikA, samavasaraNa vagerenAM citravALI kASThapaTikAone saMpuTaphalaka pustaka tarIke kahI zakAya; athavA lAkaDAnI pATI upara lakhAtA-lakhelA pustakane saMpuTaphalaka pustaka kahI zakAya. chedapATI je pustakanAM pAnAM thoDAM hoI UMcuM thoDuM hoya te chedapATI' pustaka; athavA je pustaka laMbAimAM game tevaDuM lAMbuM ke TUMku heya paNa pahoLuM ThIkaThIka hovA sAthe jADAImAM (pahoLAI karatAM) ochuM hoya te chedapATI' pustaka. ApaNAM kAgaLa upara lakhAelAM ane lakhAtAM pustakane A chedapATI pustakamAM samAveza thaI zake. upara prAcIna lekhanasAmagrInI noMdha je u9lene AdhAre levAmAM AvI che, e badhA ye vikramanI sAtamI sadI pahelAMnA che. e ullekhane AdhAre tAravelI vividha ane buddhimattAbharI lekhanakaLAnAM sAdhanonI noMdha jotAM ema anumAna thaI zake che ke graMthalekhananA AraMbhakALamAM A jAtanI keTakeTalIye viziSTa lekhanasAmagrI ane sAdhano haze. paraMtu graMthalekhananA AraMbhakALa pachInA cha saikA sudhImAM lakhAelA graMthasaMgrahamAMnA kazA ja avazeSo amArI najara sAme na hovAne kAraNe ame e mATe cUpa chIe. chellAM eka hajAra varSanI lekhanasAmagrI upara jaNAvavAmAM AvyuM tema pustakalekhananA AraMbhakALa pachInA cha saikA sudhIne jenalekhanakaLAne vAstavika ItihAsa aMdhArAmAM DUbele hovA chatAM prAcIna ullekhone AdhAre tenA upara jeTalo prakAza pADI zakAya teTalo pADavA yatna karyo che. have te pachInAM eka hajAra varSane arthAta vikramanI agiyAramI sadIthI AraMbhI vIsamI sadI sudhInA lekhanakaLA, tenAM sAdhana ane tenA vikAsane lagate itihAsa ahIM ApavAmAM Ave che. A lekhanakaLA ane tenAM sAdhana Adina aitihAsika paricaya ApavAmAM anukUlatA rahe e mATe enI nIcenA vibhAgamAM carcA karIzuMH 1 lipinuM Asana athavA pAtra-tADapatra, kapa, kAgaLa, bhUpatra Adi; 2 je vaDe lipi lakhI zakAya te-lekhaNa, jujavaLa, eLiyuM Adi, 3 lipipe dekhAva denAra--zAhI, hIMgaLaka Adi, 4 je lakhAya te-- jenalipi; 5 jaina lekhaka: 6 pustakalekhana ane 7 pustakasaMzodhana ane tenAM sAdhana, saMketa vagere. 1) lipinuM Asana athavA pAtratADapatra, kapaDuM, kAgaLa Adi rAjaprakSIya sUtramAM 'lipi + Asana =rivArana' e nAmathI "khaDiyo' artha levAmAM AvyuM che, tema chatAM ame ahIM lipinA Asana athavA pAtra tarIkenA sAdhanamAM tADapatra, kapaDuM, kAgaLa, kASThAdikA, bhUrjapatra, tAmrapatra, rIyapatra, suvarNapatra, patthara Adine samAveza karIe chIe. gujarAta, mAravADa, mevADa, kaccha, dakSiNa AdimAM atyAre je jaina jJAnabhaMDAre vidyamAna che e samagranuM avalokana karatAM spaSTapaNe samajI zakAya che ke jaina pustake mukhyapaNe vikramanI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 25 teramI sadI pahelAM tADapatra29 temaja kapaDA upara ja lakhAtAM hatAM,--khAsa karI tADapatra upara ja, paraMtu te pachI kAgaLano pracAra30 vadhatAM tADapatrano jamAne krame krame karI sadaMtara AthamI gayo ane enuM sthAna kAgaLe lIdhuM. eka taraphathI tADapatranI mAMdhavArI ane tene madrAsa, brahmadeza 29 pATaNa, khaMbhAta, lIMbaDI, jesalamera, pUnA vagerenA pustaka saMgrahe, tenI TI, riporTa Adi joyA pachI ema khAtrIpUrvaka jaNAyuM che ke jena jJAna bhaMDAramAM atyAre maLatI tADapatrIca pratie -jenA jenA aMtamAM saMvatane ulekha thaele che e badhI,-pichI eka paNa prati vikramanI bAramI sadI pahelAMnI lakhAelI nathI. bhA. prA. li. pR. 2 Ti. 3 mAM tADapatra upara lakhAelA saithI prAcIna eka rUTita nATakanI prati maLyAnI noMdha ApI che, je I. sa. nA bIna saikAnI AsapAsamAM lakhAeluM manAya che, 30 bhAratIya prajA kAgaLa banAvavAnI kaLA I.sa. pUrve traNa saikA pahelAM prApta karI cukI hatI, tema chatAM bhAratavarSamAM ene lekhana mATe sArvatrika pracAra thaI zake nahe. Arae I.sa. 704mAM samarakaMda nagara sara karyuM tyAre teo pahelavahelAM 2 ane cIMtharamAMthI kAgaLa banAvavAnuM zIkhyA, te pachI teo damAskasamAM kAgaLa banAvavA lAgyA ane I.sa. nI navamI zatAbdI thI enA upara arabI purata lakhavAM zarU karyAM. I.sa.nI bAramI sadImAM Ao dvArA yuropamAM kAgaLane praveza thayo ane te pachI papAyarasa banavaluM baMdha thaI lakhavAnA sAdhanarUpe kAgaLe mukhya thayA. A rIte videzamAM kAgaLane pracAra vadhavA chatAM bhAratamAM lekhana mATe ene khAsa pracAra ghA nahotA. e ja kAraNathI kAgaLa upara lakhAelAM prAcIna purata ke ahIMnA jJAnasaMgrahomAM kayAMya dekhAtAM nathI. - bhA. prA. li. mAM kAgaLa upara lakhAelA prAcIna bhAratIya lipinA cAra saMskRta graMthe madhya eziyAmAMnA cArakaMda nagaranI dakSiNe 60 mAIla upara Avela "kugiyara' sthAnamAMthI vebarane maLyAnuM jaNAvyuM che, je I.sa. nI pAMcamI sadImAM lakhAelA manAya che. jena prazna pustakalekhana mATe kAgaLane kayArathI kAmamAM levA lAgI e kahevuM zakaya nathI, tema chatAM zrImAna jinamaMDana gaNita kumArapAtrapravarSa (racanA . 1492) ane zrI ranamaMdiramaNikata karazatanAmAM (sALame sAthe AvatA ullekhe mujaba AcArya zrI hemacaMdra ane mahAmAtya zrIvAstupAle purato lakhAvavA mATe kAgaLa upara karyo hato. eTale gujarAtanI bhUmimAM vasatI jena prajA vikramanI bAramI sadI pahelAMthI graMthalekhana mATe kAgaLone vAparatI thai gaI hatI ema kahI zakAya. joke Aja sudhImAM koI paNa jaina jJAnabhaMDAramAM bAramI teramI sadImAM agara te pahelAM kAgaLa upara lakhAeluM eka paNa purataka upalabdha thayuM nathI. jaina jJAnabhaMDArenA amArA Aja paryaMtanA avalokana daramiyAna cidamI sadInA uttarArdhamAM lakhAeluM kai kai purata, ame jeeluM che, paNa te pahelAM lakhAeluM eka paNa purata ke amArA jevAmAM AvyuM nathI. (ka) 'ekadA prAtagurUn sarvasAdhaMzca vanditvA lekhakazAlAvilokanAya gataH / lekhakAH kAgadapatrANi likhanto dRssttaaH| tataH gurupAce pRcchA / gurubhirUce-zrIcaulukyadeva! samprati zrotADapatrANAM truTirasti jJAnakoze, ataH kAgadapatreSu granthalekhanamiti / ' ku0pra0 patra 96. (kha) 'zrIvastupAlamantriNA sauvaNemavImayAkSarA ekA siddhaantprtilkhitaa| aparAstu zrItADa. kAgadapatreSu maSIvarNAJcitAH 6 prtyH| evaM saptakoTidravyavyayena sapta sarasvatIkozAH lekhitaaH|' uta0 patra 142. pATaNa saMghavInA pADAnA jaina jJAnabhaMDAramAM vikrama saMvata 1211mAM lakhAelI AcArya zrI bappabhadikRta tivatuMviMtikA sarIranI prati che, paraMtu pratimAnA e saMvata vizvasanIya mAnavo ke nahi e mATe ame pote zaMkAzIla chIe. 31 pATaNanA jana jJAnabhaMDAramAMthI cadamI sadIne eka tADapatrane TukaDe maLe che, jemAM tADapatranA hisAbanI noMdha karI che. temAM eka pAnuM lagabhaga cha ane 5DaSAnuM jaNAvyuM che. joke hamezane mATe AvI medhavArI na hoya e saheje samajI zakAya che, tema chatAM kayAreka kayAre uparokta prAcIna tADapatrIya pAnAmAM jaNAvyA pramANenI meghavArI thaI jAya emAM zaMkA jevuM nathI.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citraka9padruma Adi jevA dUra dezamAMthI maMgAvavAnI hADamArI uparAMta tenA upara lakhavAnI kaDAkUTa te hatI ja; temAM rAjapUtonI arasparasanI sAThamArI temaja megala bAdazAhanA uparAuparI thatA humalAone pariNAme e reka hADamArImAM savizeSa umero thate gaye; jyAre bIjI bAjuthI kAgaLanA sAdhananI sulabhatA ane suMghavArI uparAMta tenA upara lakhavAnI paNa dareka rIte sagavaDa hatI. A kAraNane lIdhe jaina prajAmAM sikAo thayAM cAlyuM AvatuM tADapatra paranuM lekhana kAgaLanA pracAra pachI phakta betraNa sakAmAM 32 AthamI gayuM; te eTale sudhI ke Aje e tADapatrone lakhavA pahelAM kema LavavAM. tenA uparanI sahaja kamAza je tenA upara lakhAtI zAhIne TakavA detI nathI te-ne kema dara karavI vagerenI mAhitI sarakhI keAIne rahI nathI; eTaluM ja nahi paNa tADapatra upara lakhavA mATenI zAhI banAvavAnI je aneka rIte maLe che, e badhI rIte paikInI kaI rIta saraLa hovA sAthe kAryasAdhaka che e paNa Aje kAI kahI zake tema nathI. ka5DA upara pustake kavacita patrAkAre lakhAtAM hatAM, 32 amAre anubhava che tyAM sudhI paMdaramI sadInA aMta sudhI tADapatra para lakhavAnuM cAlu rahyuM che, paMdaramI sadInA asta sAthe tADapatra uparanuM lekhana paNa AthamI gayuM che. 33 kapaDA upara lakhAelI ha7 pAnAMnI eka thiI pATamAM vakhatachanI zerImAMnA siMdhanA jena bhaMDAramAM che, jemAM vidhiprayadara vRttivAdita, jhUDIrAta ane briSTikAdApurizsSTam parva A traNa pustake che. e vikramanA paMdaramA saikAmAM lakhAyelAM che. (jUo citra naM. 7) enI laMbAI-pahoLAI 2545 iMcanI che. dareka pAnAmAM bheLaseLa lITIo che. pa.pa. 4. nA aMtamAM nIce pramANe lekhakanI pupikA che. saMvat 14108 (140814101) varSe cIbAgrAme zrInaracaMdrasUrINAM ziSyeNa zrIratnaprabhasUrINAM bAMdhavana paMDitaguNabhadreNa kacchUlIzrIpArzvamAthagoSThika lIvAbhAryA gaurI tatputra zrAvaka jasA iMgara tadbhaginI zrAvikA vIMjhI tilhI prabhRtyeSAM sAhAyyena prabhuzrI zrIprabhasUriviracitaM dharmavidhiprakaraNaM zrIudayasiMhasUriviracitAM dhRtti vidhergranthasya kArtikavadidazamIdine guruvAre divasapAzcAtyaghaTikAdvaye svapitRmAtroH zreyase zrIdharmavidhipranthamalikhat // udakAnalacaurebhyo mUSakebhyastathaiva ca / kaSTena likhitaM zAstraM yatnena paripAlayet ||ch| Aja paryaMtanI vidyAnI zodha daramiyAna kapaDA upara lakhAeluM pustaka patrAkAre mAtra A eka ja maLI zakyuM che. kapaDA upara lakhAelA kAlikA, aDhIdvIpa, budIpa, navapada, hUkAra, dhaMTAkarNa Adi maMtra-yaMtranA citrapaTa maLe che temaja zAstrIya viSayanA, jevA ke saMgrahaNa, kSetrasamAsa, prAyazcitta, saMyamInAM tharathAna, bAsaTha mArgaNa, paMcatIrthI vagerenA aneka TipaNAkAra paTe maLe che, Aja sudhImAM kapaDA upara lakhAelAM je pustako ane maMtra-yaMtracitrapaTa javAmAM AvyAM che te paikI sauthI prAcIna paMdaramI sadImAM lakhAelAM eka pustaka ane be citrapaTo maLyAM che. pustaka paricaya ame upara Ape che. be citrapaTa pikIne eka baLadinapada saMvata 1453mAM lakhAele che, je pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAjanA ziSya muni savijayajInA saMgrahamAM che. enI laMbAI-pahoLAI 16sx11 IMcanI che. paTanA aMtamAM lekhakanI pupikA A pramANe che: saM. 1453 varSe caitramAse zurUpakSa dvAdazyAM tithau ravivAre aoha zrImadaNahilapurapattane sAdhupUrNimApakSIyabhArakadhIabhayacaMdrasUripaTTe zrIrAmacaMdrasariyogyaM saMgrahaNITippanakaM likhitamasti lAlAkenAlekhi ba, pATaNanA saMghavInA pADAnA je tADapatrIya pustakabhaMDAramAnA pi. na. 240 tarIke rAkhela be TukaDA zapa
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA tema chatAM ame agAu jaNAvI gayA chIe tema ene upayoga TipaNArUpe lakhavA mATe temaja citrapaTa ke maMtra-yaMtrapaTe lakhavA mATe ja vadhAre pramANamAM thato ane thAya che. bhUrjapatra-bhejapatrane upayoga ddha ane vaidikonI jema jaina pustaka lakhavA mATe thayo jaNAto nathI, tema enA upara lakhAelo koI nAnameTe jaina graMtha koI jJAnabhaMDAramAM jovAmAM paNa nathI Avato. mAtra aDhAramI-- ogaNIsamI sadIthI yationA jamAnAmAM maMtra-taMtra-maMtrAdi lakhavA mATe tene kAMIka upayoga thaele jovAmAM Ave che, paNa te bahu ja ochA pramANamAM, tema khAsa vyavasthita paNa nahi. maMtra-taMtra-yaMtrAdinA lekhana mATe kAMsyaSatrapa tAmrapatra, rapatra, suvarNapatra ane paMcadhAtunAM patra vagereno upayoga jenoe khUba chuTathI karyo che, paNa jaina pustakonA lekhana mATe eno upayoga karyo dekhAto nathI. sIna AdimAM vaMnatIthI citrapaTa che, je saMvat 1490mAM lakhAelo che. enI laMbAi-pahoLAI 38 kuTaxhsAIMcanI che. enA aMtamAM nIce mujabanI lakhAvanAranI pupikAo che. saMvat 1490 varSe phA. va. 3 caMpakaneravAsi prAgvATajJAtIya sA0 khetA bhA. lADIsuta sA0 guNayikena saMvat 1490 varSe phA. va.3 capakaneravAsi maM0 tejA bhA. bhAvadesuta ko vAghAkena prAgvATajJAtIyena zrIzAntiprAsAdAlekhaH kAritaH / / A paTa paMcatIrtha paTa nathI, paNa DhapamAM tenuM ja nAma lakhyuM che te ame noMdhyuM che. A paTa ame zrIyuta ena.sI. mahetAne prasiddha karavA mATe Apelo che je atyAre temanI pAse ja che. A citrapaTane paricaya teoe keTegrApha sAthe Isa. 1932nA "IDiyana ArTa eNnDa leTarsanA pija 71-78mAM A picture roll from Gujarat (AD. 1433zIrveka lekhamAM ApelA che. 34 bhejapatra sAmAnya rIte tADapatra jeTalAM TakAu nathI hotAM. khAsa karIne sakA vAtAvaraNamAM e vadhAre TakatAM nathI. enI hari uttara hiMdustAnamAM thatI heI lakhavA mATe ene upayoga te pradezamAM ja thate hate. jena-prajAe eno upayoga karyo jaNAto nathI. bhAjapatra upara lakhAelAM pustakomAM siAthI prAcIna pustaka eka khetAna pradezamAMthI maLela "dhammada' nAmanA braha graMthane keTaleka aMza che, je Isa. nI bIjI athavA trIjI zatAbdImAM lakhAela manAya che ane bIju "saMyuktAgama nAmanuM be sUtra che, je . raTAinane khAtAnA pradezamAMnA khalika gAmamAMthI maLyuM che ane enI lipi uparathI e I.sa.nI cAthI sadImAM lakhAeluM manAya che. 35 kAMsyapatra, tAmrapatra, rauyapatta ane suvarNapatramAM temaja keTalIkavAra paMcadhAtunA mizritapatramAM lakhAelA gaSimaMDala, dhaMTAkarNa, saddhi yaMtra, vIse yaMtra vagere maMtra-yaMtrAdi jaina maMdiramAM ghaNe ThekANe hoya che. jenA pustako lakhavA mATe A jAtanAM ke bIjI "kai dhAtunAM patarAMono upayoga kayAre ya tha jaNAya nathI. bhA. prA. li. pU. 152-53mAM tAmrapatromAM kAtarAelAM dAnapAnI mahatvapUrNa ne ApI che. e dAnapatra pikInAM keTalAMka dAnapatro 21 patarAMmAM samApta thAya che, evaDAM meTAM che. dilI prathama khaMDamAM tAmrapatra upara pustaka lakhAvAne ullekha che 'iyareNa saMbapattesu taNugesu rAyalakkhaga raeUNa tilAraseNaM timmeUNa tababhAyaNe potthao pakkhitto, niksitto nayarabAhi duvAvedamajze / ' patra 189.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 jaina citrakalpadruma vasatA bauddhoe pustaka lakhavA mATe jema hAthIdAMtane-hAthIdAMtanAM pAnAMone moTA pramANamAM upayoga karyo che tema jainee pustakanAM sAdhana,---jevAM ke AMkaNI, kAMbI, graMthi-phUdaDI, dAbaDA Adi, mATe hAthIdAMtano upayoga chUTathI karyA chatAM pustako lakhavA mATe eno upayoga kadI karyo nathI. A sivAya rezamI kapaDuM, cAmaDuM Adino upayoga jaina pustako lakhavA mATe kadI thayo nathI. alabatta, ema banyuM che kharuM ke pustakane upara tenA rakSaNa mATe rezamI kapaDAnI ke cAmaDAnI pATalIe ke paDhIo mUkI hoya tenA upara te pithImAMnA graMthonAM nAma, kartA vagerenI noMdha karelI hoya che (juo citra naM. 3 mAM AkRti naM. 2). paththarano upayoga mukhyatve karIne jaina prajAe zilAlekha mATe ja karyo che, tema chatAM kavacita graMthalekhana37 mATe paNa ene upayoga thaelo jovAmAM Ave che. orIenTala insTITyuTa vaDodarAmAM na. 1000ramAM vi. saM. 1770mAM lakhela brahmavaivarta purANanI prati che, je agurutvaka upara lakhAelI che. jene prajAe AvI koI taka-chAla-ne pustaka lakhavA mATe upayoga karyo dekhAtuM nathI. TUMkamAM ahIM eTaluM ja kahevuM basa thaze ke jaina puratakonA lekhana mATe tADapatra, kapaDuM ane kAgaLane ja upayoga thayo che; zAstrIya viyenA yaMtra-citrapaTa temaja maMtrataMtra-caMtrAdinA Alekhana mATe paThuM, lAkaDAnI pATI, tAmrapatra, rIpya5tra vagere vaparAelAM che; yationA jamAnAmAM yativarga maMtra-caitrAdi lakhavA mATe bhUrjapatra-mejapatra kAme lIdhAM che; ane zilAlekho lakhavA mATe temaja kavacita graMthalekhana mATe paNa paththara, tAmrapatra Adine upayoga karyo che. A sivAya bIjA keI sAdhanane upayoga thaye jaNAto nathI. 36 lekhanasAmagrInA sulabhatA na hovAne lIdhe yuropavAsIoe meLavelAM cAmaDAMne lakhavAnA kAmamAM lIdhAM che, paraMtu bhAratIya janatAe potAne tyAM lekhanasAmagrInI vipulatA hovAne lIdhe temaja cAmaDAne apavitra' mAnatI hovAne lIdhe paratakalekhana mATe ene upaga karyAne saMbhava nathI. tema chatAM bhAratIya praja puratanA sAdhana tarIke ene upayoga karavAthI vaMcita nathI rahI zakI. baddha graMthamAM cAmaDAne lekhana sAmagrImAM gaNAvyuM che. jene prajA puratAnA rakSaNa mATe eTale ke cAmaDAnA dAbaDA, pATIe, padIe Adi tarIke prAcIna kALathI ene upaga chaDeceka karatI AvI che (juo citra naM. 8 mAM a. naM. 1 ane citra naM. 3 mAM a. naM2). vaidike pitAne tyAM mRgacamadina upaga khUba chUTathI kare ja che. 37 jaina saMrakRtie pASANa-paththara-ne upayoga pustaka lakhavA mATe virala ja karyo che. khAsa karI jena saMrakRtinA mahardika eka bhUta digaMbara saMrakRtie ene pustakalekhana mATe upayoga karyo che. prAgvATa (paravADa) jJAtIya ethI levAke (lelige) mevADamAMnA bIyAMnI najIkanA jaina maMdiranI pAse rahelI patharanI zilADI upara sunnatAiharapurANa nAmanA digaMbara jaina graMthane vi saM. 1226mAM ketA hatA, je Aje paNa tyAM vidyamAna che, zvetAMbara jaina manA taraphathI paththara para lakhAelAI purataka maLatuM nathI, paraMtu Abu, jesalamera, loDhavA Adi aneka thaLAmAM kalyANakapaDuka, tapapaTTaka, ravirAvalipaTTaka Adi pake paththara para lakhAelA maLe che temaja lokanAlikA, aDhIdvIpa, samavasaraNa, naMdIzvara AdinA citrapaTa paNa AlekhAelA maLe che. tenue bAbujI zrIyukta pUrNacaMdra nahAra saMpAdita na roDhasaMdR NaMda re). A sivAya vigraharAjapUta haralinATaka, somezvarakaviviracita lalitavigraharAja nATaka, rAtanA bhajaviracita kamizataka nAmanAM be prAkRta kAje,rAjakavi madanakRta paritAmaMjarI vijaya zrInAdikA vagere anekAneka jainetara graMthe paththara upara lakhAelAchetarAelA jude jude ThekANe maLe che. lue bhA. prA. li. pU. 150 Ti6)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA ATaluM sAmAnya vivecana karyA pachI ame ahIM tADapatra, kAgaLa, kapaDA Adine lagatI keTalIka viziSTa mAhitI ApIe chIe. tADapatra tADapatra e jhADanAM pAMdaDAM che. enA jhADanuM saMskRta nAma te athavA tADha che ane gujarAtI nAma tADa che. e be jAtanA thAya che: 1 kharatADa ane 2 thItADa, 1 gUjarAta vagere pradezanI bhUmimAM tADanAM je jhADa jovAmAM Ave che e badhAM ya kharatADa che. enAM patra-pAMdaDAM jADAM, laMbAIpahoLAImAM TUMkAM ane navAM tAja heya tyAre paNa AMcake ke Takakara lAgatAM bhAgI jAya tevAM baraDa hovA sAthe jaladI saDI jINuM thaI jAya evAM hoya che, eTale e tADapatrane upaga pustaka lakhavA mATe thatuM nathI. 2 zrItADanAM vRkSo madrAsa, brahmadeza AdimAM moTA pramANamAM thAya che. tenAM patra-pAMdaDAM laksa, 7x7 Ica karatAM paNa vadhAre lAMbAM-pahoLAM 38 temaja sukamAra hoya che. tene saDI javAno ke khUba lacakAvavAmAM agara vALavAmAM Ave te paNa ekAeka tUTI javAne bhaya raheto nathI. keTalAMka zrIvADanI jAtinAM tADapatra lAMbApahoLAM hovA chatAM sahaja baDa hoya che, tema chatAM tenA TakAupaNA mATe jarAye deze rAkhavA jevuM nathI. pustaka lakhavA mATe A zrItADanAM pAna ja upayoga karavAmAM Ava.39 brahmadeza AdimAM pustakane TakAu banAvavA mATe traNa, cAra agara tethI paNa vadhAre tADapAne ekIsAthe sIvI laI tenA upara lakhavAmAM Ave che, paNa jaina pustako evI rIte kayAreya lakhAyAM nathI. jaina pustako ekavaDAM tADapatramAM ja lakhAyAM che. tADapatra jUnAM thatAM tene svabhAva kAgaLa ane kapaDAne khAI javAnuM hoya tema lAge che, kemake je tADapatrIya pustakanI vacamAMnAM gUma thaelAM ke tUTI gaelAM pAnAne badale kAgaLanAM je navAM pAnAM lakhAvIne pAchaLathI umeravAmAM AvyAM che e, atyAre eTalI jIrNa sthitimAM najare paDe che ke je jAtanI jIrNa avasthA mULa pratinI paNa nathI. saMbhava che ke tADapatrIya pustakanI zAhImAM lAkha vagere paDatAM hovAthI tenA saMsargane lIdhe paNa kAgaLa khavAI jatA hoya. e game tema ho, paNa eka vastu te amArA anubhavanI che ke tADapatrIya pustaka upara bAMdhavAmAM AvelAM kapaDAM thoDAM varSamAM ja kALAM paDI jAya che. kAgavI kAgaLane mATe ApaNuM prAcIna saMskRta graMthomAM vakTri ane kra zabda vaparAelA 38 pATaNamAM saMghavInA pADAnA jaina jJAnabhaMDAramAM khecavAmamArtAnI prata che, je 37 IMca lAMbI che. 39 tADapatrane jhADa upara ja Dha thavA devAmAM Ave che ane e gharaDAM thAya te pahelAM tene utArI, sIdhAM karI ekI sAthe jamInamAM dATavAmAM Ave che. tyAM e tADapatra pitAnI meLe sUkAI gayA pachI ene lakhavA mATe upaga thAya che. A rIte mUkAeluM tADapatra, tenI lIlAza tenA pitAnAmAM marelI-samAelI hAI vadhAre kamaLa bane che. 40 nu Ti. na. 30 ( @).
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpadruma jovAmAM Ave che. jema AjakAla judAjudA dezomAM nAnA meTA, jhINuM jADA, sArA narasA Adi aneka jAtanA kAgaLo bane che tema jUnA jamAnAthI mAMDI Aja paryata ApaNA dezanA dareka vibhAgamAM athata kAzmIra, dilhI, bihAranA paTaNA zAhAbAda Adi jillAo, kAnapura, suDA (mevADa). amadAvAda, khaMbhAta, kAgajIpurA (dolatAbAda pAse) Adi aneka sthaLAmAM potapotAnI khapata ane jarUrIAtanA pramANamAM 42 kAzmIrI, bhuMgaLIA, aravAla, sAhebakhAnI, amadAvAdI, khaMbhAtI, zaNa, dolatAbAdI Adi jAtajAtanA kAgaLe banatA hatA? ane haju paNa ghaNe ThekANe bane che, temAMthI jene je sArA TakAu ane mAphaka lAge tene teo pustaka lakhavA mATe upayoga karatA. AjakAla ApaNA gUjarAtamAM pustaka lakhavA mATe kAzmIrI, kAnapurI, amadAvAdI Adi kAgaLone upayoga thAya che, temAM paNa amadAvAdamAM banatA kAgaLo vadhAre pramANamAM vaparAya che. kAgaLanAM pAnAM kAgaLe AkhA hoya temAMthI jeItA mApanAM pAnAM pAvA mATe Aje ApaNI samakSa jema peparakaTara mazIno-kAgaLa kApavAnAM yaMtra--vidyamAna che tema jUnA jamAnAmAM tevAM khAsa yo na hatAM, temaja AjakAla jema je sAIjha-mApanA jeTalA kAgaLa joIe teTalA ekIsAthe maLI zake che tema paNa na hatuM; eTale game te mApanA kAgaLomAMthI joitA mApanAM pAnAM pADavA mATe te kAgaLane hisAbasara vALavAmAM AvatA hatA ane loDhA vagerenA tayA 2 karelA te te mApanA patarAne 41 tA. 24 mArca 1935nA "harijanabaMdhunA pu. 3 eka 2 mAM "bihAramAM kAgaLane udyoga zIrSaka lekhamAM bihAranA paTaNA, zAhAbAda, aravAla vagere judA judA pradezomAM banatA jathAbaMdha kAgaLone aMge je TUMkI nadhi ApavAmAM AvI che e uparathI temaja bIjI nene AdhAre ApaNane khyAla AvI zake che ke bhAratavarSanA judAjudA vibhAgo ane nagaramAM kAgaLane udyoga keTalo phUlyophAlyuM hatuM ! 42 kAgaLanAM nAme keTalIkavAra je gAmamAM ke pradezamAM te banatA hoya te uparathI paDatAM ane keTalIkavAra tenA mAvAmAM paDatI mukhya cIjane lakSamAM rAkhIne paDatAM, keTalIkavAra e nAme enA banAvanAranA nAmathI pracalita thatAM, jayAre keTalIkavAra e tenA guNa-svabhAva uparathI paNa oLakhAtA. 43ii kAgaLa kema banatA enI mAM ne sarasa mAhitI meLavavA icchanArane tA. 25 navembara 1934nA 'harijanabaMdhu'nA pu2 eka 37mAM svAmI AnaMda lakhelo "khAdI kAgaLa' zIrSaka lekha jevA bhalAmaNa che. 44 kAzmIrI kAgaLe rezamanA kUcAmAMthI banatA hAI atyaMta kamaLa temaja eTalA majabUta hoya che ke tene be bAjuthI pakaDI jethI AMcakA mAravAmAM Ave te paNa te ekAeka phATatA nathI. A kAgaLamAM je saithI sArA ane TakAu hoya che e badhAyane kAzmIranI sarakAra vINIvINIne potAnA daphatarI kAma mATe kharIdI le che; eTale tyAMnI sarakAra sAthe lAgavaga pahocI zakatI hoya te ja amuka pramANamAM e kAgaLo tyAMthI maLI zake che. 45 amadAvAdI kAgaLanI mukhya oLakha e che ke tene prakAza sAme rAkhIne jotAM temAM jhaNajhINuM saMkhyAbaMdha kANAM dekhAze. A kANAM khAvAnuM kAraNa e kahevAya che ke e kAgaLanA mAvAne sAbaramatI nadInA pANIthI dhevAmAM Ave che, eTale e pANI sAthe bhaLelAM retInAM jhINAM rajakaNe e mAvAmAM bhaLI jAya che, je kAgaLa banyA pachI sukAIne ravaye TAM paDI jAya che ane badalAmAM temAM jhaNajhINAM kANAM dekhAya che. A kAgaLo TakAu hoI tene vyApArI leka piDA mATe pANu vAparatA-vApare che.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jena zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 31 AdhAre tene kApI levAmAM AvatA hatA. e kAgaLa khasI na jAya e mATe vAMsanI cIpanA ke loDhAnA cIpiyA temAM bharAvavAmAM AvatA hatA. bIjI dareka jAtanA kAgaLo mATe atyAranAM peparakaTara maLIne kAma AvI zake che, paNa kAzmIrI kAgaLo atyaMta suMvALA hoI aNadhArI rIte sahajamAM khasI jAya che ane tethI game te hoziyAra mazIna calAvanAra hoya te paNa te e kAgaLane moTe bhAge ApaNe icchIe tema vyavasthita rIte kApI zakato nathI, eTale e kAgaLane vyavasthita kApavA mATe uparokta rIta ja vadhAre anukULa che. pustaka lakhavA mATenA badhA dezI kAgaLa, tenA upara kalama ThIka cAle temaja zAhI ekasarakhI rIte Utare e mATe, kAgaLa banAvanAra ke vecanArane tyAMthI cUMTAIne ja Ave che. tema chatAM e kAgaLe ghaNe samaya sudhI paDI rahetAM athavA comAsAnI zaradI vagere lAgatAM teno ghaTe Acho thaI jAya che-UtarI jAya che. dhaMTe AchA thaI gayA pachI akSare phUTI jAya che athavA zAhI barAbara na UtaratAM eka ThekANe Dhagalo thai jAya che, eTale tene pharI lUMTa caDAvavo paDe che. e gheTe caDAvavA mATe kAgaLone ke pAnane phaTakaDInA pANImAM boLI sUkavyA pachI kAMIka lIlA-sukA jevA thAya tyAre tene akIkanA, kasoTInA agara koI paNa jAtanA cUMTAthI ke koDAthI lUMTI levAmAM Ave che, jethI akSare phUTI javA Adi thavuM aTakI jAya che. (juo citra naM. 3mAM AkRti naM. 1). atyAranA vilAyatI temaja ApaNA dezamAM banatA keTalAka kAgaLano bhAva tejAba, spiriTa agara tevA keI paNa jAtanA ugra padArthamAM sApha karAtuM hovAthI tenuM sarva pahelethI ja naSTa thaI jAya che, eTale e badhA kAgaLa ApaNA dezI kAgaLAnI jema dIrdhAyuSI na hovAthI teno upaga pustaka lakhavA mATe karAto nathI. ApaNe evA aneka jAtanA kAgaLAno anubhava karI cUkyA chIe, je zarUAtamAM majabUta, UjaLA temaja komaLa dekhAvA chatAM thoDAM ja varSo vItyA bAda kALA ane sahaja vaLatAM tUTI jAya tevA ni:sava thaI jAya che. joke A deva ApaNe dareka jAtanA vilAyatI kAgaLane nathI ApatA, tema chatAM eTalI vAta to kharI ja che ke vilAyatI kAgaLe dezI kAgaLa jeTalA TakAu javalle ja hoya che. pustaka lakhavA mATe agara citrapaTa-caMtrapaTa Adi AlekhavA mATe kapaDAne kAmamAM levA pahelAM e kapaDAnI baMne bAjue tenAM chidro pUrAya tema ekasarakhI rIte ghauMnI ke cokhAnI kheLa lagADI, te sukAI gayA pachI tene akIka, kasoTI AdinA gheTA vaDe ghUMTavAthI te kapaDuM lakhavA lAyaka bane che. pATaNanA vakhatajInI zerImAMnA saMghanA jaina bhaMDAramAM kapaDA upara lakhelAM je pustaka che te khAdInA kapaDAne bevaDuM caDI tenA upara lakhelAM che. TippaNa TippaNuM banAvavA mATe kAgaLanA lIrA karI, tenA cheDAone eka pachI eka caDIne lAMbA
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 jaina citrakalpama bhuMgaLA jevA banAvavAmAM Ave che. kapaDuM e svAbhAvikarIte lAMbA tAkA hoya che, eTale tene jevaDe lAMbo-pahoLA lIra jee tevaDe laIne, tene upara kahyA pramANe baLa lagADIne bhuMgaLArUpe banAvavAmAM Ave che. A TippaNIono upayoga zAstrIya viSayanA prakIrNaka vistRta saMgrahA, bAravratanI TIpa-vAdI, AcAryone cemAsAnI vijJapti ke sAMvatsarika kSamApanA karavA mATenA vijJaptipaTe temaja citrapaTa Adi lakhavA mATe karavAmAM Ave che. kASThapadrikA lekhananA sAdhana tarIke kASThapadikA-lAkaDAnI sAdI ke raMgIna pATI-paNa vaparAtI hatI. jema jUnA jamAnAmAM vyApArI loko temanA rojiMdA kAcA nAmA vagerene pATI upara lakhI rAkhatA hatA tema ApaNA graMthakAra graMtharacanA karatI vakhate pitAnA graMthanA kAcA kharaDAo lAkaDAnI pATI upara karatA hatA ane barAbara nakakI thayA pachI te uparathI pAkI nakale utAravAmAM AvatI hatI. kAIpadrikAone sthAyI citrapadako ke maMtra-yaMtrapaTo citaravA mATe upayoga thato hato. e sivAya pAMca kakakA (juo citra naM. 9-10) cItarelI jUnI kApadikAo paNa jovAmAM Ave che. (2) je vaDe lipi lakhI zakAya te-lekhaNa, jujavaLa Adi je vaDe lipi lakhI zakAya" e jAtanAM sAdhanomAM soiye, arUnI lekhaNa, jujavaLa, oLiyuM vagereno samAveza thAya che. karNATaka, siMhala, brahmadeza Adi dezamAM jyAM tADapatra upara kotarIne pustako lakhavAmAM Ave che tyAM lakhavAnA sAdhana tarIke aNIdAra soiyAnI jarUrata hoya che. paraMtu mukhyatayA devanAgarI lipimAM lakhAelAM jana pustako mATe, e lipine maroDa judA prakAranA hoI tene seIyAthI ketarIne lakhavI zakaya na hovAthI, jaina saMskRtie lakhavAnA sAdhana tarIke upareta seiyAthI atirikta barUnI lekhaNe pasaMda karI che; ane lITIo doravA mATe teNe jujavaLa, oLiyuM, kAMbI- AMkaNuM vagere sAdhane UbhAM karyA che. keTalAka maMtra, taMtra, yaMtra Adi lakhavA mATe sonA-cAMdInI ke darbha vagerenI kalamo paNa kAmamAM levAmAM Ave che. lekha mATe barU ane tenI parIkSA barU' zabda ApaNAmAM megala sAthenA sahavAsane kAraNe paDe che. ApaNe tyAM ene kAMduM-kAThA tarIke oLakhavAmAM Ave che. lekhaNe mATe aneka jAtanAM barUo pasaMda karavAmAM 46 paTTikAto'likhaccemAM, sarvadevAbhidho gaNiH / AtmakarmakSayAyAtha, paropakRti hetave // 14 / / uttarAdhyayanaTIkA nemicandrIyA (racanA saMvat 1129) khAtAnanA pradezamAMthI kharAThI lipimAM lakhAelI keTalIka prAcIna kASThapadikAo maLI AvI che. 47 saMvata 1590mAM lakhAelI kalpasUtranI pratinA aMtamAM puratakane lagatA keTalAMka upakaraNe-sAdhanA-nAM nAme che temAM kAMThAnuM nAma maLe cheH "bAjuTa 1, pATIuM 2, pATaluM 3, kapaDavuM 4, caTaluM pa, muhapatI 6, vaNa 7, jhalamala 8, vITAMgaNuM 9, ka5 10,puMThA 11, kAMbI 12, kuMpaluM 13, tukAravAlI 14, kAM 15, dera 16, iti naMgasaMkhyA.'
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 33 AvyAM che. jevAMke dhoLAM arU, 4kALAM barU, vAMsanI jAtanAM bhare, tajI arU vagere. tajI brU tajanI mArkaka peAlAM hovAthI tajI barU' e nAmathI oLakhAya che, A kharU, jAte sahaja baraDa heya che eTale tenI banAvelI leNune athaDAtAM ke kapaDAmAM bharAi jatAM ekAeka tUTI javAne bhaya rahe che, tema chatAM jo tene sAcavIne vAparavAmAM Ave te temAM bIjAM badhA kharU karatAM khAsa vizeSatA e che ke tenI lekhaNuthI game teTaluM lakhavAmAM Ave te pazu tenI aNImAM kUcA paData nathI. kALAM banI kalame vadhAre majabUta, sarasa ane ekAeka tenI aNImAM kUcA na paDe tevI ja thAya che. vAMsanAM barU ane dheAmAM barU paNa ekaMdara DIka ja hoya che. khAsa karI kALAM ar ane vAMsanI jAtanAM barUnI lekhaNeAnA upayAga vadhAre anukULa rahe che ane e ja vaparAya che. je baphaene majabUta pattharI ke IMTa-cUnAnI jamIna upara rUpIAnI jema khakhaDAvatAM temAMthI tAMbA jevA avAja nIkaLe to te kharU lakhavA lAyaka ane sArAM samajavAM; jemAMthI mAdA avAja nIkaLe e barU kAcAM, kATI gaelAM athavA saDI gaelAM jANavAM. AvAM kharU lakhavA mATe nirupayegI temaja apalakSaNAM paNa manAya che. lekhaNu upara jaNAvela bane cheAlI, jevA nAnA-moTA akSarA lakhavA heya te pramANe tenI aNIne jhINI ke jADI banAvavAmAM Ave che ane lakhanAranA hAthanA vaLAka ane kalama pakaDavAnI Teva mujaba tenI aNI upara sIdhA ke vAMkA kApa mUkavAmAM Ave che. zAhInA aTakAva Adi mATe keTalIkavAra, lekhaNunA vayaleA kApa kharAkhara chUTA na paDato hoya, athavA zAhImAM pANI joIe te karatAM ochuM hAI zAhI jADI thai gai hoya dhaMtyAdi kAraNeAne lIdhe lekhaNuthI lakhAtuM na hoya ke zAhI barAbara UtaratI na hoya to tenA vaccenA UbhA kApane paheALA karI temAM mAthAnA vALa bharAvavAmAM Ave te te lekhaNathI kharAkhara lakhAvA lAge che. jo lekhaNunA vacalA kApa joie te karatAM vadhAre phATI gayA hoya ane tethI lakhavAmAM zAhI vadhArepaDatI UtarI AvatI heya tA temaja lekhaNa upara zAhI vadhAre jhIlAi rahetI na hoya teA tenA meDhA upara derA bAMdhavAmAM Ave che, jethI zAhI vadhAre UtaratI nathI ane eka vAra kheALelI kalamamAM zAhI jhIlAI rahIne vadhAre vAra sudhI lakhI zakAya che. lekhaNunA guNadoSa prAcIna tADapatrIya prakaraNapothImAM lekhaNanA guNadoSanI parIkSAne lagatA nIcenA prakaraNA pUravalikhita lakhe sani leI, misaoN'kAgaLa ne kAThe!; bhAva apUrava kahe te paMDita, bahu eTale te khAMDe. 6' zrIcovijayajIta zrIpAlarAsa khaMDa 4 DhAla 13 48 A ar sAmAnya rIte kALAM bak' tarIke oLakhAya che, paraMtu kharUM netAM enA raMga tapakhIrI che; arthAt nathI e lAla ka nathI kALAM
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citrakaTapadruma bhaka malake maLe che, jemAM kalamane varNa ane jAti, te vaDe kema rAkhIne lakhavuM, lekhaNamAM gAMTha hoya ke nahi, lekhaNa kevaDI lAMbITUMkI hevI joIe ane e badhAyane lakSIne lAbha-hAni zI, enuM varNana che. e badhA ya ko ane tenI sAthe sarakhAmaNuM dharAvatA bIjA loko ane duhA ahIM ApIe chIe. 'brAhmaNI zvetavarNA ca, raktavarNA ca kSatriNI / vaizyavI pItavarNAca, asurI zyAmalekhinI // 1 // zvete sukha vijAnIyAt , rakte daridratA bhavet / pIte ca puSkalA lakSmIH , asurI kSayakAriNI // 2 // cittAne harate putramadhomukhI harate dhanam / vAme ca harate vidyA, dakSiNA lekhinI likhet // 3 // agrapranthiharedAyumadhyapranthihareddhanam / pRSThapranthiharet sarve, nirgranthilekhinI likhet // 4 // navAlamitA zreSThA, aSTau vA yadi vA'dhikA / lekhinI lekhayennitya, dhanadhAnyasamAgamaH // 5 // ti vinavivAda " 'aSTAGgulapramANena, lekhinI sukhadAyinI / hInAya hInakarma syAdadhikasyAdhikaM phalam // 1 // ' kAciyucana I atyaMtirca, risthitinI zubha 1 ' mAthe graMthI mata(mati hare,bIca graMthI dhana khAya; cAra tasunI lekhaNe,lakhanAra kaTa jAya.1." e lokone TUMka sAra A pramANe cheH LA, lAla, pILA ane kALA raMganI kalamo anukrame brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane asura-zaka jAtinI gaNAya che. Ane upayoga karanArane anukrame sukha, daridratA, dhanano lAbha ane dhanano nAza thAya che. kalamane catI rAkhI lakhavAthI putrano nAza thAya che, UMdhI rAkhI lakhavAthI dhanano nAza thAya che, DAbI bAjue rAkhI lakhavAthI vidyAno nAza thAya che; mATe kalamane jamaNI bAjue rAkhI lakhavuM. gAMThavALI kalamanI gAMTha kalamanA meM pAse Ave te tethI lakhanAranI jiMdagI TUMkAya che, vacamAM Ave to lekhakanA dhanano nAza thAya che ane pAchaLanA bhAgamAM Ave te lekhakane sarvanAza thAya chemATe gAMTha vagaranI nirdoSa kalamathI lakhavuM. kalama nava AgaLa lAMbI hoya te sArI, chevaTe ATha AgaLanI ane nava AMgaLa karatAM jeTalI mATI maLe tenAthI lakhavuM, jethI dhana-dhAnyanI vRddhi thatI rahe. ATha AMgaLathI nAnI kalamathI to kayAre paNa na ja lakhavuM. vataraNa lakhavAnA sAdhanane jema "lekha kahevAmAM Ave che tema tenuM vitaraNuM ke kalama e nAma paNa kahevAmAM Ave che. "kalAma zabda mogala jamAnAno che e khullI vAta che. "vataraNuM' zabda saMavataraNa uparathI jamyo hoya ema vadhAre saMbhava che. jenAthI lakhavA mATe avataraNa-prAraMbha thaI zake te avataraNa athavA vataraNavataraNe, arthAta pATI upara dhULa nAkhIne akSara lUMTavAnuM 4 A kAkemAM varNavela varNa, lAbha-hAni, mApa vagerenI dhaTanA mATe bhAratIya prajAno zera sakti ane apekSA haze temaja e paristhiti, kAraNa vagere aAje jemanAM tema che ke temAM pheraphAra thaye che e mATe ame kazuM ja kahI zakatA nathI.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 35 sAdhana. chevaTe A zabda lakhavAnA dareka sAdhananA arthamAM rUDha thaI gayo che. vistAranA lipizAlAsaMdarzana parivartamAM AvatA "varNatiraka' zabdane joyA pachI keTalAka ema paNa mAnI le che ke A varNatiraka zabda uparathI vataraNuM zabda utpanna thayA hoya. jujavaLa pAnA upara athavA yaMtrapaTa AdimAM lITIo deravA mATe kalamano upayoga karavAmAM Ave to tenI aNIne thoDI vAramAM ja kUco vaLI jAya, eTale lITIo doravA mATe jujavaLane upayoga karAto. A juLa loDhAnuM bane che. enuM AgaLanuM me cI vALIne banAveluM hovAthI enuM nAma yujavaLa, jujavaLa athavA jujabaLa kahevAmAM Ave che. (juo citra naM 3mAM AkRti naM. 3) yujavaLa Adi nAme . yuvA zabda uparathI vita thaIne banavAne saMbhava vadhAre che. Ane zAhImAM boLI te vaDe, pAnAnI baMne bAjue orDara mATe temaja yaMtrapaDhAdimAM khAnAM pADavA mATe lITIo doravAmAM Ave che. A jujavaLa atyAre paNa mAravADamAM bane che. eno upayoga Aja sudhI lahiyAo karatA; paraMtu cAlu vIsamI sadImAM enuM sthAna mukhyatve karIne heDara ane sTIloe lIdhuM che. prakAra citrapaTa, yatrapaTa ke pustaka AdimAM goLa AkRtio deravA mATe loDhAnA prAkAra banatA hatA. A prAkAro, je jAtanI nAnImoTI gALa AkRti banAvavAnI hoya te pramANe nAnAmoTA banAvavAmAM AvatA ane atyAre paNa e mAravADa vageremAM bane che. AjakAla Ane badale vilAyatI kaMpAsathI kAma levAya che, tema chatAM maTI goLa AkRti kADhavI hoya tyAre A dezI prAkAra jevA sAdhanane zodhavA javuM paDe che. AnuM meTu paNa jujavaLanI jema temAM zAhI jhIlAI rahe te mATe cIpiyAnI peThe vALeluM hoya che. (juo citra naM. 3mAM aAkRti naM. 4) A sAdhanathI, prAkAra-killA-nA jevI goLa AkRti kADhI zakAtI hovAthI enuM nAma "prAkAra" paDayuM hoya ema lAge che. killAnI racanA ekaMdare gaLapaDatI ja hoya che. oLiyuM-tenI banAvaTa ane utpatti atyAre ApaNI samakSa je prAcIna hastalikhita pustaka vidyamAna che temAM ekadhAruM sIdhI lITImAM lakhAeluM lakhANa jemAM ghaNAkharAone ema thAya che ke A lakhANa sIdhI lITImAM zI rIte lakhAtuM haze? e zaMkAno uttara A sAdhana-LiyuM Ape che. eLiyAne mAravADI lahiyAo phAMTiyuM' e nAmathI oLakhe che, paNa ene vAstavika vyutpatyartha zo e samajAtuM nathI. AnuM prAcIna nAma "oLiyuM" ja maLe che. "eLiyuM' zabda saM. zaDhi-A, moTI ane gU, zabda "eLa uparathI banyo che. e-lITIo pADavAnuM sAdhana che "LiyuM'. A LiyuM, lAkaDAnI pATI upara ke sArA majabUta pUThA upara jevA nAnAmoTA akSaro
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jaina citrakalpadruma lakhavA hoya te pramANamAM samAntare kANuM pADI, e kAmAM jADA rIlane athavA sAmAnya jADA bhANiyA deArA parAvavAthI ane che. dArA parAvyA pachI te Amatema khase nahi mATe tenA upara ceAkhAnI athavA AMbalInA kacUkAnI pAtaLI kheLa ke gAnamizrita raMga Adi lagAvavAmAM Ave che. upara kahyA pramANe taiyAra karelA eDaLiyA upara pAnAne mUkI AMgaLIthI saphAipUrvaka ekeeke dAma devAthI pAnA upara lITIo UThe che. te pachI bIjI vAra e pAnAne ulaTAvIne tenI ocha bAju, pahelAMnI lITIesanA madhyamAM Ave tema, pAnuM khase nahi tevI sakAIthI, bIjI vAra lITIe deAravI. A rIte evaDI lITI dorAi gayA pachI eka bAju namI gaelA bhAga upara upaselA bhAganI chAyA paDatAM eka lITI kALAzapaDatI ane eka LI ema be jAtanI lITIo dekhAze. A, lITIo cIrIne athavA pAnAne ulaTAvIne evaDI lITIe daravAnI prathA ghaNI ja arvAcIna che. prAcIna rIti tA ekavaDI lITI dorIne ja lakhavAnI hatI. bevaDI lITIe derAI taiyAra thaelA pAnA upara ekaeka lITI eDIne lakhavAmAM Ave che. vacamAM khAlI mUkAtI lITImAM uparanI lITInA Rssva-dIrgha kAra-kAra (- 6) vagere ane nIcenI lITInA Rssva-dIrgha haMkAra, ( 1) mAtrA, reka vagerenAM pAMkhaDAMe lakhavAmAM Ave che. ekavaDI lITI derelA pAnAnI lITIenA uparanIcenA bhAgamAM TaMkAra, kAra, RkAra, reph vagere lakhavA mATe samrAIpUrvaka jagyA mUkI lakhavAmAM AvatuM. pustaka lakhAi gayA pachI pAnAM dabANamAM AvatAM temAM koi paNa jAtanA AMkA vagere na rahetAM te mULa sthitimAM AvI jAya che. tADapatrIya pustakalekhananA jamAnAmAM ghaNAkharA lekhako peAtAnI lekhanakaLAviSayaka kuzaLatAne . khaLe ja sIdhI lITI lakhatA hatA ane keTalAka lekhA pAnAne mathALe pahelI eka lITI derI tene AdhAre sIdhuM lakhANu lakhatA hatA. A sivAya tee, bIjA kAi sAdhanane kAmamAM letA hoya tema jaNAtuM nathI ane saMbhava paNa nathI. A ja pramANe keTalAka lekhako kAgaLanAM pustakA paNa pAnAne mathALe eka lITI derIne lakhatA hatA; paraMtu kAgaLanA jamAnAmAM tene saLa ke vaLa paDe tema chatAM kA! paNa jAtanA bhaya jevuM na heAvAne lIdhe sugamatA khAtara eLiyAnuM sAdhana zodhI kADhavAmAM AvyuM. A eLiyAne Adya zeAdhaka kANuM haze e kahevuM ke kalpavuM zakya nathI, paraMtu ene lagatA ullekha,pa0 amArA vRd gurudeva pUjyapAda pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAjanA graMthasaMgrahamAMnI vi. saM0 1466mAM lakhAelI zrAvaticAra'51nI pratamAM maLe che, e zvetAM eLiyuM e pAMcacha saikA pahelAnuM prAcIna sAdhana che. keMbikA tADapatrIya pustakA paheALAimAM TUMkAM hAI tenA upara kAMi paNa AdhAra lIdhA sivAya kalamathI athavA game te cIjathI lakhANanI AsapAsa barDara rUpe lITIo doravI e azakya 50 'jJAnopagaraNa pATI, pAthI, haMmaNI, kamaLI, sAMDuDAM-sAMkhuDI, dasturI, vahI eliyAM prati paga lAgu, thuku lAgau' ityAdi, 51 A 'zrAvaka ticAra' zrImAna jinavijayajI saMpAti prAcIna jUnAtI thavuM maeNmAM patra 60thI66 sudhImAM chapAi gaela che,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 37 ke muzkela nahotuM; paNa kAgaLa upara pustako lakhAvAnI zarUAta thayA pachI tenI paheLAI vadhAre pramANamAM hoI tenA lakhANanI AsapAsa temaja moTA maMtra-yaMtrAdimAM kazA AdhAra vinA sIdhI lITIo doravI azakya thAya, e mATe kaMbikA-AMkaNI jevuM sAdhana pasaMda karavAmAM AvyuM che. A AMkaNI atyAranA rUlanI jema goLa na hotAM capaTI hoya che, eTale lITIo doravA mATe tene pAnA upara mUkyA pachI te ekAeka kyAre ya khasI jatI nathI. enI baMne dhAro para khAMca pADavAmAM Ave che, jethI tene Agalo bhAga pAnAthI addhara rahe hAi lITIo doratAM pAne upara zAhInA DAgha na paDe. (juo citra naM. ramAM AkRti naM. 2) AnuM nAma kaMbikA athavA kAMbI che. kAMbI eTale vAMsanI cIpa. A kAMbI vAMsanI cIpanA jevI hAI enuM nAma "kebikA" athavA "kAMbI kahevAtuM haze ema lAge che. (3) lipi rekhAva denAra-zAhIe ane raMgo lipi dekhAva denAra sAdhanamAM pustaka lakhavA mATenI aneka jAtanI bhalIono-zAhIone ane raMgeno samAveza thAya che. ApaNI najara sAmenA jJAnabhaMDAronuM nirIkSaNa karatAM jANI zakAya che ke pustaka lakhavA mATe kALI, senAnI, cAMdInI ane lAla ema aneka jAtanI zAhIo vAparavAmAM AvI che, tema chatAM sonA-cAMdInI zAhIthI lakhavuM muzkelIbharyuM temaja kharacALa hAI lakhavA mATe kALI zAhI ja vadhAre anukULa che. lAla zAhIMnuM lakhANa vAMcavA mATe AMkhane mAphaka na hovAthI, AgaLa jaNAvavAmAM Avaze tema, teno upayoga khAsa vizeSa sthaLa ke adhikAra prakaraNanI samAptidarzaka pupikA vagere lakhavA mATe ja karavAmAM Avata-Ave che, temaja pAnAnI be bAjue oNrDaranI jema lITIo deravA mATe ke trapuTa AdimAM goLa AkRti, lITIo vagere deravA mATe thayo chethAya che. senerI ane rUperI zAhI pustaka lakhavA mATe ghaNI ja vAparavAmAM AvI che, paNa te kALI zAhI karatAM bahu ja ochA pramANamAM; kAraNake sonerI-perI zAhInuM lakhANa paNa vAMcavAmAM ekaMdararIte AMkhane mAphaka nathI, temaja enA lakhANamAM rahI gaelI azuddhio sudhAravI azakaya hovA uparAMta, ame upara ekavAra kahI AvyA tema, e zAhIthI lakhavuM muzkelIbharyuM ane kharacALa paNa che. A ja kAraNathI sonA-cAMdInI zAhIthI kevaLa mukhyatve karIne amuka pavitra manAtA dharmagraMtha lakhAtA. gUrjarezvara mahArAja zrI kumArapAladeve pitAnA mAnya guru AcArya zrI hemacaMdranI kRtio lakhAvI hatI tema kei dhanADhaca gRhastha Adine mAnya che te AcAryonA racelA graMthe, stotro Adi kevaLa lakhavAmAM AvatA, ane te paNa khAsa lakSmIthI pahoMcatA dhanADhayo ja lakhAvatA hatA. A pustako bahumUlAM hAI vAMcavA-bhaNavA mATe nathI hotA, paNuM mAtra pavitra mAnya dharmagraMtha tarIke dUrathI be hAtha joDI darzana karavA mATe ja hoya che. A badhI vAta pustaka lakhavAnI zAhIo mATe karI. pustakanA citrakAma mATe upayogI aneka jAtanA raMgo ekabIjA raMganA mizraNathI temaja judAjudA padArthomAMthI taiyAra karavAmAM AvatA hatA. e raMge taddana sAdA ane svAbhAvika hAI seMkaDo varSa vahI javA chatAM jevA ne tevA sateja temaja TakAu rahetA, je atyAre paNa ApaNe prAcIna hastalikhita pratimAMnAM citromAM jai
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 jena citrapakuma zakIe chIe. zAhI ane raMgene mATe ATaluM kahyA pachI zAhae kema banAvavAmAM AvatI, atyAre e zAhIo kema banAvavAmAM Ave che, pustaka lakhavA mATe kaI zAhI vAparavI ucita che ene lagatA prAcIna ulekhe ane amArA anubhava ahIM ApIe chIe. kALI zAhI tADapatra ane kAgaLa-kapaDA upara lakhavA mATenI kALI zAhIo ane tenI banAvaTa judAjudA prakAranI che. tADapatra e eka rIte kAThanI jAti che, jyAre kAgaLa ane kapaDuM e enA karatAM vilakSaNa vastu che, eTale enA upara lakhavAnI zAhIo paNa judA judA prakAranI che. sau pahelAM tADapatra upara lakhavAnI kALI zAhInI banAvaTane lagatA lagabhaga traNa-cAra varSa pahelAMnA ullekhe ApIe; ane te pachI anukrame bIjI zAhIone lagatA ullekhonI neMdha karIzuM. tADapatra upara lakhavAnI kALI zAhI AjakAla tADapatra upara lakhavAno rivAja rahyo nathI, eTale tenI zAhInI banAvaTane lagatuM spaSTa vidhAna ke anubhava koine ya nathI. tema chatAM tenI banAvaTane aMge judA judA prakAranI je spaSTa ke aspaSTa prAcIna noMdho maLe che tene utAro ane zakya spaSTIkaraNa ahIM ApIe prathama prakAraH "dava-Rtri, zAhIla romeva nITI nA samakAjala-bolayutA, bhavati maSI tADapatrANAm / / vyAkhyA--sahavareti kATAseharIo (dhamAso) / bhRGgeti bhaaNguro| triphalA prasiddhava / kAsIsamiti kasIsam, yena kASThAdi rjyte| lohamiti lohacUrNam / nIlIti galIniSpAdako vRkSaH tdsH| rasaM vinA sarveSAmuskalya kvAthaH kriyate, sa ca raso'pi samavartitakacala-bolayormadhye nikSipyate, tatastADapatramayI bhavatIti / ' AmAM ema kahevAmAM AvyuM che ke "kAMTAzerIo (dhamAso), jaLabhAMgarAne rasa, triphaLAM, kasuM ane loDhAnuM cUrNa A badhI vastuone ukALIne kavAtha banAve. A kvAtha ane gaLInA rasane sarakhA mApe ekaThA karelA kAjaLa ane bIjAboLamAM nAkhavAthI tADapatra upara lakhavAnI bhaSI taiyAra thAya che." A ullekhamAM dareka vastunuM pramANa keTaluM e jaNAvyuM nathI, temaja badhI vastuone meLavyA pachI tenuM zuM karavuM e paNa lakhyuM nathI; tema chatAM eTaluM dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke uparokta vastuone tAMbAnI kaDAImAM nAkhI e badhI ekarasa thAya tema khUba ghUMTavI joIe. bIje-trIje prakAraH nna ( ? )La to, majA pakSa ja usiNa jaleNa vighasiyA, var3iyA kAUNa kuhijjA // 1 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 39 tattajaleNa va puNao, gholijjatI daDhaM masI hoi / teNa vilihiyA pattA, vambadda rayaNIi divasu vva // 2 // ' 'koraDae visarAve, aMguliA koraDammi kajjalae / madda sarAvA, nArvatriya vi]La mugar // 2 || picumaMdaguMdale, khAyaraguMda va yIyajala missa / bhijjavi toeNa darda, maddaha jA taM jalaM susai // 4 // iti tADapatramaSyAmnAyaH // * A Aryone je prAcIna pAnA uparathI utArA karavAmAM AvyA che temAM AMkaDA saLaMga che, paraMtu tenA artha jotAM prathamanI e Arya e eka prakAra che ane pAchaLanI e Aryae e bIje prakAra che. ArthIone artha nIce pramANe jAya che: 'kAjaLa, peAyaNa, meLabIjAmeLa (bIjuM nAma hIrAkheALa), bhUmilatA eTale jaLabhAMgareA(?) ane thaDe pArA [A badhI vastuone] khadakhadatA pANImAM [meLavI, tAMbAnI kaDhAImAM nAkhI sAta divasa sudhI athavA barAbara eka rasa thAya tyAMsudhI] ghUMTavI; [ane] tenI [sUkI] vaDIe karI kUTI rAkhavI.~~~1. [jyAre zAhInuM kAma paDe tyAre te bhUkAne] karI garama pANImAM khUba masaLavAthI maSI-zAhI bane che. e zAhIthI lakhelAM pAnAMone (akSarAne) rAtrimAM [paNa] divasanI mAphaka vAMce-vAMcI zakAya che. ra.' kArA kAjaLane kArA mATInA zarAvalAmAM nAkhI jyAMsudhI tenI cikAza mUkAya dUra thAya tyAMsudhI AMgaLIo zarAvalAmAM lAge te rIte tenuM mardana karavuM.para (Ama karavAthI kAjaLamAMnI cikAzane zarAvaluM cUsI le che.)--3. [kAjaLane ane] lIMbaDAnA ke kheranA guMdarane bIAjalamAM-bIArasamAMpa bhIMjavI upara jaNAvyA pramANe khUba dhUMTavAM.(pachI vaDIe karI sUkavavI Adiupara mujaba jAvuM.)-4.' cAthA prakAraH 'miSIno zloka niryAsAt picumandajAda dviguNito bolastataH kajjalaM, saMjAtaM tilatailato hutavahe tIvrAtape marditam / para kAjaLamAM gAmUtra nAkhI tene AkhI rAta bhavI rAkhavuM e paNa kAjaLanI cikAzane nAbUda karavAno eka prakAra che. gAmUtra teTaluM ja nAkhavuM. jeTalAthI kAjaLa jAya, zarAvalAmAM mardana karI kAjaLanI cikAzane dUra karavAnA prakAra karatAM A prakAra vadhAre sArA che, kAraNake AthI zarIra, kapaDAM vagere bagaDavAne bhaya khIlakula rahete nathI. je zAhImAM lAkSArasa nAkhavAnA hAya te A gAmUtrano prayeAga nakAmA jANavA; kemake gAmUtra sArarUpa heI lAkSArasane phADI nAkhe che. 53 bIArasanuM vidhAna-A nAmanI vanaspati thAya che. tenA lAkaDAnAM khetarAMne bhUkA karI pANImAM ukALavAthI je pANI thAya te 'bIArarA' nave, A rasane zAhImAM nAkhavAthI tenI kALAmAM ekadama umere thAya che. paNa dhyAnamAM rAkhavuM ke ne e rasa pramANa karatAM vadhAre paDI jAya te zAhI tadna nakAmI thai jAya che; kAraNake tenA svabhAva zuSka heAI te, zAhImAM nAkhela guMdaranI cikAzane khAi jAya che eTale e zAhIthI lakheluM lakhANa sUkAyA pachI tarata ja patarI rUpa thaIne ukhaDI jAya che,
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 pAtre zUlvamaye tathA zana (?) jalairlAkSArasaMrbhAvitaH, sadbhallAtaka-bhRGgarAjarasayuk samyag raso'yaM maSI ||1|| jaina citrakalpadruma 54yo--miSI kahetAM lakhavAnI zanAI, tADapatra upara lakhavAnI. udheI khAya nahi, pANIthI jAya nahi ne cAMTe nahi. kAlI sArI dekhAya tevI zAinA kAvya lakhyuM che, niryAta kahetAM guMda ne banne artha kavAtha paNa che. vidyumanTa ka. lIMbaDA eTale tene guMda ane khInna ardha pramANe lIlAM tarAM, pAMdaDAM ane mULane phUTIne kvAtha karavA. tenA tAlathI khela khamaNa levA. te khela lAla levA. hIrAbheAla tathA khIjAela kahevAya che te. elathI kAjala amaNuM levuM, keTaleka ThekAMNe khela ne kAjala samabhAge le che paNa ahIM te! eTalathI bamaNuM kAjala evA bhAvArtha samajAya che. sanAtaM ka. konAthI utpanna thaeluM kAjala? te talanA telathI pADeluM levuM. keTalAka A kAjalane gAyanA mUtramAM kAdavIne pachI ghuMTavA nAkhe che te uttama prakAra che. tIvrA. ka. te guMda, kAjala ne melane barAbara ghuMTI gAmUtramAM ke upara lakhelA kvAthamAM nAkhI tIvra tApanI AMca devI. bIjo prayAga--jADuM theMsa jevuM karI khUba jorathI ghuMTavuM. te evuM ke jethI ghuMTA ane nIcenuM pAtra e ghasAtAM agninI mAphaka pANInuM zASaNa kare. te pAtra ane ghuMTA e tAMbAnA levA. ghuMTAtAM ghuMTAtAM jemajema pANInuM zANu thAya tematema zanaiH ka0 thADuMthADuM pANI nAkhavuM ne kuMTavuM. eka teAle A paheAra ne pAMcathI vadhAre hAya ! dara pAMca tAle eka divasa pramANe kuMTavuM. pachI temAM leAdara ane pApaDI ke sAkhkhAra nAMkhelA lAkhanA kaDhele alatA--lAkSArasapapa meLavave. TaMkaNukhAra na nAkhavA. te pachI gAyanA jharaNamAM (gAmUtramAM) palALelAM bhIlAmAM ghuMTAnI nIce ce.DIne kuMTavuM. chevaTe dhasAI rahe eTale bIjI vAra bhIlAmAM ceADI ghuMTavuM. pachI kALA bhAMgarAne rasa meLavavA. sabhya" rasoDacaM mathI ka0 badhuM bheguM karI madaeNna karavAthI uttama zAI bane che, ahIM e jAtanA prayAga lakhyA cheH 1 guMdane meLavI ghuMTavAnA TADhA ane bIje kvAtha meLavI agnimAM ukALavAnA. ukALavAnA 54 saMskRta AAkake graMthanA anuvAdane--bhASAMtarane 'DhabA' kahe che. A DhaLe je jAtanA maLyA che temAM upayogI sahaja sudhAre karI tene jemanA tema ApyA che. papa lAkSArasanuM vidhAna cokhkhA pANIne mukha garama karavuM. jyAre e pANI khUba khadakhadatuM thAya tyAre temAM lAkhane kA nAkhatA javuM ane pANIne halAvatA javuM, jethI lAkhanA leAMdA AjhI na naca, tApa sakhata karavo, te pachI dAdA iinaTane aMtare leAdaranA bhUkA ane TaMkaNakhAra nAkhavAM. cAra bAda amadAvAdI cepaDAnA kAgaLa upara e pANInI lITI DeAravI. je nIce phrUTa nahi tA tene nIce utArI levuM ane TharyAM pachI vAparavuM. A kavAthapa thaela pANI e ja 'lAkSArasa'. Ane 'lAkhanA maLatA' paNa kahevAmAM Ave che. upara jaNAvela vastuonuM pramANa: pAzera sAduM pANI, rUA. 1 bhAra pIpaLAnI sArI sUkI lAkha jene dANA lAkha kahe che, vA. nA bAra paDhI leAdara ane 0) eka AnI bhAra TaMkaNakhAra, jeTalA pramANamAM lAkSArasa banAvava hoya te pramANamAM dareka vastunuM mApa samajavuM. ne tADapatranI zAhI mATe lAkSArasa taiyAra karavA hoya te temAM leAdaranI sAthe lAkhathI paNe bhAge majITha nAkhavI, jethI vadhAre raMgadAra lAkSArasa thAya. kAIkAi ThekANe TaMkaNakhArane badale pApaDIe ke sAjIkhAra nAkhavAnuM vidhAna paNa tevAmAM Ave che. lAkSArasanuM vidhAna kAgaLa upara lakhavAnI zAhInA ceAthA prakAramAM paNa che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA prayogamAM gaumUtrano upayoga kare nahi. kAraNa ke gaumUtra khAra che tethI lAkha phATI jAya che. gaumUtrane prayoga lAkha vagaranI zAI mATe che. gaumUtra pratyaMtara che." pAMca prakAraH brahmadeza, karNATaka Adi dezamAM jyAM tADapatrane soIyA vaDe kotarIne lakhavAne rivAja che tyAM zAhIne badale nALIeranI uparanI kAcalI ke badAmanAM uparanAM chotarAne bALI tenI mene telamAM meLavIne vAparavAmAM Ave che. eTaleke kotarIne lakhelA tADapatra upara e meSane coparTI kapAthI sApha karatAM katarele bhAga kALA rahe che ane bAkInuM pAnuM jevuM hoya tevuM thaI jAya che. kAgaLa-kapaDA upara lakhavAnI kALI zAhI (1) "jitane kAjaLa utanA baLa, tethI dUNA guMda ela. je rasa bhAMgarAne paDe, te akSare akSare dIvA baLe. 1.' (2) "madhe kSiA sadundu, mundrArdha vova nA lAkSA-bIyArasenoccarmardayet tAmrabhAjane // 1 // (3) "bIbola anaI lakhArasa, kanjala vajjalI) naI aMbArasa. bhojarAja' misI nipAI, pAna kAI misI navi jAI. 1. (4) "lAkha TAMka bIsa mela, svAga6 TAMka pAMca mela, nIra TAMka do se leI hAMDImeM caDAIe; Aga rIje tyAM lAM, era khAra saba lIje. dara khAra vAla vAla, pIsake rakhAIe; mIThA tela dIpa jala, kAjala se le utAra, nIkI vidhi pichAnIke ese hI banAIe; cAhaka catura nara, likhake anupa graMtha, baca bAMca bAMca rijha, rijha meja pAIe. 1. -masIvidhi.57 (5) syAhI pakkIkaraNavidhiH lAkha cAkhI athavA cIpaDI lIje paIsA 6, sera tIna pANI nAkhIne suvAge paIsI 2 nAkhI je lodara tIna paIsa 3nAkhIne pANI tIna pAva utAre pArSe kAjala paisA 1 ghATI sukAya deNI pArSe zItala jalameM bhI dIje syAhI heya cokhI pI. (6) "kAjala TAMka 6, bIjAbAla TAMka 12, kherano guMda TAMka 36, aphINa TAMka nA, alatA pithI TAMka 3, phaTakaDI kAcI DhAMka che, niMbanA gheTAnuM dina sAta trAMbAnA pAtramAM ghUMTavI." kAgaLa-kapaDA upara lakhavAnI zAhInA uparokta cha prakAre paikI pustakane dIrdhAyuSI banAvavA vs svAga eTale TaMkaNakhAra ema TippaNamAM jaNAveluM che. 57 zAhIne A prakAra eka vaidakanA mudrita graMthamAMthI utAryo che. e graMthanAM nAma ane sthaLa yAda nahi hovAthI lakhyAM nathI.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 jaina citrakalpadruma mATe prathama prakAra sarvottama, AdaraNIya temaja sukhasAdhya paNa che. e prakAramAM jaNAvyA mujaba zAhImAM bhAMgarAnA rasa nAkhavAthI e zAhI 'akSare akSare dIvA baLe' jevI camakIlI ane dherI thAya che e vAta taddana ja kharI che, paNa te sAthe e paNa eTaluM ja kharUM che ke bhAMgarAnA pratApe kAgaLA kALA paDavA sAthe lAMbe gALe jIrNa paNa thai jAya che. alabatta lAkha, kAthA ke hIrAkasInI jema enI tAtkAlika ke tIvra asara nathI thatI, tema chatAM amArA anubhava ane khyAla che tyAMsudhI bhAMgarAne rasa paDelI zAhI kAgaLanA pustakane cArapAMca saikAthI vadhAre jIvavA detI nathI; eTale kAgaLanA pustaka mATe zAhInA caLakATanA meAha mUkI kAjaLa, khIjAtrALa ane guMdara e traNanA mizraNathI banelI zAhI vAparavI vadhAre salAmatIbharI che. kAjaLa ane bIjAkheALanuM pramANa sarakhuM levuM ane guMdaranuM pramANa aneyathI bamaNuM levuM. svaccha suMdara ane bIjAeALane pANImAM bhIMjAvI, kapaDAthI gALI, tAMbAnI kaDhAimAM traNene bhegA karI, e traNe barAbara ekarasa thAya tyAM sudhI tAMbAnI kheALI caDAvelA lIMbaDAnA chUTA vaDe khUba lUMTavAthI maSI-kALI zAhI taiyAra thAya che. A pramANe taiyAra thaelI zAhIne sukAvIne rAkhI mUkavI. jyAre kAma paDe tyAre pANImAM bhIMjavI masaLavAthI lakhavA mATenI zAhI taiyAra thAya che. A eka prakAra sivAya bAkInA prakAro kAgaLa-kapaDAnAM pustaka lakhavA mATe upayegI nathI. alabatta, e prakAreAmAM jaNAvyA pramANe banAvelI zAhI pachI jarUra thAya che, paraMtu e zAhI kAgaLa-kapaDAnA pustakanA jIvanane TUMkAvatI heAI kAgaLa-kapaDAnAM pustakA lakhavA mATe upayeAgI nathI; paNa lAkaDAnI pATI vagere upara lakhavA mATe e zAhI avazya kAmanI che. amane lAge che tema e badhA prakAra: tADapatrIya pustaka lakhavAnI zAhInA prakArene AdhAre upajAvI kADhavAmAM AvyA haze. kapaDAnA viSNuAnI zAhI mATe nIcene prakAra ApyA cheH bolasya dviguNo gundo, gundasya dviguNA matrI / mardayedda yAmayugmaM tu, maSI vajrasamA bhavet // 1 // kALI zAhI mATe khAsa sUcanAo 1 kajjalamatra tilatailataH saMjAtaM prAhyam / 2 gundo'tra nimbasatkaH khadirasatko babbUlasatko vA grAhyaH / dhavasatkastu sarvathA tyAjyaH, maSIvinAzakAritvAt / 3 maSImadhye mahArASTrabhASayA 'DairalI' iti prasiddhasya riNIvRkSasya vanaspativizeSasya phalarasasya prakSepe sati satejaska-makSikAbhAvAdayo guNA bhavanti / ' AmAM kahyuM che ke--1 zAhI mATe kAjaLa talanA telanuM pADeluM heAvuM jeIe. 2 zAhImAM suMdara kherane, lIMbaDAne ke AvaLanA ja nAkhavA; dhavane ke khIjI koi jAtanA guMdara nAkhavA nahi. 3 rIMgaNI eTale jene mahArASTrI bhASAmAM 'OMralI' kahevAmAM Ave che tenA mULanA rasane zAhImAM nAkhavAthI te camakIlI bane che ane tenI kaDavAzane lIdhe mAkhIo AvatI nathI. kALI zAhInI anAvaTane aMge uparAkta hakIkata jANyA pachI nIcenI bAbate lakSamAM rAkhavA jevI che: je zAhImAM lAkha lAkSArasa), kAthe, leADhAne kATa ke bhUkA paDe e zAhI kapaDA-kAgaLa upara lakhavA mATe upayegI nathI; kAraNake A badhI vastue. sArAmAM sArA kapaDA
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 43 kAgaLane ati TUMka samayamAM eTaleke eka, be ke vadhAremAM vadhAre traNa saikAmAM ja khAi jAya che ane e pustakanI dazA tamAkunAM sUkAM pAMdaDAM jevI thai jAya che. lAkha Adi vastuo tADapatrane ja mAphaka che, kAgaLa-kapaDAne nahi. bIArasane zAhImAM nAkhavAthI tenI kALAzamAM khUba umerI| thAya che, paNa tenA svabhAva zuSka hA jo te sahaja paNa vadhAre paDI jAya te zAhImAM nAkhelA guMdaranI cikAzane khAi jAya che ane e zAhIthI lakheluM lakhANa patarIrUpa thai pAtAnI meLe ukhaDI jAya che athavA pAnAMne ApasamAM ghasArA thatAM putakane kALuMmeza karI mUke che. bhAMgarAnA rasa barAbara mApasara nAkhavAmAM Ave te te evI jokhamI ke ekAeka pustakanA nAza kare tevI vastu nathI. keTalA ya pustaka lakhanArA-lakhAvanArAe A vastusthitithI ajANa hAI game te jAtanI zAhIthI pustaka lakhelakhAve che, tenuM pariNAma e Ave che ke pustakA najIkanA ja vRiSyamAM khavAine nAza pAmI jAya che. pustakAnI kALAza ane jIrNatA ahIM ApaNe zAhIne kAraNe thatI pustakAnI avadazAne aMge keTaluMka vicAryAM pachI prasaMgApAta e paNa joi laie ke likhita pustakanAM pAnAMmAM kALAza ane hU~tA zA kAraNe Ave che. keTalAMka pustako tenA upara sakAe vahI javA chatAM jevAM ne tevAM UjaLAM, TakAu ane sArAmAM sArI sthitimAM haiya che, jyAre keTalAMka pustakA kALAM paDI jAya che. keTalAMka kALAM paDavA uparAMta evAM thai jAya che ke jo tenA upara saheja bhAra Ave, AMcaku lAge ke vaLI jAya te tenA TukaDA thavAne bhaya rahe ane jALavIne vAMcavAmAM Ave te ekAeka kazI ya harakata na Ave; jyAre keTalAMka pustake evAM jIrNa thai jAya che ke tene upADavAnI vAta teA dUra rahI, paraMtu peAtAne sthAne pAMpaDyAM paNa e tUTI jAya che. keTalAMka pustakanAM pAnAMnI eka bAju UjaLI ane eka AjI kALI, pAnAne adhamaiM bhAga UjaLA ane ardhAM bhAga kALA, amuka pAnAM chaNuM ane amuka pAnAM sArI sthitimAM, eka ja pAnAmAM amuka lITI sArI ane amuka lITIe chaThThuM, Ama hAya che. A badhuM banavAnuM kAraNa zuM? A badhI ce bARtamAM ame jAte temaja tenA jANakArA sAthe vicAra karatAM ema jaNAyuM che ke: 1 keTalIkavAra zAhI sArAmAM sArI hovA chatAM kAgaLanI banAvaTa ja evI haiAya che ke jethI samaya jatAM te svayaM kALA paDI jAya, nabaLA paDI jAya ke saDI jAya che. 2 keTalIkavAra zAhImAM lAkha, kAthA, leDhAne kATa vagere padArtho paDyA hoya che tene lIdhe akSarA ane tenI AsapAsanA bhAga kALA paDI jAya, khavAi jAya ke chaThThuM thai jAya che. 3 keTalIkavAra kAgaLanA mAvAne sApha karavA mATe temAM nAkhelA ugra kSAra jevA padArthonI vadhArepaDatI kaNIo ke rajakaNe, kAgaLanA je bhAgamAM rahI gayAM hoya te sthaLe samaya jatAM kALA DAghA paDavAnA saMbhava che. 4 keTalIkavAra comAsAnI zaradIne lIdhe pAnAM cAMTI gayAM hoya tene ukheDIne esamajane lIdhe taDakAmAM sUkAvA mUkyAthI pAnAnA jeTalA bhAga upara ane je AjI upara taDakA lAge te bhAganI saphedI UDI javA uparAMta te kALAM paDI jAya che. taDakA vadhArepaDatA tIkhA hAya ane tenI garamInI asara vadhAre paheAMce te pAnAMnI baMne ya bAjunI saphedI UDI jAya che, nahi te eka khAjI kALAza ane eka bAju saphedI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpadruma ema eka ja pAnAmAM che lAta paDI jAya che. 5 keTalAka lahiyAo zAhI ciMkI paDI na jAya e mATe zAhInA khaDiyAmAM leADhAnA TAelA khIlA nAkhI rAkhe che. zAhI krikkI paDatAM tene khUba halAve che. eTale leDhAne ragaDha-kATa upara Ave che, e pachI je pAnAM ke paMktio lakhAya te kALAMtare kALAza ane rNatA pakaDe che ane e ragaDa-kATa bhAre hAI nIce besI jatAM tenI asara cAlI jAya che...maMda paDI jAya che. AvAM ja kAraNone lIdhe eka ja pustakamAM amuka yAnAM, pAnAnI amuka bAju ke amuka paktie sArI sthitimAM hAya che ane amuka jIrNa dazAe paheoMcyAM hAya che. 6 keTalIkavAra sArAmAM sArI sthitinAM pustakonAM AdiaMtanAM pAnAM lAkha, kAtheA, hIrAkasI, leADhAne kATa vagere paDela zAhIthI lakhAelA pustaka sAthe rahevAne lIdhe paNa kALAzapaDatAM ane jIrNa thai jAya che, 7 keTalAka lahiyAo zAhI AchI--pAtaLI na paDI jAya e mATe zAhImAM bIArasa nAkhe che. A rasanA svabhAva zuSka heAI temAMnuM pANI zASAine zAhI jADI paDI jAya che. A zAhIthI lakhelA akSare kALA temaja jADA Ave che; paraMtu sAmAnyarIte temaja khAsa karIne ceAmAsAnI zaradImAM pAnAMne ApasamAM dhasArA lAgatAM tenA akSare ane pAnAM kALAM thavA sAthe coMTI paNa jAya che. A pramANe kAgaLanI banAvaTa, zAhInI banAvaTa, bahAranuM vAtAvaraNu Adi aneka kAraNane laI likhita pustakane judAjudA prakAranI asarA pAMce che. sonerI ane rUperI zAhI seAnAnI ke cAMdInI zAhI anAvavA mATe sAnerI ke rUperI varakane laI ekeeke kharalamAM 58 nAkhatA javuM ane temAM taddana svaccha, dhULa-kacarA vinAnA dhavanA guMdaranuM pANI nAkhI khUba ghUMTavA, jethI varaka vaTAine cUrNa jevA thai jaze. A pramANe taiyAra thayelA bhUkAmAM sAkaranuM pANI pa nAkhI tene khUba halAvavA. jyAre bhUko barAbara pharIne nIce esI jAya tyAre uparanuM pANI dhIredhIre bahAra kADhI nAkhavuM. pANI kADhatI vakhate eTaluM dhyAna rAkhavuM ke pANI sAthe seAnA-cAMdInA bhUke nIkaLI na jAya. A rIte traNa cAra agara tethI vadhAre vAra karavAthI temAMne guMdara dheAvAine sAk thayA pachI je seAnA cAMdInA bhUka rahe e ApaNI sAnerI rUperI zAhI samajavI. koine anubhava khAtara ceDI sonerI ke rUperI zAhI banAvavI hAya te kAcanI rakAbImAM dhavanA guMdaranuM pANI ceApaDI, tenA upara varakane chUTA nAkhI, AMgaLI vaDe chUTI, upara pramANe dheAvAthI sAnerI rUperI zAhI thai zakaze. lAla zAhI sArAmAM sArA kAcA hiMgaLAka, je gAMgaDA jevA hoya che ane jemAM pArA rahe che, tene 58 kharala sArAmAM sArA leve ke je asAya tevA ke Utare tevA na heAya. ne e kharala dhasAya tevA ! Utare tevA thAya tA tenI DhAMkarI seAnAcAMdInI zAhI sAthe laLatAM te zAhI kharAba ane jhAMkhI thaI jAya che. pahe sAkaranuM pANI nAkhavAthI zAhImAMnI guMdaranI cikAza ghevAya che ane senAcAMdInI zAhInA tenA hrAsa thatA nathI, sAkaranA pANImAM sAkaranuM pramANa madhyamasara levuM.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 45 kharalamAM nAkhI da.sAkaranA pANI sAthe khUba lUMTavA. pachI te hiMgaLeAkane TharavA daI upara je pILAzapaDatuM pANI tarI Ave tene dhIredhIre bahAra kADhI nAkhavuM. ahIM paNa pILAzapaDatA pANIne bahAra kADhatAM e dhyAnamAM rAkhavuM ke e pANInI sAthe hiMgaLAkaneA lAlAzapaDatA zuddha bhAga bahAra nIkaLI na jAya. tyAra bAda temAM karIthI sAkaranuM pANI nAkhI ghUMTavA ane ryA pachI upara tarI AvelA pILAzapaDatA pANIne pUrvavat karI bahAra kADhI nAkhavuM. A pramANe jyAM sudhI pILAza dekhAya tyAM sudhI karyA karavuM. dhyAnamAM rahe ke Ama be pAMca vakhata karyuM nathI cAlatuM, paNa lagabhaga dasathI paMdara vAra A rIte dheyA pachI ja zuddha lAla surakha jevA hiMgaLAka taiyAra thAya che. ghaNA mATe ANu hAya tA AthI paNa vadhAre vAra hiMgaLAkane dhAvA paDe che. upara pramANe dheAvAine svaccha thaelA hiMgaLAkamAM sAkara ane guMdaranuM pANI nAkhatA javuM ane lUMTatA javuM. barAbara ekarasa cayA pachI je hiMgaLAka taiyAra thAya tene vaDI pADI sukavave, kAma paDe tyAre jeve! jADA pAtaLA raMga joie te pramANe temAM pANI nAkhI tene vAparavuM. A banAvaTamAM guMdaranuM pramANa ochuMvattuM na thAya e mATe vacamAM vacamAM tenI parIkSA karatA rahevuM; eTaleke taiyAra thatA hiMgaLAkanA AMgaLI vaDe eka pAnA upara TIkA karI e pAnAne bhejavALI jagyAmAM (pANIArAmAM agara pANInI havAvALA dhaDAmAM) evaDuM vALI sUkavuM. je te pAnuM ekAeka na cAMTe te guMdaranuM pramANa vadhAre nathI thayuM ema samajavuM ane e TIkAne sukAi gayA pachI nakhathI khAtaratAM sahejamAM ukhaDI jAya te| guMdara nAkhavAnI jarUrata che, ema jANavuM. aSTagaMdha 1 agara 2 tagara 3 gorocana 4 kastUrI 5 raktacaMdana 6 caMdana 7 siMdura ane 8 kesara, A AThe sugaMdhI dravyeAnA mizraNathI aSTagaMdha ane che. athavA 1 kapUra 2 kastUrI 3 gArecana 4 saMgharaL 5 kesara 6 caMdana 7 agara ane 8 gelA, A ATha kiMmatI dravyanA mizraNathI paNu aSTagaMdha banAvavAmAM Ave che. yakSakardama 1 caMdana 2 sara 3 agara 4 barAsa 5 kastUrI 6 maracarkAla 7 gerecana 8 hiMgaleka 9 rataMjaNI 10 sonerI varaka ane 11 aMbara, A agiyAra sugaMdhI ane bahumUlAM dravyeAnA mizraNathI yakSakardama bane che. aSTagaMdha ane yakSama A baMneyanA upayAga maMtra-taMtra-yaMtrAdi lakhavA mATe thAya che. 'mI' zabdanA pracAga upara ame kALI, lAla, senerI, rUperI zAhI batAvI gayA, ene ApaNe tyAM maSI e nAmathI oLakhavAmAM Ave che. kharUM jotAM mI" zabdanA vAcyArca meSa-kAjaLa thAya che, eTale 60 sAkaranuM pANI ghaNI sAkara nAkhIne na banAvavuM paNa madhyamasara sAkara nAkhavI.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citrakalpadruma e zabdano prayoga kALI zAhI mATe ja ghaTI zake; tema chatAM e zabda lakhavAnA sAdhana tarIke vaparAtI dareka jAtanI zAhI mATe rUDha thai gayo che ane tethI 21kALI maNI, lAla maNI, senerI maSI, rUperI bhalI ema dareka sAthe "maNI' zabdano prayoga thaelo ApaNe joIe chIe. AnuM kAraNa e che ke ApaNe tyAM lakhavAnA sAdhana tarIke mukhyatve karIne mahI-kAjaLa-pradhAna kALI zAhIno upayoga thata: kALAMtare e ja "bhaSI' zabda dareka lakhavAnA sAdhananA arthamAM, pachI te sonerI he, perI che ke lAla e darekamAM, saddha thaI gayA che. ghaNAkharA zabdo ke nAma mATe ema ja bane che ke je eka vakhata mukhya ke lAkSaNika heya te kALAMtare rUDhirUpa banI jAya che. dA. ta. mazIbhAjana (kALI zAhI mATe), khaDiye (khaDI mATe), liyAsana (game te raMganI zAhI mATe) vagere judA judA arthane sUcavatA zabdone ApaNe ekasarakhI rIte "khaDiyA' arthamAM prayoga karIe chIe. maNIbhAjana upara jaNAvelI zAhI bharavAnA pAtranuM nAma "maSabhAjana' che. khAsa karI A nAmano prayoga kALI zAhI bharavAne pAtra mATe thato. A nAma ApaNane e mAhitI pUrI pADe che ke ApaNe tyAM prAcIna kALamAM mukhyapaNe kALI zAhIthI ja pustako lakhavAno rivAja hatA. sanarI Adi zAhIothI lakhavAnI prathA pAchaLathI janmI che. "bhalIbhAjana' zabda "khaDiyo' zabdanI jema dareka raMganI zAhInA pAtra mATe ekasarakhI rIte vAparI zakAya che. rAtra#IcatramAM AnuM nAma Hisa62 ApyuM che e ApaNe upara joI gayA chIe. atyAre ApaNA jamAnAmAM keTalIye jAtanA khaDiyAe bane che, paNa jUnA jamAnAmAM te kevI jAtanA banatA haze e jANavAnuM khAsa sAdhana ApaNI sAme nathI; tema chatAM ApaNA keTalAka jUnA saMgraha, lekhake, vyApArIo vagere pAse jotAM jANI zakAya che ke jUnA vakhatamAM ApaNe tyAM pittaLanA nAnAmeTA aneka jAtanA khaDiyAo banatA hatA. keTalAka loke e mATe pittaLanI dAbaDIone kAmamAM letA, ane keTalAeka mATI vagerenA banAvelA paNa vAparatA hovA joIe; paNa amane lAge che ke prAcIna kALamAM ApaNe tyAM dhAtunA khaDiyA ja vadhAre pramANamAM vaparAtA haze. - citrakAma mATe raMge pustakanA citrakAma mATe upayogI raMga tarIke upara ame je zAhI jaNAvI AvyA chIe e kAmamAM levAmAM AvatI hatI. kALA raMga tarIke kALI zAhI, sonerI-perI raMga tarIke sonerI rUperI zAhI ane lAla raMga tarIke hiMgaLaka vAparavAmAM Avato hato. pILA ane dhoLA 11 juo TiNa 30 (). dara rAjamazrIyasatranI TIkAmAM AcArya zrImalayagirie sinanuM . rUpa trivAsana ApyuM che, paraMtu pativarya zrIyuta sukhalAlajInuM kahevuM che ke DhigraNa e nAma saM. dhyAna uparathI banyuM hovuM joIe. arthanuM anusaMdhAna ane yogyatA vicAratAM A kaha5nA vadhAre saMgata jaNAya che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA raMga tarIke ame AgaLa saMzAdhanavibhAgamAM jaNavIzuM e haratAla ane saphedAne upayoga karAtA hato. A sivAyanA bIjA raMge ekabIjI zAhIonA mizraNathI upajAvavAmAM AvatA hatA. dA. ta. haratAla ane hiMgaLoka meLavI nAraMgI raMga banAvatA hatA; hiMgaLA ane sapheda meLavI gulAbI raMga banAvatA hatA: haratAla ane kALI zAhI meLavI lIle raMga banAvatA hatA ityAdi. keTalIkavAra citrakAma mATe upayogI keTalAka raMge ekabIjA padArthonA mizraNathI taiyAra karavAmAM AvatA hatA. amArI pAse eka pAnuM che jemAM evA keTalAka raMgenI banAvaTane lagatI neMdha che. je ahIM ApIe chIe: atha4 cItrAmaNa raMga bharyAnI vadhIH (1) saphedo TAM. 4-AyAvaDI (pIuDI) TAM. 1, sIMdhura TAM. 15-goro raMga hei.(2) sIMdura TAM.4, pothI galI TAM. 1-khArIka raMga hei. (3)haratAla TAM. 1, galI TAM. nAnIlo raMga hoI. (4) sapheda TAM. 1, alato TAM. 1-gulAbI raMga hoI. (5) sapheda TAM. 1, galI TAM. 1-AkAzI (AsamAnI) raMga hei. (6) sIMdhura TAM. 1, yAvaDI (pIuDI) TAM. bA-nAraMgI raMga hei." uparokta raMgene, tenI sAthe svaccha guMdaranuM pANI nAkhI hastalikhita pustakanA citrakAma mATe vAparavAmAM Ave che. (4) je lakhAya te-jena lipi lipine vAraso je lakhAya te" e sAdhanamAM lipino samAveza thAya che. ame agAu jaNAvI cUkyA chIe ke jena prajA eka kALe magadhavAsinI hatI, paraMtu te pachI bhayaMkara dukALo ane sAMpradAyika sAThamArI vagerene pariNAme e bhUmino tyAga karIne sairASTra-gUjarAtanI bhUmimAM sthAyI nivAsa karyo chatAM e prajA tyAMnI saMskRti ane saMskArane visarI gaI nahotI. e saMskRti ane saMskAre e jaina prajAnI lekhanakaLAmAM potAnuM asmitva sthApita karyuM che, jene pariNAme magadhanI mukhya lipi brAhmIbaMgalAnI chAyA jaina lipimAM UtarI AvI che. e chAyA eTale akSaranA maroDa, yojanA paDimAtrA vagere. brAhmIdevanAgarI athavA devanAgarI lipimAMthI DimAtrAnI prathA vikramanI dasamI zatAbdI pahelAMthI ghaTatAM ghaTatAM Aje e sadaMtara lupta thaI gaI che, jyAre atyAranI brAhmIbaMgalA athavA baMgALI lipimAM paDimAtrAnI e prathA ekadhArI cAlu ja che. A kAraNathI prAcIna lipinA jaina graMtha vAMcanArane mATe sai pahelAM baMgALI lipi jANI levI e vadhAremAM vadhAre sagavaDatAbharyuM che. seMkaDo varSanA anekAneka saMskArane aMte Aje jaina lipi game teTaluM parivartana pAmI hoya, tema chatAM jaina graMthanI lipi ane baMgALI lipi e ubhayanI tulanA karanAra saheje samajI zakaze 13 raMgenI nodhanuM A pAnuM pATaNUnivAsI mATe ziSya maNilAla pAMDa pAsethI upalabdha thayuM che. 64 bhAratavarSanA pracalita atyAranI devanAgarI, baMgALI Adi tamAma lapio brAhmI lipinA ja prakAratara hAi ame e lipione ahIM brAzIbagalA, brAhmIdevanAgarI e nAmathI ullekha karyo che,
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ke jaina lipimAM magadhanI saMskRtinA ja aiAlika vArasA che jaina lipi jaina citrakalpadruma ame upara jaNAvI gayA te mujaba ane hajI AgaLa vistArathIjAvIzuM tema lekhanakaLAmAM jaina zramaNa saMskRtie potAne anukULa lipinA pheraphAra, sudhArAvadhArA, aneka jAtanA saMketenuM nirmANa vagere karelAM dAI e lipie kALe karI juduM svarUpa dhAraNa karyuM ane te jaina lipi' e nAme oLakhAvA lAgI. A lipinuM sAva ane vyavasthitatA jeTalA pramANamAM jaina saMskRtimAM jaLavAyAM ane keLavAyAM che eTalAM bhAgye ja khIje haze. e uparAMta jaina lekhanakaLAnAM sarvediggAmI vividha sAdhanAne saMgraha ane tenuM niSpAdana, lekhAne utpanna karI temanA ane temanI kaLAne nirvAha karavA, likhita pustakAnA saMzodhananI pati tenAM sAdhanA ane cihna-saMketA, jaina lipinA varNo saMyeAgAkSare| ane marADa vagere dareka judA paDatA tema ja navIna che. jaina lipinA mareADa jema brAhmIdevanAgarI lipi eka ja jAtanI hAvA chatAM judIjudI TeveA, pasaMdagI, sahavAsa, samayanuM parivartana, mareDa Adine lIdhe aneka rUpamAM vaheMcAi gai che tema eka ja jAtanI jaina lipi paNa judIjudI Teve, pasaMdagI Adine kAraNe aneka vibhAgamAM vaheMcAi jAya che. jema AjanI jaina lipimAM yatinI lipi, kharataragIyapa lipi, mAravADI lekhakonI lipi, gujarAtI lekhakeAnI lipi, koinA lAMbA akSarA te koinA paheALA akSarA tyAre kAinA gALa akSarA, kAinA sIdhA akSaro te| kAinA puMchaDAM kheMcelA akSareA, kAinA TukaDArUpa akSarA te kASTanA eka ja uTAvathI lakhelA akSare ema aneka prakAre che, tema prAcIna kALamAM paNa e prakAre vidyamAna hatA (jIe citra naM. 11 vageremAMnI lipio); eTale ahIM yatieAnI lipi vagere je nAme ApavAmAM AvyAM che tene arthe eTale ja samajavAnA che ke lipi lakhavAnA amuka patinA prAcIna vArasAne teNe teNe vadhAre pramANamAM jALavI rAkhele che. pitanI lipi mATe bhAge akSaranA TukaDA 2 karIne lakhelI heAya che, jyAre bIjA badhA lekhakAnI lipi mATe bhAge eka ja upADathI lakhAelI hAya che, badhA ce lahiyAnI lipimAM a, sa Adi akSarA ane lipine mareDa amuka jAtane ja hAya che, jyAre kharataragacchIya lipimAM e akSarA tema ja lipinA bharADa kAMi judAI dharAvatA ja hoya che. yatienA TukaDApe lakhAelA akSarA mATe bhAge atyaMta AbhAvALA, pAMkhaDAM muDeALa ane surekha heAya che. mAravADI lekhaka akSarenAM nIcenAM pAMkhaDAM pUchaDAMnI jema AchAM kheMce che 65 vagaratha pATaNavAsI zilpazAstrapAra gata vidvAna cativarya zrImAna himmatavijayajI ema kahetA hatA ke AjathI lagabhaga traNase varSa pahelAM eka kharatara gIca AcArya--jemanuM nAma ame vIsarI gayA chIe,--thayA hatA temanAthI cAlu thaelI amuka paddhatinI lipine 'kharataragacchIya' lipi kahevAmAM Ave che. 66 'TukaDA karavA'nA artha e che ke akSara lakhatAM tenAM sIdhAMvAMkAM, AADAMUlAM, uparanAM ane nIcenAM pAMkhaDAM ane vaLAkane chUTA pADIne lakhavAM ane neDavAM, je jotAM saheje samajI zakAya ke lekhake amuka akSarane amuka vibhAge lakhele che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA, athavA lagabhaga sIdhAM ja lakhe che, jyAre bIjA lekhako kAMIka vadhAre paDatAM kheMce che. A badhA avAMtara lipibhedene nahi jANanArA lipine AdhAre samayanirNayanAM anumAna karavAmAM ghaNIvAra bhUla karI bese che. lipinuM sauSThava 'akSarANi samazIrSANi, vartulAni dhanAni ca / parasparamalagnAni, yo likhet sa hi lekhakaH // ' 'samAni samazIrSANi, vartulAni ghanAni ca / mAtrAsu pratibaddhAni, yo jAnAti sa lekhakaH // ' 'zISopatAn susaMpUrNAn , zubhazreNigatAn samAn / akSarAn vai likhed yastu, lekhakaH sa varaH smRtH||' A zloko lipi ane lekhaka e baMneyanA Adarzana sUcaka che. arthAt akSaro sIdhI lITImAM goLa ane saghana, hArabaMdha chatAM ekabIjAne aDake nahi tevA chUTAM, temaja tenAM mAthAM, mAtrA vagere akhaMDa hovA sAthe lipi AdithI aMta sudhI barAbara ekadhArI lakhAI hoya tevA hoya te te "Adarza lipi" che; ane A jAtanI lipi-akSaro lakhI zake e ja "Adarza lekhaka kahI zakAya. jaina jJAnabhaMDAronuM nirIkSaNa karanArane ema kahevAnI jarUrata bhAgye ja hoI zake ke jaina saMskRtie Adarza lekhaka ane Adarza lipine utpanna karavA ane tene TakAvI rAkhavA keTalI kALajI rAkhI hatI. lipinuM mApa lipinI suMdaratAne aMge TUMkamAM jaNAvyA pachI tene mATe eka khAsa vastu kahevAnI bAkI rahe che ane te tenuM mApa che. lagabhaga vikramanI agiyAramI sadIthI zarU karI Aja sudhImAM lakhAelAM je DhagalAbaMdha pustako ApaNI sAme hAjara che te tarapha bArIkAIthI najara karatAM lipinI suMdaratAne nihALyA pachI ApaNuM dhyAna temAMnA akSaro ane lITIlITI vaccenA aMtaranA mA5 tarapha jAya che. prAcIna lahiyAo akSaranuM mApa moTuM rAkhatA ane lITIlITI vaccenuM aMtara akSaranA mApa karatAM anumAne trIjA bhAganuM athavA keTalIkavAra te karatAM paNa ochuM rAkhatA (juo citra naM. 5-7-9-10-11 vagere); jyAre atyAranA lekhaka ane keTalAka jUnA lahiyAo paNu akSaranuM ane lITIlITI vaccenA aMtaranuM mApa ekasarakhuM rAkhe che. A kAraNane lIdhe ekasarakhI gaNatarInI paMktiovALI ane ekasarakhA lAMbA pahoLA mApanI prAcIna hastalikhita prationA akSare meTA jaze, tyAre arvAcIna te ja mApanI hastalikhita pratimAMnA akSaro nAnA dekhAze. cAlu vIsamI sadImAM keTalAka prAcIna praNAlino vAraso dharAvanArA yatilekhako upara jaNAvyA pramANe lITIlITI vaccenuM aMtara ochuM rAkhI meTA mApanA akSaro lakhatA hovA chatAM cAlu sadImAM lipinI e prathA ane e vArase ekaMdara adazya thaI cUkelAM che. agra mAtrA ane paDimAtrA lipinA mApa sAthe saMbaMdha dharAvatI ajhamAtrA ane paDiyAtrAne aMge ahIM kAMIka 67 ajhamAtrA ane 'DimAtrA' e zabda paikI 'paDimAtrA' zabdasarvatra pracalita che, paNa "ajhamAtrA' zabda pracalita nathI. "agramAtrA" zabda "DimAtrA' zabdanA arthane lakSamAM rAkhI ame upajAvI kADhe che. "paDimAtrA" zabda kayA zabda uparathI banyA che ane
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 jena citraka956ma kahevuM ucita che. ApaNA prAcIna lekhake be lITI vaccenuM aMtara ochuM rAkhatA hoI te ThekANe lakhAtAM hava-dIrgha i-unAM pAMkhaDAM ( 1 ), mAtrA ( * ) vagerene nAnA mApamAM athavA aDhamAtrA pra6izmAtrA e lakhatA hatA. eTaleke hava-dIrdha ukAranAM pAMkhaDAne atyAre ApaNI cAlu lipimAM lakhIe chIe tema akSaranI nIce na lakhatAM je rIte dIrgha che ane harava-dIrdha 6 4 mAM ukAra joDavAmAM Ave che tema dareka akSaranI AgaLa joDatA, ane atyAre paNa keTalAeka lekhako e rIte joDe che. Aje ame "ajhamAtrA" tarIke oLakhAvIe chIe. A agrabhAtrAe Aje adhomAtrAnA rUpamAM pheravAI gaelI che. atyAre akSaranI sAthe joDAtA hasva dIrtha ukAra ( 3 ) e prAcIna AkRtionA pariNAmarUpa che. jema hasva-dIrdha ukAra ajhamAtrA" tarIke lakhAtA hatA tema ApaNI mAtrAo, cAlu lipimAM lakhAya che tema "amAtrA" tarIke arthAta akSaranI upara na lakhAtAM akSaranI pAchaLa lakhAtI hatI, ane e ja kAraNathI ApaNe tyAM e mAtrAone "paDimAtrA" ( pRSTimAtrA==0 TrimatrA T0 himAtrA) tarIke oLakhavAmAM Ave che. e paDimAtrAo kALe karI UrdhvamAtrA tarIke eTale akSaranI upara lakhAvA lAgI che. dA. ta. kekavi, =Aca, no==A, na=mo ityAdi. TUMkamAM amArA kathanano Azaya e che ke prAcIna kALamAM lakhAtI agra mAtrAo ane pRddhimAtrAo (paDimAtrAo) pAchaLanA jamAnAmAM adhomAtrA ane UrdhvamAtrAnA rUpamAM pheravAI gaI che. ahIM ame prAcIna varNamALAnA vikAsane aMge lakhavA nathI beThA, tema chatAM A viSayane ahIM ATalo carcavAnuM kAraNa e che ke prAcIna lekhakoe potAnA lekhanamAM sugamatA ane lipimAM ene khare artha che haze e mATe koI prAcIna ullekha maLatuM nathI, tenA jANakArene e mATe pUchatAM teo saM. pratimAtrA zabdane nirdeza kare che, paraMtu pratimAtrA' zabdathI vAstavika artha pragaTa thatA nathI ema amane lAge che, eTale ame paDimAtrA" zabdane che. kRSTimAtrA zabda uparathI Avele mAnIe chIe, jene "akSaranI pALa lakhatI mAtrA' e vAstavika arthaghaTamAna che. A rIte 'akSaranI AgaLa lakhAtI mAtrA' e arthane dhyAnamAM rAkhI ame "agra mAtrA zabda upanavI kADhaye che prAcIna lipimAM DimAtrAne je avakAza hatA ane tene pracAra hatA tenA dazAMza jeTale ye agrabhAvane ava kAza ke tene pracAra nahote, e prAcIna zilAlekho ane pustake jotAM samajI zakAya che, paDimAvAno pracAra eka kALe lagabhaga sArvatrika ane niyata hato, jyAre amAtrA mATe tema na hatuM. paDimAtrA lakhavAnI paddhati e, lipine eka viziSTa vAra che, jyAre agrabhAtrAnI paddhati e lipi lakhavAnI sugamatA ane sughaDatAne AbhArI che ema ame mAnIe chIe. paDimAtrAnuM lekhana Aje sarvathA AthamI gayuM che, jayAre agnamAtrAnuM lekhana Aje keTalAka lekhamAM cAlu che. keTalAka vidvAnonuM mAnavuM evuM che ke vikramanI teramI sadI pahelAM paDimAnI ja lakhAtI hatI. plaeNmAtrAne tyAre pracAra ja na hatA; A mAnyatA taddana bhUlabharelI che. vikramanI bAramI sadI ane te pahelAM lakhAelA evA aneka graM ane zilAlekha Aje maLe che, jemAM paDimAvAne badale UrthamAtrAo paNa lakhelI che. pATaNanA saMghavInA pADAnA jaina jJAnabhaMDAramAMnA paMcasaMgraha pajJa TIkA vagere agiyAramA saikAmAM lakhAyelA jevA lAgatA graMthomAM urvamAtrAe ja lakhAelI che. (juo citra ne 16mAM uparanuM paheluM 159 naMbaranuM pAnuM). saMtejanA jena maMdiramAM eka pratimAnA parikara upara saMvata 1124 lekha che, temAM DimAtra bIlakula na hatAM badhIye UrdhvamAtrAo ja lakhelI che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA gorava jaLavAya e mATe kevI kevI paddhatio svIkArI hatI tene TaMka khyAla Ave. jema jema lekhanamAMthI amAtrA ane kRSimAtrA osaratAM gayAM ane tenuM sthAna amAtrA-UrdhvamAtrAe lIdhuM tema tema lipinA mApamAM kApaNuM ane amAtrA-UrdhamAtrAmAM moTApaNuM AvatAM rahyAM che. jeno paripAka ApaNe AjanI lipimAM anubhavIe chIe. (5) jaina lekhake prAcIna kALanA jaina lekhake, temanI lekhana paddhati, temanAM lekhana viSayaka sAdhano, temanI Tevo, temano lekhanavirAma vagere kayA prakAranA haze, e ApaNe ApaNI samakSa vidyamAna prAcIna hastalikhita sAhitya, lekhaka Adine lagatA keTalAka prAcIna ullekha ane atyAranA lekhakonI khAsa khAsa Tevo. vartaNuka Adine lakSamAM laI tAravI zakIe chIe. jena lekhako prAcIna hastalikhita pustakonA aMtamAMnI lekhakonI puSpikAo jotAM spaSTapaNe samajI zakAya che ke pustakalekhana nimitte jaina prajAnA AzarA nIce kAyastha, brAhmaNa, nAgara, mahAmA, bhojaka vagere aneka jAtionAM18 kaLAnAM kuLa nabhatAM hatAM. jena prajAnuM manaraMjana karavA mATe e jAtio pitAnuM samagra jIvana jaina lekhanakaLAviSayaka kuzaLatA meLavavA pAchaLa ovArI nAkhatI ane jaina prajA e kalAdhara lekhakonAM AkhAM kuLanAM kuLane pitAnI udAratAthI apanAvI letI; jene pariNAme e kalAvida lekhake jaina prajAne Azrita rahevAmAM ane potAne "jenalekhaka-jainalahiyA tarIke oLakhAvavAmAM Atmagaurava mAnatA.e lekhakoe jene prajAnAM pustako lakhavAmAM jeTaluM lipinuM sauSThava, kaLA ane nipuNatA dAkhavyAM che eTalAM bhAgye ja bIjI prajAnAM pustako lakhavAmAM dAkhavyAM haze; temaja temanI e kaLA ane e hoziyArInAM mUlya jaina prajAnI jema bhAgye ja koI prajAe AMyAM haze. mahArAjA zrIha, gUrjarezvara mahArAja zrI siddharAja jayasiMhadeva, mahArAjA zrIjadeva Adi jevA apavAdane bAda karI laIe to A vastunI kiMmata AMkavAmAM ghaNIkharI vAra meTAmeTA rAjA-mahArAjAo paNa niSphaLa nIvaDatA. A bAbatanI khAtarI ApaNane Aje jaina prajA pAse vidyamAna saMkaDo vizALa jJAnabhaMDAre nihALatAM saheje thaI zake tema che. kALano prabhAva, mogalonI vikreSitA, udhaI, uMdara, agni, varasAda AdinA bhoga thavuM, jaina yatio ane bhaMDAranA kAryavAhakonI bevaphAdArI agara binakALajI ityAdi aneka kAraNone pratApe Aja sudhImAM saMkhyAtIta 68 'saMvat 1138 vaizAkha zudi 14 gurau likhitaM zrImadaNahilapATake vAlabhyAnvaye kAyasthabhAilena.' __'saMvat 1572 varSe vaizAkha vadi caturdazI budhe moDhajJAtIya paMDayA laTakaNakena likhitaM samAptamiti.' 'saMvat 1527 varSe mAghamAse kRSNapakSe dazamyAM tithau guruvAsare adyeha zrIstaMbhatIrthe vAstavya audiicyphAtIyapuroti je ciMtita che cAra puche che | vaMTa lucimena mu ti " ItyAdi. AjaparyaMta ame evA saMkhyAbaMdha jaina sAdhuo ne che, je darekanA hAtha nIce paMdara paMdara vIsa vIsa lahiyAo purataka lakhavAnuM kAma karatA hatA.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ para jena citraka95drama jaina jJAnabhaMDAro naSTa-bhraSTa, zIrNa vizIrNa temaja veraNacheraNa thaI gayA pachI temaja deza-videzamAM cAlI gayA pachI paNa Aje nAnAmAM nAnI jana prajAnA asmitva nIce -kevaLa e prajAne pitAne parizrame taiyAra thaelo --jeTalo vizALa jJAnasaMgraha vartamAna che eTalo bhAgye ja bIjI kaI prajA pAse hevAne saMbhava che. jaina saMskRtie lekhanakaLA svIkArI tyArathI Aja paryaMtanAM paMdaraso varSano jaina lekhakane A itihAsa che. Aje mudraNayuganA pratApe kaLAdhara jaina lekhakone bhayaMkara dukALa paDyo che. ApaNe vadhAre dUra nahi jaIe, paNa cAlu vIsamI sadInA pUrvArdhamAM sArAmAM sArA lekhakotraNa cAra rUpIe eka hajAra bloka lakhatA hatA, ene badale Aje sAdAmAM sAde lekhaka paNa pAMca cha pIAthI che bhAve lakhavA nA pADe che ane sArA lekhaka hoya te eka hajAra kaloka lakhavA mATe dasa, paMdara ke ethI paNa vadhAre pIo sudhI pahoMcI jAya che. Ama chatAM prAcIna lipithI cita evo vizvAsapAtra lekhaka e te eka AzcaryarU5 vastu ja gaNavAnI che. ghaNAkharA lekhako te kSikA sthAne makSikA' nyAye game tevuM lakhIne dharI de tevA ja hoya che. Aje amArI samakSa amArA parama pUjya dAdAguru pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAja ane pUjya guruvarya zrI caturavijayajI mahArAjano mAnIto ane temanI ja chAyA nIce keLavAelo pATaNano vatanI brAhmaNa jJAtIya amAro lekhakaratna govardhanadAsa lakSmIzaMkara trivedI che, je mAtra lekhanakaLAmAM ja pravINa che eTaluM ja nahi, paNa prAcIna tADapatrIya, jIrNa-zIrNa pustakonI naSTa-bhraSTa ane bhUMsAI gaelI lipione ukelavAmAM ustAda hovA uparAMta vaidaka, jyotiSa, maMtra-taMtra-yaMtra Adi viSathI paNa eTale paricita che ke game tevuM viSama lakhANa hoya ke yaMtra vagere lakhavA banAvavA cItaravAM hoya te temAM pitAnI svataMtra pratibhAno upayoga karI zake tevo che. AvA lekhake Aje ati durlabha che. upara ame jaina lekhako jaNAvI gayA, te sivAya jaina zramaNa, yatio ane zrAvaka 9, 69 jaina upAsake ane upAsikAe jJAnabhaktinimite dhaNIvAra purata lakhatAM hatAM. pATaNa saMdhavInA pADAnA bhaMDAramAM datAM pUtra, nizIyalU vagere puratA zrAvakeelakhelAM che. mUtrakRtAM mUtrano prati lekhanakaLAkuzaLa kAyarathajJAtIya maMtrI bhIme lakhelI che. tenI prazastimAM A pramANeno ullekha che 'zrIkAyasthavizAlavaMzagaganAdityo'tra jAnAbhidhaH / ___ saMjAtaH sacivApraNImukhyazAH zrIstaMbhatIrthe pure / / tatsunulikhanakriyekakuzalo bhImAbhidho maMtrirAT / tenAya likhito budhAvalimanaHprItipradaH pustkH||' (a) "nidajI samA | PS3 / I che ! maMgAruM mAchI: che | saMvata 1167 vAlAtisssstththaayaaN zukradine zrIjayasiMghadevavijayarAjye zrIbhRgukacchanivAsinA jinacaraNArAdhanatatpareNa devaprasAdena nizIthacUrNIpustakaM likhitamiti / / jesalameranA tADapatrIya bhaMDAramAM pithI ne. ra23 karmaratava-karmavipaka TIkA, pi. ne, ra97 kaDANa, po. naM. 35 gaNapasArdhazatakaSatti vagere pustakA zrAvakoe lakhelAM che. AnA aMtamAM nIce pramANe lekhakanI paripUkAo che:
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 53 zrAvikAo70 paNa jJAnabhakti Adi nimitte seMkaDe graMtho lakhatA hatA. Aje jaina jJAnabhaMDAromAM evAM seMkaDo pustako maLe che je vidvAna ane atimAnya jainAcAryo ane jainazramaNa AdinA punIta haste lakhAelAM che. khaMbhAtanA zAMtinAthanA tADapatrIya bhaMDAramAM vizeSAvazyaka TIkA vagere samartha graMthonA praNetA maladhArI AcArya zrI hemacaMdranA hAthanI lakhelI jIvasamAsa 71 TIkAnI prati che ema kahevAya che. samartha tArkikaziromaNi nyAyAcArya zrIyazovijayajI ane temanA guru zrInavijyajI, zrI (7) "jAsarIyAo, vaMze vicAre samunnA sALavigrahayuke, pU. zrImatividyattara tasyAsti pAdasevI, susAejanasevito vinItazca / dhImAnupAdhiyuktaH savRttaH paNDito vIraH / / karmakSayasya heto; tasyacchitrI(?)matA vinItena / madanAgazrAvakeNaiSA, likhitA cArupustikA / ' krmstv-krmvipaakttiikaa| (6) "valpanU samAna vikramasaMvat 1282 mApatuthIline.................ravina - sUripaTTAlaMkArazrIjinakuzalasUriyugapravarAgamopadezena nA0 kumArapAlasuzrAvakeNa zrIkalpacUrNIpustakamidamalekhi / ' (Ga) "viduSA jalhaNenedaM, jinapAdAvujAlinA / praspaSTaM likhita zAstra, vaMdya karmakSayapradam // ' gnndhrsaardhshtkvRtti| ahIM ame dA.ta. zrAvakoe lakhelAM puratAnAM nAmonI je yAdI ane pupikAo ApI che temAM nizIthaha ane kapacUrNa nAmanAM be cheda agamAne samAveza thAya che. niSacarthI bharacanivAsI devaprasAda nAmanA zrAvake lakhI che ane kaha5caNa kharataragaDIya mAnya AcArya zrIjina kuzalanA uparathI kumArapAla nAmanA zrAvake lakhI che. AthI eka vAta upara vadhu prakAza paDe che ke AjakAla keTalAka rUDhavicAranA sAdhue, zrAvake jena Agame temaja jena cheda AgamanI nakala utAre e sAme zAstrane nAme managamatI vAta karI nakAmI dhamAla macAvI mUke che e agya ja che. 70 meDatAnA jaina bhaMDAramAM AcAryazrIalayagirikRti Avazyaka TIkAnI prati rUpAde nAmanI zrAvikAe lakhelI che. atyAre e bhaMDAra tyAMthI astavyarata thai gayuM che eTale e prati kayAM gaI haze e kahI zakAya nahi. 71 nIvarAttinA aMtamAM nIce pramANenI pupikA che. " 'prethAgraM0 6627 saMvat 1164 caitra zudi 4 some'yaha zrImadaNahilapATake samastarAjAvalivirAjitamahArAjAdhirAjaparamaparamezvarathImajjayasiMhadevakalyANavijayarAjye evaM kAle pravarttamAne yamaniyamasvAdhyAyAnuSThAnarataparamanaiSThikapaMDitazvetAMbarAcAryabhArakatrIhemacaMdrAcAryeNa pustikA li0 zrI.' A pupikAnA aMtamAMnA 4i0ne koI strInA jatinA arthata zrI hemacaMdrAcArye lakhI' ema mAnavA lalacAyA che, paraMtu puSikAmAMnA canemA ItyAdi vizeSaNa jotAM A "prati kIhemacaMdrAcArye lakhyAnI lekamAnyatA tad brAMta ane asatya che ema ame mAnIe chIe, tema chatAM tenI mAnyatA upara mujabanI hovAne kAraNe ja ame tema jaNAvyuM che. 72 nyAyAcArya zrImAna yazavijyajI vikramanI sattaramI aDhAramI rAdInA samartha jena tArkika che. emanA pitAnA racelA zreSAnI svaharate lakhelI aneka prate maLe che. jemAMnI amArA dhyAnamAM nIce pramANe che: 1 asahastrI vivaraNa(pUnA bhAMDArakara InsTiTayUTa, garvipikATIkA ane vicArabiMda(bhaktivijayajI mahArAja nA bhAvanagaranA bhaMDAramAM 4 ArAdhakavirAdhaka caturbhagI saTIka (pATaNa tapagacchanA bhaMDAramAM, panyAyAlaka (zrIbuddhisAgara rArinA saMgrahamAM) 6 karmaprakRti TIkA ane 7 nyAyakhaMDakhAi (caMcaLa bahenane bhaMDAra amadAvAda); 8 dharmasaMgrahanI AsapAsa
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 jena citrakalpadruma vinayavijayajI ane temanA guru zrI kIrtivijayopAdhyAya, uttarAdhyayana TIkAnA kartA zrIkamalasaMyamopAdhyAya vagere dareka ga7 gAMtaranA saMkhyAbaMdha mahApuruSonA pavitra hAthe lakhAelAM nAnAMmoTAM DhagalAbaMdha pustako hajI maLe che. cAlu sadImAM thaI gaelA samartha "abhidhAna rAjendra mahAkAzanA praNetA tristutika AcArya zrImAna rAjendrasUrie bhagavatIsUtraTIka, pannavaNasUtraTIka jevA saMkhyAbaMdha mahAna graMtho svahaste lakhelA AhAra (bhAvADa)ne temanA bhaMDAramAM mojUda che. lekhakanA guNadoSa sArA ane apalakSaNA lekhakanA guNadoSanI parIkSA mATe nIcenA prAcIna ullekha maLe che? "vaizAlAjJika, samAvizAraH Tela: yatI rAjJa, sarvAiksaraLavu . 1 jevI vAvIra, Dhapurato kiriraraH rAparatA, iSa seve 3yate | 2 !' -vapati : ' 'DhaliyA yamasI bhaggA, ya lehiNI kharaDiyaM ca talava / dhi ddhi tti kUDalehaya 1, ajja vi lehattaNe taNDA / / 1 // pihala masibhAyaNayaM, asthi masI vitthayaM si talavaI / amhArisANa kajje, taeN lehaya ! lehiNI bhaggA // 2 // masi gahiUNa na jANasi, lehaNagahaNa muddha ! kalio si / osarasu kUDaleya !, sulaliya patte viNAsesi // 3 // -" vinA huM kihitatikAnta prazikSA : | uparanAM pAMca pagho paikI pahelAM be pallo lekhakanA guNa darzAve che ane pAchaLanI traNa AryAe lekhakanA doSa batAve che. jeno sAra e che ke lekhaka lipine suMdara lakhI zake e uparAMta te aneka lipio ane zAstrothI paricita hovo joIejethI graMthane barAbara zabda Tippanaka (zrIsiddhisUrijI manA bhaMDAramAM); nizAbhuktivicAra prakaraNa, 10titAnyokti Aghapatra, 11 aspRzagativAda Avapatra, 12 samakitanA saDasaTha belanI sajhA aMtyabhAga, 13 savAse gAthAnuM stavana AvabhAga, 14 jaMbUsvAmirAsa, ane 15 yazavijaya likhita adezapaka (pravartaka zrIkAMtivijayajI ma.nA saMgrahamAM); 16 phUpadaSTAMtavizadIkaraNa, 17 titAnyukti apUrNa, 18 jJAnArNava apUrNa ane 19 kyAdvAdamaMjUvATIkA apUrNa (kaccha keDAyanA bhaMDAramAM; ane 20 ka. prakRti avari apUrNa (lIMbaDInA bhaMDAramAM). A sivAya nIcenA anya kartaka graMthanI nakalo temanA haratAkSaranI maLe che 1 aSTaka hAraMbhadvIca (bhAvanagaranA bhaMDAramAM), 2 hemadhAtupAta (samiva zrIkavijayajInA khaMbhAtanA saMgrahamAM);3 dazArNabhadrAvAdhyAya (pravartaka zrIkAMtivijayajI bha0nA saMgrahamAM) ane 4 AlocanA (zrI bhaktivijayajI ma.nA saMgrahamAM). nIcenA graMtha zrIyazovijayajI mae sudhAya che tema tenI AsapAsa lakhela paMktionI lipitA amane lAgyuM cheH 1-2 gustatvavinizcaya rapa TakA sAthe (suratanA ane muMbaInA mahanalAlajI mahArAjanA bhaMDAranI pratie); 3 dravyaguNaparyAya rAsa pakSa sAthe (bhAbhA De pATaNa 4 nAtayArasutiTIkA, 5 yazovijyajInA be patro ane pratimAzataka yavijayajI manA guruzrI navijayajIe lakheluM (pravartaka zrI kAMtivijayajI ma. pAse).
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 55 lakhI zake, chevaTe navI bhUlo vadhAre to nahi ja lekhakanI lipimAM saMdarya kevuM hovuM joIe e mATe ame lipivibhAgamAM noMdhelA loko tarapha vAcakonuM dhyAna kheMcIe chIe. arthAta suMdara, abrAMta ane suvA lipi lakhavA uparAMta uparanI prati-nakala-jevI hoya tevI ja nakala utAre lakhe-evo hovo joIe. je lahiye zAhI DhaLato hoya, lekhaNa bhAMgI nAkhato hoya, AsapAsanI jamIna bagADato hoya, khaDiyAnuM moTuM moTuM hoya chatAM temAM baLatAM lekhaNa bhAMgI nAkhate hoya, kalama kema pakaDavI ke tene khaDiyAmAM paddhatisara kema boLavI e na jANatA hoya tema lekhaNuM laIne lakhavA besI jAya to te "phUTalekhaka' arthAt apalakSaNo lekhaka jANo ane e lekhaka phakta suMdara pAnAMne bagADe ja che." lekhakanAM sAdhana pustakanA lakhanAra lahiyA pAse lekhanane lagatAM kyAM kyAM sAdhano kAyamI hevAM joIe ene sUcavate eka prAcIna loka ahIM ApIe chIeH kuMpI1 kajala2 keza 3 kambalamaho4 madhye ca zubhraM kuzaM5, kAMbI6 kalma kRpANikA8 kataraNI9 kAThaM10 tathA kAgalamU11 / kIkI12 koTari13 kalmadAna 14 kramaNe15 kaTTi16 stathA kAMkaro17, ete ramyakakAkSaraizca sahitaH zAstraM ca nityaM likhet / / 1 // A lokamAM lekhakane niraMtara upayogI "ka" akSarathI sUcita sattara sAdhanonAM nAmano saMgraha cheH 1 kaMpI-khaDiyo 2 kAjaLa-zAhI 3 keza-mAthAnA vALa 4 kAMbaLa 5 kuza-DAbha 6 kAMbIAMkaNuM 7 kalama 8 kRpANikA-charI 9 kataraNuM-kAtara 10 kA-pATI 11 kAgaLa 12 kIkI-AMkho 13 keTaDI-oraDI 14 kalamadAna 15 kramaNa-paga 16 kaTi-keDa ane 17 kAMkaro. A sattara sAdhanamAM jaNAvyuM che ke lekhakanI Akha, paga ane keDa sAbUta joie arthAt tenuM zarIra sazakta hovuM joIe. ene lakhavA besavA mATe ekAMta oraDI, beThaka nIce rAkhI besavA mATe kAMbaLa ane maMgaLa mATe DAbha paNa hovAM joIe. lakhavAnA sAdhana tarIke enI pAse khathi, zAhI, zAhImAM nAkhavA mATe vALa, kalama ane kAgaLa paNa hovAM joIe. kalama karavA mATe charI ane kAgaLa kAtaravA mATe kAtara paNa joIe. pAnAM mUkIne lakhavA mATe lAkaDAnI pATI joIe ane pAnAM upara lITIo deravA mATe kAMbI paNa joIe. cappanI dhAra bagaDI gaI hoya tene ane kalamamAM sAdhAraNa kuco paDI gayo hoya ke tenA kApamAM uMcAnIcApaNuM rahetuM hoya tene ghasavA mATe kAMkare eTale kubaDIne paththara paNa Avazyaka che. kalama, kAMbI, kAtara, charI, kAMkare Adine vyavasthita rAkhavA mATe kalamadAna paNa jarUrI che. lekhakanI Teva lekhakone lakhavA mATenI beThakanI ane jenA upara pAnAM rAkhIne teo lakhe che e pATIne rAkhavA Adine lagatI ghaNIghaNI vicitra kevo hoya che. keTalAka lekhako lakhatI veLA be paga
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 jena citrakalpadruma UbhA rAkhI bese che, jyAre keTalAka lahiyAo eka paga ubhe rAkhI lakhe che. keTalAka lekhake pAnAM rAkhIne lakhavAnI pATIne ubhI rAkhI lakhe che to keTalAka bhikhArIo tene ADI rAkhI lakhe che, jyAre keTalAka kAzmIrI lahiyAo evA kaLAbAja hoya che ke pAnAnI nIce pATI vagerenuM TekaNa rAkhyA sivAya pAnAne taddana adhara rAkhIne ja lakhe che! ghaNAkharA lahiyAo pAnA upara LiyAthI lITIo dorIne ja lakhe che--lakhatA, tyAre ghaNA ye lahiyAo lITIo doryA sivAya athavA pAnAne mathALe mAtra eka AchI pAtaLI lITI dorIne ja lakhatA, AjakAla gUjarAta, mAravADa AdinA jaina lekhake be page ubhA rAkhI, paga dukhe nahi e mATe tenI nIce godaDAno gaLa vIMTaLa rAkhI, tenA upara ADI pATI rAkhI ane pAnA upara eLiyAthI lITIo derIne ja lakhe che. keTalAka lekhake ADe kApanI kalamathI lakhanArA hoya che te keTalAka lagabhaga sIdhA kApanI kalamathI lakhanArA hoya che. keTalAka lekhakono hAtha hI hoya che tyAre keTalAkano hAtha bhArepaDato hoya che. A badhI vicitra Tevane kAraNe ekabIjAnI kalama raTI na thaI jAya, TharaDAI na jAya ke temAM kUco na paDI jAya e mATe lekhako banatA sudhI ekAeka ekabIjAnI kalama parasparane lakhavA mATe letA-detA nathI. A mATe eka subhASita paNa che ke zinI' purta rAmA, varase jatA jatA ! kadAcit punarAyAtA, 'laSTA' mRSTA ca cumbitA / / lekhake lekhanavirAma lahiyAone pustaka lakhatAM lakhatAM koI kAraNasara UThavuM hoya athavA te divasane mATe ke amuka mudatane mATe lakhavAnuM kAma mulatavI rAkhavuM hoya te teo "svare temaja, ka kha ga Da ca cha ja ga Tha Dha Na tha da dha ne pha bha ma ya ra la sa ha kSa jJa" ATalA akSaro upara kayAre paNa pitAnuM kAma baMdha karatA nathI. kAraNa ke teo mAne che ke: " kaTa jAve, khA jAve, na garama have, 1 cala jAve, cha chaTaka jAve, 1 jokhama dikhAve, 3 ThAma na bese, Dha DhaLI paDe, jI hA kare, dha ciratA kare, 2 dAma na dekhe, gha dhana chaDe, na naThAre, 8 phaTakAre, ma bhamAve, ma mATe, ca phera na likhe, 2 re, khAMcALo, sa saMdeha dhare, huM hINe, kSa kSaya kare, zuM jJAna nahi.' arthAta bAkInA "dha jha Ta Da ta pa ba la va za' akSara upara teo temanuM kAma baMdha kare che. temanI mAnyatA che keH " ghasaDI lAve, jhaTa kare, 8 TakAvI rAkhe, Dage nahi, te tarata lAve, paramezara, 2 baLAo, 4 lAve, 2 vAve, za zAMti kare.' mAravADanA lekhake mukhyatayA upara vadhAre AdhAra rAkhe che eTale ke lakhatAM lakhatAM UThavuM hoya ke lakhavAnuM kAma mokUpha rAkhavuM hoya to ja akSara AvyA pachI UThe che athavA chevaTe keI kAgaLa upara 3 akSara lakhIne ja UThe che. lekhakanI uparokta mAnyatA vaijJAnika paddhatie kevI ane keTalI tathya che e bAbatane
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 57 vicAra karavAnuM kAma ame tenA jANakAra vidvAna vAcako upara cheDIe chIe. lekhakonI nirdoSatA jema graMthakAra pitAnA graMthane aMte graMthamAM thaelAM alana-bhUlo mATe vidvAna pratye prArthanA karI chUTI jAya che, graMtharacanAne lagatI potAnI paristhitinuM sUcana kare che, tenA acetA adhyApaka vAcaka vagerene AzIrvAda Ape che, tema lekhake paNa pustakone aMte evA keTalAka ullekha kare che jemAM temanI paristhiti nirdoSatA, AzIrvAda vagereno samAveza thaI jAya.e kaleke nIce pramANe cheH 'adRSTadoSAnmativibhramAdvA, yadarthahInaM likhitaM mayA'tra / ___tat sarvamAryaiH parizodhanIya, kopaM na kuryAt khalu lekhakasya // ' 'yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate / / ' 'bhamapRSThikaTigrIvA, vakradRSTiradhomukham / kaSTena likhitaM zAstra, ratnena paripAlayet / / ' 'badamuSTikaTigrIvA, maMdadRSTiradhomukham / kaSTena likhyate zAstraM, yatnena paripAlayet / / ' 'laghu dIrgha padahINa vaMjaNahINa lakhANu hui, ajANapaNai mUDhapaNai, paMData huI te sudhu karI bhaNajyo / ' lekhakanI zabdazAstra upara asara lekhakonA bhrAntisUlaka ane vismRtimUlaka lakhANanI asara zabdazAstra-vyAkaraNa upara thayAnAM aneka udAharaNe ApaNI samakSa vidyamAna che. dA. ta. keTalAye lekhake prAcIna lipinA ca ane cchane vAstavika bheda na samajI zakavAne kAraNe ane badale che ane rajIne badale A lakhavA lAgyA; jenuM pramANa vadhI paDatAM tene sudhAravuM azakya mAnI vaiyAkaraNae sUtraracanA dvArA baMne jAtanA prayogone apanAvI lIdhA. pariNAme rA==0 ra rara6jhA ItyAdi 2 ane 8 vALAM po svIkRta thayAM. e ja pramANe siya Aisa, vizva ityAdi prayogomAM lekhakanI vismRtine lIdhe 2 paDI jatAM uparanI jema "rasathavarjiAta-daM ca:' li00 8-1-266 ityAdi sUtro dvArA baMne prakAranA prayogone saMgraha vaiyAkaraNae karI lIdhe, eTaluM ja nahi paNa rAMskRta kezakAroe paNa e zabdane pitAne koSamAM saMgrahI lIdhA che. hasva-dIrdha svaro ane saMyukta-asaMyukta vyaMjanonA viparyAsane aMge paNa temane aneka niyamo yojavA paDayA che. A saMbaMdhamAM vadhAre UMDANathI tapAsa karavAmAM Ave te lekhakonA brAtimUlaka ane vismRtimUlaka lakhANanI asara zabdazAstra upara ghaNA moTA pramANamAM thaelI jaNAze. ahIM ame prAkRta vyAkaraNazAstranAM ja udAharaNo ApyAM che ethI koIe ema mAnI levAnuM nathI ke saMskRta vyAkaraNa zAstra upara lekhakenA lekhananI kazI ye asara thaI nathI. enA upara paNa enI asara thayA sivAya rahI zakI nathI. lekhakone graMthalekhanAraMbha bhAratIya Arya saMskRtinA anuyAyIo koI paNa kAryanI zarUAta kaI ne kAMi nAnuM ke moTuM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 jena citrakalpadruma maMgaLa karIne ja kare che, e zAzvata niyamAnusAra graMthalekhananA AraMbhamAM dareka lekhako kura, huM nama, jagAyatakaMTIravaH, namo jinAya, namaH zrIgurubhyaH, namo vItarAgAya, 3 namaH sarasvatyai, 3 namaH sarvajJAya, nAryasutAya ityAdi aneka prakAranA deva, guru, dharma, ISTadevatA Adine lagatA sAmAnya vizeSa maMgalasUcaka namaskAra karatA-blakhatA; paraMtu A badhA karatAM juduM chatAM dareka prAcIna-arvAcIna lekhakane ekasarakhuM bhAnya evuM purUM che A cihna uparokta namaskAronA AraMbhamAM ane ekaluM paNuM, judA judA pheraphAravALuM lakhAeluM prAcIna pratiomAM ye maLe che ane atyAre paNa e lakhAya che. A cihnane, mAravADamAM nAnA bALakone abhyAsanI zarUAtamAM 60 | namaH siddhAM nI, kakkAnI--svara-vyaMjananI (juo citra , 9-10) ane kAtaMtravyAkaraNaprathamapAda vagerenI je pATIo73 bhaNAvavAmAM Ave che temAM be lITI, bhale, mIMDuM, be pANa tarIke gaNAvavAmAM 73 0 3 namaH siddhI' vagerenI pATIo A pramANe uccAravAmAM Ave che - 1 be lITI, bhale, mAMDuM, baDabolI ArI, ugaNa ceTIo, mAthe piDIo, nAne vATa, mAM mAvaLA, mAM mAre hAthameM rAca lADu, sIravALI karI, pache vALA kuMDALA, dhAmeM hA kale, mAthe caDIe kare, hAthameM DAMga lI. 2 AIDI de bhAIDA, baDe bhAI kAne, eI beI iDI, baDIne ukAyare, Au Au AMkADA, baDe pAMkhaDa kAMTe lA, lIlI tasvI kAMTo lA, bI lIlI kAMTo lA, lIlA hutA hApa, vaDA hApA velo, enamena gADI, vaDI gADI mAtrA, elaravALA baLadIA, baDe begaNa tarIA, amIA ke AsarI, ekaNa mALe eka de, dUjA AgaLa da 2. 3 kakake kevaDe, khakhe khAjale, gagA gorI gAya vIcANI, ghadhA dharaTa palAye jAya, nanIo (DI) AmaNuM damaNe, caccA cInI cApaDI, chachA vadiyA poTalA, jaja jesalavANio, jhajhajhaLI sAri, agIo khaDe, chuM pilI khAMpa, Tha Thebara gADuo, DaDe DAmara gAMThe, draDhAsu pUche, NaNe tANe sele, tane tAvete le, thathA jai rakhavAlI, dadIo dIva, dhadhIo dhANa, nanI dhulAyare, papa pilI pATe, kapha kagaDe jeDe, bAbA mAMhe cAMdaNuM, bhabhIo bhATa bhUle re, mamIo mecaka, yavIo jADe peTa, rAyare kaTAramala, lallA cheDe lAvavA, vavA vIMgaNa vAsa , zazI keTA maDIA, thaze khUNe phADIe, sAse daMtI leka, hAlA hariNekale, lAve lacchI de paNihAra, khaDiyA khATaka mora, pALe bAMdhyA be cAra, maMgala mahAzrI, vidyA paramesarI, 4 siMdho varaNA samAmanAyA, tre tre caturaka dasiyA, dau saverA, daze samAnA, tekhu dudhavA, varaNo baraNo, nazi savaraNo, purabo rasavA, pAro daraghA, sAro varaNo, viNaje nAmi, ikarAdeNi, saMdhyakarAMNi, kAdi nAra, viNaje nAmi, te varagA paMco paciA, varagAM gAuM, prathama divaTiA, zrIzaMkho sArAMziyA, gokhAgokha, batoraNe, anusAra zaMkhA, ninAMNinamaH, aMthA saMthA, jerelabvA, ukhamaNa zaMkhoSAhA.' upara ame II 3 nama: siddhA, svara, baijana ane kAtaMtravyAkaraNaprathamapadanI pATIo ApI che. e pATIe mAravA AkhAmAM eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI ekasarakhI rIte gokhAvavAmAM Ave che, tema chatAM gokhanArane ke gokhAvanArane kayAre ya e khabara nathI paDatI ke A pATIemAM zuM varatu che? e pATIemane keTaleka aMza aspaSTa chatAM eTaluM spaSTa dekhAya che ke prAraMbhanI traNa pATIe joDaNa, lipinA-akSaranA AkAra ane rathAnane darzAve che. dA.ta. ApaNe pahelI pATI joIe: pahelI pArTInA prAraMbhamAM be lITI che. pachI bhalenuM cihana, maDuM ane e paNa che. pachI eTalIvALe ukAra che (devanAgarI lipimAM ukAra upara pAMkhaDuM tANavAthI ekAra bane che. tenA upara ardhacaMdrAnuravAra rUpa piThio beTho che. te pachI UMTalArUpa na che (prAcIna devanAgarI lipimAM nakAra goLa vIMTalArUpa lakhatA hatA). AgaLa e che ane tenA AgaLa be
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA Ave che. ene AdhAre atyAranA jaina lahiyAo ane jaina munio suddhAM uparokta cihnane bhale mI' tarIke oLakhe che; paraMtu A nAma uparokta cihnanA vAstavika Azayane pragaTa karavA mATe pUratuM nathI. be lITI, bhale, mIM, be pANa" e mAtra uparokta cihnanI AkRti kevI che enI apUrNa mAhitI pUrI pADe che, eTale kharuM jotAM A cihna kathA akSaranI kaI AkRtimAMthI jakhyuM che e jANavuM bAkI ja rahe che. e jANavA pahelAM ApaNe prAcIna zilAlekho ane hastalikhita prationA AraMbhamAM lakhAelAM uparokata cine maLatAM, judA judA kramika pheraphAravALAM cihno tarapha najara karI laIe. 1 (1) 7, (2) '5'', (3)-95, ''9'. (5) 9 ka' che, (6) ''',017, 06 1,(c) hi. 2 (1), (2) i s, ) , ([0TF[g0L ALL 31)77QQ'8'nA,(2)pAvAdanA trI,(540 ni GS SLA , jI Ugal Ngoil. lADavArUpa visarga che. pachI te che ane tenA pAchaLa kuMDALarU5 rava ikAra le che. e pachI thamAM the Dele che, huM upara anuravArarUpa kare caDIne Ubhe che. AgaLa pUrNavirAmasUcaka lITI che, je TUMnI sAthe joDAelI hAI upara Ubhela anuravArarUpa karAe hAthamAM DAMga pakaDI heya tenA jevI lAge che ityAdi. A rIte jotAM e spaSTa jaNAya che ke A pATIe joDaNIpa temaja lipinA AkArane darzAvanAra che. A pATIomAM joDaNI, varNamAlAne AkAra vagerenuM varNana karavAmAM prAcIna zikSaNazAstrIoe vinedanI urmiothI "bALamAnasa nAcI uThe' e vastune cAna bahAra javA dIdhI nathI. vistRtika AcArya zrI rAjendrasUrie patranA bhAvAMtaramAM uparokta traNa pATIonA judI rIte artho ApyA che, je mAtra AdhyAtmika arcanI adhakacarI kalpanArUpa heI kharuM jotAM ene e sAthe kaze ja meLa nathI, e nIce ApelA pahelI pATInA artha uparathI samajI zakAzeH "be liTi-jIvanI be rAzi che, siddha saMsAra. bhale--are jIva tuM siddhanI rAzimAM bhaLavA icche che. mIMDuM-saMsAra e UMDe kuve che temAMthI tuM nIkaLavA Icche che. baDa bilADI-saMsAramAMthI jIvane kADhavA mATe be bilADI che. gaNa ceTIo mAthe piDIe-zaidarAjalokanI ceATI upara siddhanA jIva rahela che. ane hITale-jIva tuM kAmagathI viTAe raheze te adhogati thaze. mamo mAu-saMsAramAM jIvane mAha mAge che. amAre hAthameM dAya lADu-mehanA hAthamAM kAmabhegarUpa che lADu che tethI jIvane moha pamADe che.' A mujaba bIjI pATIonA artho paNa ApavAmAM AvyA che, je ahanipagI samajI jatA karavAmAM Ave che. cithI pATI kAtaMtravyAkaraNaprathamapadanAM sutronI che, je bALakanI jIbha svaccha temaja chUTI thAya e udezathI khAvavAmAM AvatI paraMtu Aje e sUtrapATI anaghaDa zikSAthI ane bALajiddA upara TakarAI TakarAIne kevI khAMDI bAMkI thaI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpadruma upara ame prAcIna zilAlekho ane hastalikhita pustakonA AraMbhamAM lakhAtAM judI judI jAtanAM cihnone traNa vibhAgamAM ApyAM che. (1) prathama vibhAgamAM ApelAM cihno "bhAratIya prAcIna lipimAlamAMthI lIdhAM che, je I.sa. nI pAMcamI sadIthI laI teramI sadI sudhInA lekha, tAmrapatra AdimAM maLe che. emAM avAMtara nava vibhAga pADavyA che tenuM kAraNa e che ke te te avAMtara vibhAgamAM ApelI AkRtio te te saikAnA zilAlekha vageremAM maLe che. (2) bIjA vibhAgamAM ApelI AkRtio vikramanI agIAramI sadIthI AraMbhI Aja paryaMtanI dhAtunI mUrtio uparathI lIdhelI che. emAM avAMtara cAra vibhAga pADyA che te eTalA mATe ke te te avAMtara vibhAgamAM ApelI AkRtio te te saikAmAM banelI dhAtunI mUrtio uparanA lekhomAM maLe che. A vibhAgamAMnA cethA avAMtara vibhAgamAM ApelI AkRtio vikramanI teramI sadIthI zarU karI Aja sudhInI mUrtionA lekhomAM ekasarakhI rIte maLe che. (3) trIjA vibhAgamAM ApelI AkRtio vikramanI bAramI sadIthI AraMbhI Aja samaya sudhInAM hastalikhita pustakone AdhAre tAravelI che. A vibhAgamAMnA avAMtara cAra vibhAge zatAbdIne krama batAve che. cethA avAMtara vibhAgamAMnI AkRtio paMdaramI sadIthI laI Aja sudhImAM lagabhaga ekasarakhI rIte cAle che. - uparokta traNa vibhAgamAM ekaMdara gusa, kuTila, nAgarI, zAradA, bagalA, pazcimI vagere bhAratIya prAcIna lipionA zilAlekhe, mUrtilekho ane hastalikhita prationA AraMbhamAM lakhAtI AkRtione samAveza thaI jAya che. e AkRtio tarapha UDatI najara pheMkatAM temAM ApaNane ApaNA cAlu devanAgarI 1 5 6 7 ane 2 ekene maLatI AkRtie vadhAre dekhAya che. kALanuM atikramaNa, janasvabhAva ane lipio temaja lekhakonA hAthane vaLATa Adi kAraNene laI uparokata AkRtiomAM vidhavidha prakAranuM parivartana thavA chatAM prAcIna lipimAlAne AdhAre jotAM e badhI AkRtio BkAranAM ja vividha rUpa che ema lAgyA sivAya nathI rahetuM. prAcIna zilAlekhenA ukelanAra vidvAne paNa A AkRtione kaTAra tarIke ja mAne che-vAMce che ane ame paNa uparokata bhale mIMDAnI AkRtine kAranA sAMketika banI gaelA cihna tarIke ja svIkArIe chIe. keTalAMka likhita puratonA AraMbhamAM lakhAela ! A jAtanI AkRtine joI kiI kaI ema kalpanA karavA lalacAya che ke jaina saMskRtie vIra saMva 980mAM zAstralekhananI gaI che e A nIce ApavAmAM AvatA zuddha sUtrapAThathI ApaNA khyAlamAM Avaze. siddho varNaH samAnAyaH / tatra caturdazAdI svraaH| daza smaanaaH| teSAM dvodvAvanyo'nyasya savauM / pUrvo hskH| paro dIrghaH / svaro'varNavajoM naamii| ekArAdIni saMdhyakSarANi / kAdIni vyanjanAni / te vargAH nat 1thati: phAiaroH ghoghavantoDajo. mananArA #LanamAM: 1 zakatA yrlvaaH| udhmANaH shssshaaH| A cAra pATIo pachI bALakane kAcA saMto revaM sAmA ya karavA ItyAdi "cANakayanIti'nA pacIsa pacAsa leAkAnI pATI gekhAvavAmAM Ave che. Aje e pATI paNa ApaNA anaghaDa vyAsale ke kathAkAre je rIte leccAra kare che tenA jevI azuddha ane khAMDI bAMDI thaI gaI che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA zarUAta karI te saMvatanuM sUcaka A cihna che, arthAta e cihna 980 no aMka che; paraMtu ame A bhrAMta mAnyatA ane kalpanA sAthe bIlakula maLatA nathI. upara ame traNa vibhAgamAM je cihno batAvI gayA chIe emAM evI eka paNa AkRti nathI je ApaNane prAcIna lipimAlAne AdhAre 980 aMkanI kalpanA karavA prere. UlaTuM temAMnI ghaNuMkharI AkRtio ekAkSarAtmaka heIe kalpanAne pAyA vinAnI ja karAve che. atyAranI, lagabhaga cha sata saikAthI ekasarakhI rIte cAlI AvatI bhale mIMDA'nI AkRti (TTA) e, prAcIna kAranA cihnamAMthI parivartana pAmelA kAranI sAMketika AkRti che. lekhakenI graMthalekhanasamApti jema lekhake graMthalekhananA AraMbhamAM deva, guru, dharma, iSTadeva vagerene lagatAM aneka jAtanAM maMgalo uparAMta "bhale mIMDA' tarIke oLakhAtI AkAranI AkRti lakhe che tema pustaka lekhananI samAptimAM meM ma7. valyAnanag. naM kagzrI, paHi rame mata me mavA saMgha ityAdi aneka jAtanA AzIrvAda uparAMta muvA, traNa A jAtanAM cihno lakhe che. A cihno mukhyatve karIne graMthanI samAptimAM ja lakhAya che, tema chatAM ghaNI ye vAra e, graMthanA viSaya, adhikAra ke vibhAganI samApti thatI hoya tyAM paNa lakhAya che. A cihna zAnuM haze ane kayA daSTi biMdune lakSamAM rAkhI tene upayoga karatA haze e mATe kazo ullekha maLato nathI. sAmAnya najare jotAM e "cha akSara jaNAya che, paraMtu akSaranA maroDanuM aucitya vicAratAM e 'pUrNakuMbha'nuM cihna hovAnI amArI kalpanA che. pUrNakuMbhane ApaNe tyAM dareka kAryamAM maMgala tarIke pasaMda karavAmAM Ave che, e ja rIte enI AkRtine ahIM aMtya maMgala tarIke pasaMda karavAmAM AvI hoya ema amAruM anumAna che. upara jaNAvela cihnathI atirikta -da-ke-A jAtanAM cihno paNa prAcIna pustakonA aMtamAM maLe che (juo citra naM. 12mAM 263 pAnAnI chellI lITImAM). A cihno zAnAM che e ame spaSTa kahI zakatA nathI, paraMtu amane lAge che ke jema keTalIka prAcIna hastapratiomAM graMthanA khAsa khAsa vibhAgo--jevA ke adhyayana, uddeza, zrutaskaMdha, sarga, u sa , pariccheda, laMbhaka, kAMDa vagere-nI samAptine ekadama dhyAnamAM lAvavA mATe aneka jAtanI citrAkRtio AlekhavAmAM Ave che (juo citra naM. 12-13) tema A paNa koI pasaMda karelI amuka jAtanI citrAkRtio ja hovI joIe. lekhakono aMkaga manalipimAM jema 12345 IIIIVV ityAdi A pramANenA aMkAtmaka(saMkhyAsUcaka cihnarU5) ane akSarAtmaka ema be jAtanA aMko vaparAya che tema ApaNa nAgarIlipinA prAcIna lahIe paNa temaNe lakhelAM pustakonA patrAMka mATe kAmaka ane akSarAtmaka ema be jAtanA ane prayoga karatA hatA. A baMne ya prakAranA aMkano upayoga prAcIna zilAlekhe ane prAcIna
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakAma tADapatrIya temaja keTalAMka kAgaLanAM purato uparAMta jaina Agama, tenA bhASya ane cUrNimAM graMthakartAoe ekasarakhA pAThe, gAthAka, prAyazcitta, bhAMgA vagereno nirdeza karavA mATe paNa karyo che. A be prakAranA aMko paikI akSarAtmaka aMkanI utpatti kyAre ane zAne AdhAre thaI temaja enI utpattinuM vAstavika bIja zuM che ene lagatI vidvAnonI vidhavidha mAnyatAo ane kalpanAo temaja prAcIna zilAlekha, graMtha vageremAM AvatI e aMkanI anekavidha AkRtione jovA-jANavA icchanAre bhAratIya TavIna triSimA pustaka pR. 103 thI 130 sudhI ja huM joIe. ame enuM punarAvartana karI nirarthaka lekhanuM kalevara moTuM karavA nathI IcchatA. amAro saMkalpa mAtra, jaina saMskRtie graMthalekhana vageremAM kaI kaI jAtanA aMkane kyAM ane kevI rIte upayoga karyo che e temaja e aMne aMge je vadhArAnI hakIkata amArA jANavAmAM AvI che e darzAvavAno che. jaina prajAe lakhAvelA dareka tADapatrIya pustakamAM pAnAne saMkhyAMka jaNAvavA mATe tenI jamaNI bAjue akSarAtmaka aMke ane DAbI bAjue aMkAtmaka aMka lakhelA hoya che. jaina cheda Agamo ane tenI cUNimAM ekasarakhA pATho,74 prAyazcitta,7pa bhAMgANa Adine nirdeza akSarAtmaka aMkothI karavAmAM Avyo che. nItabhUpUtra uparanA AcArya zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNakRta bhASyamAM jyAM mULa gAthAnuM bhASya samApta thAya che tyAM mULasUtrane gAthAMka akSarAtmaka aMkethI darzAvelo che. A badhe ya sthaLe nIce pramANenA bhinnabhinna akSarAMkane upayoga karavAmAM Avyo cheH 74 "va asaI vA ja paDhamANa voriNI ridi' ityAdi. bRhatkalpasUtrasaTIka u. 2 mudrita vibhAga 4 patra 933 gA. 3320 nI TIkAmAM. uparanA sUtrapAThamAM asaM vA kanna che tyAM ja e cAra saMkhyAne darzaka akSarAMka hoI kasa vA vA yA rahyA vA sArU* vA ema sUvapATha uccAravAne che. 75 (ka) 'jati doni therIo niggacchaMti mikkhassa kA, taruNI therI ya jati kA, do taruNIo jati niggacchati kA, egA therI jati niggacchai kA, ekiA taruNI jati niggacchai kA, tatrApyAjJAdayo doSAH | nA 20 87 | bRhatkalpasaTIka mudritavibhAga 2 patra 6.1. (kha) 'ukkhiNNa. gAthAdvayam / ukkhinnesu thiresu bhikkha TAti nA, athireSu 10 / vikkhiNNesu thiresu 10, athiresu 10nA / vitikiNNesu thiresu 10mA, athiresu thA vippatiNNesu thiresu tha, athiresu thanA !" bRhatkalpasaTIka mudrita vibhAga 4 patra 928 TippaNI 3. 76 'attaNA divA paMtheNa adido 1, attaNA divA paMtheNa diTro 2, attaNA divA uppatheNa adiTro 3, attaNA divA uppaMtheNa diTro Tra, attaNA rAo paMtheNa adiTro la, attaNA rAo paMtheNa diTro phrA, attaNA rAo uppatheNa adiTro prA, attaNA rAo uppaMtheNa diTro haa|' bRhatkalpasaTIka mudrita vibhAga 3 patra 781 Tippa0 9.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 tout le tem bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA ekama aMko 1% 1,,,,,zrI,thI 2 - 2, na, si,si,zrI, 3% 3,maH, zrI, zrI,thA. 4- ka,ka, pha, kA, phU, ko,ka, kA, R, zrA, kSA ,,,,, ,, na, nA,ThA,ThI,yAcI. rpha, phA,pho, pha,,kA,phro,U,U,,pha, ra. 7- ya,ye, yA,yA. 5%jha,I,jJA,jho,jhA. euTa.. Is it 1 = la, la. 1 - su, se. 2 % cha, ghA. 2% sU, sta,ta. 3 - la, lA. 3- stA, nA,sA. = na, pta, ptA,to. 4% snA,sA, sA. 5 = C, 6,8,6,2. 5- stroto,so. 6-tu, 6- staM, saM, saM. 1% staH, saH,maH . 988,63,3,8 taka aMko - - - /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 jaina citrakalapakuma ahIM ekama, dazaka ane zataka aMka tarIke 1, 2, 3 Adi pRthaka pRthapha aMka ApavAnuM kAraNa e che ke ekama saMkhyA tarIke eka be traNa Adi aMke lakhavA hoya te ekama aMkamAM ApelA eka be traNa Adi aMke lakhavAmAM Ave che; dasa vIsa trIsa Adi dazaka pAMkhyA tarIke eka be traNa Adi ke lakhavA hoya tyAre dazaka aMkamAM ApelA eka be traNa lakhavA joie ane zataka saMkhyA tarIke eka be traNa Adi lakhavA hoya to zataka aMkamAM ApelA eka be traNa Adi aMke lakhavA joie. zunyane ThekANe zunya ja lakhAya che. ApaNA cAlu aMke sIdhI lITImAM lakhAya che tyAre tADapatrIya ane kAgaLanAM pustakomAM pAnAnI saMkhyA tarIke lakhAtA akSarA sIdhI lITImAM na lakhAtAM AgaLa jaNAvavAmAM Avaze vageremAM ane bhASya, cUrNi, vizeSacUrNi, TIkA AdimAM tyAM gAthA, prAyazcitta ane bhAMgA Adi mATe akSarAno ullekha karavAmAM AvyA che tyAM e e sIdhI77 lITImAM lakhAelA che. upara ApavAmAM AvelA ekama, dazaka ane zatakono upayoga A rIte karavAmAM Ave cheH . = 0 4 0 0 0 sU sta sta stA 174; 0200, the 227, thera66; 0 200, stA 4 247; 0 ekA stA stostA sto stio stosto staM 0 400, 2416, jU474; 0 600, 0 601, ra 626, 8 6800 00, 965 staM staM staM staH staH staH staH staH 4 6 ra, ta 647, zu 666; 0 700, 6 722, 4 743, 777, 2 24. yA prala . 23 grA atyAre je tADapatrIya pustakasaMgraha vidyamAna chetemAM, mArA dhyAnamAM che tyAMsudhI, cho pAnAnI aMdaranAM ja pustaka vidyamAna che, tethI vadhAre pAnAMnuM eka paNa pustaka nathI. ghaNAMkharAM 77 juo TippaNI naM. 75 (C).
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA pustako traNaso pAnAM sudhImAM ane keTalAMeka cArase sADAcAraso pAnAM sudhInAM hoya che. pAMcaso pAnAMthI vadhAre pAnAMnuM pustaka, pATaNamAM saMghavInA pAyAnA tADapatrIya jaina pustakasaMgrahamAM mAtra eka ja joyuM che, je truTita temaja astavyasta sthitimAM che. chasethI vadhAre pAnAMnA tADapatrIya pustakane surakSita rAkhavuM musIbatabhaya hAIethI vadhAre pAnAMnuM pustaka ekAeka nahi ja lakhAtuM hoya; tema chatAM cAraso varSa jeTalA jUnA eka chuTaka pAnAmAM tADapatrIya anI noMdha maLI che temAM sAtaso sudhInA aMke che e jotAM te noMdha karanAre sAtaso pAnAM sudhInuM agara tethI vizeSAdhika pAnAMnuM pustaka joyuM hoya ema mAnavAne kAraNe che. kAgaLa upara lakhAelI pratamAM jyAM akSarano upaga karavAmAM AvyA che tyAM keTalIka vAra ekama dazaka zataka aMkamAM darzAvyA pramANenA akSarAMke upayoga na karatAM phakta ekama saMkhyAmAM ApelA akSarAMkono ja upayoga karavAmAM Avyo che. jemakeH ha, 10, 4i ,, 20, sva sva ,, 40, 0 100, 2 11, 14, 9624, pratyAdi trirAjInAmanA78 gaNitaviSayaka saMgrahagraMthamAM jana aMka' tarIke ekathI daza hajAra sudhInA akSarAMkanI noMdha che, je A nIce ApavAmAM Ave che. ekathI traNaso sudhInA aMke ame upara noMdhI AvyA te mujabanA hoI tenI punarAvRtti na karatAM AgaLane judA paDatA akSarAMkanI ja noMdha ahIM ApavAmAM Ave che: tu 400, te 100, te 600, FstA 700, to 800, te 100, sta: 100 0, zuM 2000, ka rU000, thA 4000, je 5000, 6000, fkSA 70 00, kSo 8000, baM 1000, 1: 10000 ! iti gaNitasaMkhyA jainAMkAnAM smaaptaa| uparokta saMgrahAtmaka trizatI' pustakamAMnA aMke kayAMthI levAmAM AvyA che eno nirdeza temAM nathI. saMbhava che ke e koI prAcIna jaina jyotiSanA graMtha parathI tAravavAmAM AvyA hoya, paraMtu jyAM sudhI kAMI khAsa sAdhaka pramANa ke ullekha na maLe tyAM sudhI ame amArI kalpanA upara bhAra mUkatA nathI. upara ApelA akSarAtmaka aMkanI utpattinuM vAstavika bIja zuM hovuM joIe, e kahevuM zakaya nathI. prAraMbhanA eka be traNa aMka mATe lekhAtA ha, ti, zrI athavA 3, 4, maH ke zrI, zrI, zrI e maMgaLa mATe uccArAtA akSaro lakhavAmAM AvyA che, paNa AgaLa upara lakhAtA akSarakonuM kharuM bIja zuM hovuM joie e samajI zakAtuM nathI, A saMbaMdhamAM pAzcAtya temaja bhAratIya vidvAnoe 78 trirA graMthanI A prati amadAvAdanA nagarazeTha zrIyuta kasturabhAI maNibhAinA pitAnA gharamAMnA likhita pustakasaMgrahamAM che. tenAM pAnAM 11 che. pratinI rithati jotAM te traNa saikA pahelAM lakhAelI hoya tema lAge che. A pratimAMnA uparyulikhita aMkAnI nakala mane mArA mitravarya muni zrIdarzanavijayajI (pAlItANA yazevijayajI jaina gurukulanA saMsthApaka zrI cAritravijyajI manA ziSya) taraphathI maLI che.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpadruma je aneka jAtanI kalpanAe karI che e badhInA saMgraha bhAratIya prAcIna lipimAlAmAM karavAmAM AvyA che. sanmattirvanI vistRta prastAvanAmAM paNa tenA vidvAna lekhakoe A akSAMzanI utpattinA saMbaMdhamAM keTalIeka kalpanAo raju karI che. paraMtu ame mAnIe chIe ke tema chatAM akSarAnI utpattinA vAstavika khIjane vyavasthita rIte zeAdhavAmAM eka paNa vidvAna saphaLa thaelA nathI, eTaluM ja nahi paNa te uparAMta e vidvAnonI kalpanA paNa saMgata rIte utpanna thai zakI nathI. huM mAtra ahIM eTaluM ja umeravA icchuM chuM ke AkhI ye brAhmInAgarI lipi sIdhI lITImAM lakhAtI hovA chatAM tADapatrIya pustakanA pAnA uparanA aMke cInAi Adi lipinI jema UbhA lakhavAmAM Ave che, e uparathI saMbhava che ke akSarAtmaka aMkAnI utpattinuM khIja UbhI lakhAtI keAI lipimAM hAya, zUnyAMka jaina cheda AgamAnI cUrNimAM jyAM mAsalaghu-mAsaguru, caturla-caturguru, palaghu-dharguru prAyazcittanA saMskRtaH noMdhavAmAM AvyA che tyAM eka cAra cha saMkhyAnA nirdeza eka cAra che zUnya dvArA karavAmAM AvyuM che. jemake: 0, 4, 4 4 che. AmAM khAlI mIMDAM laghutAsUcaka che ane kALAM mIMDAM gustasUcaka che. 0 zabdAtmaka aMke 0 0 0 03 ahIM lekhakone lakhavAnA aMkanuM prakaraNa cAlu hoI, aprAsaMgika chatAM ati mahattvanA ane upayAgo zabdAtmaka aMkonA ullekha paNa karI laie. e paikInA keTalAka aMkAnA ullekha ApaNe tyAM sUtrakRtAMga, uttarAdhyayana Adi jevA prAcIna jaina AgamagraMthAmAM temaja te karatAM paNa prAcIna vaidika graMthA. suddhAMmAM maLe che. jyAtiSa, chaMda Adi viSayaka1 graMthAmAM, zilAlekhAmAM ane chaThThuM () 'kameva pAyano tni, no tIya no ceva pAvara || rphe TIma---'kameva' tti sumera gRhItvA talabdhajayatvAt tenaiva dIvyati / tato'sau talabdhajayaH san na 'kali' ekakaM nApi naitaM' trikaM ca nApi 'dvApare' dvikaM gRhNAtIti // ' sUtrakRtAMga zra0 10 2 u0 2. (la) putte yA draSTinA nir // 16 || pADvaTI hinA vena' uttarAdhyayana 10 pR. (ga) 'ukkosae saMkhijjae rUvaM pakkhitaM' anuyogadvArasUtra patra 238. 8. () 'tuTomena tena ayAnAM rAtavaya prApaLa 12-2-2-18 (gha) ce ke vavAraH htomAH phkta sat' saittirIya maoN. 1-6-11-18 ( ga ) 'dakSiNA gAyatrIsampannA brAhmaNasya // 21 // TIkA- gAyatrIsampannA gAyatryakSarasamAna sNkhyaashctuviti vokSinA || jJatyA zaH // 22 // TIA---navacA sampannA rAjJa: sahapakSe trAsadRkSiLAH / jJAcakSarasamAM saMDyA maSTAnavArniza vo manti / / ' vAtyAyanautasUtra bhA, prA. li, mA, pRSTha 121 Ti. 1,2,3, 81 varAhamihiranI paMcasiddhAMtikA, grahalAdhava, vRttaratnAkara, munisuMdarasUrikRta gurvAvalo Adi jyetaMtra, caMdra, paTTAvalI viSayaka
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA graMthonI prazastiomAM saMkhyA ane saMvatane nirdeza zabdako dvArA khUba ja karavAmAM Avyo che. A enI kalpanA te te saMpradAyamAM pracalita dhArmika temaja vyAvahArika vastuonI gaNatarIne AdhAre karavAmAM AvI che. A zabdAMkane upayoga karavAmAM vaidika 82 ane jaina prajAe ekabIjA saMpradAyane mAnya saMketono prayoga karavAmAM sAMpradAyikatAne dUra mUkavAnI udAratA darzAvI che. have A nIce anukrame je je zabdAMkana je je aMka tarIke upayoga karavAmAM Ave che te dekhADyAmAM Ave cheH = nya, bindu, raddha, kha, chidra, pUrNa, gagana, AkAza, viyata, vyoma, nabha, abhra, aMtarikSa, aMbara (AkAzavAcaka zabdo) ityAdi. 1=kali, rUpa, Adi, pitAmaha, nAyaka, tana, zazi, vidhu, indu, caMdra, zItAMzu, zarazmi, sitamya, himakara, soma, zazAMka, sudhAMzu, nizeza, nizAkara, kSapAkara, auSadhIza, dAkSAyaNIprANeza, aja (caMdravAcaka zabda), bhU, bhUmi, kSiti, hmA, dharA, vasudhA, vasuMdharA, urvara, ge, pRthvI, dharaNa, ilA, ku, mahI ('pRthvI'vAcaka zabdo), jevAtRka ityAdi. yama, yamala, yugala, kaMTha, yugma, haya, pakSa, azvina, nAsatya, dastra, locana, netra, nayana, IkSaNa, akSi, daSTi, cakSu (netravAcaka zabdo), karNa, zruti, zrotra ("kAnIvAcaka zabdo), bAhu, kara, harata, pANi, de, bhuja (hAthavAcaka zabdo), karNa, kuca, eTha, guja, jAnu, aMdhA ("zarIranA banne avayava' vAcaka zabdo), ayana, kuTuMba, ravicaMkI ityAdi. 3HrAma, tripadI, trikAla, trigata, trinetra, loka, jagata, bhuvana (vizvavAcaka zabda), guNa, kAla, sahedarA:, anala, agni, vaDhi, javalana, pAvaka, vaizvAnara, dahana, tapana, hutAzana, zikhana, kRzAnu ("agnivAcaka zabda), tattva, vrata, hetu, zakti, puSkara, saMdhyA, brahma, varNa, ravara, purapa, vacana, artha, gupti ityAdi. 4=veda, buti, samudra, sAgara, abdhi, jaladhi, jalanidhi, vArdi, niradhi, nIranidhi, saMkhyAbaMdha mAM zabadakene prayoga ThekANe ThekANe karavAmAM AvyA che. bInabIna graMthomAM paNa prasaMgavazAt tete varanuM, vaya, varSa vagerenI gaNatarI zabdo dvArA apAelI levAmAM Ave che. jemake 'vasuviha 8 pADiheravilasaMtau, bhaviyaNapuMDarIya bohaMtau, vasu-dahadosa 18 asesahaM cattau, sivaurisirimANiNirairattau.' tribhuvanamU-capaTu vaMza 220-21 (dazamA saikAnI kRti) madhusudana ci0 medI saMpAdita karAvazrI rU. 78. (kha) 'so'sthAna gehe priya! jinamitAn 24 vatsarAn snehato vA'-zIladUtam zloka 45, 82 'liptA jinA vikalikAzca guroH zarA: khaM'--grahalAghava a0 1 zlo0 15. 83 ahIM ApavAmAM AvelA zabdAMke paikInA dhaNAkharA zabda ke pratyakSa caMmAM tapAsIne ja lakhavAmAM AvyA che ane keTalAka bhAva prA. li. mA. mAMthI lIdhA che. A badhAyanAM udAharaNe ApI nirarthaka lekhanuM kalevara meTuM karavuM ucita na dhArI ame udAharaNa ApyAM nathI,
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpama vAridhi, vAranidhi, udadhi, aMbudhi, aMbunidhi, aMbhAdhi, arNava ("samudra vAcaka zabdo, ke, varNa, Azrama, yuga, turya, kRta, aya, Aya,dilsa (dizA) badhuM, keSTha, dhyAna, gati, saMjJA, kaSAya ityAdi. pa Na, zara, sAyaka, I9 ('bANa vAcaka zabado), bhUta, mahAbhUta, prANa, ikiya, akSa, viSaya, tattva, parva, pAMDava, artha, varma, vrata, samiti, kAmaguNa, zarIra, anuttara, mahAvata ityAdi jasa, aMga, kAya, Rtu, mAsArdha, darzana, rAga, ari, zAstra, tarka, kAraka, samAsa, lezyA, smakhaMDa, guNa, guhaka, guNavatra ityAdi. unaga, aga, bhUta, parvata, zaila, adri, giri (parvatavAcaka zabdo), RSi, muni, atri, vAra, svara, dhAtu, azva, turaga, vAha, haya, vAjina (ardhavAcaka zabdo), chaMda, dhI, kalatra, bhaya, sAgara, jaladhi ('samudra vAcaka zabdo), leka ityAdi. vasu, ahi, sarSa (sarpavAcaka zabdo), nAgaeNdra, nAga, gaja, datina, diggaja, hastina, mAtaMga, kari, kuMjara, dvipa, karaTina (hativAcaka zabdo), takSa, siddhi, bhUti, anuDum, maMgala, mada, prabhAvaka, karmana, dhImuNuM, buddhiguNa, sidaguNa ItyAdi. 9==aMka, nada, nidhi, graha, khaga, hari, nArada, dha, kha, chidra, ge, pavana, tatva, brahmagupti, brahmavRti, raiveyaka ityAdi. 10 diza, dizA, AzA, kakum ("dizAvAcaka zabda), aMguli, paMkti, rAvaNazira, avatAra, karmana, yatidharma, zramaNadharma, prANa ityAdi. 11=saddha, Izvara, hara, Iza, bhava, bharga, zalina, mahAdeva, pazupati, ziva ("mahAdevavAcaka zabdo), akSauhiNI ityAdi. 12=ravi, sUrya, arka, mArtaDa, ghumaNi, bhAnu, Aditya, divAkara,dinakara, uSNAMzu, Ina ("sUryavAcaka zabdo), mAsa, rAzi, vyaya, cakrina , bhAvanA, bhikSupratimA, yatipratimA ityAdi. 13=vizva, vizvedevA, kAma, atijagatI, aSa, kriyAsthAna, yakSa ityAdi. 14=manuvidyA, iMdra, zakra, vAsava (idra'vAcaka zabdo), loka, bhuvana, vizva, rana, guNasthAna, pUrva, bhUtagrAma, rajaju ityAdi. 15tithi, ghasa, dina, ahana , divasa ('divasevAcaka zabdo), pakSa, paramAdhArmika ityAdi. 16nRpa, bhUpa, bhUpati, aSTi, kalA, iMdukalA, zazikalA ityAdi. 1s=atyaSTi. 18=dhRti, abrahma, pApasthAnaka ityAdi. 19atidhati. ra0nakha, kRti ItyAdi. 21 utkRti, prakRti, svarga ItyAdi. rara-kRti, jAti, parISaha ityAdi. 23 vikRti. 24=gAyatrI, jina, ahaMta ItyAdi. 25tattva. 23=nakSatra, uDu, bha ItyAdi. 3radaMta, ra6, radana ityAdi. kaDakadeva, amara, tridaza, sura ityAdi. 40 naraka, 48=jagatI.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 49tAna, 64=strIkalA. 7re pukalA. ahIM ApavAmAM AvelA zabdo paikI keTalAye zabdAMke vaikalpika che, eTale te sthaLe kayA zabdAMkathI ke cAlu aMka le e nakkI karavA mATe keTalIka vAra sAdhakabAdhaka pramANe vicAravAnuM bAkI ja rahe che ane e rIte nirNita thaelA aMka ja prAmANika manAya che. raMdha, kha ane chidrano upaga zUnya mATe paNa thayo che ane nava mATe paNa thayA che. go eka mATe ye vaparAya che ane nava mATe paNa vaparAya che. pakSa be mATe vaparAyo che ane paMdaramATe paNa. e ja pramANe zruti be mATe ane cAra mATe, loka ane bhuvana traNa mATe sAta mATe ane cauda mATe, guNa traNa mATe ane cha mATe, tattva traNa pAMca nava ane pacIsa mATe, samudravAcaka zabdo cAra ane sAta mATe tathA vizva traNa tera ane cauda mATe vaparAelA jovAmAM Ave che.84 (1) pustakalekhana A vibhAgamAM tADapatrIya, kAgaLanAM, senerI, rUperI vagere pustako kema lakhAtAM hatAM enI mAhitI ApavAmAM Ave che. tADapatrIya pustake tADapatrIya pustaka, patra TUMkAM ya to be vibhAgamAM ane lAMbAM hoya to traNa vibhAgamAM lakhAtAM hatAM (juo citra naM. 11-12). dareka vibhAganI be bAjue ekathI doDha IMca jeTalo mArjina rAkhavAmAM Avato. vacalA mArjinanA madhyamAM, pustakanAM pAnAM astavyasta thai na jAya e mATe, kANuM pADI temAM doro parovI rAkhavAmAM Avato (juo citra naM. 4). pAnAnI be bAju paikI jamaNI bAjue akSarAtmaka aMka-patra lakhavAmAM AvatA ane DAbI bAjue ekAtmaka patra lakhavAmAM AvatA. keTalIka hastalikhita pratiomAM kevaLa akSarAtmaka yA aMkAtmaka 84 ahIM amane tAtkAlika je udAharaNe maLI zakyAM che te A nIce ApIe chIe? () vere 4 2 2 na thasa kamajUra -vRtaratnAvadara: a rU. () " ni: svara: cha Na 1 pRSama/vilita '--gR0 40 50 se. (ga) 'zAlinyuktA mto tagau go'bdhi 4 lokaH --vR0 20 a0 3. (gha) 'jinabhuvane 1424 svargamitaH' gurvAvalI lo0 291. 'bhuvanazrutiravisaMkhye 1243 varSe praznottararatnamAlikATIkA. (E) 'guNanayamarasendumite 1623 varSe bhAvaprakaraNAvacUriH zrImadvikamabhUpato'mbara-guNa-kSmAkhaNDa-dAkSAyaNIprANezAGkitavatsare 1660' jaMbUdvIpaprajJaptiTIkA. (ca) 'munivasusAgarasitakara 1487 mitavarSe' samyaktvakaumudI 'saMvadrasanidhijalanidhicandramite 1796 kAttike site pksse|' jJAnasAraTIkA, (cha) 'abde SaDaRvizva 1496 mite' arthadIpikA 'zarebhavizve 1385 yamitAmavApya' gurvA0 glo0 289.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 jaina citraka956ma e paNa lakhavAmAM AvyA che. keTalIka vAra aMko lakhavAnI jagyAe temaja kANAM pADavAnI jagyAe aMguThA vaDe hiMgaLakanA TIkAo-cAMllA karavAmAM AvatA. be vibhAga ke traNa vibhAgamAM lakhAelA lakhANanI AsapAsa, lakhANa bAMDuM ne lAge e mATe, bairDaranI jema UbhI che ke traNa lITIo doravAmAM AvatI (juo citra naM. 11-12-13), tADapatra svAbhAvika rIte vAMkacUkAM hoI je bAjune bhAga sAMkaDo hoya tyAM echI lITIo lakhAtI ane je bAjuno bhAga pahoLe hoya tyAM vadhAre lITIo lakhAtI; AthI ghaNI vAra eka ja pAnAnA amuka bhAgamAM vadhAre lITIo Ave ane amuka bhAgamAM echI lITIo Ave ema samaviSama patio AvavAno prasaMga banI jato (juo citra naM. 11mAM A0 naM. 3-4). je ThekANe pAnAno bhAga saMkocAI jAya tyAM, lITI okAvavAmAM AvI che ema jaNAvavA mATe ghaNIvAra 6, 7, 7. A AkRtione maLatuM game te eka cihna karavAmAM AvatuM. A ja pramANe pAnAnA vAMkane laI adhavaccethI zarU thatI paMktinA sUcana mATe paNa uparokta cihno ja karAtAM hatAM. pustakalekhananA prAraMbhamAM "be lITI, bhale, mIMDuM' uparAMta jina, guNadhara, guru, iSTadevatA Adine lagatA namaskAra lakhavAmAM AvatA e ame agAu jaNAvI gayA chIe. jayAM cAlu graMthana kei uddeza, adhyayana, zrutaskaMdha AdinI ke sa, usa, laMbhaka vagerenI pUrNAhuti thatI hoya tyAM enI pabikAne chuTI pADI te pachI 1 gha| lakhavAmAM Avate ane e pachI samApticihane lagatI citrAkRtio doravAmAM AvatI (juo citra naM. 1ramAM 263 pAnAnI AkRtimAM pAMcamI lITI), ane te pachI cArapAMca AMgaLa jeTalI lITI khAlI mUkI "bhale, mIThuM, namaskAra vagere lakhI AgaLano graMthavibhAga cAlu karavAmAM Avato. keTalIka pratomAM jyAM graMthanA mukhya vibhAgonI samApti thatI tyAM cakra, kamala, kalaza AdinI suMdara citrAkRtio doravAmAM AvatI (juo citra naM. 12-13). keTalIkavAra kaI gAthAnI TIkA-bhAgya-cUrNi agara graMthane kaI khAsa vidyavibhAga pUrNa thatA hoya tyAM te darzAvavA mATe paNa nA karato hato, paNa upara jaNAvyuM tema te pachI khAlI jagyA rAkhavAmAM AvatI nahotI. kAgaLanAM pustake tADapatra upara purataka lakhavAnI sAmAnya paddhati jaNAvyA pachI kAgaLa upara kema lakhAtuM e have jaNAvIe. kAgaLanAM pustako prAraMbhamAM tADapatrIya pustakanI jema laMbAI-pahoLAImAM TUMkAM, muSTi pustakAkAre lakhavAmAM AvatAM hatAM, tema chatAM te tADapatrIya pustakanI jema be ke traNa vibhAgamAM na lakhAtAM saLaMga eka ja vibhAgamAM lakhAtAM hatAM. keTalAMka pustako tADapatrIya pustakonI jema lAMbA lakhavA chatAM paheALAmAM tADapatra karatAM bamaNAM pahelAM eTale ke 4 iMca jeTalAM pALAM lakhAtAM hatAM; paraMtu ATalAM lAMbAM pustaka rAkhavA-vAMcavA-lakhavA-upADavAM kaSTabharyAM lAgavAthI teramI zatAbdI pachI tenA kadane TUMkAvIne 1245 IMcanuM ke te karatAM kAMIka nAnuM moTuM rAkhavAmAM AvyuM che. kAgaLa upara lakhAtAM pustakamAM zarUzarUmAM lakhANanI be bAjue rDara tarIke kALI zAhIthI ja lITIo
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNasaMskRti ane lekhanakaLA doravAmAM AvatI hatI; paNuM anumAne soLamI zatAbdIthI lITIo doravA mATe kALIne badale lAla zAhI pasaMda karavAmAM AvI che. kAgaLanAM pustakonI vacamAM doro parovavA mATe kANuM pADavA bhATe khAlI jagyA rAkhavAmAM AvatI, te chatAM tADapatrIya pustakanAM pAnAMnI jema AnAM pAnAMne ekAeka khasI paDavAno ke astavyasta thavAne bhaya ke saMbhava nahi hovAthI temAM kANuM pADI dore parovelAM pustaka javalle ja maLe che. moTe bhAge te A kANuM pADavAnI jagyA khAlI ja 2khAI che, athavA te ThekANe lAla raMganA cAMllA ke lAla, kALI, AsamAnI, pILI zAhIthI mizrita phUla, cekaDI, badAma vagerenI AkRtio karavAmAM AvatI. keTalAMka pustakomAM, pAnAnI be bAjunA hAMsiyAnI85 vacamAM hiMgaLAkanA TIkA karI te upara jamaNI bAjue akSarAtmaka patrAMke ane DAbI bAjue aMkAtmaka patrAMko lakhavAmAM AvatA hatA. kAgaLanAM pustakamAM pAnAnI jamaNI bAjunA hAMsiyAmAM uparanA bhAgamAM ane keTalIkavAra baMne bAjunA hAMsiyAmAM uparanA bhAgamAM huMDI-6 bharavAmAM AvatI arthAta graMthanuM nAma ane pAnAnI saMkhyAMka lakhavAmAM Avato hato, ane DAbI bAjunA hAMsiyAmAM nIcenA bhAgamAM mAtra patrAMka ja lakhAto hato. eka ja viSayanA graMthone ekIsAthe rAkhavA khAtara jayAre saLaMga lakhAvavAmAM AvatA te samaye upara jaNAvyA mujaba cAlu graMthanI huMDI ane patrAMka Adi bharavA-lakhavA uparAMta baMne bAjunA hAMsiyAnA vacalA bhAgamAM lAla cAMllA karI patrAka tarIke eka bAju saLaMga akSarAMke ane bIjI bAju sAMga cAlu aMke lakhAtA hatA. keTalIkavAra be pAMca graMtho ekIsAthe lakhelA hoya temAM pAnAnA aMko saLaga karavA chatAM graMthAne judA pADavA mATe DAbI bAjunA hAMsiyAnA taddana khUNAmAM jhINuM aMke karavAmAM AvatA. A baMne "cAraka" tarIke oLakhavAmAM Ave che. kAgaLanAM pustakonAM pAnAM ekasarakhA mApanAM hoI temAM dareka pAnAmAM lITIe ekasarakhI ja AvatI. jyAM khAsa uddeza, adhyayana, mutaskaMdha AdinI samApti thatI hoya tyAM pupikA lokAMka vagerene lAla zAhIthI lakhatA athavA tenI AsapAsa lAla zAhIthI | AvI UbhI pUrNavirAmasucaka be lITIo karavAmAM AvatI, jethI te tarapha ekadama vAcakanuM lakSa kheMcAya. kAgaLanAM pustakonA prAraMbhamAM "bhale maLa'nuM cihna ane samAptimAM ! vagere tADapatrIya pustakanI jema ja lakhAelAM maLe che. mAtra tADapatrIya pustakamAM samAptimAM je aneka jAtanI citrAkRtio karAtI te javalle ja AlekhAelI maLe che. pustakalekhananI prAcIna vizeSatAo tADapatra ane kAgaLa upara pustaka lakhavAnI sAmAnya paddhatine aMge ATaluM jaNAvyA pachI have ene aMge khAsa vizeSa hakIkata jaNAvIe. - prAcIna kALamAM je pustaka lakhAtAM hatAM temAM jyAM khAsa vAkyarthane saMbaMdha pUrNa thata tyAM pUrNavirAmasUcaka ! AvuM daMDAkAra cihna karavAmAM AvatuM, jyAM khAsa vadhArAne arthe samApta 85 pAnAnI DAbI ane jamaNI bAjunA mArjinane 'hAMsiyA' tarIke oLakhavAmAM Ave che. 86 jene atyAre "haDiga' tarIke oLakhavAmAM Ave che tene ApaNI bhASAmAM "huMDI" e nAmathI oLakhavAmAM Ave che.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72. jena citrakalpadruma thato tyAM che AvA be UbhA daMDa karavAmAM AvatA ane jyAM khAsa avAMtara viya, prakaraNa ke gAthAnI TIkA AdinI samApti thatI hoya tyAM A pramANe lakhatA jyAM lokanI zarUAta ke samApti thatI tyAM baMne bAjue be UbhA daMDa karatA ane te pachI = ke lokAMka lakhatA. keTalIka pratomAM, atyAranA mudraNamAM jema parasavarNa karavAmAM Ave che tema pasavarNa paNa karavAmAM AvatA ane jyAM bhUlasUtragAthA upara bhASya vagere samApta thatuM tyAM te te sUtragAthAnA bhAganI samApti akSarAMka dvArA sUcavavAmAM AvatI.87 Ama chatAM pAchaLanA avivekI lekhake, lakhANamAM vadhAro thAya ane e lakhANuM mahenatANAnI gaNatarImAM na Ave e irAdAthI uparokta viziSTa cihno ane saMketone na lakhatAM mAtra cAlu graMthanA akSare ja lakhavA lAgyA; jene pariNAme likhita graMthanA gauravamAM ghaTADo thavA uparAMta uttarottara durgamatA ane geTALo vadhatAM gayAM che. A avivekI lekhakoe keTalIye vAra graMthanA saMdarbhonA saMdarbho uparAMta mULa graMthanA viSayane lagatI sthApanAe, yaMtro, graMthakAre karelAM ciho, lokasaMkhyA, gAthAsaMkhyA, graMthAzrama, graMthanI prazasti suddhAM uDADI dIdhAM che. lekhakenI A avivekI vartaNUka AjanI nathI paNa sakAo jUnI che. tADapatrIya pustakomAM citro ane aMka Adine ThekANe karAtA lAla cAMllAne bAda karI laIe te lekhana mATe ane lITIo doravA mATe mAtra kALI zAhI ja vaparAI che, jyAre kAgaLanAM pustake lakhavA mATe kALI zAhI uparAMta sonerI, perI ane lAla raMganI zAhIo paNa vaparAI che. Ama chatAM eTaluM to kharuM ja che ke kALI zAhI ane sonerI-rUperI zAhIno upayoga jema AkhAM pustakanAM pustako lakhavA mATe thayo che tema AkhuM pustaka lakhavA mATe lAla zAhIne upayoga khAsa karIne kayAre ya thayuM nathI. A zAhIno upayoga mukhyapaNe puSpikA, graMthAMka, 36 , tAri, pUrNavirAma tarIke lakhAtAM daMDanAM cihno, lITIo ke citro lakhavA mATe ja thayo che. pustakalekhananA prakAre agAu ame gaMDI, kacchapI, muSTi Adi pustakonA je prakAro noMdhI gayA chIe e prakAro puratakanA bAhya dekhAvane lakSIne pADavAmAM AvyA che, jyAre A vibhAgamAM dekhADAtA pustakanA prakAro-bheda-nAmo kAgaLa upara pustaka lekhananI zarUAta thayA pachI lakhANanI paddhati uparathI pADavAmAM AvyA che, je ahIM dekhADavAmAM Ave che. kAgaLa upara pustake aneka rUpamAM lakhAtAM hatAM. jemake tripATa ke tripATha, paMcapATa ke paMcapATha, phUDa ke zaDha, citrapustaka, svarNAkSarI, rIyAkSarI, sumAkSarI, pUlAkSarI ityAdi. tripATa ke tripATha je pustakanA madhya bhAgamAM meTA akSarathI mULa graMtha ane tenI upara ane nIce tenI 87 jIta ka2bhAgyamAM AdithI aMta sudhI parasavaNa lakhelA che ane tyAM tyAM je je sUvagAthAnuM bhAgya samApta thAya che tyAM tyAM te te sUtragAthAne aMka akSarAMkathI lakhele che. prAcIna hiMsAmAM temaja bIjA ghaNA ghaNA graMthamAM pAsavarNa lakhAelA javAmAM aAve che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jena zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA TIkA ke To lakhavAmAM Ave, evA prakAranA pustakane, tenI vacamAM, upara ane nIce ema traNa paTe-vibhAge athavA traNa pAThe te lakhAtuM hovAthI, tripATa' agara 'tripATha' kahevAmAM Ave che. (juo citra ne, 14). paMcapATa ke paMcapATha je pustakanI vacamAM moTA akSarathI mULa graMtha ane tenI upara, nIce tathA be bAjunA hAMsiyAmAM tenI TIkA ke TabArtha lakhavAmAM Ave, e jAtanA pustakane, vacamAM, upara, nIce ane be bAjunA hAMsiyAmAM ema pAMca paTe-vibhAge athavA pAMca pAThe te lakhAtuM hovAthI, "paMcapATa' athavA 'paMcapATha' kahevAmAM Ave che. (juo citra naM. 15). zUDa ke je pustaka hAthInI zuDanI-suMDhanI peThe mULa sutra, TIkA Adino koI paNa jAtane vibhAga paDavyA sivAya saLaMga lakhavAmAM Ave tene "zaDa" athavA "Dha" pustaka tarIke oLakhavAmAM Ave che. tripATa ane paMcapATa tarIke te ja graMtha lakhI zakAya che jenA upara TIkA TippaNI hAya. je upara TIkA TipaNI nathI hotI te "phUDa pe ja lakhAya che, paNa tene mATe "Da' zabdano prayoga thato nathI. "Da' zabdano prayoga saLaMga lakhAelA TIkAtmaka graMtha mATe ja thAya che. mULarU5 graMtha sadA e sAMga ekAkAre lakhAtA hoI ene mATe tripATa, paMcapATa Adi paikInA koI saMketane avakAza ja nathI. tripaTa-paMcapATarUpe pustaka lakhavAnI paddhati amArI mAnyatAnusAra vikramanI paMdaramI sadInA prAraMbhathI cAlu thaI che. te pahelAM sUtra, niryukti, bhASya, TIkA vagerenAM pustake judAM judAM ja lakhAtAM hatAM ane tyAre eka graMtha vAMcanArane vAraMvAra judI judI pratomAM najara nAkhavI paDatI hatI. citrapustaka 'citrapustaka' e nAma sAMbhaLI, pustakamAM cItaravAmAM AvatAM anekavidha citronI kalpanA koI na karI le. 'citrapustaka enAmathI amAre Azaya mukhyatve karI lakhANunI khUbIthI svayaM utpanna thatAM citrothI che. keTalAka lekhake pustaka lakhatAM akSarenI vacamAM evI cIvaTathI ane khUbIthI khAlI jagyA cheDe che ke jethI aneka jAtanI citra cokaDIo, vaja, chatra, svastika vagerenI AkRtio temaja lekhake dhArelI vyaktinuM nAma, kaloka, gAthA vagere ApaNe je vAMcI zakIe. (juo citra ne. 5-6-16-17). A ja pramANe keTalAka lekhake upara jaNAvyuM tema lakhANanI vacamAM khAlI jagyA na mUtAM, kALI zAhIthI saLaMga lakhAtA lakhANanI vacamAMnA amuka amuka akSarane evI cIvaTathI ane khUbIthI lAla zAhI vaDe lakhe che ke jethI tene jonAra e lakhANamAM aneka prakAranI citrakRtio temaja nAma, leka vagere joI zake. A uparAMta keTalAka lekhake pustakanI vacamAM jyAM kANAM pADavA mATe jagyA rAkhavAmAM Ave che tyAM ane be bAjunA hAMsiyAnA madhya bhAgamAM, ame agAu jaNAvI gayA chIe te mujaba, saLaMga aMke lakhavAno na hoya tyAre tyAM hiMgaLaka, haratAla, vAdaLa Adi raMgathI mizrita phala, cokaDI, kamaLa, badAma AdinI vividha AkRtio karatA. keTalIkavAra kalpasUtra
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 jaina citrakalpama jevAM pustakomAM, vacamAM jyAM kANuM pADavAnI jagyA rAkhavAmAM Ave che tyAM, kalpasUtrane lagatA suMdara nAnAM citra paNa doravAmAM AvatAM.88 suvarNAkSarI-roccAkSarI pustaka sonerI (nAnI) ane rUperI (cAMdInI) zAhIthI pustako kema lakhAtAM e jANavuM ati mahattvanuM che. ApaNA cAlu dhoLA kAgaLa upara sonerI-perI zAhInuM lakhANa leza paNa dIpa tema nahi hovAthI A be jAtanI zAhIthI pustaka lakhatAM pahelAM kAgaLAne-pAnAMne "eNka grAunDa' tarIke lAla, kALA, vAdaLI, jAmalI vagere gherA raMgathI raMgIna banAvavAmAM AvatAM ane temane akIka, kasoTI, keDA vagerenA ghUMTAthI ghUMTIne mulAyama banAvI levAmAM AvatAM hatAM. te pachI e pAnAM upara, ame agAu jaNAvI gayA chIe e rIta pramANe taiyAra karelI senerI--perI zAhInI bhUkIne atyaMta svaccha dhavanA guMdaranA pANI sAthe bheLavI, zAhI rUpe taiyAra karI pachI vaDe athavA tene lAyaka kalamathI graMtha lakhavAmAM AvatA. A akSaro sukAyA pachI tene akIka vagerenA ghUMTAthI ghUMTatAM e lakhANa barAbara taiyAra epadAra banI jatuM. A lakhANanI vacamAM ane tenI AsapAsa aneka jAtanAM raMgaviraMgI citra, velo vagere karavAmAM AvatAM hatAM. lakhavAmAM paNa aneka jAtanI bhAta ane khUbIo darzAvavAmAM AvatI. sonerIperI zAhIthI lakheluM tADapatrIya pustaka Aja sudhImAM kyAMye jovAmAM ke sAMbhaLavAmAM AvyuM nathI. kahevAmAM Ave che ke paramahaMta gUrjarezvara mahArAja zrI kumArapAladeve jaina AgamonI temaja AcArya zrI hemacaMdrakRta graMthanI suvarNAkSarI pratio pitAnA jJAnakoza mATe lakhAvI hatI,89 e ja pramANe mahAmAtya zrIvAstupAle jaina AgamonI ekeka prati suvarNAkSare lakhAvyAnuM paNa kahevAmAM Ave che. e pratio tADapatra upara lakhAI haze ke kAgaLa upara e nizcita rUpe kahevAnuM ke jANavAnuM amArI pAse kazuM ja sAdhana nathI. amArA jevAmAM je anekAneka suvarNAkSarI saMdara pustako AvyAM che e badhAM ye kAgaLa upara ane vikramanI paMdaramI-seLamI Adi sadImAM lakhAelAM che. amArI mAnyatA to evI che ke tADapatra upara suvarNAkSarI jaina pustake lakhAyAM ja nathI, eTaluM ja nahi paNa vikramanI paMdaramI zatAbdI pahelAM suvarNAkSarI pustake lakhAtAM hoya ema paNa amane lAgatuM nathI. rIyAkSarI pustaka lakhavAnI prathA suvarNAkSarI pustako karatAM 88 zrI vijayajI mahArAjanA vaDedarAnA jetapuratakasaMgrahamAM "kalpasUtranI eka prati che jenA madhyamAM A pramANenAMci che. 89 (4) ninAmAnatA rAjhArvizati:jJAna dharAvatA 1 jAra-dvArakAvAHsiddhaantprtirekaa sauvarNAkSaraileMkhitA, yogazAstra-vItarAgastavadvAtriMzatprakAzAH sauvarNAkSarA hastapustikAyAM lekhitaaH| saptazatalekhakAH likhanti / ' kumArapAlaprabandha patra 96-97 // (kha) 'zrIkumArapAlena saptazatalekhakapAzrthAt 6 lakSa 36 sahasrAgamasya sapta pratayaH sauvarNAkSarAH zrIhemAcAryapraNItavyAkaraNa-caritAdinanyAnAmekaviMzatiH pratayo lekhitAH / / ' upadezataraGgiNI patra 140 // 90 nu TippaNa na. 30 (tta).
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 7pa arvAcIna che. IDaranA jena jJAnabhaMDAramAM kalpasUtranI sacitra tADapatrIya prati che tenAM citromAM sonerI zAhIne upayoga karavAmAM AvyA1 che. sonerI zAhI karatAM cAMdInI zAhIno upayoga pustaka lakhavA mATe temaja citrakAma mATe anekagaNo ocho thayo che. cAMdInI zAhIthI lakhAelI prati kavacita kavacita ja maLe che, jyAre sonerI zAhIthI lakhAelI pratio aneka sthaLe ane aneka jJAnabhaMDAramAM maLe 03 che. A baMne prakAranI zAhIthI lakhAelAM pustakomAM mukhyatve karIne kaha5satra ane kAlikAcArya kathA hoya che, ane kavacita bhagavatIsUtra, uttarAdhyayana sUtra vagere jevAM mAnya jaina Agamo paNa hoya che. keTalIka vAra navasmaraNAdi stotra vagere paNa ha1 A pathI vikramanI zaidamI sadImAM lakhAelI havAnI amArI saMbhAvanA che. 92 (4) caMdInI zAhIthI lakhAelI kapasUtranI eka sacitra prati zrIvijayadharmasUri mahArAjanA jJAnabhaMDAramAM che, ema temanA ziSya vidyAvijayajI mahArAja jaNAve che, (4) eka kalpasUtrasubAdhikATIkAnI prati amArA vRddha guru pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAja pAse che, je saMvata 1814mAM burAnapuramAM lakhAelI che. A prati judA judA lekhakoe pUrNa karelI che. pratinA patra 28, 165 ane 306mAM lekhakanI judI judI A pramANenI pupikAe che: (1).....jalunovihAya yamaH kSaNa: samAsaH kumakuma vikRtaM triA samayaH nArIvAra che zrIjinsAsanArthAyaH 1: (2)...... juvoSiAcAM : kSaNa: samaHH 6 jita kA samaratha nArI chegAMgapure sevana dA paM0 dAnavimalajIH / / cchaH cchaH zrIH (3)......iti zrIkalpasubodhikA samAptA saMvat 1814nA varSe pauSa vadi 5 vAra ravI paM0 rAmakuzalena ajIta zrI (C) ajameranA zeTha kalyANamalajI ThaThThAnA dharamAM eka prAcIna paDI che, jemAM trAjUra nAmano graMtha cAMdInI zAhIthI lakhAele hovAnuM jA, prA. li. mA. pR. 156mAM jaNAveluM che. A pustakamAM lekhakanI pulpikA vagere kazuM ye nathI, tema chatAM tenI lipi vagere jotAM e seLamI sadImAM lakhAeluM mAnavAmAM Ave che. A sivAya bIje ghaNe ThekANe cAMdInI zAhIthI lakhelAM pustake maLe che. 93 pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja, zrIhaMsavijyajI ma., zrI amaravijayajI ma0, zrIvijyakamalasUri ma., zrIvijayadharmasari ma0 vagerenA zAstrasaMgrahomAM temaja lIMbaDInA jaina jJAna bhaMDAramAM, amadAvAda devazInA pADAnA pustakasaMgrahamAM, pATaNa vADIpArzvanAthanA bhaMDAramAM, suratanA mahanalAlajI ma0 nA jJAnabhaMDAramAM ityAdi aneka jaina munionA pustakasaMgrahomAM temaja gujarAtanAM aneka gAma-nagaranA jJAnabhaMDAremAM kahapasUtra ane kAlikAcAuM kathAnI saMkhyAbaMdha pratA vidyamAna che. e ja rIte mAravADa, mALavA, mevADa, baMgALa, dakSiNa vagere dezomAMnA jaina jJAnabhaMDAramAM, jaina munionA pustakasaMgrahamAM ane jene grahonA dharabhaMDAremAM A baMne gaMdhanI saMkhyAbaMdha suvarNAkSarI prata vidyamAna che. 94 lIMbaDI jaina jJAnabhaMDAranI nI TIpamAM suvarNAkSarI bhagavatIsUtranI pratinuM nAma hatuM je atyAre tyAM nathI. tapagacchanA zrIpUjyanAjJAnabhaMDAramAM suvarNAkSarI bhagavatIsUtranI prati hevAnuM khAtrIdAra sajajana pAse sAMbhaLavAmAM AvyuM che. amadAvAdanA devazAnA pADAnA jaina jJAnabhaMDAramAM uttarAdhyayanasUtranI suvarNAkSarI prati vidyamAna che. 95 pAlaNapuvAsI bhAI nAthAlAlanA saMgrahamAM suvarNAkSarI navaramaragnI paDI che, je atyaMta suMdara hovA uparAMta e prati
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 jaina citrakalpadruma sonerI zAhIthI lakhavAmAM AvyA che. sUmAkSarI pustaka jene sAdhu sadAne mATe pAdavihArI hovA uparAMta teo potAnI saghaLI vastune jAte ja upADatA hoI rastAmAM vadhAre paDato bhAra na thAya enI jema dareka rIte kALajI rAkhatA, tema rastAmAM sAthe rAkhavAnA pustakane paNa vadhAre paDato bhAra na thAya temaja paThana-pAThanamAM sugamatA vadhe e mATe paNa teo dhyAna rAkhatA. A kAraNathI teo rastAmAM upayogI graMthAnI piAthIe nAnI banAvatA temaja jhINA akSaremAM lakhatA-lakhAvatA. tADapatrIya pustakanA jamAnA karatAM kAgaLanA pustakanA yugamAM jhINA akSara lakhavAnI kaLAe vadhAremAM vadhAre vikAsa sAthe che eTaluM ja nahi paNa te pachI ja tripaTa, paMcapATa vagere sUkSmAkSarI pustako lakhavAnI prathAe janma lIdho che. tADapatrIya pustakanA jamAnAmAM je jAtanA jhINA akSaro lakhAtA hatA te karatAM kAgaLanA pustakanA jamAnAmAM anekagaNe vikAsa sadhAyela che. tADapatrIya pustakomAM ame evAM pustako paNa joyAM che jemAM sAdhAraNarIte cAra lITIo samAI zake evAM pAnAMomAM dasa dasa lITIo lakhavAmAM AvI che, tema chatAM ame A nibaMdha sAthe mArapAtraprAptirata uva bhovAnA 116 varSanI pratimA pAnAnuM citra ApyuM che (juo citra naM. 15) tevA jhINA akSare te tADapatrIya jamAnAmAM nahetA ja lakhAtA. A vAta ame AkhAM pustakane jhINu akSaramAM lakhavAne lakSIne kahIe chIe, nahi ke e pustakamAMnAM TispaNa Adine lakSIne; kAraNake tA5trIya pratimAMnAM TippaNe, pAThabhedo ane temAM paDI gaelA pATha ghaNokharo vakhata atyaMta jhINAmAM jhINA akSarathI lakhavAmAM AvatA hatA. QlAkSarI pustaka jema jaina zramaNe rastAmAM pustaka rAkhavAnI sagavaDa khAtara sUkSmAkSarI pustako lakhAvatA hatA tema vAMcavAnI sugamatA khAtara kyUlAkSarI pustaka paNa lakhatA-lakhAvatA hatA. sAmAnyarIte te dareka pustaka madhyamasaranA akSaramAM ja lakhavA-lakhAvavAmAM Ave che, paraMtu davetra ane tricArya jevAM pustaka ke je paryuSaNa parvamAM pArAyaNa tarIke ekIzvAse ane gabaddha vAMcavAnAM heya che tene sthaloTA akSaramAM lakhavAmAM Ave che. jethI vAMcavAmAM aTaka na thAya temaja akSara upara AMkha barAbara Take. khAsa apavAda bAda karI laIe to dhULAkSarI pustaka tarIke kalpasUtra murzidAbAdanivAsI prasiddha jaina dhanADhaya jagata zeThe pitAnA nityapATha mATe lakhAvelI che. lIMbaDInA jaina jJAnabhaMDa.2mAM bI. devacaMdrajIkRta "adhyAtmagItA ane zItalajinaratavananI suvarNAkSarI prati che, je ogaNIsamI sadImAM tyAMnA prasiddha zeTha DesI vorAe lakhAvelI che. (DosA vArAne paricaya meLavavA IcachanAre lIMbaDI jena jJAnabhaMDAranA liraTamAMnI "pUravargI' jevI) zAstravizArada jainAcArya zrIvijayadharmasUrijInA jJAnasaMgrahamAM zAlibhadrAsanI prati suvarNAkSare lakhAelI che. A sivAya bIjA aneka sta, rAsa vagere suvarNAkSare lakhAelA jovAmAM Ave che. sonerI citra dorelI ane te lagabhaga pratye pratyeka jaina jJAnabhaMDAramAM DhagalAbaMdha vidyamAna che.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 196 ane kAlikAcAryakathA e be pustako ja lakhavAmAM AvyAM che. tADapatrIya pustakanA jamAnAmAM keTalAMka pustako sAmAnya sthUlAkSarathI lakhAtAM hatAM, tema chatAM e sthUlAkSarAne paNa vAstavika vikAsa tA kAgaLanA yugamAM ja thayA che, kAtarathI kApIne lakhelAM pustakA zAhIne upayAga karyAM sivAya mUkta kAgaLane kAtarIne athavA kArIne jema vRkSa, vela, buTTA vagere AkRti banAvavAmAM Ave che tema mAtra kAgaLane kotarIne pustako paNa lakhavAmAM AvatAM. A pramANe UtarIne lakheluM jayadeva vikRta zItagovindra 6 kAvya gAyakavADa erIenTala InsTITyUTa'mAM naM. 1306mAM che. bIjAM paNa evA chuTaka kAtarIne lakhelAM pAnAM jovAmAM Ave che. (7) pusta saMzAdhana ane tenAM sAdhana, saMketa vagere prAcIna pustakAdo uparathI eka pachI eka thatA pustakAdardImAM uttarAttara aeine puMja vadhatA jAya che. putakAmAM e azuddhi vadhavAnAM kAraNeA zuM haze, e azuddha pustakAne prAcIna zodhake kema sudhAratA haze, e pustakAne sudhAravA mATenAM kayAM kayAM sAdhanA haze, ane ene lagatA kaI kaI jAtanA saMketA temaja cihno haze, enI ame A vibhAgamAM noMdha karIzuM. Aje ApaNI samakSa vikramanI agiyAramI-AramI sadIthI laI atyAra sudhImAM lakhAele temaja zAkhAele! je mahAna graMtharAzi vidyamAna che. tenuM bArIkAithI Avakana karatAM, pAchalAM eka hajAra varSanA saMzodhanapraNAlIne lagatA prAmANika itihAsanA,---arthAt pustakamAM vadhatI azuddhinAM kAraNeA, pustakasaMzodhananI praNAlI, enAM sAdhane ane pustakasaMzodhanane lagatA pAMDityapUrNa aneka prakAranA saMketanA,--ApaNane khyAla AvI zake che ane e uparathI ApaNane jaina zramaNAnI prAcIna graMthasaMzAdhanapraNAlIne ane temanI sUkSmadarzatAnA paNa paricaya maLI jAya che. pustakamAM vadhatI attionAM kAraNo prAcIna pustakAdarza uparathI eka pachI eka utAravAmAM AvatAM hastalikhita pustakomAM vadhI paDatI ahienAM kAraNeA ane tene itihAsa ame eTalA kAra Dyusara ApIechIe ke vidrAna graMthazedhakAne azuddha pAThenA saMzodhanakAryamAM e madadagAra thaI zake, ame amArA AjaparyaMtanAM avalokana ane anubhavane AdhAre graMthAmAM addhae ane pAThAMtarA-pAbhedo vadhI paDavAnA kAraNa tarIke lekhake ane vidvAna vAcake--saMzodhako baMnene tAravyA che; arthAt keTalIkavAra lekhAne kAraNe pustakAmAM azuddhio ane pArabhede dAkhala thAya che jyAre keTalIka vAra vidvAna vAcaka-saMzodhakone kAraNe paNa pustakAmAM ahiMe ane pAbhedo vadhI paDe che, jenA sahaja khyAla ApaNane nIce ApavA mAM AvatI hakIkata uparathI AvI zakaze. 96 A pustakanI laMbAI paheALAI x4 nI che. prati navI lakhAyelo che. enA aMtamAM lekhake kAtarIne A pramANe pulpika lakhelI che. 'zrIrastu // naTapadravAstavyavRdvanAgarajJAtIya viSNupAdAmbuja sevaka devaRSNena svayaM tyatiM || rAmArpaNamastu // '
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 lekhaka taraphathI thatI azuddhio ane pAledo cha lekhA taraphathI pustakAmAM vadhI paDatI ahiM ane pAThabhedanAM kAraNo A nIce darzAvavAmAM Ave che; 1 lekhakanuM lipiviSayaka ajJAna ke bhrama je prAcIna temaja aOcIna lipicyAthI paracita haze te ghaNI ja saraLatAthI samajI zakaze ke suMdaramAM suMdara lipi lakhavAmAM kuzaLa lekhako, nIce ApavAmAM AvatA akSarAne spaSTapaNe hi ukelI zakavAne lIdhe ekane badale khIjA bhaLatA akSarA lakhI nAkhe che, jene pariNAme pustAmAM keTalIka vAra azuddhie ane keTalIka vAra pAThAMtaro vadhI paDe cheH ka ru ma sa rA ga kha rava sva va va ta ya rA ha i gha ppa va tha ta tU ca va eo dha ddadva cha ja jJa ma ja 2 5 da Da ra ma ta va tha va na ta va ba tu tu pa ya 5 pha e pu bha sa ma ya gha pya ddhadra pya pra ga gja dra Da vu tu ppa tha jja vva dya sU sta sva mU stha ccha jaina citrakalpadruma cha ca na thA pA pya sA sya pA cya ta ca i ha nor cho kR kSa tva prA thA TA ya tra tha eya pA ema upara ame lekhAnA lipiviSayaka bhramane lagatI je akSarAnI hAramALA ApI che e karatAM paNa anekagaNA lekhakonA akSarabhrame che. e akSarabhrAntiomAMthI evA keTalA ye azuddha ane bhaLatA pAbhedya utpanna thAya che ke je bhalabhalA vidvAnane paNa mUMjhavI nAkhe tevA heAya che. tha ha dra e pa ya ai pe ye ka Qiu kukSa sa pU su mu STha sva STa pa sma kU ka 123464 Ta tsa tA tya Ming da 80 lekhakA ane vidvAna zeAdhakA taraphathI utpanna thatI azuddhi e, pAmbhede ane vikRta pAThAnA prakAro jovA icchanArane sanmatitarka saTIka, vasudevahiMDI mane bRhatkalpasUtra saTIkanA lAgeo mane tebhAM ApekSA pAleA levA lAbha hai.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNasaMskRti ane lekhanakaLA 79 e pAThabhedanA thoDA prakAro A nIce ame ApIe chIe? 1 prama-kasava, 2 tava-bhUjana, re --pyathA, 4 pratyakSatovakhyA-ratyakSodhaLyA, 5 navA-tathA, 6 naca-tava, 7 tadvA-tathA, 8 pavattassa-pavanassa, 9 jIvasAtmIkRtaM-jIvamAtmIkRtaM, 10 - tuSTri, 9 navaMtadeva, 12 rALi-ArivAri-vini, 12 - kkheviyA-dohalakkhediyA, 14 naMdIsaradIvagamaNa saMbhara jiNamaMDiyaM-naMdIsaradIvagamaNasaMbhavajaNamaMDiyaM-naMdIsaradIvagamaNaM saMbhavajiNamaMDiyaM, 15 ghANAmayapasAdajaNaNa-ghaNogayapasAdaMjaNaNa, 16 gayakulAsapaNa.-rAyakulAsaNNa, 17 sarva-vai sadaM, 18 virALakavihRArA vi jana-vijUdALagaivara vinA ityAdi. 2 lekhakane paDimAtrAviSayaka bhrama keTalAka lekhake kAnAno ane paDimAtrAna-pRSThamAtrAno bheda spaSTapaNe nahi samajI zakavAne lIdhe ghaNI vAra mAtrAne badale kAne ane kAnAne badale mAtra lakhI de che. AthI azuddha pATha ke zuddha pAThano AbhAsa ApatA bhaLatA pATha banI jatAM ghaNI vAra pustakomAM bhAre goTALA ubhA thai jAya che, jene kALAMtare zuddha karavAmAM ke e pAThanA arthanI saMgati karavAmAM vidvAna zadhakAne dhaNI ja muzkelI anubhavavI paDe che--jila0camaDhapatyo - sacavAmaptthpaannii, tArAnikara-taronikara-tamonikara, AsarAsIo-aserAsIo-asesarAsIoityAdi 3 patitapAThasthAna parAvartana keTalIkavAra pratiomAM paDI gaelA pAThane dhake bahAra kADhayo hoya tene lekhaka, paMktisUcaka saMketane na samajI zakavAne lIdhe athavA paMktinI gaNatarIne bhUlI javAne kAraNe e bahAra kADhela pAne ekane badale bIjI paMktimAM dAkhala karI de, ethI graMthomAM ghaNI vAra goTALA thayAnAM saMkhyAbaMdha udAharaNo maLe che. 4 Tippana praveza keTalIka vAra pustakanA saMzodhake koI pAThabheda ke kaThina zabdane paryAyArtha-Tippana lakhyuM hoya tene lekhaka mULa graMthamAM dAkhala karI de ethI paNa pustakamAM garabaDa macI jAya che. 5 zabdapaMDita lekhakene kAraNe keTalAka lekhako rAtadivasa ghaNuM pustako lakhavA Adine lIdhe amuka zabdathI paricita hoI pustakamAM bhaLate sthAne aNadhaTato pheraphAra karI lakhe che ethI paNa azuddhio ane pAThabhede ghaNA vadhI paDe che ane te kaikoIvAra to zodhanA saMzodhanakAryamAM ghaNuM ja harakata UbhI kare che. 6 akSara ke zabdonI astavyastatA lekhake lakhatAM lakhatAM bhUlathI akSarone ke zabdone ulaTAsulaTI lakhI nAkhe e kAraNathI paNa likhita graMthamAM azuddhio ane pAThAMtare vadhI paDe che, rA-.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpadruma 7 pAThanA bevaDAvAthI oNTalIka vAra lekhake lakhatAM lakhatAM pAThane ke akSarAne mevaDA lakhI nAkhe che, ethI paNa likhita pustakamAM azuddhio ane pAbhede janme che. jema ke-savvapAbiTTi-savvapAlapArkALaiasanAtatyapAsami%0i, tasava-tala sarve ityAdi. 80 8 sarakhA jaNAtA pATAne kADhI nAkhavAthI keTalIka vAra lekhake, graMthanA viSayane nahi samajI zakavAne lIdhe vAraMvAra AvatA sahaja karakavALA bhaMgakartA viSayaka sAcA pADAne bevaDAi gaelA samajI kADhI nAkhe che, ethI samaya jatAM likhita pustakAmAM gaMbhIra geTALA pedA thAya che, jene pariNAme keTalIka vAra graMthakAre ne paNa mUjhAvuM paDe che. upara jaNAvyA mujabanAM aneka kAraNAne laI likhita graMthAmAM lekhakA taraphathI janmatA pAbhedo paikI je pADA baMdhaesatA thai jAya te pAThAMtaranuM rUpa le che ane je baMdha besatA na thAya te azuddhirUpe pariNamI adhUriyA paMDitAnI kasATIe caDatAM virUpa banI javA uparAMta vidrAna zAdhakAnI mUMjhavaNamAM umero karanAra bane che. jemake--jJAAniSThara ne badale soni ane adhUriyA vidvAnanI kasoTIne pariNAme tamonira; A ja pramANe sIbonuM serAsIo ane tenuM saMzAdhana baherAsImo A pramANe utpanna thaelA aneka pArTI kevaLa vidrAnAnI mUMjhavaNamAM umerA karanAra ja bane che, vidvAne tarAthI udbhavatI arthAe ane pATaleke jema lekhako taraphathI pustakAmAM anekarIte bhUle utpanna thAya che tema ghaNI ye vAra vidvAnamAM khapatA zodhako taraphathI paNa anekarIte bhUlo thavAnA prasaMge UbhA thAya che, jemakeH 1 zeAdhakAnI nirAdhAra kalpanA lekhako taraphathI utpanna thaelI addeie ke pADabhedamAM bIjA pratyantAne AdhAra lIdhA sivAya mAtra potAnI kalpanAnA baLe jyAre zeAdhakA sudhArAvadhArA kare che tyAre ghaNI jAtanI ahiM ane pAThAMtarA UbhAM thAya che. jemake sArAni-taronika-tamonikara, AlasIyo- ametarAzIbo ityAdi. amerAnI 2 aparicita prayA jyAre zAkA prAyegika jJAnamAM kAcA hoya che athavA cit AvatA prayogothI paricita nathI hatA tyAre ghaNI vAra sAcA pAkone parAvartita karI pAyabheda ke addeie utpanna kare che. jemake--kRSinA samaDhiyone badale sthiLADavo, A sthaLe prAkRtanA camakriya prayAgathI aparicita zAdhake e prayogane sudhArIne tenA badalAmAM DavamAMdya sudhAryuM che e ThIka nathI karyuM. 3 khaMDita pAThene kalpanAthI sudhAravAne lIdhe keTaleka ThekANe hastali ikhata pratimAMnA pA,rUpAnAM ceTI javAne lIdhe, kharI javAne lIdhe ke udheI
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNaskRti ane lekhanakaLA AdithI khavAvAne lIdhenaSTa thayo hoya tyAM pratine utAro karanAra lekhake khAlI jagyA mUkI heya, te sthaLe mAtra matikalpanAthI navA akSare umeravAthI pabhede vadhI paDe che. jemake - -vichiddo-miMirvivaNiko- maM chA ityAdi. A pramANe lekhaka ane vidvAna dha taraphathI aneka kAraNone laI hastalikhita graMthamAM azuddhione puMja ane agaNita pAThabhedo vadhI paDe che. pustaka saMzodhananI prAcIna-arvAcIna praNAlI vikramanA bAramA saikAnA prAraMbhathI laI Aja paryatamAM lakhAelAM je pustakono saMgraha ApaNI sAme hAjara che te paikI lagabhaga soLamI sadI sudhImAM lakhAelAM pustakomAM je azuddha, vadhArAnA ke bevaDAelA akSare heya tene kALI zAhIthI chekI nAkhavAmAM AvatA hatA ane je sthaLe navA akSare ke paMkitao umeravAnI hoya tyAM - AvuM haMsapagalAnuM cihna karI tene, je samAi zake tema hoya to moTe bhAge te ja lITInA uparanA bhAgamAM choDavAmAM AvatI khAlI jagyAmAM, ane samAI zake tema na hoya to pAnAnA hAMsiyAmAM ke upara nIcenA bhAInamAM * * AvA be cekaDI jevA haMsapagalAcihnanI vacamAM lakhatA hatA. tADapatrIya pustakamAM vadhArAnA temaja bevaDAI gaelA akSara ke lITIo upara che ke na lagADatAM ghaNIkharIvAra tene pANIthI bhUMsI nAkhavAmAM AvatA ane te bhUMsI nAkhelA akSarAne ThekANe navA akSaro umeravAnA hoya to punaH lakhavAmAM paNa AvatA hatA. sAmAnya rIte pustakamAM jyAM paMkitaonI paMktio jeTalA pATha bevaDAI gayA hoya agara nakAmA pATha lakhAI gayA hoya tyAM, kharAba na lAge e mATe AkhI lITI upara zAhIne cheka na lagADatAM dareka vadhArAnI lITInA Adi aMtanA cheDA upara ekaeka AMgaLane (--- -o Avo goLa koSTakAkAra athavA ulaTasUlaTI gujarAtI navaDAnA AkArane cheke lagADavAmAM AvatuM hatuM. A paddhatie pustako sudhAratAM je pustakomAM azuddhionuM pramANa vadhAre hoya temAM comera DAghADUthI ane ekAkI khUba dekhAtAM. AthI soLamI sadInI AsapAsanA vidvAna jaina zramaNae A paddhatine paDatI mUkI nIce pramANenI navI rIta akhatyAra karI, je Aje paNa avyavacchinnarIte cAle che. te A pramANe pustakamAM je nirupayogI akSaro ke pATha hoya te upara haratAla ke sapheda lagADI tene DhAMkI devAmAM Ave che. je e akSare vaMcAya tema tene bhUsavA hoya te haratAla-saphedAne A che pAtaLA lagADavAmAM Ave che. koI akSarane amuka bhAga nakAme hoya, arthAta ne 5, mane ke , 4 no 3, 4 ne 3, the no ca, no , va ne 2 Adi akSara sudhAravAnA hoya, to te te akSaranA nakAmAM bhAga upara haratAla Adi lagADI ISTa akSara banAvI levAmAM Ave che. A ja rIte bIjA azuddha akSarane ThekANe je akSarenI AvazyakatA hoya tene zAhIthI lakhI, e akSaranA AsapAsanA nakAmAM bhAga upara haratAlanI pIMchI pheravI iSTa akSaro banAvavAmAM Ave che. graMthasaMzodhana mATe A paddhatine svIkAravAthI pustakamAM nirarthaka DAdhADUthI ke chekAThekI dekhAtAM nathI ane mAtra khAsa paDI gaelA pATha ke akSare ja pustakanA bhAInamAM lakhavA paDe che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citrakalpadruma graMthasaMdhananAM sAdhane pustakasaMzodhananAM sAdhanomAM pachI, haratAla, sapheda, gheTa, geru, dero vagereno samAveza thAya che. A badhAMnI banAvaTa ane upagane nirdeza A nIce karavAmAM Ave che? pachI AjakAla ApaNA jamAnAmAM, citrakAmamAM upayogI thAya evI aneka prakAranI jhINI-jADI nAnI-moTI judIjudI jAtanA vALanI banelI joie tevI pIchIo jema taiyAra maLe che tema jUnA jamAnAmAM na hatuM, eTale e pIchIe hAthe banAvavAmAM AvatI hatI. A pIchIe khAsa karIne khisakolInA vALanI ja banatI hatI. khisakelInA vALa ekAeka saDI jatA nathI temaja e kudaratI rIte ja evA goThavAelA hoya che ke tene navesara gehavavAnI jarUrata rahetI nathI. e vALa jeTalA pramANamAM joIe teTalA laI kabUtaranA pIchAnA uparanA pilA bhAgamAM parovI pIchI taiyAra karavAmAM Ave che. je pachI jADI banAvavI hoya to mora vagerenA pIchAne uparano bhAga levAmAM Ave che. A vALane pIchAmAM parovavAnI rIta e che ke vALane pAchaLanA bhAgamAM dorAthI majabUta bAMdhI. derAnA cheDAne aNI tarapha rAkhI, guMdarathI cUMTADI, e dorAne pIchAmAM parovavAthI vALa sahelAIthI bahAra Ave che. vALa bahAra AvyA pachI vadhArAnA dorAne kApI nAkhavAmAM Ave che. haratAla haratAlanuM saMskRta nAma pitA che. e dagaDI ane varagI ema be jAtanI hoya che. A be prakAra paikI varaNI haratAla" ja pustakasaMzodhana mATe upayogI che. A haratAlanAM abarakhanI jema paDa ukheDatAM vacamAM sonerI vaganA jevI patarIo dekhAtI hAI ene "varagI haratAla" e nAmathI oLakhavAmAM Ave che. A haratAlane meMdAnI jema khUba jhINI vATI majabUta kapaDAthI cALI taiyAra karavI. e pachI tene kharalamAM nAkhI temAM svaccha bAvaLanA guMdaranuM pANI nAkhatA javuM ane khUba ghUMTatA javuM. ekarasa thayA pachI varatAlamAM guMdaranuM pramANa vadhAre paDatuM na thaI jAya e mATe, ame agAu hiMgaLAkanI banAvaTamAM jaNAvI gayA chIe tema, haratAlanI parIkSA karatA rahevuM. A rIte haratAla taiyAra thaI gayA pachI tenI hiMgaLakanI jema vaDIo ke patarIo pADI levI. saphede raMgavAne mATe je taiyAra saphede Ave che temAM guMdaranuM pANI nAkhI ghUMTavAthI ekarasa thatAM e taiyAra thAya che. haratAla karatAM saphedAnI banAvaTa a5 ja nahi paNa alpazramasAdhya che e kharI vAta che; tema e vAta paNa eTalI ja sAcI che ke saphedA karatAM haratAla vadhAre TakAu hovA uparAMta enAthI sudhArelA graMthAnA sauMdaryamAM viziSTa umero karanAra paNa e che. ghaTe agAu ame nivedana karI gayA chIe ke kAgaLane mulAyama banAvavA mATe akIka, kasoTI
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 83 vagerenA ghaMTAo ke dariyAI moTA koDAo vAparavAmAM Ave che e ja rIte likhita pustakonA saMzodhanamAM haratAla vagereno upayoga karanArane AMgaLIthI pakaDI zakAya evA nAnA ghaMTA ke nAnI koDInI jarUrata rahe che. te eTalA mATe ke pratimAMnA koI nakAmA pAIne haratAla lagADI bhUsI nAkhyo hoya, athavA upayogI pATha upara bhUlathI haratAla lagADI dIdhI hoya tyAM pharI teno te ja pATha ke bIje pATha lakhavo hoya tyAre te haratAla lagADelA bhAgane uparokta nAnA lUMTAthI ghUMTIne lakhavAmAM Ave che, jethI te ThekANe lakhavAmAM AvatA akSare relAI, phelAI ke phUTI jatA nathI. jema AjakAla ApaNe koI dhyAnamAM rAkhavA lAyaka pada, vAkya, zloka, puSiko vagerenI nIce lAla zAhI ke pensilathI, athavA lAla zAhI ke pensila na hoya to chevaTe game te raMganI zAhI ke pensilathI anDaralAIna tarIke lITI derIe chIe, tema graMthasaMzodhake paNa tevAM dhyAnamAM levA lAyaka pada, vAkya Adine gethI raMgI letA, jethI te tarapha vAcakanuM lakSya ekadama dorAya. AjakAla gesane badale lAla pensila ja vAparavAmAM Ave che. keTalAka loko hastalikhita pustakomAM ge, ke lAla pensilathI raMgAela pada, vAya Adine joI ema zaMkA kare che ke "A akSara kADhI nAkhyA che?' paraMtu ame jaNAvyuM ethI samajI zakAze ke e lAla raMgIna akSaro kADhI nAkhelA nathI hotA paNa vAcakanuM dhyAna kheMcavA mATe ene lAla raMgavAmAM AvyA hoya che. dare tADapatrIya pustakonA jamAnAmAM koI yAda rAkhavA lAyaka athavA upAgI paMkti, lepha ke pATha hoya athavA koI viSaya ke adhikAra, adhyayana ke udeza, laMbhaka ke uchusa vagerenI Adi ke samApti thatI hoya, tyAM te te pAnAnA kANAmAM jhINo sUtarane doro parovI tenA be cheDAne vaLa caDAvI te dorAnI aNIne bahAra dekhAya tema rAkhavAmAM AvatI, jethI pustakane hAthamAM letAMnI sAthe temanAM upayogI sthaLa, pupikA, prakaraNa, adhikAra vagere tarata ja khyAlamAM Ave. pustakasaMzodhananA saMketa ane cinho jema vartamAna mudraNayugamAM vidvAna graMthasaMpAdako ane saMzodhakoe pUrNavirAma, ardhavirAma, alpavirAma, praznavirAma, Azcaryadarzaka ciha, arthadyotaka cihna, ThandrasamAsataka cihna, zakitapAThavetaka cihna vagere aneka prakAranAM cihno-saMketo pasaMda karyA che tema prAcIna likhita pustakonA yugamAM paNa tenA saMzodhaka vidvAna jaina zramaNae pustakomAM nakAmI cerabhUsa, DAghADUthI ke ekAkI na thAya, vastu spaSTa thAya ane nakAmAM TippaNa-paryAyAthe lakhavA na paDe temaja e mATe nirarthaka samayano bhoga Apavo na paDe e mATe aneka prakAranAM cihno-saMketo pasaMda karyA che. je pAchaLanA pAne ApyA che. e judAjudA soLa vibhAgamAM ApelAM vividha cihnonAM prAcIna nAme ame khAsa karIne kayAMya joyAM-sAMbhaLyAM nathI; eTale ame pote, e cihnone tenA hetune lakSamAM rAkhI anukrame
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citrakalpadruma 9),",4,4,6.2 4. 3 c jIkha 5)2-1.6 aDa, 1Las,2=966, = 2,3= ,5= 9, *,2= =Ne, kona che,mora,jhaMDuM. ' tyasai,StyaMtare'vAsaMtaram.'i,Jai ,JtrI-paM.nI.(0.10".11)' '. 12 ,2,82,22,22,4,53,62,02, ItyAdi.c13) 1,2,3,4,5,6 ItyAdi laI,. lapa),0.916) ,,,", "*, ,,#,,,,,na,,,,,,,,,,, 1,4,7,-,,, ,--,-1,8,8,,,,,?, ItyAdi. A nAmathI oLakhAvIe chIe 1 patitapAThadarzaka ci, 2 patitapAThavibhAgadarzaka ci, 3 'kAno'darzaka cihna, 4 anyAkSaravAcanadarzaka ci, 5 pAparAkRtidarzaka ci, 6 svarasaMbaMzadarzaka ci, 7 pAThabhedarzaka cihna, 8 pAThAnusaMdhAnadarzaka ci, 9 padacchedarzika ci, 10 vibhAgadarzaka ci, 11 ekapadadarzaka ci, 12 vibhakti-vacanadarzaka ci, 13 Tipanakadarzaka ci, 14 anvayadarzaka ci, 15 vizeSaNavizeSyasaMbaMdhadarzaka ci, 16 pUrvapadaparAmarzaka ci. A badhAM cihnono vistRta paricaya A nIce ApavAmAM Ave cheH 1 patitapAThadarzaka ci pahelA vibhAgamAM ApelAM ardhacekaDI, ardhacekaDIyugala, cokaDI, bevaDI cokaDI Adi AkAranAM cihno "patitapAThadarzaka cihyo che. hastalikhita pustakomAM lahiyA vagerenI gaphalatathI paDI gaelA pAkane navesara bahAra lakhavo hoya tenI nizAnIA cihno che. paDI gaelA pAkanI nizAnI tarIke eka ja jAtanA cokaDI cihanI pasaMdagIthI kAma cAlI zake tema hovA chatAM judAM judAM cekaDI cihno pasaMda karavAnuM kAraNa e che ke eka ja lITImAM be cAra ThekANe paDI gaelA pATha ke akSara bahAra kADhavAnA hoya tyAre brAMti na thAya ane te te cihathI upalakSita pATha tarapha vAcakanuM lakSya ekadama jAya. A cihnonuM paraMparAgata prAcIna nAma "haMsapagala' che. keTalAke Ane "mera5galuM e nAmathI paNa oLakhe che. 2 patitapAThavibhAgadarzaka ci bIjA vibhAgamAM Apela cokaDIrUpa cihna patitapAvibhAgadarzaka cihna che. eno upayoga, paDI gaela pATha bahAra kADhayo hoya tenA AdimAM, aMtamAM ke Adi-aMtamAM e karavAmAM Ave che, jethI e pAThanI sIdhamAM lakhelA bIjA paDI gaelA akSaro ke pATha ekabIjA sAthe seLabheLa thavA na pAme. A ja pramANe pustaka lakhatAM lakhatAM lekhake koI sthaLe pATha ke akSaro bhUlI jAya ane pAchaLathI khabara paDe tyAre, mULa paDI gaelA pAnA sthAnamAM prathama vibhAgamAM darzAvela haMsapagalAnAM cille paikInuM koI paNa cihna karI, e paDI gaela pAkane bahAra na kADhatAM nIcenI lITIthI, cAlu lakhANa tarIke jyAMthI e pATha lakhavAmAM Ave tenI AdimAM ane aMtamAM A ekaDI cihna karavAmAM Ave che ane te sAthe e pATha kaI paMkti che e jaNAvavA mATe che
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA athavA paM karIne eLIne--paMktinA naMbara lakhavAmAM Ave che. 85 3 'kAnA'dazeka cihna S trIjA vibhAgamAM Apela cihno 'kAnadarzaka cil' che. enA upayega, hastalikhita pratimAM jyAM nA vA, ne tra, vanA aa vagere akSarA sudhAravAnA hoya ane tyAM me akSaranA vacamAM kAneA samAya teTalI jagyA na hoya tyAre te kAnAne akSaranI uprlR lakhatA; arthAt akSaranI upara trIjA vibhAgamAM darzAvela AkRtie lakhatA, jema keH vRkSa ke je, jo ke je, au= ke rphe ityAdi, A ja rIte bIjA akSare mATe samajavuM. akSaranI AgaLa kAneA umeravA mATenuM AvuM cina rephanI brAnti utpanna kare tevuM hovAthI bIjAM trIjuM cit vadhAre pasaMda karavAmAM AvyuM che, jeno upayoga kuTilapinA prAcIna zilAlekhomAM paNa jovAmAM Ave che. pATaNanA saMghavInA pADAnA jaina jJAnabhaMDAranI zvetucimpuTIndrAnI pratimAM kAnA batAvavA mATe " AvuM recihna ghaNuM ThekANe vAparyuM che. jemake-3=4, gaurava-zaiva, nizcitau--nizcita ityAdi. AjakAla 'kAne' batAvavA mATe A vibhAgamAMnI evaDA rekAkAra zrIjI-trIjI AkRtie vAparavAmAM Ave che. 4 anyAkSaravAcanadarzaka cirdra w ceAthA vibhAgamAM darzAvela hatrAkAra tagaDA jevuM cihna 'anyAkSaravAcanadarzaka cina che. hastalikhita pratimAM jyAM zane badale ke sa, ne badale rA kesa, sane badale za ke 1, ya badale na, nane badale ya, kSane badale 5 ke la, ne badale jJa vagere lakhAi gaelA hoya tyAM te te akSara upara ka A cihna karavAthI mULa akSara samajI levAmAM Ave che. jemake-tricanA la upara A cit mUkavAthI e akSara kSa vaMyAya che; arthAt aitricakSatriya. A ja pramANe sa=zatru, la=vaT, ajJayajJa, nAtrA yAtrA ityAdi mATe paNa samajI levuM, - 5 pAparAvRttidarzaka ciGga 21 | 2 |1| pAMcamA vibhAgamAM ra-1 AMkaDArUpa cit che, je 'pAparAttidarzaka cihna' che. Ane upayAga, akSarA ke pAThe UlaTAlaTI lakhAi gaelA hoya tene barAbara vyavasthita vAMcavA mATe karavAmAM Ave che. jemake--vanaparane badale vavattara lakhAi gayuM hoya tyAM akSarA nahiM agADatAM tene izvara A pramANe karavAthI e vanakhara ema vAMcI zakAya che. A ja rIte sataththarovevavazvanAt ema karavAthI tattazrarevarAnavavanAt ema vAMcI zakAya che. jyAM vadhAre akSarAne AgaLapAchaLa pharavAnA hAya tyAM te te akSarAne mathALe ame upara karI che tema AvI / TAMpa karavI ja oe, jethI kucA ane keTalA akSarA AgaLapAchaLa karavAnA che e spaSTa rIte samajI zakAya, kyAreka koI pA vadhAre UlaTAsUlaTI lakhAI gaelA hoya tyAre vadhAre AMkaDAothI paNa e pAne vyavasthita karavAmAM Ave che. jemake samaoNvicavijJAnamocAtacIta lavajJAnavarzanAvaraNIyAMtarAyAcApalamu'' 2 ! 4 + 1 3 3 tatvAt / =sakalamatIMdriyapratyakSa kevalajJAnaM sakalamohakSayAtsaka lajJAna darzanAvaraNIyatarAyakSayAcca samudbhUtatvAt /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ s jaina citrakalpama 6 svarasaMazadarzaka ci chaThThA vibhAgamAM ApelAM cihno "svarasaMdhyezadarzaka cihno che. e ciThTho pUrvanA svara sAthe saMdhi karAelA athavA lupta thaelA svarene sUcavavA mATe karavAmAM Ave che. jemake- mite, sAlInA, kSati, punA, sadaivam, nIvAtrakamabhUta ityAdi. saMdhivane darzAvavA mATe karAtAM SL S S ss : S svaracihnone mAthAM deravAmAM nathI AvatAM, eTale e cihnarone cAlu pAThanA vacamAM bhaLI javA jevo brAMta prasaMga nathI AvatuM. varasaazadarzaka cihno keTalI vAra akSaranA uparanA bhAgamAM karavAmAM Ave che ane keTalIkavAra nIcenA bhAgamAM karAya che. A cihno, jo saMdhyezabhUta svara anusvAra sahita hoya to anusvAra sahita ja karavAmAM Ave che. 7 pAThabhedadarzika ci sAtamA vibhAgamAM ApelAM cihno "pAThadadarzaka cihno' che. Ano upayoga, eka pratine bIjI prati sAthe sarakhAvatAM temAM AvatA pAThabhedane noMdhyA pachI karavAmAM Ave che, jethI ema spaSTa samajI zakAya ke A pATha bIjI pratyArano che. keTalIkavAra A cihna nathI paNa karAtuM. 8 pAThAnusaMdhAnadarzaka ci AThamA vibhAgamAM ApelAM cihno pAThAnusaMdhAnadarzaka cihno che. hastalikhita pratimAM paDI gaelA pAThane pratinA uparanA ke nIcenA mArjinamAM agara be bAjunA hAMsiyAmAM lakhyA pachI, te pAThanuM anusaMdhAna kaI oLImAM-lITImAM che e sUcavavA mATe, mo. athavA u0 karI paMktino naMbara lakhavAmAM Ave che, jethI spaSTa rIte samajI zakAya ke A pAThanuM anusaMdhAna amuka paMktimAM che. keTalIka vAra . ke jaM lakhyA sivAya paNa mAtra paMktino aMka lakhavAmAM Ave che. jyAM judIjudI paMktiomAM dhaNa pAThe paDI gayA hoI te te pAThe ADAavaLA ke uparanIce lakhyA hoya tyAM pAThAnusaMdhAna mATe patinI gaNatarI uparathI karavI ke nIcethI e bAbatanI brati ke garabaDa thavAno prasaMga na Ave e mATe bahAra kADhela pATha pachI - 30 ane 2 noTa lakhavAmAM Ave che ane te pachI paMktino aMka ApavAmAM Ave che. 9 padadadarzaka ci navamA vibhAgamAM "padaodadarzaka cihna ApavAmAM AvyuM che. AjakAla ApaNAM mudrita pustakomAM padaccheda darzAvavA mATe zabdone chUTA pADavAmAM Ave che, paraMtu hastalikhita pustakonuM lakhANa saLaMga haI temAM padaccheda-padavibhAga dekhADavA mATe zabdone mathALe AvuM cihna karavAmAM AvatuM-Ave che. jemake--tenajhAnati, janAmiAjaka, sainAtrAmAnaH ityAdi. A cila padaccheda mATe ja che, tema chatAM dareka pustakamAM ane dareka sthaLe A jAtane padavibhAga karavAnuM zakya na hAI vidvAna zodhake A cihano upayoga bhrAntijanaka sthaLe ja padaccheda karavA mATe kare che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 87 A sivAya A cihna, vAkayArthanI samApti temaja zloka ke gAthAnA pahelA ane trIjA caraNanA vibhAga jaNAvavA mATe paNa vAparavAmAM Ave che, jemakeH prathamaprakAzetAvadazeSadravyANAMpradhAnamAtmasvarUpabhedaiH pramANapratiSThitaMkRtaM tadanu dvitIyaprakAzeta datyaM topkaarkaaHpudglaaH|sNprtipunrgtisthityvgaahdaaneno bhayopakArakANAM dharmAdInAmavasarastatastepisvarUpataH pramANapratiSThitAH kriyaM ' 11 aaa ityAdi. // tAdivyAnadhanaprApathAna meyAriliTatonivRtti sASitAyenasaMga mizinAmuM // 1 // ityAdi A cihnane ame padacchedadarzaka cihna' tarIke eLakhAvyuM che, tema chatAM e vAkyArcanI samApti darzAvavA mATe temaja klAkanA caraNanA vibhAga darzAvavA mATe kAma AvatuM hoI ene 'vAyArthasamAptidarzaka cihna' temaja 'pAdavibhAgadarzaka cihna' e nAmA paNa ApI zakAya. 10 vibhAgadarzaka cihna daza saMkhyAmAM Apela cihna 'vibhAgadarzaka cihna' che, jenA upayAga jyAM koi khAsa saMbaMdha, viSaya, zlAka ke leAkAryanI zarUAta ke sapta thatI hoya tyAM karavAmAM Ave che. udAharaNa mATe jIe navamA cihnamAM ApelAM udAharaNA. 11 ekapadadarzaka cihna agiyAramA vibhAgamAM Apela cihna 'ekapadadarzaka cihna' che. A cihnane upayoga jyAM eka pada hAvA chatAM padacchedanI brAnti pedA thAya tema hoya tyAM karavAmAM Ave che. jemake: / / cAcApAndrita, A ThekANe sAvara e akhaMDa padamAMnA cannUne pheAi kriyApada tarIke na mAnI le e kAraNasara tenI AsapAsa AvuM 1 1 ekapadadarzaka cihna karavAmAM Ave che ane eja rIte AvA dareka sthaLe vidrAna zAdhake A jAtanuM cihna kare che. 12 vibhakti-vacanadarzaka ci bAramA vibhAgamAM 'vibhaktidarzaka cihna' ApavAmAM AvyuM che, je AMkaDA pa che. saMskRtamAM nAmane sAta vibhaktie ane AmI saMmeAdhana maLI ekaMdara A vibhaktie, ane ekavacana dvivacana tathA bahuvacana ema traNa vacana che, ane dhAtune-kriyApadane traNa vikti athavA traNa puruSa ane traNa vayanA che. A vikti jaNAvavA mATe ekathI ATha sudhInA ane vacana jaNAvavA mATe 1, 2, 3 AMkaDAnA upayAga karavAmAM Ave che ane te je padanAM vikti-vacana jaNAvavAnAM hAca tenA upara lakhavAmAM Ave che. A cihnanA upayAga game tyAre ane game te padanI vibhakti-vacana sUcavavA mATe karI zakAya che, tema chatAM AnA upayeAga mukhyatve karIne bhrAMtijanaka sthaLamAM ja karavAmAM Ave che. jemakeH arthapratipatteranucitattvAr pachI viktinuM ekavacana, tayAnetemanathamUke prathamAnuM dvivacana, sA 2 mate mamarthana dvitIyAnuM dvivacana, pavidhijJo'slinikSala 1. ra
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpadruma 71 32 33. saMmeAdhananuM bahuvacana, mistiSThatitivRnti, maLatiyAntinizcita saptamInuM ekavacana, tetemaNane trIjA puruSanuM dvivacana, tetemamaMdare trIjA puruSanuM bahuvacana tyAdi. saMmeAdhana mATe keTalIkavAra mAtra huM paNa karavAmAM Ave che, jemake: papheviTroRsimikSayaH ityAdi. saMskRtAdi bhASAonA keTalAka prAthamika abhyAsIe prAraMbhamAM abhyAsa karAtA kAvya AdimAM A cihnane sArvatrika upayega paNa kare che. 13 anvayadarzaka ci 88 71 teramA vibhAgamAM 'anvayadarzaka cihna che; e paNa AMkaDAra che, eneA upayAga tarkagraMthAmAM jyAM arthanI bhrAMti thavAne saMbhava hoya tyAM temaja saMskRta-prAkRtAdi bhASAnA kSeAkomAM padeza ADAMavaLAM hoI tenA anvaya darzAvavA mATe karavAmAM Ave che. jemake natoDIsara vayuMvaijJapratyAM A vAkayamAM AMkaDA mUkavAmAM na AvyA hoya tA jarUra arthanI bhrAMta thayA sivAya na ja rahe. A vAkyamAM tethI arthAtara, e svasaMvedanapratyakSa nathI' ane 'tethI svasaMvedanapratyakSa, e arthAMtara nathI' ema e prakAranA arthanI bhrAMti thAya che. A e arthamAMthI vAstavikarIte ahIM kayA artha ghaTamAna che e darzAvavA mATe A vAkayamAM 'anvayanka ci' eTale ke anvayadarzaka aMko karavAmAM AvyA che. A ja rIte AvA dareka saMzayajanaka sthaLe temaja zlokomAM padAne anvaya darzAvavA mATe aMko karavAmAM Ave che. 14 Tippanakadarzaka cina caudamA vibhAgamAM 'Tippanakadarzaka cina' che. e cihna, cAlu koipaNa pAne aMge pAhabheda, paryAyArtha ke vyAkhyA Adi ApavAnAM hoya tenA upara karavAmAM Ave che ane e pArabheda AdinI noMdha pustakanA hAMsiyAmAM karavAmAM Ave che. 15 vizeSaNavizeSyasaMbaMdhadarzaka ci paMdaramA vibhAgamAM Apela cihno 'vizeSaNa-vizeSyasaMbaMdhadarzaka cihno' che. A cihnone upayega, lAMbAM lAMbAM vAkyamAM dUra dUra rahelAM vizeSNu ane vizeSyane paraspara saMbaMdha batAvavA mATe karavAmAM Ave che. vizeSaNa ane vizeSya upara game te eka AkAranuM cit mUkavAthI vicakSaNa vAcaka baMnenA saMbaMdhane sahejamAM pakaDI le che-samajI le che. 16 pUrvapadaparAmarzaka ci sALamA vibhAgamAM 'pUrvapadaparAmarzaka cihno' ApavAmAM AvyAM che, tarkazAstranA graMtheAmAM eka ja vAkyamAM vAraMvAra AvatA ane judA judA arcanA nirdeza karatA tat zabdathI zuM samajavuM e mATe TippA na karavAM paDe ane vastu ApoApa samajAi jAya e hetune lakSamAM rAkhI A cihno pasaMda karavAmAM AvyAM che. tarkazAstrIya graMthamAM AvatA e sat zabdothI je je artha levAno
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA hoya che te te ane sUcavanAra pade pahelAM AvI gaelAM ja hoya che, eTale je ta2 zabdathI je artha levAno hoya e baMne pado upara game te prakAranuM ekasarakhuM cihna karavAmAM Ave che, jethI vastu svaye rapaSTa thatAM nakAmAM TipaNe karavAne zrama bacI jAya che. A sivAya dArzenika graMthamAM jyAM amuka viSayane lakSIne lAMbA saMbaMdho cAlu heya, ekabIjA darzanakAranA pakSo upara ke judAjudA vikalpo upara carcA cAlatI hoya tyAM evAM saMtacihno karavAmAM Ave che, jethI te te viSayanI carcA karyAMthI zarU thAya che ane kayAM virame che e samajI zakAya. upara ame TUMkamAM aneka jAtanAM cihnone paricaya Ape che. e ciThTho paikInA keTalAMye cihno agiyAramI sadImAM lakhAelAM prAcIna tADapatrIya pustakamAM maLe che, ane keTalAMka prAcIna zilAle che ane tAmrapatramAM paNa maLe che. cheTe, AmAM ApelAM cihno paikInuM evuM eka paNa cihna nathI je vikramanA soLamA saikA pahelAnuM na hoya. A badhAM cihno paikInAM ghaNAMkharAM cihnone upayoga khyAlamAM AvI zake ane e | mahattva samajAya e mATe ame lIMbaDInA jaina jJAna bhaMDAramAMnA kAnaparIkSA graMthanI pratinA eka pAnAnuM pratibiMba (pheTa) ApIe chIe (juo citra naM. 18). e prati sarvotkRSTa ane pAMDityapUrNa saMzodhanakaLAnA Adarza namUnArUpa che. atyAranA keTalAka vidvAna jaina sAdhuo pitAnA saMzodhanakAryamAM uparokata cihnone Aje paNa upayoga kare che. jaina lekhanakaLA, saMzodhanakaLA ane tenAM prAcIna arvAcIna sAdhana, cihna, saMketa vagerene lagato jeTalo ApI zakAya teTalo vizada paricaya ApyA pachI prasaMgavazAta tenI sAthe saMbaMdha dharAvatA (1) jaina jJAnabhaMDAro ane pustakalekhana tathA (2) jaina pustako ane jJAnabhaMDAranuM saMrakSaNa, e be muddAo viSe kAMIka lakhavAnI amArI icchAne ame rokI zakatA nathI. jaina jJAnabhaMDAre ane pustakalekhana prAraMbhamAM ame jaNAvI gayA chIe ke sthavira Arya devadvigaNi kSamAzramaNe saMghasavAya ekatra karI sarvasammatarIte zAstralekhana AraMbha karyo hato. e zAstralekhana prasaMge pustakalekhanane aMge zI zI vyavasthAo haze, kaI kaI jAtanAM pustaka lakhAyAM haze, keTalAM lakhAyAM haze, e pustakanA lekhaka koNa haze, pustako zAnA upara lakhAyAM haze, zAthI lakhAyAM haze, pustaka mATenAM upakaraNojudI judI jAtanAM sAdhane kevAM haze, khavAI gaelAM pustako kema sAMdhavAmAM AvatAM haze, pustakasaMzodhananI paddhati, saMketo ane tenAM sAdhane kevA prakAranAM haze, pustakonA aMtamAM pustaka lakhAvanAranI prazasti, pupikA vagere kevI rIte lakhAtAM haze, pustakasaMgrahanI abhivRddhi ane tenI rakSA mATe kevA upAya yojavAmAM AvyA haze, jJAnabhaMDArone kevA sthAnamAM ane kevI rIte rAkhatA haze, e jJAnabhaMDAronI TI vagere kevA prakAranI karavAmAM AvatI haze, ItyAdi hakIkata jANavA mATe te jamAnAmAM lakhAelA jJAnasaMgraho ke temane eka paNa avazeSa Aje ApaNI sAme nathI; tema chatAM te jamAnAnA prabhAvazALI samartha jaina sthavira bhikSuo, te jamAnAne samartha bhikSupAsaka jaina zrIsaMgha, samartha
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 jena citrakalapakuma bhikSasthavironA Adhipatya nIce maLela jaina bhikSu ane bhikSupAsano saMghasamavAya ane te uparAMta sarvamAnyapaNe zAstralekhanano prathamAraMbha temaja bhASyacUrNo Adi mAnya graMthomAM maLatA aneka jAtanA ullekho, A badhI paristhiti ane vastuno vicAra karyA pachI ApaNe eTaluM vizvAsapAtra anumAna derI zakIe chIe ke te yugamAM moTA pAyA upara pustakalekhana samAraMbha ujavAye haze, sthAnasthAnamAM jJAnazAnI sthApanA karavAmAM AvI haze, pustaka lekhana ane rakSaNane aMge upayogI tADapatra, kapaDuM, lekhaNa, zAhI, kAMbI, khaDiyA, padikAo, dAbaDAo, baMdha Adi dareka sAdhana vipula pramANamAM ekatra karyo haze ane sarvotkRSTa viziSTa lekhako paNa ekaThA karyA haze, eTaluM ja nahi paraMtu potAnI Dhabe taiyAra paNa karavAmAM AvyA haze. sarvamAnya jaina graMthalekhananA AraMbhakALa pachInAM cha varSa sudhInA graMthalekhana viSe ApaNe AthI vadhAre kazuM ja kahI ke jANI zakIe tema nathI; paraMtu te pachInAM chellAM eka hajAra varSamAM lakhAelAM pustako ane graMthAlayanA mahattvabharyA je anekavidha avazeSo ApaNI samakSa jIvatAjAgatAM UbhAM che tenuM avalokana karatAM ApaNe pustaka lekhana ane jJAnabhaMDAre AdinA saMbaMdhamAM ghaNI ghaNI vAto jANI zakIe chIe; jemAMnI keTalI ye ame upara noMdhI gayA chIe, keTalI e AgaLa upara nAMdhIzuM ane keTalIka A vibhAgamAM noMdhavAmAM Ave che. jJAnabhaMDArenI sthApanA ane abhivRddhi prAcIna hastalikhita pustakonA aMtamAM daSTigocara thatI saMkhyAbaMdha prazastio tathA AcArya zrIudayaprabhakRta dharmAsyudayamahAkAvya (vastupAlacaritra), prabhAvacaritra, jinahardhakRta vastupAlacaritra, kumArapAlaprabaMdha, sukatasAgaramahAkAvya, upadezataraMgiNI, kumArapAlarAsa, vastupAla-tejapAlarAsa Adi aitihAsika caritro ane rAsAo temaja chUTaka jUnAM pAnAMomAM maLatI vividha ne jetA jANe zakAya che ke jaina zramaNoe jJAnabhaMDAronI abhivRddhi mATe sarvatomukhI upadezapraNAlI svIkArI che. je loko samajadAra hoya temane prAcIna mAnya dhuraMdhara AcAryonI kRtio ane zAstronuM mahattva samajAvavAmAM AvatuM, eTaluM ja nahi paNa te kRtio ane zAstro saMbhaLAvavAmAM paNa AvatAM; je loko e samajI zake tema na hoya temane jJAnabhakitanuM rahasya ane te dvArA thatA lAbho samajAvatA 68 ane je loko kIrti tathA nAmanAnA ichuka hoya temane te jAtanuM 98 zrImAna surAcArye (vikramane bArame sake) nAvikarAnA pAMcamA avasaramAM pustakalekhana saMbaMdhamAM ghaNuMghaNuM lakhyuM che tyAM teoe prasaMgopAta nIce pramANe jaNAvyuM che ye lekhayanti sakalaM sudhiyo'nuyoga, zabdAnuzAsanamazeSamalakRtIzca / chandAMsi zAstramaparaM ca paropakArasampAdanakanipuNAH puruSottamAste // 14 // kiM kiM tairna kRtaM ? na ki vivapitaM ? dAna pradattaM na ki ? kevA''panna nivAritA tanumatAM mohArNave majjatAm / no puNyaM kimupArjitaM ? kimu yazastAra na vistArita ? sannAijIparamiTuM ghera rAsane vitamU | 1da ' ityAdi.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA pralobhana ApavAmAM AvatuM arthAta pustakanA aMtamAM tenA tenA nAmanI prazasti vagere lakhavAmAM AvatAM. A rIte jJAnabhaMDAronI sthApanA temaja abhivRddhi karavA tarapha saune vividha rIte deravAmAM AvatA. A sivAya jJAnavRddhi nimite ujamaNuM, sAnapUjA Adi jevA aneka mahotsavo ane prasaMgo yojavAmAM AvyA che. e badhAne pariNAme aneka jaina rAjAo, maMtrIo ane saMkhyAbaMdha dhanADhaya gRhasthoe,-tapazcaryAnA udyApana nimitte, pitAnA jIvanamAM karela pAponI AlocanA nimitte, jaina AganA zravaNa nimitte, potAnA ke pitAnAM paralokavArI mAtA pitA bhAI bahena padanI putra putrI Adi svajananA kalyANa mATe, mAnya dharmazAstra temaja prAcIna sarvadezIya sAhitya pratyenI abhirucine lIdhe agara tevA koIpaNa prasaMgane AgaLa karI-navIna pustake lakhAvIne athavA uthalapAthalanA jamAnAmAM Amatema astavyasta thaI gaelA jJAnabhaMDArAne kaiAI vecatuM hoya tene kharIda karIne jJAnabhaMDAro sthApyA che ane ghaNI vAra AvI jAtanA pustakasaMgraha pitatAnA zraddheya ane mAnya zramaNone arpaNa paNa karyA che, 10 jene TUMka paricaya ahIM ApavAmAM Ave che: AcArya zrI haribhadrasUrie yogadaSTisamuccayamAM 'kSanA jUnanA ra" e 28mA zlokathI purata kalekhanane yoga bhUmikAnA vikAsanA kAraNa tarIke jaNAvyuM che. mana vinA AM sajajhAcamAM purataHkhanene "putya prabhAva tti sahu dhimeca nira mukavAmAM che ' e rIte zrAvakanA nityakRtyamAM gaNAvyuM che. A pramANe paNe ThekANe koI ne koI prasaMgamAM pustakalekhananA upadezane nAcAryoe rathAna ApyuM che. 99 je je nimitte purato lakhAvatAM ene lagatA keTalAka ullekhe svAbhAvika rIte ja AgaLa TippaNumAM Avaze ane bAkInA A nIce ApavAmAM Ave che? (ka) 'saMvat 1301 varSe kAttika zudi 13 gurAvayeha salaSaNapure Agamika pUjyazrI dharmaghoSasUriziSya zrIyazobhadrasUrINAmupadezena kumarasiMhamAlaputrikayA jasavIrabhAryayA solaNabhaginyA jAlUnAmikayA putrarANigapAlhaNayoH svasya ca zreyo'rtha pAkSikavRttipustikA paMDi0 pUnApArthAt likhaapitaa||' -tADapatrIyapAkSikasUtraTIkA lIMbaDI zAnabhaMDAra. (kha) 'saMvat 1651 varSe zrAvaNa zudi 11 some zrIbhAvaDAragacche zrIbhAvadevasUritapaTTe zrIvijayasiMhasUri prAjhecAgotre saMghavI harA bhAryA hAsaladeputra saMghavI vIrA bhAryA vIlhaNadeputra saMghavI bhojAkena jJAna lakhApitaM dazasahasraM AlocanAnimittaM // ' -sUtrakRdaMgasUtra DA. 7 naM. 2. pATaNa-modIno bhaMDAra. 100 (ka) 'saMvat 1343 vaizASa zudi 6 soMme dhAMdhala suta bha0 bhIma bhA0 chAhaDasuta bhAM0 jagasiMha bhAM0 khetasiMha suzrAvakai: zrIcitrakUTavAstavyamUlyeneyaM pustikA punrghiitaa|' -tADapatrIca vRdAvanamArico naM. 118 ra madaE. (kha) 'saMvat 1319 varSe mAdhavadi 10 zukra vikramasiMhena pustakamidaM likhitaM iti / idaM pustaka saMskRtapradhAnAkSara naM. 13866 uddezena saM0 ratnasiMhena saparivAreNa mUlyena gRhItvA zrIkharataragacche zrItaruNaprabhasUribhyaH prAdAyi / ' -tAtrA triSTi ne. 181 gera malAra.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citrakapalluma rAjAo ane jaina maMtrIo taraphathI lakhAelA jJAna bhaMDAra rAjAo paikI jene jJAnakezanI sthApanA karanAra be gUrjarezvara mazahUra cheH eka vidvatriya sAhityarasika mahArAja zrI siddharAja jayasiMhadeva ane bIjA jainadharmAvalaMbI mahArAja zrI kumArapAla deva. mahArAjA zrIsiddharAje traNaso lahiyAo rAkhI pratyeka darzananA pratyeka viSayane lagatA vizALa sAhityane lakhAvI rAjakIya pustakAlayanI sthApanA karyAnA tathA AcArya zrI hemacaMdrakRta sAgapAMga sapAdalakSa (savAlAkha) siddhahemavyAkaraNanI seMkaDe nakalo karAvI tenA abhyAsIone bheTa ApyAnA temaja judA judA deza ane rAjyomAM bheTa mokalAvyA ane te te viSayanA abhyAsIone te te viSayanA graMtho pUrA pADavAnA ulekhe prabhAvaka caritra,101 kumArapAlaprabaMdha vageremAM maLe che. jeke Aje ApaNI samakSa mahArAja zrI siddharAja jayasiMhadeve lakhAvelAM puratA paikInA pustakanI eka paNa nakala hAjara nathI, tema chatAM pATaNanA tapagacchanA jaina jJAnabhaMDAramAM Azare caudamI zatAbdImAM lakhAelA siddhahemarAjaputanI tADapatrIya prati che, temAMnAM citra jotAM emaNe jJAnabhaMDAro lakhAvyAnI ApaNane khAtrI thAya che, eTaluM ja nahi paNa prabhAvaka caritramAMnI mahattavanI hakIkatone A citra Teke Ape che. uparokta pratimAMnA eka citranI nIcenA bhAgamAM viditAtrAnuM sthAna pati ema lakheluM che. e citramAM eka tarapha paMDita siddhahemavyAkaraNanI prati laI vidyArthIone bhaNAve che ane sAmI bAju vidyArthIo siddhahemanI prati laI bhaNI rahyA che, e bhAvane pragaTa karatuM citra doryuM che. (juo citra na. 19bhAM A naM. 1nA nIcenA bhAgamAM.)10ma mahArAja zrIkamArapAladeve ekavIsa jJAnabhaMDAro sthApyAnA temaja AcArya zrI hemacaMdraviracita graMthanI suvarNAkSarI ekavIsa pratie lakhAvyAnA ulekhe kumArapAlaprabaMdha102 ane upadezataraMgiNImAM maLe che. A sivAya bIjA koI rAjAoe jJAnabhaMDAra lakhAvyA-sthApya haze, paraMtu tene lagato kaMI ullekha amArA jevAmAM nahi AvyAthI ame e mATe mIna dhAryuM che. jana maMtrIomAM jJAnabhaMDAra sthApanAra-lakhAvanAra prAgvATa (pAravADa) jJAtIya mahAmAtya zrIvAstupAla-tejapAla, esavAla jJAtIya maMtrI pethaDazAha, maMDanamaMtrI vagerenAM nAmo khAsa prasiddha che. mahAmAtya vastupAla-tejapAla, nAgaeNkagacchIya AcArya zrI vijayasena ane udayaprabhasUrinA upAsaka hatA. emanA upadezathI temaNe jJAnabhaMDAre lakhAvyAnI noMdha thI jinakRta vastupAlacaritra, 101 'ra: puraH puro viiinarta tataH 1 ja trira varSa (vAva), rAjaputone 10 || rAjAdezAniyuktazca, sarvasthAnebhya udytaiH| tadA cAhUya saJcakre, lekhakAnAM zatatrayam // 104 // pustakAH samalekhyanta, sarvadarzaninAM tataH / pratyekamevAdIyantAdhyetRNAmudyamaspRzAm // 105 // -prabhAvakacaritra hemacandraprabandhe jinamaMDanagaNikRta 'kumArapAlaprabaMdha' patra 17mAM "prabhAvaka caritrane maLate ja TUMka ulekha che. 101ma jue citrakaLA vibhAga citra naM. 11 102 juo TippaNI naM. 89.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 93 upadezataraMgiNI103 AdimAM jovAmAM Ave che. mAMDavagabe maMtrI piDizAha tapAgacchIya AcArya zrIdhamaSane upAsaka hatA. eNe jaina Agama sAMbhaLatAM bhagavatIsUtramAM AvatA vIra-gautama nAmanI sonAnANathI pUjA karI, e dvArA ekaThA thaelA dravyathI pustake lakhAvI bharUca Adi sAta nagaramAM bhaMDAra sthApyA hatA. 104 A sivAya maMtrI vimalazAha, mahAmAtya Asabhara (AMbaDa), vAgabhaTa (bAhaDa), karmazAha Adi anekAneka jaina maMtrIvarIe jema jaina maMdira baMdhAvyAM che tema temaNe jaina pustakasaMgraha jarUra lakhAvyA haze, kiMtu tene lagatAM kazAM ye pramANe ke ullekhone saMgraha amArI sAme nahi hovAthI ene ullekha karatAM aTakIe chIe. dhanADhya jaina gRhasthAe sthApelA jJAnabhaMDAre rAjAo ane maMtrIo pachI jJAnabhaMDAra lakhAvanAra tarIke dhanADhaya jena gRhastho Ave che. e dhanADhya gRhasthAnAM je nAmo Aje amArI samakSa vidyamAna che eTalAnI noMdha ApavI e paNa azakaya che; eTale phakta sAdhAraNuM rIte khyAlamAM lAvavA khAtara tevA be pAMca dharmAtmA dhanADhaye jaina gRhasthonA nAmane paricaya Apavo eTaluM ja basa gaNAze. jema mahAmAtya vastupAla Adie potapotAnA kulaguru, dharmagurunA upadezathI jJAnasaMgraho lakhAvyA hatA tema kharataragacchIya AcArya zrIjinabhadranA AdezathI pArI dharaNAzAhe, ma hepAdhyAya zrI hasamudragaNinA upadezathI naMdurabAra nivAsI prAgvATa jJAtIya saMva bhImanA pautra 103 "vastupAlacaritramAM traNa jJAnabhaMDAre lakhAvyAnuM jaNAvyuM che jyAre "uparezataraMgiNI'mAM nIce pramANe jaNAvyuM che 'zrIvastupAlamantriNA sauvarNamaSImayAkSarA ekA siddhaantprtirlekhitaa| aparAstu zrItADa-kAgadapatreSu manIvaJcitAH 6 pratayaH / evaM saptakoTidravyavyayena sapta sarasvatIkozAH lekhitAH / ' patra 142 // 104 'zrIdharmaghoSasUripradattopadezavAsitacetasA saM0 (ma.) paithaDadevena ekAdazAGgI zrIdharmadhoSasUrimukhAt zrotumArabdhA / tatra paJcamAjamadhye yatra yatra 'goyamA AyAti tatra tatra tatrAmarAmaNIyakapramuditaH sauvarNaTakkeH pustakaM pUjayati / pratipraznamuktahATaka 36 sahasrAdibahudravyavyayena samagrAgamAdisarvazAstrAsaMkhyapustakalekhana-tatpakUlaveTanaka-paTTasUtrottarikA-kAzcanavAtikAcAravaH sapta sarasvatIbhANDAgArAH bhRgukaccha -suragiri-maNDapadurga-arbudAcalAdisthAneSu bibharAmbabhUvire / ' --3rAta ipatra rU. sukRtasAgaramahAkAvyanA sAtamA taraMgamAM piyaDapuratapUjAprabaMdhamAM paNa Ane maLo ullekha che. mAtra tyAM dharmadevasUrinI AjJAthI keAi sApue Agama saMbhaLAkhyAnuM jaNAvyuM che "hito tato guriTeja tivAjita ! sAva II 60" ItyAdi. 105 dharaNAzAhe lakhAvela chavAbhigamavatti, opaniyuktisaTIka, prajJA TIka, aMgavidhA, kapUrabhASya, sasiddhAntaviSamapadaparyAya, izAsana Adi pustake jesalameranA tADapatrIya bhaMDAramAM vidyamAna che, jenA aMtamAM nIce lakhelane maLatA nAnA moTA ullekha che saMvat 1487 varSe zrIkharataragacche zrIjinarAjasUripAlaMkArazrIgacchanAyakatrIjinabhadrasUrigurugAmAdezena pustakametalikhita zodhitaM ca / likhApitaM zAhadharaNAkena sutasAjhyAsahitena / '
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citrakalpama kAlue,106 AcAryazrI samasuMdara sUrinA upadezathI meDhajJAtIya zAvaka parva 107 temaja AgamagachIya,-AcArya zrI satyasUri zrI jayAnaMdasUri zrIvivekaratnasari,-A traNe ekaja paTTaparaMparAmAM dUra dUra thaelA AcAryonA upadezathI eka ja vazamAM thaelA prAgvATa jJAtIya pethaDazAha, maMDalIka ane parvata-kAnhAe 108 navIna graMtho lakhAvI jJAnabhaMDAro sthApyA hatA. keTalAka evA gRhastha hatA, jeo koI vidvAna jaina zramaNe navIna graMtharacanA karI hoya tenI ekIsAthe saMkhyAbaMdha nakalo karAvatA.109 keTalAka evA paNa dhanADhaya gRhastha hatA, jeo kalpasUtranI sacitra prato lakhAvI pitAnA gAmamAM ane gAme gAma bheTa ApatA hatA.110 A pramANe dareka gacchanA AcArya, upAdhyAya vagere zramaNonA puNya upadezathI judI judI jJAtinA seMkaDe dharmAtmAmAMnA eka eka dhanADhaya jaina gRhasthe eka eka nahi paNa keTalIka vAra anekAneka jJAnabhaMDAre lakhAvyA hatA. A badhAne paricaya Apavo ke temanA nAmane nirdeza karyo e paNa azakaya che, te jemaNe eka be ke pAMcapacIsa pustaka lakhAvyAM hoya temanAM nAmanI yAdI ApavA prayatna karavo to kyAMthI ja zakaya hoya? tenA karatAM e sarva mahAnubhAvone ekI sAthe hArdika dhanyavAda ApI ApaNe viramIe e ja vadhAre ucita che. jeo A saMbaMdhamAM vizeSa jANavA IcchatA hoya temane De. bulhara, DaoN. kilhorna, DaoN. pITarsana, zrIyuta 106 kAluzAhane paricaya meLavavA icchanAre jainasAhityasaMzodhaka pu. 3 aMka 2 mAne darabAnivAsI kAluzAhanI prazasti' zIrSaka lekha jevA, kAlUzAhanI lakhAvelI vyavahAbhAgyanI prati bhAvanagaranA saMdhanA bhaMDAramAM che ane AcArAMga niyukti temaja mUtrakRtAMga TIkAnI prati lIMbaDInA jJAnabhaMDAramAM vidyamAna che. 107 maDhajJAtIya parvata paricaya meLavavA icchanAre na konpharansa heraphaDa' pu. nA saMyukta 8-9 aMkamAM zrImAna jinavijayajI saMpAdita jJAtAsUtranA aMtamAMnI prazasti jevI. A prati pATaNanA madInA jJAnabhaMDAramAM DA. 6 naM. 4 mAM che. 108 payaDazAha, maMDalika ane parvata-kAnhAne paricaya meLavavA icchanAre purAtatva saimAsika pu. 1 eka 1 mAM eka aitihAsika jaina prazarita' zIrSaka mAre lekha jove. 109 AcArya zrI abhayadeva dharmasAgaropAdhyAya AdinA graMthonI prazahitamAM je je gRhasthoe ekIsAthe premapUrvaka te te grAnI nakale karAvI che temanAM nAma ulekha karavAmAM Avyo che (ka) 'dohaDitreSThinA cAsya, lekhitA prathamA pratiH 1 jinavAkyAnuraktena, bhaktena guNavajane // ' uttarAdhyayana laghuTIkA nemicandrIyA (kha) 'zrImadahammadAvAdavAstavyaH saMghanAyakaH / sahajapAlanAmA''sIt , puNyaprAgbhArabhAsuraH / / 15 / / jJAnAvaraNakamotthadhvAntadhvaMsavidhitsayA / gurUNAmupadezena, sa saMghapatirAdarAt // 23 // pdmaaiipriyaaputrvimldaassNyutH| alekhabat svayaM vRttaramuSyAH zataza: prtiiH|| 24 // ...-kalpakiraNAvali prazastiH / 110 (4) cinhA rana pAna, jai haighutAnA rAjjA ja sarvazApu dvArA karAtI n1 -kalpasUtra loMbaDI jJAnabhaMDAra. (kha) gandhArabandire to, jhlmlyuglmdismudyopetaaH| zrIkalpapustikA api, dattAH kila sarvazAlAsu / ' -nizIthacUrNI pAlItANA aMbAlAla cunIlAlano bhaMDAra.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA sI.DI. dalAla, re. hIrAlAla rasikadAsa kApaDIA AdithI saMpAdita prAcIna jJAnabhaMDAronA rIporTa vagere jevA bhalAmaNa che. ahIM ame eka vAta umerIe chIe ke dhanADhaya lekee meTA pAyA upara je jJAnasaMgraho lakhAvyA che e ghaNuM ja mahattvanA ane kiMmatI che emAM jarA ye zaka nathI: tema chatAM zAalekhananA kAryamAM sAdhAraNa gaNAtI vyaktioe Apelo najIvA jevo jaNAto phaLo paNa jetevo ke upekSA karavA jevo nathI. likhita pustakonA aMtamAM prazastio likhita pustakanA aMtamAM tene lakhAvanArAonI prazastio lakhavAmAM AvatI. e pustakane lakhAvanAra pachI bhale moTAmAM moTe dhanADhaya heya ke sAdhAraNamAM sAdhAraNa vyakti hoya, e pustaka lakhAvanAre caDAya to mahAnamAM mahAna jJAnabhaMDArano uddhAra karAvyo hoya ke eka ja pustaka lakhAvyuM hoya. e darekanI prazasti te lakhavAmAM AvatI ja. A prazastiomAM pustaka lakhAvanAranA pUrvajo, mAtA-pitA bahena-bhAI-patnI-putra-putrI Adi parivAra, te samayanA rAjA, pustaka lakhAvanAre karelAM dhArmika kAryo, enA kuLaguru ane upadezaka dharmaguru, pustaka lakhAvavAnuM nimitta-kAraNa, pustakalekhana nimite karele dhanavyaya, jJAnabhaMDAro agara pustake jyAM jyAM bheTa ApyAM hoya te Adi aneka bAbatano ullekha karavAmAM AvatuM hatuM. A prazastio lakhavAmAM jJAnabhakti karatAM keTalIkavAra kIrtilAlasAnuM paheluM vadhAre namI paDatuM. e game tema che, chatAM A jAtanI prazastio lakhavAnI paddhatine pariNAme emAMthI ApaNane ghaNIekavAra amUlya mahattvanI aitihAsika hakIkato ane na sAMpaDI jAya che. temaja A prazastilekhananI paddhatine pariNAme hajAra pustaka ane saMkhyAbaMdha jJAnabhaMDArene vadhAro thaI zake che e nAnosUne lAbha nathI. A prazastio keTalIkavAra saMskRta padyabaMdha paNa hoya che ane keTalIkavAra saMskRta gadyabaMdha paNa hoya che. keTalIkavAra enA kaloka vagerenI racanA saMdara hoya che ane keTalIkavAra e sAdhAraNa paNa hoya che. keTalIkavAra A prazastio saMskRta-gujarAtI-mAravADI mizrita bhASAmAM paNa lakhAelI jovAmAM Ave che.111 je zramaNe potAnI mAlikInAM pustaka jJAnabhaMDAramAM mUkatA teo paNa tenA aMtamAM potAnI prazasti lakhatA. temaja je loke pustakane vecAtAM laI jana pramANene ApatA teo paNa pitAnI prazastio lakhAvatA.112 zAnabhaMDAre mATe pustakalekhana ane saMgraha upara ame jJAnabhaMDAro lakhAvavAnI je vAta karI gayA, e jJAnabhaMDAro jaina saMpradAyanA hoI koI ema na mAnI le ke e jJAnabhaMDAramAM mAtra jaina dharmanA ja graMtha lakhAvAtA haze. pAdavihArI ane vidyAvyAsaMgI jainAcAryo ane jainazramaNo dezabharamAM ghUmanAra hovA uparAMta deza 111 A prazastionA namUnA jevA icchanAre iM. pITarsana, 3. bulahara, sI.DI. dalAla vagerenA rIporTa jevA, 113 'aupapAtikasUtra rAjapraznIyasU0 pu0 maMtri chADAkena gRhItvA zrIbhuvanatuGgasUrINAM prdttaa| teHprapAhalake pitA ' -tADapatrIya prati lIMcahI jJAnabhaMDAra.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ jana Acatrakalpadruma 96 bharanI prajA ane saMpradAyA sAthe haLatAbhaMLatA hAI temane dezasamagranA sAhityanI AvazyakatA paDatI. keTalIkavAra e AvazyakatA tulanA mATe hatI teA keTalIkavAra samAlocanA mATe, keTalIkavAra vAdavivAda mATe te keTalIkavAra te te dharma ane saMpradAyanI khAmIe dekhADI peAtAnA dharmanuM mahattva sthApavA mATe, keTalIkavAra potAnAM maMtavyeAne poSavA mATe teA keTalIkavAra peAtAnAM maMtavyeAnI spardhA mATe, keTalIkavAra viziSTa tattvonA ukela karavA mATe teA keTalIkavAra te te dharmanuM vastusvarUpa samajavA mATe,----ema aneka kAraNasara dezabharanuM sAhitya ekatrita karavAmAM AvatuM hatuM. dezasamagramAM sadAne mATe pAdacArI jainazramaNAe dezavidezamAM paribhramaNa karatAM jyAMthI je maLe te vyAkaraNa, kAvya, kASa, chaMda, alaMkAra, jyAtiSa, nATaka, zilpa, lakSaNazAstra, dArzanika vagere viSayaka samagra sAhityanA saMgraha karavA tanatoDa prayatno sevyA che, eTaluM ja nahi paNa taduparAMta tee, pArasparika dhArmika spardhA--sAthemArI ane khaMDanamaMDananA yugamAM derzAvadezamAM nirmANa thatA vividha sAhityane aneka jahemata uTAvI atyaMta nipuNatAthI tarata ja meLavI letA ane tenI nakale tenA niSNAta AcAryAdine ekadama paheAMcADI detA. e ja kAraNane lIdhe AjanA zIvizachuM, naSTabhraSTa ane veraNacheraNa thai gaelA jaina jJAnabhaMDArAmAM paNa jainetara saMpradAyanA vividha sAhityaviSayaka graMthA hajAronI saMkhyAmAM vidyamAna che. ame eTaluM bhArapUrvaka kahIzuM ke jaina zramaNAnI peThe ATalA meTA pAyA upara bhAratIya vividha sAhityanA saMgraha prAcIna jamAnAmAM bhAgye ja koi bhAratIya jainetara saMpradAye karyo haze.113 AjanA jainetara prajAnA jJAnabhaMDArAmAM e prajAe peAte lakhAvelA jaina graMthAnI nakala bhAgye ja maLaze, eTaluM ja nahei paNa emanA peAtAnA saMpradAyanAM bhagavadgItA, upaniSado ane vedo jevA mAnya graMthAnI prAcIna paheA paNa bhAgye ja maLaro; jyAre jaina jJAnabhaMDArAmAM saMpradAyAMtaranA evA seMkaDe graMthA vartamAna che jenI bIjI nakala te te saMpradAyanA anuyAyIonA jJAnasaMgrahomAM paNa kadAca na maLI zake. A uparathI samajI zakAze ke jaina jJAnabhaMDAre! e mAtra lUkhI ane jaDa sAMpradAyikatAnA vADAmAM purAine lakhAvavAmAM ke saMgrahavAmAM naheAtA AvatA, paraMtu e mATe vijJAnadiSTa, kaLASTa ane sAhityadRSTi paNa najara sAme rAkhavAmAM AvatI hatI. vartamAna prAcIna jaina jJAnabhaMDA jaina jJAnabhaMDArA viSe ATalI khAsa hIkata noMdhyA pachI Aje prAcIna jaina jJAnabhaMDAre kaye kaye ThekANe vidyamAna che enI ahIM mUkI yAdI ApavI vadhAre upayogI thai paDaze. sAmAnya rIte jaina prajAnI vasatIvALAM nAnAMmeTAM seMkaDA gAmeAmAM enI asmitA nIce nAna mATe pustakasaMgraha hoya ja che; e badhAnI noMdha ApavI zakya nathI, eTale judAjudA prAMtamAMnAM khAsakhAsa nagaranA je vizALa ane mazadU jJAnabhaMDArA amArA dhyAnamAM che tenI ja yathAzakya yAdI ahIM ApavAmAM Ave cheH 113 nAlaMdIya auddha vizvavidyAlaya jevI saMsthAonA pustakasaMgrahAdine lakSmIne amArUM A kathana nathI. evA vizALa ane sarvadezIya graMthAlayAmAM sarve darronanA ane sarva viyenA grInA saMgraha havA e anivArya vastu che, eTale amara A kathana Ama janatAne lakSIne che.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA gujarAta-pATaNa, pAlanapura, rAdhanapura, amadAvAda, kheDA, khaMbhAta, chANI, vaDodarA, pAdarA, darApara, DabhoI, sinora, bharUca, surata, muMbAI vagere. kAThiyAvADa-bhAvanagara, ghoghA, pAlItANA, lIMbaDI, vaDhavANa kempa, jAmanagara, mAMgaroLa vagere kacchakaDAya. mAravADa-bIkAnera, jesalamera, bADamera, nAgara, pAlI, jAlora, muMDArA, AhAra vagere. mevADa-udepura. mALavA-ratalAma. paMjAba-gujarAnavAlA, heziyArapura, jhaDiyAlA vagere. yukta prAnta-AgrA, zivapurI, kAzI vagere. baMgALa-bAlucara, kalakattA vagere. ahIM jJAnabhaMDAronAM sthAnanI je yAdI ApavAmAM AvI che e badhAM e sthaLonA bhaMDAra atyaMta mahattvanA, Akarvaka temaja zvetAMbara mUrtipUjaka jainone svAmitva nIce vartamAna che, eTaluM ja nahi paNa A yAdI paikInA keTalAMka gAma-zaheromAM be, cAra, pAMca ane dasa karatAM paNa vadhAre ane vizALa jJAnasaMgraho che. vaLI kAMtavAra judA judA jaina jJAnabhaMDAranI je yAdI ApavAmAM AvI che e paikI pATaNane saMdhavInA pADAne, khaMbhAtano zAMtinAthane ane jesalameranA killAmAMne, e traNuM jJAnabhaMDArata kevaLa tADapatrIya graMthenA temaja sau karatAM prAcIna che. A traNe bhaMDAromAM agiyAramI sadIthI laI paMdaramI sadI sudhImAM lakhAelAM pustakone saMgraha che. A sivAyanA bIjA badhA ye jJAnabhaMDAro arvAcIna che. paNa arvAcIna eTale ochAmAM ochAM zu cAraso varSa jeTalA jUnA saMgraho te kharA ja, A badhA jJAnabhaMDAromAM, be pAMca dasa ke vIsa ane kyAreka kayAreka so basa tADapatrIya pustako hovA chatAM mukhyatve karIne caudamI-paMdaramI zatAbdIthI zarU karI soLamI-sattaramI zatAbdI sudhImAM lakhAelAM kAgaLanAM pustakone saMgraha hoya che ane kayAreka emAM e kastAM arvAcIna pustake paNa hoya che. A pustakasaMgraha prAcIna hovA chatAM temAM arvAcIna pustake ane arvAcIna hovA chatAM temAM prAcIna pustako hovAnuM kAraNa e che ke e jJAnabhaMDAromAM uttarottara pustakone umero thato ja rahyo che. arthAta uparano dareka bhaMDAra judA judA jaina zramaNa ane judI judI vyaktioe lakhAvelAM temaja saMgrahelAM pustakonA saikAo sudhInA umerAne pariNAme janmelo che. A jJAnabhaMDAra upara koI eka vyaktinI mAlikI na hatAM tenA upara samudAyanI ja mAlikI che che. pachI e, te te gAmanA saMdhara pe ho, chape ho yA game te pe hA. sAmAnya rIte jaina prajAnI kaI paNa dhArmika vastu -pachI te cahAya jJAnabhaMDAra he, tIrya he, maMdira che, upAzraya he, dharmazALA che, pAMjarApoLa che athavA game te he-e dareka eka vyaktie taiyAra karAvelI hovA chatAM ene vyaktigata sattA taLe na rAkhatAM sAmudAyika sattA nIce ja soMpavAmAM Ave che. keTalIka vAra keTalAka zeThiyAonA gharamAMnA jJAnabhaMDAra vagere temanI sattA nIce hoya che, tema chatAM e kadAcika temaja ApavAdika vastu che. uparokta jJAnabhaMDAro lakhAvavA mATenI Arthika vyavasthA jaina upAsaka saMva taraphathI thavA chatAM emAM kevAM pustako lakhAvavAM, e pustako kyAMthI ane kema
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpadruma meLavavA, temaja dezavidezamAM pitAnI lAgavaga kema pahoMcADavI ityAdine lagatI dareka javAbadArI jaina zramaNonA zire ja hatI. zAstranirmANathI laI zAstralekhana parvatanI dareka pasaMdagI jaina zramaNanA hAthamAM ja hatI. AjanI naSTabhraSTa ane zIvizIrNa dazAne aMte paNa ATalA vizALa jJAnabhaMDAro e jaina zramaNanA upadeza ane temanA sarvatomukhI pAMDityane ja AbhArI che. e ja kAraNane lIdhe AjanA jaina jJAnabhaMDAromAM pratyeka saMpradAyanA pratyeka viSayanA seMkaDo graMtha vidyamAna che, je paikInA keTalAka graMthonI bIjI nakala Aje duniyAnA paDamAM dhI jaDatI nathI. jJAnabhaMDArenI vyavasthA pustakone vibhAga atyAranI jema jUnA samayamAM ApaNe tyAM kAgaLanI vipulatA na hovAne lIdhe ApaNA jJAnabhaMDAramAMnAM anekavidha nAnAmeTAM pustako ane tenAM pAnAM ekabIjA sAthe seLabheLa na thaI jAya ane tene barAbara vibhAga rahe, e mATe keTalIka vAra te dareka upara kAcA sUtarano doro vIMTavAmAM Avato. A ApaNe sarvasAmAnya prAcIna krama hato e ApaNe, ApaNe tyAMnA prAcIna bhaMDAra jotAM jANI zakIe chIe. paraMtu pustaka vibhAga mATe A doro bAMdhavAnI paddhatinuM pariNAma e AvatuM ke te divase pustako upara derAnA kApA paDI pustakanAM pAnAM kharAba thaI jatAM ane te pustakanuM nAma vagere vAMcavA mATe pustako davAnI agavaDa UbhI ja rahetI. AthI uparokta dorAne badale pustako upara traNa-cAreka AgaLa pahoLI kAgaLanI cIpane gaMdarathI ke ghauM-cokhAnI kheLathI coDIne athavA kapaDAnI levaDI ja pahoLI paTTIne sIvIne bayAnI jema parovavAmAM AvatI ane tenA upara graMthanuM nAma, patrasaMkhyA, dAbaDAne ke pothIne naMbara, pratano naMbara temaja koIkoI vAra graMthakAranuM nAma vagere lakhavAmAM AvatAM. sAmAnya nAnAMmoTAM prakaraNanI pratA hoya tenAM nAmanI anukramaNikA ane je je pAnAthI te te prakaraNAdinI zarUAta thatI hoya tenI noMdha keTalIka vAra te pratanA aMtima pAna upara athavA koI vAra judA pAnA upara karavAmAM AvatI, ane uparokta cIpa-paTTI upara prAraMbhamAM je prakaraNa hoya tenuM nAma lakhI "Adi prakaraNasaMgrahe ke Adi prakaraNo" ema lakhavAmAM AvatuM to keTalIka vAra "prakaraNasaMgraha' eTaluM sAmAnya nAma paNa lakhavAmAM AvatuM. A jAtanI cIpa-paTTIo nAnAmAM nAnI pratothI laI se base pAnAM sudhInI pratone ane keTalIka vAra tethI ye vadhAre pAnAMnI pratone paNa paherAvavAmAM AvatI. AthI graMthanuM nAma vagere jANavAnI saraLatA jarUra rahetI, paraMtu pustaka jevA mATe e cIpa-paTTIne kADhatAM ghAlatAM te pratAnI AsapAsanAM uparanAM pAnAM moTe bhAge vaLIne phATI jatAM ane pustakono akALe nAza thata. upara ame jaNAvyuM tema pratinI AsapAsa doro varavo athavA kAgaLa-kapaDAnI cIpapadIne balaiyAnI jema paherAvI tenA upara graMthanuM nAma vagere lakhavuM e prAcIna kALanI viziSTa sudharelI paddhati ja gaNAvI joIe; nahitara moTe bhAge jUnA jamAnAnA jJAnabhaMDArAnI paddhati e ja hatI ke eka pithI ke dAbaDAmAM jeTalI prato samAI zake teTalIne ekIsAthe mUkI tenAM nAmanI
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA yAdInuM eka kALayuM temAM mUkI tene bAMdhI rAkhatA, jethI e peAthI ke dAbaDA khAlatAM temAMnAM pustakA dhyAnamAM Ave. ema te bhAgye ja hetuM ke pustakanA upara tenA mApanA kAgaLa vIMTI te upara tenuM nAma vagere lakhavAmAM AvyuM hoya. AjanA jaina jJAnabhaMDArA paikInA keTalA ye jJAnabhaMDAra!,----khAsa karI jaina zramaNeAnA hAtha nIcenA jJAnabhaMDArA athavA temanA hAthe saMrakAra pAmelA jJAnabhaMDArA--ati suvyavasthata che, tenI TIpA vagere paNa ekaMdara evI paddhatie taiyAra thaelI hAya che ke jemAMthI naiRtAM pustako meLavI zakAya. A badhI vAta kAgaLanI pAyIo mATe thaI. tADapatranI prati meTebhAge viSama mApanI hAI ekabIjA sAthe rahI zake tema nahiM hovAthI e dareka pAthInI AsapAsa lAkaDAnI pADIe mUkI tenA upara pratinuM nAma vagere lakhavAmAM AvatuM. keTalIkavAra kAgaLanI paTTI upara graMthanuM nAma vagere lakhI tene paNa pATI upara coDavAmAM AvatI. nAnAMmeDhAM prakaraNanI yAthI hAya te mATe ame upara jaNAvI AvyA tema tenI anukramaNikA judA pAnA upara lakhI pratinA upara 'prakaraNa saMgraha' vagere nAma lakhAtuM hatuM. A pachI puratakanI vacamAM parAvelI deArIthI e pustakane AMdhavAmAM AvatuM hatuM. pustakanI peAthIe ane dAbaDA upara jaNAvyA pramANe vibhAga pADelAM che, pAMca, dasa ke jeTalAM bAMdhI zakAya teTalAM pustakanI AsapAsa lAkaDAnI pATI ke kAgaLanAM jADAM pUDAMnI pATalIe mUkI tenA upara kapaDAnuM baMdhana bAMdhavAmAM AvatuM. A rIte bAMdhelAM putakAne pAthI' nAmathI oLakhavAmAM Ave che. A pAthIone ghaNIvAra chUTI rAkhavAmAM Ave che ane koikoi vAra lAkaDA vagerenA dAbaDAmAM paNa rAkhavAmAM Ave che. dAbaDAmAM rakhAtAM pustako meATebhAge chUTAM ja rAkhavAmAM AvatAM ane tenA upara kapaDAnuM jADuM majabUta Dabala baMdhana lapeTavAmAM AvatuM, jethI pustakeAne bheja vagere vAtAvaraNanI asara na thAya temaja ekAeka temAM jIvaDAM vagere paNa na paDe. A badhI vyavasthA phAgaLanAM pustake mATe che. tADapatrIya pratA laMbAI-paheALAmAM viSama pramANanI hAI ekathI vadhAre pratA sAthe rahI zakatI nathI. eTale ame upara jaNAvI gayA tema tenA upara pATIe ane derI bAMdhI te upara khAdInuM majabUta ekavaDuM ke evaDuM baMdhana AMdhavAmAM AvatuM hatuM ane e dhana bAMdhelI pethIne lAkaDAnA dAbaDAmAM rAkhatA hatA. meTebhAge dAbaDAmAM rakhAtI tADapatrIya pratine baMdhana bAMdhavAmAM nahAtuM AvatuM. pAthIe mATe pATI--pAThAM--pUThAM pustakanAM pAnAM vaLI na jAya, tenI kArA kharI ke ghasAi na jAya temaja e pustakAnI pAthI barAbara bAMdhI zakAya e mATe enI uparanIce pATI, pADAM, pU N vagere mUkavAmAM Ave che. prAcIna tADapatrIya pustakA sAthe meTe bhAge sIsama, sAga vagerenA lAkaDAmAMthI banAvelI pATI
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citraka95ma hoya che. khAsa karIne lAMbAM tADapatrIya pustaka sAthe lAkaDAnI pATIo ja hoya che. A pATIo ghaNI vAra sAdI ja hatI ane ghaNI vAra e pATIone jaina tIrthakaronAM paMca kalyANaka, temanA pUrvajanmanA jIvanaprasaMge, neminAthane vivAha, prAcIna mahApuruSo ke AcAryonA jIvanaprasaMgo, temanI upadeza ApavAnI zailI vagerenAM aneka bhAvavAhI suMdara citrothI vibhUSita karavAmAM paNa AvatI. keTalIka vAra nAnA mApanI tADapatrIya pratonI AsapAsa lAkaDAnI pATIone badale kAgaLa coDIne banAvelI pATIo ane kAgaLanA ardhacokhaMDA dAbaDAo paNa rAkhavAmAM AvatA. kAgaLanAM pustakanI AsapAsa paNa kyAreka kayAreka cauda svaM, aSTamaMgaLa, neminAthanI jAna, samavasaraNa vagere cItarelI temaja sAdI lAkaDAnI raMgIna pATIo mUkavAmAM AvatI; tema chatAM meTe bhAge e pustako mATe kAgaLanAM pUThAno upaga ja vadhAre pramANamAM karAya cheA pUThAM upara keTalIka vAra sAda temaja rezamI, sonerI, perI vagere bharata bharelAM rezamI kiMmatI kapaDAM eDavAmAM AvatAM; keTalIka vAra e pUThAM upara sonerI rUperI Adi raMgathI vela vagere cItaravA uparAMta enA upara dhArmika prasaMgasUcaka mahatvanI citrAkRtio cItaravAmAM AvatI (juo citra naM.20mAM A. naM. 1-2-3-5-6); keTalIka vAra enA upara ajAyabI utpanna kare tevI vAMsanI saLIeAnI temaja kAcanAM kIDIo vagerenI gUMthelI jALIo lagAvavAmAM AvatI (juo citra naM. 20mAM a. naM. 4-8); keTalIka vAra kAgaLanA jhINA kAtarakAma nIce Azcarya pamADe tevI rIte raMgabiraMgI rezamI ke sutarAu kapaDAnA TukaDAone coDI bhAta pADatA (juo citra naM. 20mAM a. naM. 6); keTalIka vAra e pUThAM upara cAmaDuM maDhIne tenA upara paNa bhAta pADavAmAM AvatI ane keTalIkavAra sAdAM khAdInAM sutarAu kapaDAM paNa maDhavAmAM AvatAM. A pramANe kAgaLanAM pustakanI AsapAsa rAkhavAnAM pAThAM ane prahamAM tenA banAvanArA pitAnuM kalAkauzalya temaja jJAna pratyenI potAnI bhaktibharI lAgaNIne aneka rIte pragaTa karatA. pustaka bAMdhavA mATenI pArTIe te sAmAnyarIte ekavaDI ja rahetI; paNa jyAre e pustakane vAMcavAnA kAmamAM levuM hoya tyAre tene rAkhavA mATenAM pUThAM deDhiyAM, bevaDAM ke ahiyAM banAvavAmAM AvatAM, jethI enI bevaDamAM dabAeluM pustaka athavA pustakanAM pAnAM havAthI uDavA na pAme temaja tene upADatAM te ekAeka nIkaLI ke paDI na jAya. keTalIkavAra doDhiyAM pAThAMmAM mUkelAM pAnAM barAbara dAbamAM rahe e mATe tenA upara bAriyA vALI rezamI ke satarAu pATIne nADAnI jema bAMdhI rAkhavAmAM AvatI, jethI pAThAMnA khullA rahetA meDhAne bariyuM khesavI dabAvI devAmAM AvatuM. A doDhiyAM, bevaDAM Adi pUThAne 'pAThAM' tarIke oLakhavAmAM AvatAM. upara jaNAvyA mujaba aneka jAtanAM pATI-pATha-pUThAMne upaga, pustaka surakSita rahI zake, barAbara baMdhAi zake, vAMcavAmAM sugamatA rahe, tenAM pAnAM ekAeka UDI, vaLI ke paDI jAya nahi temaja puratAne bheja AdinI asara na thAya e mATe karavAmAM Avata-Ave che. baMdhana pustake cAlu vAMcavAnAM hoya ke bhaMDAramAM mUkavAnAM hoya, paNa e badhAMyane bahAranA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 101 sUkA ke bhInA vAtAvaraNanI asara na thAya, e pustakA melAM na thAya temaja havAthI enAM pAnAM UDavA na pAme, e mATe e pustakAne baMdhana AMdhavAmAM AvatAM. A baMdhanA sAmAnyarIte sutarAu ja hetAM, tema chatAM khAsa mAnanIya kalpasUda jevAM zAstrA mATenAM baMdhane rezamI hAtAM. dAbaDA upara ane tADapatrIya pothIo upara bAMdhavAnAM baMdhane jADA khAdInA kapaDAnAM banatAM, mukhyatve karIne e ekavaDAM ja hatAM, tema chatAM ghaNIvAra e evaDA khAdInA kapaDAnAM paNa thatAM ane keTalIkavAra khAdI ane mazarUnAM kapaDAMne evaDAM sIvIne taiyAra karavAmAM AvatAM. pATI-paTTI pustakanI pAthIe, dAbaDA Adi upara bAMdhelAM baMdhane chUTAM na paDI jAya e mATe tenA upara eka-savA AMgaLa paheALA pATI--paTTI vIMTavAmAM AvatI. A pATI ghaNIvAra rezamI pazu hAtI ane ghaNIvAra e sutarAu paNa hatI. A pATIomAM keTalIkavAra tenA gUMthanArAe suMdara duhA, padyo, pATI-paTTInA mAlikanAM nAmeA vagere paNa gUMthatA hatA, jenA namUnA Aje paNa Ne ThekANe jovAmAM Ave che. dAbaDAe pustaka rAkhavA mATenA dAbaDAe lAkaDAnA, kAgaLanA temaja cAmaDAnA anAvavAmAM AvatA hatA. e badhAnA ahIM TUMka paricaya ApavAmAM Ave cheH lAkaDAnA dAbaDA lAkaDAnA dAbaDAonI banAvaTathI te ApaNe sau paricita ja chIe, eTale ene aMge mAtra eka ja vAta jaNAvavAnI rahe che ke jema Ajakala kabATa, khurasI, meja, bAMkaDA vagere dareka jAtanA rnicarane pAliza karavAmAM Ave che tema jUnA jamAnAmAM ApaNe tyAM dareka lAkaDAnI vastune jvAta na lAge tathA bheja vagerethI e taraDAI ke kATI na jAya e mATe caMdrasanA rAgAna temaja tenAthI mizrita raMgo lagAvavAmAM AvatA hatA ane e ja rIta ApaNA pustaka bharAnA DabbAo mATe akhatyAra karavAmAM AvI che. A raMga dAbaDAnA bahAranA bhAga upara lagAvavAmAM Ave che. kAgaLanA dAkhaDAe nakAmA paDI rahetA kAgaLAne uparAuparI ceADIne athavA e kAgaLAne phUTIne temAM methI vagere cikAzavALA padArthoM bheLavI e kUTAnA suMdara sAidAra dAkhaDAe banAvavAmAM AvatA ane tenA upara rezamI ke sutarAu kapaDuM vagere maDhavAmAM AvatuM. keTalIka vAra kapaDuM vagere na maDhatAM tenA upara rogAna mizrita raMga caDAvavAmAM AvatA ane te upara cauda svapna, aSTamaMgala, neminAthanI jAna, te te samayanA vartamAna AcAryAMnI dharmadezanA,tIrthaMkaranAM kalyANukA ane jIvanaprasaMge vagere khAsa khAsa dhArmika prasaMgAnAM suMdara bhAvavAhI citrA cItaravAmAM AvatAM. (jue citra naM. 8 A. naM.2).
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 jena citrakalpadruma tADapatrIya pustakanI lAMbI pratonI uparanIce lAkaDAnI pATIo mUkI, tene derI vaDe bAMdhI, tenA upara kapaDAnuM baMdhane bAMdhavAmAM AvatuM athavA e pithIone lAkaDAnA DabAmAM rAkhatA; paraMtu nAnA mApanI tADapatrIya prati upara keTalIka vAra lAkaDAnI pATI na rAkhatAM kAgaLanA pUThAMnA taiyAra karelA ardhakhaMDA, -nevAMnuM pANI jhIlavA mATe rAkhavAmAM AvatA paranALAnAAkAranA dAbaDAmAM ene rAkhatA ane tenI vacamAM parovI rAkhelI derI enA upara vaTavAmAM AvatI. A jAtanA dAbaDAonI vacamAM rAkhelAM pustako atyaMta surakSita rahetAM. A kAgaLanA dAbaDA upara mAtra baMdhana bAMdhavAmAM AvatuM; lAkaDAnA dAbaDAnI ene mATe jarUrata rahetI nahi. paranALA AkAranA A kAgaLanA dAbaDA upara meTe bhAge lAla ane kaika vAra dhoLA raMganuM khAdInuM kapaDuM maDhavAmAM AvatuM. pATaNa vagerenA jJAna bhaMDAramAM A jAtanA dAbaDA keTalI ye pothIo mATe banAvelA che, jemAMnA keTalAka te pAMca pAMca zatAbdIonA vAyarA khAI cUkyA che ane keTalAke te e karatAM paNa vadhAre zatAbdIo vItAvI che. cAmaDAnA dAbaDAo upara jaNAvelA kAgaLanA dAbaDA upara jema kapaDuM vagere maDhavAmAM Ave che tema tenA upara cAmaDuM paNa maDhavAmAM AvatuM ane tenA upara AjakAla jema presamAM pUThAM upara beMrDara vagerenI bhAta pADavAmAM Ave che tema bhAto paNa pADavAmAM AvatI. (juo citra. 8 A naM.1) A pramANe cAmaDuM maDhelA dAbaDAone ame cAmaDAnA dAbaDA tarIke oLakhAvIe chIe. A dAaDAe judo paricaya ApavAnuM kAraNa e che ke AjakAla chApelAM pustako upara cAmaDAnAM pUThAM je keTalAka loko apavitratAnI vAta karI e sAme khUba ja aNagamo Ubho kare che, eTaluM ja nahi paNa keTalIka vAra e sAme temaja tevI bIjI vastuo sAme aNaghaTatI dhamAla karI mUke che. temanuM dhyAna ame dorIe chIe ke prAcIna jJAnabhaMDAromAMnAM pustake, guTakAo vagerenAM pUThAM pATIo mATe cAmaDAne upaga bahu ja chUTathI thaelo jovAya che. prAcIna tADapatrIya pustakonAM Adi aMtanAM pAnane ghasAro na lAge temaja te jIrNa na thAya e mATe tenI uparanIce tADapatranAM pAnAMnA abhAvamAM cAmaDAnI paTTIo mUkavAmAM AvatI hatI. (juo citra naM 3mAM AkRti naM. 2) caMdananA dAbaDA sAmAnya rIte pustako rAkhavA mATe lAkaDAnA je DabAo banAvavAmAM AvatA te sAga vagere cAluM lAkaDAmAMthI banAvAtA, paraMtu suvarNAkSarI ke rIyAkSarI kalpasUtrAdi jevA kiMmatI temaja mAnya graMtha rAkhavA mATe caMdana, hAthIdAMta vagerenA dAbaDAo taiyAra karavAmAM AvatA ane temAM e mahAddha pustakone rAkhavAmAM AvatAM-Ave che. A dAbaDAo keTalIka vAra taddana sAdA hoya che ane keTalIka vAra tenA upara suMdara kAraNa ane suMdara prasaMge kotarelA paNa hoya che. pothI ane dAbaDA upara naMbare upara pramANe taiyAra thaelI pothIo ane dAbaDA upara pothI naMbara ane dAbaDa naMbara
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 103 noMdhavAmAM AvatA. A naMbare dhaNuM karIne 1,2,3,4 vagere saMkhyAmAM ja lakhAtA hatA; tema chatAM keTalIka vAra e dAbaDAo upara jaina covIsa tIrthakare, visa viharamAna tIrthakare, bhagavAna mahAvIranA agiyAra gaNadhare (mukhya ziSyo) AdinAM nAme paNa nirdeza karavAmAM AvatA hate. dA.ta. jaina covIsa tIrthakaronAM nAma anukrame RSabhadeva, ajitanAtha, saMbhavanAtha, abhinaMdana, sumatinAtha vagere che. jaina jJAnabhaMDAromAMnA dAbaDAo upara naMbara karavA hoya tyAre eka, be Adine badale pahelA dAbaDA upara abhadeva, bIjA upara ajitanAtha, trIjA upara saMbhavanAtha cAvata covIsamA dAbaDA upara covIsamA jaina tIrthakara mahAvIranuM nAma lakhavAmAM AvatuM. AthI vadhAre dAbaDAo hoya tyAre vIsaviharamAna tIrthakaronAM nAmono ullekha karavAmAM AvatA. A pramANe dAbaDA upara saMkhyA lakhavAne badale AvAM tIrthaMkara Adina vizeSa nAme paNa lakhavAmAM AvatAM. peTI paTArA bhaMDakiyAM vagere upara ame je thiIo ane dAbaDAone nirdeza karI gayA e badhAne uMdara AdithI surakSita rAkhavA mATe loDhAnA ke pittaLanA cApaDAvALI moTI moTI majabUta peTIo ane paTArAo banAvavAmAM AvatA ane temAM e pothI-dAbaDAone surakSita rIte rAkhavAmAM AvatAM hatAM. keTaleka ThekANe Ane mATe majabUta kabATo athavA khAnAMvALAM bhaMDakiyAM banAvavAmAM AvatAM hatAM. pustaka rAkhavA mATe temaja kADhavA mATe peTI paTArA karatAM A kabATa ane bhaMDakiyAM vadhAre anukULa rahetAM. pATaNa vagere keTalAM ye sthaLonA prAcIna bhaMDArAne paTArAmAM rAkhavAmAM AvatA hatA ane keTalAM ye sthaLeAnA bhaMDArene kabATa temaja bhaMDakiyAmAM rAkhavAmAM AvatA hatA. AjakAla ghaNekhare sthaLe A paripATI badalAvA chatAM haju paNa ghaNe sthaLe jJAnabhaMDAro rAkhavA mATe peTI paTArA bhaMDakiyAM vagere vAparavAmAM Ave che. peTIno AkAra ane tenuM mApa nAnuM hoya che jyAre paTArAnuM mApa moTuM hoya che. paTArAne paTArA" ane "majUsa" tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. comAsAno bheja vagere pustakane na lAge tevI surakSita rIte bhIMtamAM karelAM UMDAM kabATone "bhaMDakiyAM kahevAmAM Ave che. jJAnabhaMDAranI TIpa prAcIna samayamAM jJAnabhaMDAronI TIpe eTale ke pustakonI yAdI kevA rUpamAM thatI haze e jANavAnuM ApaNI pAse khAsa kazuM ja sAdhana nathI; tema chatAM lagabhaga baso-traNaso varSe pahelAMnI je prAcIna rIpe jovAmAM AvI che e uparathI eTaluM anumAna thaI zake che ke AjakAla jevI vizada TIpo thAya che,-arthAt emAM jema dAbaDAno naMbara, pratane naMbara, graMthanAma, patrasaMkhyA, bhASA, kartA, racanAvata, lekhanasaMvata, viSaya, graMthanI laMbAI-pahoLAI vagerenI mAhitI ApavAmAM Ave che,-tevI nahotI ja thatI. e rIpomAM mAtra dAbaDe, pratane naMbara, graMthanAma, patrasaMkhyA ane koI koI vAra graMthakAranuM nAma eTaluM ja noMdhavAmAM AvatuM. ahIM eka vAta aSTa karavI ucita jaNAya che ke AjakAla jevI vizada TIpe thAya che tevI TIpo jUnA jamAnAmAM nahi ja thatI hoya athavA A jAtane keAIne sarvathA khyAla sarakhe ye nahi hoya ema mAnavAne
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 jaina citrakalpadruma kazuM ja kAraNa nathI. AnA purAvA rUpe ame koI vidvAna jaina zramaNanI banAvelI dina114 nAmanI yAdI ane evI ja bIjI chuTaka ne ApI zakIe chIe, jemAM te te graMthenI yogya mAhitI ApavAmAM AvI che. ghaNIkharI vAra ema bane che ke cAlu jamAnAmAM kAMI navuM jovAmAM Ave tyAre ApaNe ema mAnI levAnI bhUla karI besIe chIe ke jeNe jUnA jamAnAnA lokone AvI bAbatane kazo khyAla ja nahi hoya. A prakAranI bhrAMtie Aje bhAratane khUNe khUNe dareka viSayamAM ApaNe joI zakIe chIe. ame amArA prastuta nibaMdhamAM evI anekAneka bAbato noMdhI che ane bIjI evI aneka bAbatone ulekha karIzuM jethI evA bhUlabharelA khyAlo dUra thAya. keTalAMka udAharaNe te ahIM ja ApI daIeH cAlu jamAnAmAM nirNayasAgara presa taraphathI prasiddha thaelA vRtaratnAkara, chanda zAstra Adi graMthomAM gaNa vagerenI sthApanAyukta e graMthonuM saMpAdana joyA pachI ApaNane prathama najare ema ja lAgI jAya che ke jUnA jamAnAnA vidvAnone A jAtane khyAla ja nahi hoya; paraMtu A mAnyatA keTalI bhUlabharelI che enI khAtrI A nibaMdhamAM Apela "ajitazAMtistavananA pAnAnuM citra jotAM thaI jaze, jemAM gaNasthApanA, tenA nAmane nirdeza, chaMdanuM lakSaNa vagere barAbara ApavAmAM AvyuM che (juo citra naM. 21). A sivAya jema atyAre graMthamAM pAThAMtaro. paryAyA. TippaNIo vagere karavAmAM Ave che tema prAcIna graMthomAM tenA mArjinamAM-hAMsiyAmAM te karavAmAM AvatuM (juo citra naM. 18). cAlu jamAnAmAM jema graMthasaMpAdanamAM pUrNavirAma, ardhavirAma Adi aneka jAtanAM cihno karavAmAM Ave che tema jUnA jamAnAmAM graMthane vizada temaja spaSTa karavA mATe aneka jAtanAM cihno, saMta vagere karatA hatA (juo citra naM. 18), je vistRta paricaya ame agAu ApI cUkyA chIe. jainAcAryonI caMtharacanA pustakalekhana ane jJAnabhaMDAro sAthe saMbaMdha dharAvatI jainAcAryonI graMtharacanA" viSe paNa ahIM TUMka ullekha karavo asthAne nathI ema dhArI jainAcAryo graMtharacanA karatA tyAre kyAM rahI karatA, temane joItAM pustakAdine lagatI sAmagrI koNa pUrI pADatuM, teo graMtharacanA karatA tyAre zAnA upara lakhatA, temanA graMtha mATe sahAyaka ane zodhako koNa rahetA, e graMthenI prathama nakala koNa lakhatA temaja vadhArAnI nakalo utAravA mATe zI vyavasthA rahetI, graMthonA aMtamAMnI prazastiomAM zI zI hakIkata neMdhavAmAM AvatI, ityAdi ahIM jaNAvavAmAM Ave che. graMtharacanAnuM sthAna jainAcAryo graMtharacanA karavA mATe jyAM khAsa khAsa pustakasaMgraha hoya tyAM jaI sAhityarasika dharmAtmA dhanADhaya grahanI vasatimAM athavA e dhanADhaya gRhasthoe karAvela paiSadhazAlA, tyamaMdira AdimAM rahI graMtharacanA karatA hatA, tyAM temane e vasati athavA caityanA mAlika agara saMcAlaka pAsethI graMthasyanA samaye joitI dareka sAdhanasAmagrI temaja pustaka vagere maLI 114 "brahapinikA" jainasAhityasAdhaka pu 1 a. 2mAM zrImAna jinavijayajIe saMpAdita karI che.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 105 jatAM. jainAcAryone graMtharacanA karavA mATe gujarAtanI bhUmimAM pATaNa, tharAda, gAMbhu, hArIja, pAlanapura, dhoLakA, dhaMdhukA, khaMbhAta jevAM saMkhyAbaMdha kendro hatAM. A ja rIte mAravADa, mevADa, mALavA vagere dezomAM paNa evAM kendro hatAM, te chatAM jainAcAryone graMtharacanA mATe gujarAtanI bhUmi jeTalI anukULa rahI che teTalI bIjI nathI rahI. jeTalAM sAdhanasAmagrI temaja vAtAvaraNa gujarAtanI bhUmimAM sulabha ane anukULa hatAM teTalAM bIje kyAM ye naheAtAM. khAsa karIne pATaNa vasyA pachI graMtharacanA mATe gujarAta ane mukhyatve karIne khuda pATaNanI bhUmi jainAcAryonuM mathaka ja banI gaI hatI. jaina Agamo temaja e sivAyanA mahAna dharmagraMthanI samartha TIkAo tathA 254293, 4-5, za, sA2, 76, nATa4, dArzani aMthI, uthAsAhitya, stotra sAhitya mAhi vividha sAhityanuM vipula pramANamAM sarjana te pachI ja thaI zakyuM che; mAno gUrjara dharAnA vikAsa sAthesAthe jaina prajA ane jaina sAhitya unnatine zikhare pahoMcI zakyAM. prAcIna nA aMtamAMnI prazastio ane pupikAo jotAM temAM,-pATaNanI 11 saivaNika nemicaMdra, varNika AzAvara, 115 (ka) 'aNahilapATakanagare, sauvarNikanemicandrasatkAyAm / varapauSadhazAlAyAM, rAjye jayasiMhabhUpasya !!' -pAkSikasUtraTIkA yazodevIyA 1180 varSa kRtA (kha) 'agahiralapATakapure, zrImajayasiMhadevanRparAjye / AzAvarasovarNikavasatau vihitA ... // ' -bandhasvAmitva hAribhadrIyA vRttiH / (ga) 'aNahilavADapurammI, sirikananarAhivammi vijayante / dohaTTikAriyAe, vasahIe saMThieNaM ca / / ' -mahAvIracaritra prAkRta 1141 varSe kRtam 'ahilapATakanagare, dohaDisaccheSThisatkavasatau ca / saMtiSThatA kRteyaM, navakaraharavatsare 1129 caiva / ' -- uttarAdhyayana laghuTIkA nemicandrIyA (gha) 'manustasya kumArapAlanRpatiprIteH padaM dhImatA-muttaMsaH kavicakramastakamaNiH zrIsiddhapAlo'bhavat / yaM vyAlokya paropakArakaruNAsaujanyasatyakSamA-dAkSiNyaiH kalitaM kalau kRtayugArambho janairmanyate / / tasya pauSadhazAlAyAM, pure'nnhilpaattke| niSpratyUhamidaM proktaM ... ... ... ... // ' -somapramIya sumatinAthacaritra bhA (gha) | abhe zrImAna frefqari7 saMpAdita draupadIsvayaMvaranATakanI tAnAmAthI yA che. (i) 'aNahilapATakapure, zrImajjayasiMhadevanRparAjye / AzApUracasatyA, vRttisteneyamAracitA / / ' -AgamikavastuvicArasAra prakaraNa hAribhadrI vRttiH (1172 varSe) (ca) 'aSTAviMzatiyukte, varSasahasre zatena cAbhyadhike / aNahilapATakanagare, kRteyamacchuptadhanivasatau / ' -bhagavatIvRttiH abhayadevIyA / (cha) 'vasulocanaravivarSe, zrImacchrIcandrasUrimidhA / AbhaDavasAkavasato, nirayAvalizAstravRttiriyam // ' -nirayAvalikAsUtravRtti /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citrakalpadruma bebI haTI, kavicakravartI siddhapAla, AzApUra, adbhutaka, AbhaDavAsAka AdinI, pAlanapuranI 11 mAhU AdinI, ghoLakAnI17 bakula ane naMdika AdinI, zrInIlakamAM118 dharaNIdhara AdinI ityAdi anekAneka vasatio ane pauSadhazAlAonAM temaja te sivAya tya119 ane caityavAsI munionAM sthAna 20AdinAM nAme ApaNane maLI rahe che, jyAM rahI jainAcAryoe graMthanA karI hatI. jayAM AvI vasati nahotI tyAM bIjAM bIjAM yogya sthAnamAM rahI graMtharacanA karavAmAM AvatI. graMthalekhana caMtharacanA karatI vakhate graMthakAre temanA graMthanA kAcA kharaDAo paththarapATI-sTeTa athavA 516 'prahAdanapuranagare, tribindutithivatsare 1503 kRto granthaH / mAlazrAvakavasatau, samAdhisaMtoSayogena / ' ___ .--pRthvIcandracaritra jayasAgarIya 117 'caturadhikaviMzatiyute, varSasahasra zate ca sidbhayam / dhavalakapure vasato, dhnptyobkulnndikyoH|' -paMcAzakaTIkA abhayadevIyA 118 'saMvat 1295 varSe aoha dhImatralake samastarAjAvalIvirAjitamahArAjAdhirAjazrImajayatugnidevakalyANavijayarAjye mahApradhAnapaMca. zrIdharmadeve sarvamudrAvyApArAn paripaMthayatItyevaM kAle pravartamAne zrIUpakezavaMzIyasA. AsAputreNa zrIcitrakUTavAstavyena cAritricUDAmaNizrIjinavallabhasUrisantAnIyazrIjinezvaramaripadapaMkajamadhukareNa dhIzatrujayojayaMtAditIrthasArthayAtrAkAraNasaphalIkRtasaMghamanorathena sugurUpadezazravaNasaMjAtazraddhAtirekaprArabdha. siddhAntAdisamastajainazAstroddhAropakrameNa adya sA0 salhAkena bhrAtRdedAsahitena karmastavakarmavipAkapustikA lekhitA paM. dharaNIdharasAlAyAM paM. cAhaDena / ' -karmastava-karmavipAkaTIkA pustikA, ne. 223 jesalamera jJAnabhaMDAra / 118 (ka) 'abdAnAM zakanRpateH, zatAni cASTau gatAni viMzatyA / adhikAnyekAdhikayA, mAse cetre tu paJcamyAm // nItaM samAptimetat , siddhAMtikayakSadevaziSyeNa / praticaraNAyAH kiJcid, vyAkhyAnaM pArzvanAnA tu|| zrAvako jambunAmAkhyaH, zIlavAn subahuzrutaH / sAhAyyAd racitaM tasya, gambhUtAyAM jinAlaye / / -zrAvakapratikramaNavRtti / (kha) 'zrImadaNahillapATakanagare kezIyavIrajinabhavane / racitamadaH zrIjayasiMhadevanapatezca saurAjye / ' -navatattvabhASyavivaraNa yazodevIya (1174 varSe) (ga) "siridhavalabheDasAliyakAravie pAsasAmijiNabhavaNe | AsAvallipurIe, ThieNa evaM samADhataM / ' ___ 'aNahilabADapattaNe, tayaNu jiNavIramaMdire ramme / sirisiddharAyajayasiMhadevarajje vijayamANe // ' -candraprabhacaritra prAkRta yazodevIya (1178 varSe) (gha) 'bArasatittIsuttaravarise dIvUsavammi pugNadiNe / aNahilapure eyaM, samatthiyaM vIrabhavaNamima / / / --ariSTanemicaritam ratnaprabhIyam / 12. 'chattAvalipurIe, muNiaMbesaragihammi raiyamimaM / ' -~-guNacandrIya mahAvIracaritraM.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 107 lAkaDAnI pATI121 vageremAM lakhatA hatA ane tenA upara barAbara nakkI thai gayA pachI nakala utAranArAA tenA uparathI tenI vyavasthita ane zuddha nakaleTa karatA hatA. graMtharacanAmAM sahAyakA graMtharacanA samaye graMthakArAne pratimAMnA pADabhedya tAravavA, temAM upayAgI zAstrIya pAThe taiyAra rAkhavA, graMtharacanAmAM khAsa khAsa sUcanAo karavI ityAdi mATe vidvAna ziSyA ane zramaNA ja madadagAra rahetA.122 keTalIka vAra vidvAna upAsakA 27 5Na e jAtanI sahAya karatA, graMthasaMzeAdhana upara pramANe vidvAna zramaNeA ke zrAvakanI sahAyathI graMtha racAi gayA pachI e graMthamAM koi jAtanI khAmI ke aspaSTatA rahevA na pAme e mATe e kRtione te te jamAnAmAM prauDha temaja zAstrajJa manAtAM vidvAna AcAryAdinI sevAmAM raju karavAmAM AvatI ane temanA tapAsI lIdhA pachI tenA uparathI bIjI nakalA utAravAmAM AvatI. keTalIka vAra keTalAka utAvaLI zramaNu vagere graMthanuM saMzodhana thayA pahelAM tenI nakalA utArI letA, jenuM pAchaLathI saMzAdhana thatAM te graMthamAM dvaidhIbhAva ane pA:bhedezanI viSamatA ubhAM rahetAM. keTalAka prAcIna graMthAmAM ApaNe keTalIka vAra viSabhatAbharyAM pADabhede joie chIe tenuM A paNa eka kAraNa che. graMthamAM blekasaMkhyA upara mujaba graMthanuM saMzodhana thai gayA pachI e graMthanI zlokasaMkhyA gaNavA mATe koIpaNa sAdhune e nakala ApavAmAM AvatI ane te sAdhu 'batrIsa akSaranA eka zrloka'ne hisAbe AkhA graMthanA akSare1 gaNIne kSeAkasaMkhyA nakkI karatA. jyAM pAMcase ke hunnara bleka thAya tyAM cArma lakhIne e leAkasaMkhyA noMdhavAmAM AvatI hatI. keTalIka vAra se| se| zlAkane aMtare paNa e zlAkasaMkhyA noMdhavAmAM AvatI hatI ane kadAca ema karavAmAM na Ave te chevaTe graMthanA aMtamAM sarvandhArtha karIne te graMthanuM pramANa noMdhavAmAM AvatuM.124 121 jIA TippaNI naM. 46. 122 (4) '35LaviAcavu, raE siddhagaMsasAmino rica / sAhonuM niyaniLayaMtaLisa mIsa( 2 gaI -bhagavatIvRttiH abhayadevIyA (la) 'sAhena saihiM, yaM......samiSa nayammi1 nayanittiyudLa puLa, viselo sohi~ It' --ariSTanemicaritra ratnaprabhIya / 123 juo TippaNI naM. 119 (1). 124 (4) 'dArA sannA, SaT AtAmyatha hoiza tyeva mAnamaMtacA:, jomAnana nizcitam II' -bhagavatIvRtti abhayadevIyA trISi sapta rAtAni ca // ' -jJAtAdharmakathAMgaTIkA abhayadevIyA (gha) 'pratyakSara nighyAya, anyamAna vinizcitama 1 anuSTumAM sALi,
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpadruma graMthanI pahelI nakala-prathamAdarza graMtharacanA thayA pachI tenuM saMzodhana karavA mATe graMthakAranI mULa nakala vidvAnonA hAthamAM mUkavAmAM AvatI. e hAthaprati game teTalI svaccha karavAmAM AvI hAya tema chatAM temAM sudhArAvadhAre, erabhUsa, navA umere Adi thayA vinA na ja rahe; eTale tenA uparathI navI svaccha nakala utAravA mATe e prati vidvAna ziSyAne ApavAmAM AvatI. e uparathI e zramaNe barAbara zuddha temaja cihna, vibhAga vagere karI navI nakala taiyAra karatA, jene prathamAdarza tarIke oLakhavAmAM AvatI.125 AvI eka nakala taiyAra thayA pachI te uparathI vadhArAnI aujI nakale. dhanADhaya gRhasthe lekhako pAse lakhAvatA ane keTalIka vAra jaina sAdhu svayaM lakhatA126 lakhAvatA. graMthakArA je pAte khUba pratibhAsaMpanna hAya temaja graMtharacanAnuM kArya pAThAMtara vagerenI gaDamathalavALuM na hoya te sAdhAraNa cerabhUMsavALI temanA hAthanI ja nakala prathamAdarro-sau pahelI nakala tarIke gaNAtI.127 graMthanI prazasti graMthanuM saMzAdhana, leAkasaMkhyA temaja tenI svaccha nakala mra gayA pachI graMthakAre graMthanA aMtamAM prazasti lakhatA. e prazastimAM graMthakAranI pAtAnI gurupadruparaMparA, graMthacanAnA sahAyaka, graMtharacanAmAM je savidhamatAne anubhava thayA heAya te, graMthane zodhanAra, je gAma ke zaheramAM je rAjAnA rAjyamAM ane jenI vasaMti-makAnamAM rahI graMtharacanA karI heAya te, prathama nakala athavA vadhArAnI nakalA lakhanAra-lakhAvanAra, klAkasaMkhyA, racanAsaMvata, jenI prArthanAthI128 graMtharacanA karI hoya te ityAdi dareka nAnImATI mahattvapUrNa aitihAsika hakIkatAne ullekha karavAmAM AvatA. 108 125 'taddhino dharmavatra, tuthvIsiviyAvidhivitattva arorSamAza, sUtrArthavivecane RturaH1 -- jambUdvIpaprajJapti prameyaratnabhajUdA TIkA 126 (G) 'prathamAvI jignitA, vimarutrimUtimini vineca:| vRddhi: zrutamapti, lepiva vinaMtiyA12/ - bhagavatIsUtra abhayadevIyA TIkA 1128 varSe (g) 'chattAvahipurIpa, muLibaMnnesaranimmi mimaM ! sTihiya na levAM, mAnameLa suniii 1825 -~-~muLavandrIya mArI caritra prApti (1126 varSe 127 A jAtanI pratiemAM mahApAdhyAya zrIcazevijayajInA graMthA (jIe TippaNI naM, hara), pATaNanA saMdhanA bhaMDArano samayasAraprakaraNa sIkanI prati vagereno samAveza thai zake che. 128 (4) 'masyA: jarAvyAhyA:tilanapUJAtivu cArjam| rAyidyutamALiya:, tivAnamArganAn !" (kha) 'anbhatthaNAe sirisiddha seNa sUrissa sissarayaNassa / bhattassa sirijiNesara sUrissa ya savva vijjassa ||19|| --zreyAMsasvAmicaritra prAkRta
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA pustaka ane jJAnabhaMDAronuM rakSaNa jJAnabhaMDAro ane pustakalekhanane lagatI aneka bAbatanI noMdha karyA pachI tenA rakSaNanA saMbaMdhamAM TUMka mAhitI ApavAmAM Ave che, je pustakanA vAcako ane jJAnabhaMDAronA saMrakSakone upayegI thaI paDaze. pustako ane jJAnabhaMDAronA rakSaNanI jarUrIAta nIcenAM kAraNene laI UbhI thAya che. 1 rAjadvArI uthalapAthala, 2 vAcakanI bedarakArI, 3 uMdara, udheI kaMsArI, vAtarI Adi chavajaMtuo ane 4 bahAranuM kudaratI vAtAvaraNa. A mukhya kAraNone laI pustaka ane jJAnabhaMDArenuM jIvana TUMkAtuM hoI athavA tenA nAza thavAno saMbhava hoI A badhAthI pustako jJAnabhaMDAronuM rakSaNa karavA mATe jaina saMskRtie je anekavidha sAdhano ane upAyA che e ahIM jaNAvIe chIe. rAjadvArI uthalapAthala rAjadvArI uthalapAthalamAM mahArAjA zrI ajayapAlanI mahArAjA zrI kumArapAladeva pratyenI AMtara kevatti ane mogalonI temanA humalA samayanI svadharmedhatA jevA prasaMge samAya che. AvA prasaMgomAM vipakSIo ke vidharmIo sAmA thAya tyAre jJAnabhaMDArene sthAnAMtara karavA mATe athavA bacAvavA mATe dUradarzitA temaja parAkrama ja kAma Ave che. kahevAmAM Ave che ke mahArAjA zrIajayapAle mahArAjA zrI kumArapAladeva pratyenA varane kAraNe temanAM karelAM kAryonA nAzanI zarUAta karI tyAre maMtrI vAgabhaTe ajayapAlanI sAme thaI jaina saMghane pATaNamAM vidyamAna jJAnabhaMDAra vagerene khaseDavA mATe tvarA karAvI. jaina saMghe paNa tyAre samayasucakatA vAparI tyAMnA vidyamAna jJAna bhaMDAra Adine gupta sthAnamAM ravAnA karI dIdhA ane mahAmAtya vAlmaTa ane temanA nimakahalAla subhaTo ajayapAla sAthenA yuddhamAM pitAnA dehanuM balidAna ApI yamarAjanA atithi banyA. jaina saMghe uparokta jJAnabhaMDAre kayAM saMtADayA, pAchaLathI tenI saMbhALa koIe lIdhI ke nahi ItyAdi kazuM ye kaI jANatuM nathI, temaja e hakIkatano ullekha paNa kayAMya tha nathI. saMbhava che ke tene jyAM rAkhavAmAM AvyA hoya tyAM ne tyAM ja te rahI gayA hoya. keTalAkanuM kahevuM evuM che ke e badhuM te samaye jesalamera tarapha mokalAyuM hatuM, paraMtu tyAMnA killAmAM atyAre je pustakasaMgraha vidyamAna che e jotAM tema mAnavAne kazuM ja kAraNa nathI. tyAMnI daMtakathA pramANe kilAnA anya gupta bhAgomAM e saMgraha chupAelo paDyo hoya te kAMI kahevAya nahi. A temaja AnA jevA bIjA uthalapAthalanA jamAnAmAM jJAnabhaMDAronI rakSA mATe bahArathI sAdAM dekhAtAM makAnomAM tene rAkhavAmAM AvatA. jema jaina saMghe melonI caDAInA jamAnAmAM pratimAonA rakSaNa mATe jAmanagara, prabhAsapATaNa, unA, ajAharA, ghoghA, rAteja, IDara, pATaNa Adi nagaromAM maMdiranI aMdara gupta, agamya mArgavALAM ane eka uDAIvALAM bhUmidharobhecarAM banAvyAM che tema jJAnabhaMDAranI rakSA mATe khAsa banAvyAnuM kyAMye jANavAmAM ke sAMbhaLavAmAM nathI. AnuM kAraNa amane e jaNAya che ke jaina maMdira e jAhera temaja oLakhANa ane cihna- nizAnI-vALuM makAna hoI tene zodhatAM ke tenA upara humalo karatAM vAra na lAge temaja pASANa
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina citrakalpadruma 110 vagerenI vajanadAra mUrtione ekAeka sthAnAMtara karavAmAM muzkelIbharyAM prazna heI tenuM gApana-saMtADavuM najIkanA sthAnamAM thAya e ja iSTa heAvAthI tene mATe gupta sthAne yAjavAnI pharaja paDI hatI; jyAre jJAnabhaMDArAM rAkhavAnA sthAnanI khAsa eLakha na hovAthI temaja prasaMgavazAt tene sthAnAMtara karavAmAM khAsa kazA muzkelIbharyo prazna nAMhe hAvAthI tene mATe tevAM gupta sthAne racavAnI AvazyakatA svIkArAI nathI. tema chatAM ema mAnavAne kazuM ja kAraNu nathI ke jJAnabhaMDArAne surakSita rAkhavA mATe tevI karI yeAjanA karavAmAM nahAtI ja AvatI. AnA udAharaNa rupe ApaNI samakSa jesalameranA killA vidyamAna che, jemAM tyAMnA tADapatrIya jJAnabhaMDArane surakSita rAkhavAmAM AvyA che. AcArya siddhasena mATe ema sAMbhaLavAmAM Ave che ke temaNe cittoDamAMnA gupta staMbhane aiSadhIonI madadathI udhADI temAMthI keTalAMka maMtrAmpAyanAM upayegI pustako bahAra kADhavAM ane e staMbha acAnaka jamInamAM UtarI gayA. AvAM,mRhurUpI bajAra ane mRgalocanA navalakathAmAM varNavAelAM tilasmAtI makAne jevAM,--gupta staMbheA ke makAno, e irAdApUrvaka adazya karavAnAM maMtrasaMgraha jevAM pustako mATe bhale Avazyaka hAya, paNa sArvanika pustake, mATe evAM makAno upayegI na ja hoi zake. vAcakanI bedarakArI ane AzAtanAnI bhAvanA pustakarakSaNanA saMbaMdhamAM jaina saMskRtie peAtAnA anuyAyIvargamAM sau karatAM vadhAre mahattvanI 'AzAtanA'nI bhAvanA jAgRta karI che, jenA pratApe e saMskRtinA pratyeka anuyAyIne svadarzananAMjaina dharmanAM dharmazAstra pratye jeTalA AdarathI vartavAnuM heAya che teTalA ja bahumAnathI paradarzananA -jainetara saMpradAyanA dharmagraMthA pratye paNa vartavAnuM hAya che; eTaluM ja nahi paraMtu eka sAdhAraNamAM sAdhAraNa kacarAnI TApalIne zaraNa karavA lAyaka lakhelA kAgaLanA TukaDA pratye paNa e rIte rahevAnuM hoya che. A kAraNathI uparokta pustadine cUMka vagere apavitra vastu, paganI ThAkara Adi na lAgavA devA temaja e pustakadine nukasAna pahoMce yA apamAna thAya e rIte avitra ke dhULavALA sthAnamAM na nAkhavA cIvaTa rAkhavAnuM kahevAmAM Ave che. jagatanA satyajJAnano athavA pUrNajJAnane sAkSAtkAra karavA mATe manuSyane jagatanA samagra sAhityakhajAne madadagAra thai zake che ema jaina darzana mAnatuM129 hAI pramAda ke dveSane vaza thaI kAi paNa dharma 129 () taddevyAjarAvA,vidyAnamasti dharmazAstrAjiniyaraviiibanamattanitijJakamatayona:piyA1!! mithyAdRSTizrutamapi saddaSTiparigrahAt samIcInam / kiM kAkhanaM na karUM, rasAnuviddhaM bhavati tAmram ! ||88 || vyAkaraNAlaGkAracchandaHpramukhaM jinoditaM mukhyam / sugatAdimatamapi syAt, syAdaGkaM svamatamakalaGkam // 91|| munimatamapi vijJAtaM na pAtakaM nanu viraktacittAnAm / yat sarva jJAtavyaM karttavyaM na svakarttavyam // 92 // vijJAya kimapi ye kiJcidupAdeyamaparamapi hRyam / tannikhilaM khalu lekhyaM jJeyaM sarvajJamatavijJaiH // 93 // - dAnAdiprakaraNaM sUrAcArya, paJcamo'vasaraH (kha) 'vyAkaraNacchando'laMkRtinATakakAvyatarkagaNitAdi / samyagdRSTiparigrahapUrta jayati zrutajJAnaM // 44 // --binayamastavanavinatramIya (paMdaramI zatAbdI)
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNusaMskRti ane lekhanakaLA 111 prathAdi pratye bedarakArIthI ke apamAnabharI rIte vartavAmAM Ave yA teno nAza thatA nevAmAM ke IvAmAM Ave to tema karanAra vyakti jJAnanI ArAtanAnI bhAgIdAra manAya che. A uparAMta ema paNa kahevAmAM AvyuM che ke A jAtanI AzAtanA karanAra bhAvI janmAMtarAmAM ane keTalIka vAra vartamAna janmamAM paNa jJAna, buddhi, vicArazakti, dedvArAgya vagerethI vaMcita thAya che. mAtra jJAna pratye ja nahi, paNa ene lagatA nAnAmeATA dareka sAdhana-arthAta khaDiyo, lekhaSNu, kAMkhI, AMkaNI, kArAM pAnAM, oLiyAM, baMdhana, pAAM, dAkhaDA, sAMpaDA vagere pratye temaja jJAnavAna vidyAnA pratye apamAnabharI lAgaNI pragaTa karanAra vyakti paNa uparokta AzAtanA temaja tenA pariNAme prApta thatAM karmakLAnI bhAgIdAra thAya170 che. jagata samagranA dharmagraMthe, tenAM sAdhanA ane jJAnavAna vidyAnA tarapha ATalI AdaravRtti ane samabhAvanAnA udAra Adarza jaina darzana sivAya duniyAnA kAi saMpradAye bhAgye ja pragaTa karyo daro, jaina saMskRtie utpanna karelI AzAtanAnI e bhAvanAne pariNAme e saMskRtinA anuyAyI varga ethI bacavA mATe aneka niyajJA ane sAdhanA utpanna karyA 130 (2) "nAnova maLamUALa "davijJApacayuvayArcanuM rAsAyamAM dayA naM, micchA ne sukuM sattva | ---somasUrikRtA paryantArAdhanA (jJa) 'jJAnAcAri pustaka pustikA saMpuTa saMpuTikA TIiAM kebI hatI hI pATA dAvI prati jJAnopakaraNa avajJA, kAla pAna, atiAra, viSIta kSenuM caitsUna prApaNa azraddhAna prakRtikuM dhyAyahuM". -gAyanA 1730mAM lakhelI tADapatrIya pratimAMthI, (n) 'jJAnAgAra kapAvelA paTaka jhu icinapaTTInuM bahumAnahIna upadhAnahInu grunihayu ane kanhaI patrika aneu hiya raMjanaphUTa baraphUTa kAnajI mAlaI Agazake evuM revayaMi padmimA sagAo karatAM jatAM guptAM juo huI, gaphuTa tanuzyakUTa jJAnopaNa pADI pothI hamaNI kramathI sAMpaDA sAMpaDI prati AsAnanA pazu lAgau ku jagaDuM paDatAM gAtAM pu maka aMtarAInuka kI huI salADamAMhi. tena micchAmi dukkaDaM --tiyAra. 1369mAM lakhela tADapatrIya prati, (gha) tatra jJAnAcAra ATha atIcAra--kAle vie.-jJAna tharAvalI, paphilmaNAsUtra, upadezamAlA kAlavelA tathA kALu yahi padrika. vinayahIna paTeija, upadhAnInuM pratika, bahumAnahInuM pariMda, ane kanhaI paDI anesa guru kahiMda ! daiva vaiN yAMdasuda pazcikamA~ satjhAu karatAM paDhatAM guchtAM kuThThuM akSara kAnhaI matri ea mAmalu bha phala artha e kuDA kahethA jJAnopagaraNa pATI pAthI DhavI kamalI sAMpUDAM purI daratI vatI eliyAM prati pazu lA thoDuM lAgaa / cuMkiMI akSara mAMjauM, sIsa dIdhA kanti chatAI AhAra nIhAra AzAtana huI jJAnavaMtasika prahekSitu prajJAparAdhi viNAsiunDa visatai qhika| huMtI zakti sAra saMbhAla na kIdhI| jJAnavaMtasig dreSa matsara cIMtavIe~| AsAtana dhI paDatAM to aMtarAya nIpa| prajJAhIna taka vizikapha ApaNA paDyAnuM garta cAvika 1 jJAnAcAra vizvAInuM dha aticAra DA -ativAda 1466mAM lakhela kAcanI prati parathI (3) 'tehanAM sAdhana je kahAM hai, pATI pustaka Ada; lakhe lakhAve sAcave re, dharmAM dharI apramAda re. 7 bhavi tripti AzAtanA je kara, bhaNatAM kare aMtarAya, aMpA baherA bALA re, muMgA pAMgA thAya re. 8 sarjika bhatAM guNanAM na AvaDe ?, na banne vAla" ja; prabhaMgarI-canA pare re, jJAnavAdhana bIja 2.* Sijja' -jinavijayakRta jJAnapaMcamI mana pahelI tAla racanA saM. 1793,
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena citrakalpadruma 112 che jenuM varNana ahIM ApavAmAM Ave che. svacchatA ane zuddhi pustakanA adhyayana-manana vAcana mATenuM sthAna svaccha ane zuddha vAtAvaraNavALuM hovuM joie. e sthAna-makAna-beThakanI najIkamAM ke AsapAsa apavitratA ke gaMdakI na hovAM joIe. pustaka vAMcatAM tenA upara thuMka na paDe e mATe meDhA ADuM kapaDuM-mukhavatra-mukhavastrikA ke hAtha rAkhavo joIe. pustakane jamIna upara na mUkavuM joIe. pustakavAcanane aMge AvA sarvasAmAnya keTalA ye niyama jaina saMskRtie ghaDI kADhayA che.131 sAMpaDA ane sAMpaDI pustakane jamIna upara na mUkatAM sAMpaDA ke sAMpaDI" upara mUkIne vAMcavAmAM Ave che, jethI pustakane jamIna uparanI dhULa ke koI apavitra vastu lAge nahi temaja comAsAnI RtumAM pustakane ekAeka jamIna uparanA bhejanI asara thAya nahi. A sAdhanane pracAra ApaNe tyAM mogalonA sahavAsathI thayo hoya ema lAge che. maMgala prajA Ane "rIAla' nAmathI oLakhe che. keTalAka Ane "rIla" paNa kahe che. ApaNe tyAM keTalAka Ane sAMpaDA ke "sAMpaDI' tarIke oLakhe che ane keTalAka "cApaDA' tarIke paNa oLakhe che. sAMpaDe, sAMpaDI zabdo rapuTa ane saMpuTiva zabda uparathI AvyAno saMbhava vadhAre che, jeno ullekha saMvata 1313mAM lakhAelI tADapatrIya pratimAMnI vAranA13mAM maLe che. sAMpaDe, sAMpaDI zabdono ullekha saMvata 1369mAM tADapatra para lakhAelI tijAra 32nI pratimAM maLe che. "cApaDo' zabda capaTA arthavAcaka niSki zabda uparathI banI zake, tema chatAM ene lagatA kaI prAcIna ullekha ame kyAMya joyo nathI. arthanI dRSTie baMne nAmo saMgata thaI zake che. pharaka mAtra eTalo ja che ke sAMpaDe nAma chuTA karIne ubhA rAkhelA saMpuTAkAra sAMpaDA sAthe saMgata che. jyAre "cApaDA' nAma bhegA karIne capaTA rAkhe sAthe baMdha bese che. sAMpaDe moTo hoya tyAre tene "sAMpaDe" kahevAmAM Ave che ane e nAno hoya tyAre tene "sAMpaDI' tarIke saMbodhavAmAM Ave che. A sAMpaDAo sAmAnya rIte sAga, sIsama vagere lAkaDAnA bane che, paraMtu je loke dhanADhaya athavA zekhIna hoya che teo caMdananA paNa banAve che, eTaluM ja nahi paNa enA upara abhuta kotarakAma paNa karavAmAM Ave che. kavaLI Ane upayoga darareja vAMcavAnA pustakane lapeTavA mATe thAya che. pustaka vAMcatAM UThavuM hoya tyAre pustakane AthI vIMTI rAkhavAthI pustakanAM pAnAM UDavAne bhaya raheto nathI temaja 131 juo DipaNI naM. 130. 132 juo TiNI na, 130 (I). 133 juo TippaNI naM. 130. (1.)
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNasaMskRti ane lekhanakaLA 113 sAdhAraNa rIte baMdhananI paNa AvazyakatA rahetI nathI. comAsAnA bhejanI asara pAnAne na thAya e mATe pustaka upara baMdhana hovA chatAM aMdaranA bhAgamAM Ane vIMTI rAkhavAmAM Ave che. Ane paga caudamI sadI pahelAMthI thavAnA prAcIna ulekha maLe che. A kavaLI, vAMsanI pAtaLI saLIo athavA cIne eka pachI eka gUMthavAthI bane che, je AjakAla cInAloko cIpo gUMthIne banAvelAM kelenDara bajAramAM vece che,-jene leke gharanI bheMto upara zobhA mATe laTakAvI rAkhe che,---tene AbAda maLatI hoya che. A gUMthelI vAMsanI saLIo upara rezamI ke sutarAu kapaDuM maDhavAmAM Ave che ane tene kavaLI tarIke oLakhavAmAM Ave che. AnuM prAcIna nAma "kamalI" ane "kabalI' maLe che. 134 e nAma . vUivI athavA zAstrI uparathI baneluM che. kAMbI "kAMbI' zabda che. 1 uparathI Avyo che. A kAMbI taddana capaTI vAMsanI cIpa jevI hoya che ane te hAthIdAMta. akIka, caMdana, sIsama, sAga vagere aneka jAtanI bane che. pustaka vAMcatI vakhate akSara upara hAthano aMguTho vagere rahetAM parasevAthI akSara athavA pustaka bagaDe nahi e mATe Ane pAnA upara mUkI tenA upara aMguTho vagere rAkhavAmAM Ave che. A badhAM sAdhano sivAya bIjA ghaNAM sAdhano ane tenA upayogano ame agAu ullekha karI cUkyA chIe jenI punarAvRtti ame ahIM nathI karatA. pustakvAcana ahIM pustakarakSaNane lagatAM sAdhananI je noMdha ApavAmAM AvI che e uparathI jaina zramaNonI pustaka vAMcavA mATenI cIvaTane ApaNane khyAla AvI zake che. arthAta pustakanuM apamAna thAya nahi, te bagaDe nahi, tenAM pAnAM vaLe ke UDe nahi, pustakane zaradI garamI vagerenI asara na lAge e mATe pustakane pAThAMnI vacamAM rAkhI tenA upara kavaLI ane baMdhana vIMTALI tene sAMpaDA upara rAkhatA. je pAnAM vAcanamAM cAlu hoya temane eka pATI upara mUkI, tene hAthano paraseve na lAge e mATe pAnuM ane aMguThAnI vacamAM kAMbI ke chevaTe kAgaLanA TukaDA jevuM kAMI rAkhIne vAMcatA. comAsAnI RtumAM zaradIbharyA vAtAvaraNanA samayamAM pustakane bheja na lAge ane te ceTI na jAya e mATe khAsa vAcanamAM upayogI pAnAne bahAra rAkhI bAkInA pustakane kavaLI, kapaDuM vagere lapeTIne rAkhatA. pustakanAM sAdhano ane jene sAmAnya rIte pustakanuM dareka nAnuM moTuM sAdhana,-jevuM ke khaDiye, kalama, graMthI, pATIpATha, dore, kavaLI, sAMpaDA-sAMpaDI, kAMbI, baMdhana ane tenA upara vIMTavAnI pATI, dAbaDA vagere game teTaluM sAduM banatuM hoya tema chatAM paNa ghaNAkharA jaine e dareka sAdhanane kiMmatImAM 134 juo TippaNI naM 130,
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 jena citraka95ksa kiMmatI majabUta, kalAmaya ane sArAmAM sAruM banAvatA hatA, e ame upara te te prasaMge jaNAvavA chatAM prasaMgopAta pharI paNa jaNAvIe chIe. udara, udheI, kaMsArI, vAtarI Adi jIvajaMtuo jJAnakAMDAromAMnAM pustakone ghaNI vakhata sudhI heraphera karavAmAM na Ave te samaye tenI AsapAsa dhuLakaya vaLatAM athavA tene bahAranA kudaratI viSama vAtAvaraNanI asara lAgatAM temAM svAbhAvika rIte ja udhaI vAMtarI, kaMsArI vagere nI utpatti thaI jAya che, je pustakone kANAM karI nAkhe che ane khAI jAya che. A badhAM jIvajaMtuthI pustakone bacAvavA mATe temAM ghoDAvajanA bhUkAnI piTalIo ke enA nAnA nAnA TukaDAo mUkavAmAM AvatA athavA kapUra vagere mUkavAmAM AvatuM, jenI gaMdhathI pustakomAM jIvAta paDatI nathI. dheDAvajanuM saM. nAma prathA che. A vastumAM telano bhAga hoya che eTale sIdhI rIte ja je AnA bhUkAnI piTalIone pustaka upara mUkavAmAM Ave te tethI pustaka cikAzavALuM ane kALAzapaDatuM thaI jAya che. AjakAla jema pustakamAM jIvAta na paDe e mATe phinAIlanI goLIono upayoga karavAmAM Ave che tema jaina jJAnabhaMDAromAM e mATe ghoDAvaja vagereno upayoga karatA ane atyAre paNa karavAmAM Ave che. - uMdara AdithI pustakanI rakSA karavA mATe pustaka rAkhavAnA peTI-paTArA, kabATa, dAbaDA Adi evA majabuta ane paeNka rahetA ke jemAM e praveza karI zake nahi. mahArane kudaratI vArama ane zarada vAtAvaraNa bahAranA kudaratI vAtAvaraNamAM ame taDako ane zaradI baMnene samAveza karIe chIe. A baMnethI pustakone zI zI asara thAya che ane te badala zuM karavuM joie e ahIM jaNAvIe chIe. pustakanuM taDakAthI rakSaNa pUrve ekavAra ame nirdeza karI cUkyA chIe ke pustakone sIdhI rIte taDakAmAM mUkavAthI e kALAM ane ni:satva banI jAya che tema vaLI paNa jAya che, ane pharIthI paNa e vAtanuM punarAvartana karI jaNAvIe chIe ke pustakone kyAreya paNa sIdhA taDakAmAM na mUkavAM. pustakamAM comAsAnI zaradI pesI gaI hoya ane tenA cAMTI javAno bhaya rahetA hoya to tene garama vAtAvaraNanI asara thAya tema chuTAM karI aMyaDAmAM mUkavAM, paNa taDakAmAM te haragijha ne mUkavAM. taDakAnI pustaka upara zI asara thAya che ane anubhava meLavavA IcchanAre ApaNAM cAlu pustakene taDakAmAM mUkI jevAM, jethI khyAla AvI zakaze ke enI kevI kharAba dazA thAya che. ' pustakanuM zaradIthI rakSaNa hastalikhita pustakanI zAhImAM guMdara paDate heImAsAnI RtumAM varasAdanI jalamizrita zaradI-bhejavALI havA lAgatAM te coMTI jAya che. e zaradIthI athavA caTavAthI bacAvavA mATe pustakone majabUta rIte bAMdhIne rAkhavAM joIe. jaina lekhakavargamAM athavA jaina muniomAM eka kahevata prasiddha che ke "pustakane zatrunI peThe majabUta jakaDIne bAMdhavAM'. Ane Azaya e che
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 115 ke majabUta baMdhAelAM pustakomAM zaradI dAkhala thavA na pAme. adhyayana-vAcana Adi mATe bahAra rAkhelAM pustakanAM AvazyakIya pAnAM bahAra rAkhI bAkInA pustakane rItasara bAMdhIne ja rAkhavuM joIe ane bahAra rAkhelAM pAnane paNa havA na lAge e mATe kALajI rAkhavI joIe. comAsAnI RtumAM khAsa kAraNa sivAya jaina jJAna bhaMDAre ekAeka udhADavAmAM nathI AvatA tenuM kAraNa mAtra e ja che ke pustakane bhejavALI havA na lAge. ceTI jatAM pustake mATe keTalAMka hastalikhita pustakonI zAhImAM zAhI banAvanAranI aNasamaja athavA binakALajIne lIdhe,--aMdara vadhAre pramANamAM paDI javAthI jarA mAtra zaradI lAgatAM tenA ceTI javAne bhaya rahe che. A prasaMge evA puratakanA dareka pAnA upara gulAla chAMTI deva-bhabharAvo, jethI te ceTaze nahi. cAMTI gaelAM pustaka mATe keTalAMka pustakone vadhAre pramANamAM zaradI lAgI javAthI e cATIne roTalA jevAM thaI jAya che. tevAM pustakone ukheDavA mATe pANI ArAmAMnI havAvALI sUkI jagyAmAM athavA pANI bharyA bAda khAlI karelI bhInAza vinAnI chatAM pANInI havAvALI mATalI ke ghaDAmAM jalamizrita zaradI lAge tema mUkavAM. A havA lAgyA pachI cuMTI gaelA pustakanAM pAnAMne dhIredhIre ukheDavAM, je pustaka vadhAre paDatuM coMTI gayuM hoya to tene vadhAre pramANamAM zaradI lAgyA pachI ukheDavuM, 5 ukheDavA mATe utAvaLa karavI nahi. A sivAya eka upAya e paNa che ke jyAre comAsAnI RtumAM puSkaLa varasAda varasato hoya tyAre cUMTI gaelA purata ne bheja lAge tema makAnamAM khulluM mUkI devuM ane bheja lAgyA pachI uparanI jema ukheDavuM, ukheDavyA pachI pAchuM pharIthI te coMTI na jAya te mATe tenA dareka pAnA upara gulAla chAMTI de. A upAya kAgaLanAM pustako mATe che, tADapatrIya pustaka eTI gayuM hoya te eka kapaDAne nItare tema pANIthI bhIMjAvI tene pustakanI AsapAsa lapeTavuM. jema jema pAnAM havAmAM jAya tema tema tene ukheDatA javuM. tADapatrIya pustakanI zAhI pAkI hoI tenI AsapAsa pANI nItaratuM kapaDuM vIMTavAthI tenA akSare bhUMsAI javAne ke kharAba thavAno bhaya hotA nathI. mAtra IrAdApUrvaka akSara upara bhInuM kapaDuM ghasavuM joIe nahi. A pAnAM ukheDatAM tenI kSaNa tvacA ekabIjA pAnA sAthe ceTIne tUTI na jAya e mATe kALajI rAkhavI. tADapatrIya pustaka ukheDavA mATe A upAya ajamAvavAthI e pustakanuM sattva uDI jAya che ane e taddana alpAyu thaI jAya che. amArA anubhava pramANe A rIte ukheDeluM tADapatrIya pustaka pacIsa pacAsa varSathI vadhAre TakI zake e saMbhava nathI. pustakanI rakSA ane lekhake pustakonuM zAthI zAthI rakSaNa karavuM e mATe keTalAka lekhakee hastalikhita pustakonA aMtamAM jAdajAdI jAtanA saMskRta broko lakhelA hoya che, je upayogI hoI ahIM ApavAmAM Ave che:
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 jaina citrakalpama jalAda rakSet sthalAd rakSet, rakSet zithilabandhanAt / mUkhahaste na dAtamyA, evaM vadati pustikA / Ane rakSet jalAd rakSet, mUSakebhyo vizeSataH ! kaSTena likhitaM zAstraM, yatnena paripAlayet / / udakAnilacaurebhyo, mUSakebhyo hutAzanAt / kaSTena likhitaM zAstra, yatnena paripAlayet / / A sivAya jJAnabhaMDArane rAkhavAnA sthAne bhejarahita hovAM joie e kahevAnI jarUrata na ja hoya. jJAnapaMcamI ane jJAnapUjA upara ame pustako ane jJAnabhaMDArone je je vastuothI hAni pahoMce che tene temaja tenAthI jJAnabhaMDArane kema bacAvavA e viSeno ullekha karyo have e jJAnabhaMDAranI rakSA mATe jaina saMskRtie eka khAsa parvanI,-jenuM nAma "jJAnapaMcamI kahevAya che tenI,-je yojanA karI che ane ahIM paricaya ApavAmAM Ave che. jaina saMpradAyamAM kArtika zukla paMcamInA divasane "jJAnapaMcamI" tarIke oLakhavAmAM Ave che. A divasanuM mAhAmya dareka mahinAnI zukala paMcamI karatAM vadhAre gAvAmAM AvyuM che, enuM kAraNa e che ke varSARtumAM jJAna bhaMDAramAM pesI gaelI DI ke ghaNI bhejavALI havAthI pustakone nukasAna na pahoMce ane sAdhAraNa rIte pustake temanI mULa sthitimAM cAlu TakI rahe e mATe temane tApa dekhADavo joIe; temaja comAsAnI RtumAM jJAna bhaMDArane, bhejavALI havA na lAge e mATe, baMdhabAraNe khelA heI tenI AsapAsa vaLela dhULakyarAne sApha karavo joIe, jethI udhaI Adi jIvajaMtuonI utpatti na thAya; taduparAMta pustakamAM jIvAta vagere na paDe e mATe mUkelI ghaDAvaja AdinI pioTalIo varSa Akhare nirmAlya banI gaI hoI tene badalavI joIe; pustaka rAkhavAnAM makAna, dAbaDA, kabATa, pATI-pAThAM, baMdhana vagare kharAba thaI gayAM hoya tene sudhAravAM ke badalavAM joie. A badhuM karavA mATe sauthI vadhAre anukuLa ane vahelAmAM vahelo samaya kAtika mahino gaNAya, jyAre zarada RtunI prauDhAvasthA heI sUryano tIkha tApa hovA uparAMta bhejavALI havAne taddana abhAva hoya che. vizALa jJAnabhaMDAranA herapheranuM zramabharyuM temaja kharALa kArya sadAya amuka ekAda vyaktine karavuM kaMTALAjanaka temaja agavaDatAbharyuM thAya-jANa kuzaLa jainAcAryoe kArtika zula paMcamIne divase prApta thatI apUrva jJAnabhakti ane jJAnapUjAnuM rahasya, tenAthI thatA lAbha Adi samajAvI e tithine "jJAnapaMcamI' tarIke oLakhAvI enuM mAhAbhya vadhArI dIdhuM ane jaina prajAne jJAnabhakti sAhityasevAnA mArga tarapha dorI. jaina janatA paNa te divasane mATe pitAnA saMpUrNa gRhavyApArane tyAga karI yathAzaya AhArAdikano niyama, paupadhavata Adi svIkArI jJAnarakSAnA puNya kAryamAM sahAyaka thavA lAgI, eTaluM ja nahi paNa jJAnapUjAne bahAne jJAnabhaMDAra ane pustakane mATe upayogI evAM sAdhane paNa hAjara thavA lAgyAM. je uddezathI ukta parvanuM mAhAbhya varNavavAmAM AvyuM che ene to AjanI janatAe potAnA svabhAva pramANe abharAI upara mUkyuM che, arthAta jJAnabhaMDAro tapAsavA, temAMno kacaro vALI sApha karo, pustakone taDake dekhADo, bagaDI ke eTI gaelAM pustako sudhAravAM, temAM jIvAta na paDe e mATe mUkelI ghoDAvaja
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 117 vagerenA bhUkAnI nirmAlya piTalIo badalavI, jJAnabhaMDAra ane pustakone upayogI sAdhana vagere hAjara karavAM Adi kazuM ja na karatAM mAtra "sApa gayA ane lIsoTA rahyA' e kahevata mujaba AjakAla tAMbara mUrtipUjaka jainonI vastIvALAM ghaNuMkharAM nAnAMmeTAM nagaramAM thoDAMghaNAM je kAmacalAu pustake hAtha AvyAM tene AbarathI caMdaravA-paMThiyAnI vacamAM goThavI tenA atisAdhAraNa pUjAsatkArathI ja mAtra saMtoSa mAnavAmAM Ave che. "jJAnapaMcamI' pavenA uparokata maulika rahasya ane te divasanA kartavyane visAvAne kAraNe Aja sudhImAM ApaNuM saMkhyAbaMdha jJAnabhaMDAro udheI AdinA bhakSya banI cUkyA che. jJAnapaMcamIne AraMbha karatuta "jJAnapaMcamI parvane AraMbha amArA anumAna mujaba pustakakhananA AraMbhanI sAthesAthe thavAno saMbhava vadhAre che. eTale e parvanI utpatti, sthavira Arya devarkiMgaNi kSamAzramaNa jevA prauDha ane pratibhAsaMpanna jaina sthavironA vizALa dIrdhadazapaNAne ja AbhArI che ema ame e divasanA uddeza ane vyavasAyane dhyAnamAM laI khAtrIpUrvaka kahI zakIe chIe. pAribhASika zabda prastuta nibaMdhamAM lekhanakaLA sAthe saMbaMdha dharAvatAM anekavidha sAdhano ane tenAM pAribhASika nAma vagereno te te sthaLe vistRta paricaya ApyA pachI je keTalAka upayogI pAribhASika zabado rahI jAya che temane ahIM paricaya ApavAmAM Ave che: 1 hastalikhita pustakane 'prati' nAmathI oLakhavAmAM Ave che. A "prati' zabada pratikRti" zabda uparathI TuMkAine banyAnuM kahevAmAM Ave che. 2 hastalikhita pustakanI be bAjue rakhAtA mAjInane "hAMsiyo' kahevAmAM Ave che ane tenI uparanIcenA bhAgamAM rakhAtA mArjInane " jibbA" (uM. gi=g. nimAtra jIbha) tarIke oLakhavAmAM A bhAgamAM graMthanuM nAma, patrAMka adhyayana, sarga, usa vagere lakhavAmAM Ave che tene "huMDI' kahe che. 4 graMthanA viSayAnukramane "bIjaka' nAmathI oLakhavAmAM Ave che. 5 pustakanI aMdara akSara gaNIne ullikhita kasaMkhyAne 'graMthAcaM' kahe che ane pustakanA aMtamAM ApelI graMthanI saMpUrNa lokasaMkhyAne "sarca' athavA "sarvagraMthAcaM' nAmathI oLakhavAmAM Ave che. 6 jena mULa Agamo upara racAelI gAthAbaddha TIkAne niti' kahevAmAM Ave che. 7 jaina mULa Agama ane niryukti e baMne upara racAelI vistRta gAthAbaddha vyAkhyAne "bhASya" ane "mahAbhASya' nAmathI oLakhavAmAM Ave che. keTalIka vAra mULa Agama upara niryukti ane bhASya hoya enA upara vistRta gAthAbaddha TIkA racavAmAM Ave che tene "mahAbhASya nAmathI oLakhavAmAM Ave che. keTalIka vAra bhASya ane mahAbhASya sIdhI rIte mULa sUtra upara paNa lakhavAmAM Ave che. ekaMdara rIte niryukti, bhAgya ane mahAbhASya e gAyAbaddha TIkAgraMtho che. 8 mULasUtra, niryukti, bhASya ane mahAbhASya uparanI prAkRta-saMskRtamizrita gadyabaMdha TIkAne "cUrNa ane "vizeSacUrNa nAmathI oLakhavAmAM Ave che. 9 jaina AgamAdi caMge upara je nAnAmoTI saMskRta vyAkhyAo hoya che tene vRtti, TIkA, vyAkhyA,
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 jaina citrakapadruma vArttika, Tippanaka, avacUra, avacUrNI, viSabhaSavyAkhyA, viSamapadapA~ya Adi nAma ApavAmAM Ave che. 10 jaina Agama vagere upara lakhAtA cAlu gujarAtI, mAravADI, hindI vagere bhASAnA anuvAdane 'stabaka', 'Tae' ke 'TaJArtha' nAmathI eLakhAvAmAM Ave che. 11 jaina mULa AgamAnI gAthAha viSayAnukramaNikAne temaja saMkSipta viSayavarNanAtmaka gAthAbaddha prakaraNane keTalIka vAra prAkRtasaMskRta mizrita saMkSipta vyAkhyAne paNa saMgrahaNI' nAma ApavAmAM Ave che. upasaMhAra prastuta nibaMdha jaina saMskRtinA zvetAMbara ane digaMbara e e pradhAna ane AdaraNIya vibhAgA paikI zvetAMbara vibhAgane lakSIne ja lakhavAmAM AvyA che. amArI AMtiraka icchA hatI ke prastuta nibaMdha jaina saMskRtinA baMne mAnya vibhAgene anulakSIne lakhAya; paraMtu amArI pAse digaMbarIya lekhanavibhAgane lagatI joie teTalI sAdhanasAmagrI hAjara na heAvAne lIdhe ame amArI e chaMchAne pAra pADI zakyA nathI, e mATe ame ati dilagIra chIe. ame khAtrIpUrvaka mAnIe chIe ke digaMbara jaina saMskRtie lekhanakaLA ane tenAM sAdhana vagerenA saMbaMdhamAM keTalI ye navInatA ANelI che; eTale ene lagatA ullekha ane paricayanA abhAvamAM amArA prastuta nibaMdha apUrNa ja che. amArA dRDha saMkalpa che ke bhAvimAM zvetAMbara ane digaMbara bhaya jaina saMskRtine anulakSIne jaina lekhanakaLA' viSayaka sarvAMgapUrNa navIna nibaMdha lakhavA. jo prasaMga maLaze ane bhAvI haze te jarUra ame amArI A pRcchAne pAra pADIzuM, eTaluM kahI ame amArA 'jaina lekhanakaLA' viSayaka A nibaMdhane samApta karIe chIe. 1 gati zrAdghAtipravacanam //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - ka - - . : - - . - . karavA ka - - - * * sr, kajI- $ " - - - - he ke citra 2 1 thI 4 kAMbI; 5 thI 7 graMthio-kUdaDIo citra 3 1 dhurA 2 graMthi sAthe dorI parelI cAmaDAnI paTTI;3 jAva!1; 4 dezI 1kAra
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ HTRA * Amar . paramAdA mAnayAtAyo murarl mAdhavAmama karAyA pArA mAnavAmA HA ture adhna ninAda PANAkaamaadrvaajaay| jatinAma vitisammamA Akaar sAdhA woHDREngsanadane Ram uvAlA.. RE viAna ! citra 5 punakalekhanamAM vAta . 17 pAnimAmiyA MAK:HanR. XA tayapadagAma HTRA KabAra khAmAcAra MEENarmAkAREVIEWERai PM kAratamA KOPImatIda A /masariyana ETAsAtArAta rIiniApramozativAdapANI MAA 4NonayAma daramamA sAmanAeNDa mAtAnAASA vitiyapadA hAmAgahamadapara bhibhArAma amKASHdagImadAsa gavAhatiAsAmamavAzIyAtamA INmAvi nisAyacUrNa)
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ .awrt. - . .. - MARG citra 4 dArI parIvalI tADapatranI pichI JufeyAmAtayAmAtinAmipIsanIkAlaTImavatauine mANIvapayAyovAmAvilAniyAvATikAmanAyAyanAnisAnimAvAgATAnohAnisamA nAmavAkiyAsaMbaMdhAnAsAdhayanisahanayAmama mAre matanAbATanAdIniadhIniyanikinIyA sAmAnAmAkaramAritvaIpaSadhApanApannivA apAmAdamarayAyakArivahasamAIkiMvAnAnAmapandetyAnamAlAkagrAgalokajAnAvikAsakAlarahimananadimAvAscidakhAyayakamA viDekavaDakatirAmavikSakATarUpA'tpaTizakAsAvazanamAyadyAyAranAdhikAranilankimAryambhUdAdiziAnavAnavAmikavakanArA nibaMdhanAdasAyamAlanakadina tivacanArisavatamAkANAyAmAdikAmAniyakAriNavAyaviramarAmATAsaMgamAdayAmayatrA kApatemA sAkinayamanamAnasAvarakavaTalyayasyAmAmaviTAriyAnusAyaliTAlAkAgviAnAnadhAnAdAnimAmanikAsAniyA yA vikAiTarupApavilyAcArazamanAmanAtAmA tinakArAniyana yAsAdikamAnakAhamAgamAyApaMcasamiyAtisagAvagAmAcaya naniARnAmAkA bhAtA vakalekaMkalekara hinajAnAdikaM mAniSENTENT sAyanikSAparavevicittA:saMtApana maniyama vinayana sAdhana-sAsAraNamAkrigAvAmA HOMEPHdvissaadyti| nAnavAlAsavAnAbApAnekara kamA yati vinAvi pATiyA stinivayinIti iva V yojanAmanivarA miniTakArAmA vAdikAni sAna gumakA mAvananyavAna -pranirmAmalA REANER camItakSinA pATasamevam vikala macidAnagInAmamaniyA dina ma mamatArahitamamavAsa pa sakaladikancha .kAni NyavAnAni / zanibaMdhanaddhA vi'. tAndaikArAyacyAmi kA ya vida sosalaTakArApani mAnirahekA anAjinAvadanAya / natayA akAtaramaMsAra kArAnimAvi kArabAiyannAdana ...kAya cida saMga kalAvAvAmAnAmuSa samAnAmavAdiAdASayAvarUvividha REMOTAmaravidhi ARIABAghATamA mAnA mAvakSanAkisAna... amkssaarinpaahiye| manAvAvadhAdAnaniyaniya garAmanavAsamA Mukavi nAIrahA udgAyanimahAni gamyanimamAvasani: gi nivasAyahAgAma jhI eje yAvanamA kavitAmAmA-vidhAnaviramAmATAmA bArAkavalAmunizramazAnAmavahatabadanApasAtAmavisa viviskarAlA sAtAyanasahanAmamAjhAmAbavayarAmaghavanAzvatadhuravAyA vAdikAnAmaTAkapAtika gatividhi kAsana zanIvavidyAvAvAdiparagAvanamAravAdakArAtinahI kivAnaHparAnavidA nivagAnimAkAmAnamAyojitAkAzamAna "mAmurabAradaviNyAmAmukhavAisahavAkanAmayanIya jJAnaekAtikA mAyAnasyana:kiMvanA jinAnAparIkSAmA para dAyanisamAsavidhAsamakAraka saMsAra kAryamAsaka ciyizasiyAnine vArthinavadharAmasatyakIpApama ya cakmaghAyaNa samionkina niyamitAdhiti ...pAcavamanAyA RAMA BHdAdarAkamAnakamida64 mAzyAyiAyadhanayavAcakAyArAdikaMdadAnimAmyayAditi:mamiti namitApesamitAmAkinnatA salAmAnayAdhAnAnAdinIvinAkAmajIvAzyavAhAtAzavamanasyAnAtavamAdikavAnamAlayanAtyAmArAmAkinA mAjAsamarAnAkAmayAmacA vinaya simAvarSI adhyAgAdAmunayavinAkAlana:divA AUR arupavilAan-endiko anisa vinAmA nAyakaparimArgAnAdhyamAsakIyawatanaianitant kAranAmavikAsAtravamarate nayA ArokSakAlAgato kAvA lAmAmA/Mahimaal: tiravAsanA pAca viTAzi niragAjanma .bAvakAdivasadanAdavamahAsilavAlamasyAkemikalabAnakavI rahAmA hAmavaradAyimarmaviliyamavizvasahita tejapalAniyAmakavadAzayAgAviyarapazya nAthamakarAnAdAbhAsayabhakAmakaraneTalAdhAkarANe vyApArAzIyamanizAkavineyakabIradAsAna paramAtmasakArAvAsAmasatrAthamidamapadamakakAcA nakAra vijayasanAniyala Hamar mA inthamsimetact sImAmarAgakA hAraniHmAnAmavidayamakatA jayamAvalIkothunAmAvanidhI nadavInArAyaNAya vanemasipAyamAgamAmazAlayavaaRSSRI natisthAhAva-sArIkA niyAan nAmAnisamAnAmukadavya pakSasanamAmAnyamanapadAsAnAyanAgAgAsAmasanividyAnAmataratA S HTEMmmmmnalikhidyojakAnAnatavAdAlA vijyaavsniiyaani||'nyaashaamnyaashaavaasyaanmpspaanyspmnikNdaamyaa narUpanirIkamayAgAnImanamayanAdInAMva vinimatyApana divachAniamaegAmAtAnaka-tihAramAhAmakapaNamaIgasAbhUnIyAcanAnI MIN IMEzinivana anayAsAlanamAkA niAnAkavalamevagAthA :yApiMDavanakAnA macinItimAmevatinamAmalApAjayAdinyAyAtmana Anar nAmasAra sAvamA vitamina vitA piMDAyamAlakIDanAdinacyAnalamatAmAnimirI ghanAkamArAdayAzrAma naIyapurakA nasAkInanavikSana pAyaantprapAna yAnIdAnAmino manAnAsAnAnayA WATTAmbilAyama kiyaa| rinAnI modana se kAnokAmanA mAmahala sthinidarzAyAdyA mizanAnAdAvara tinI vimAsasitohI par3havAyAmara maramunikinimivarma vAma ra mAyAvatavAmInAsa Hayamiyana na ki kamikamA tAyAnaMER nirimanikA nimAlakanAramA rekarAyAsiMARmunizvAsa" 2 mAkaratayAcayakara kinAvAmAdAranamAkA vidIyAnmAda / / prahasya nirakavAna viSTaIRLKlAnaminika maranyapiratAvAmAnA vipi tayajha6 vasaticinamA nAnA vikaloma-jhi mAnA zdyAvaranA yA vijayAsAruzdapakcara / HLItihAramAdhattamarAna SHOTS mininit":"daniyanika yA mAmarerana nayacaryapapi mamavivanirakamAviya yAtayanako dinamA sarva MONAnimiDAliyara : tavyAnadhAko mAni amongvidhi nAnImAnI jAhagaMka mahagaveSagaka manAlayamamanalanakanApita vinuSAdhAnImA rAma, yAroDIdaIyanAni sabanamanacAlaki bhAnAni pramANAta tAnaviSAyAmAganiyayAlAgayugamanenaTevamAtra MPANInamA viviyanaH mamannAnAsAyAsa jIryamAgomayAvadAdityavinitAvAsAkInavanagamamA vikSitAmAkramAnAkAnamA nAmanivajJAnanA yAnimAyAmAmAradi maspenibhUpakSamAgalAjA parva vizmayumiAtIkravAramazaramanikAsAramagAramaMtIdharmazAnako TenIvara IE Sjatmana:kiMjanAdAnatiniyApajamanisTInakA cArAdAramAnAdimavAdAsyatitakrayAzivalasaciEETACHARPATAVATARITATARIA yA anyAyajhezvayaNAsAkavadana vAlampayAkA muni nikonAradAnA kovAna kazyAnAvasammatidinAnIkatAarzanamAraninA AadkAgadanikdAsyA nimaMDalakA ' ka bAmadasAbAmaniyatA nAkAvayATanena da vakAzAlArAmakA :kAnamanta viSayAtAyAta saMpAzAjanamAnakama dhanakavatyAdihaMDAnAmenAlisavakAmAnita pAtivazvadInamahAmunivanimayAkAyAmAyaNa vivikSitAnaM kRtamAnakAyanAzdegisampadavapAtika matamAmAvikacA vakAvasAmAnamA jaya madamAnAni jazarIramamApana dinalAvAsAkastIiyAharazAkIbocara citra 6 lekhakanI purataka lakhavAnI pUbIne pariNAme dekhAnI citrAkRtio
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadarAmadina prakara dhinAm vAda tha tavika ke disama hima ma yAdyA sAla gaMgA zrI vIramAnArthaka itimAna yA malika sirasA japAya sammAna savAsavadAnamA 1930nAsIra thI ghaNA taLachI dharma yA 36 mira citra cha ziyamane pavi he sumati kiMcidatha pa dAvA da nividA mAya khesa sAi uSa siTa di ja kapaDA upara lakhela pustaka paNa jaina saMdhanA bhaMDAra) pistara ambahay ma vinoSa vimidaM mAsa parAda minividhA kalAkA nama rAvAda UA vidaraNa 2 sadamaya nima trincha bAI 2 zrI 2 lakSa
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1st ' / ' ) -1 ('httil :(*) [2: () 131[11 ('* (413 1590) ': . : e - LU -- : t: * : - * 5 : | \ \ ' ' * YIEas Beerusaates, areethedabadSir seeineseefeizhhthise SEBESHENZBEREMMEN *iibaaruebel@usaire a laululaissutall havlupan Releasibit seenied , PA ** : : : . *< reetinent s : / - 1 - sp * Tek ( + ta fut 4 - * 5 Aa: firzi >>l*( ~333.4 :24-{l al; 3 4:22! *th ill. (en) {12)
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sanam karnamala Ramanaries mizana mAsa kamAna SHARkapAta kAmanA svAvadhI-yasamayamA kambayAsIpIsakarakAvata HAMARHI matamAmAtAjImAna kA nAma NEET mAmAko mAta hI wanAkara RasiKdhyApaka MuTER-RAVkAmA samayamayamaanilure vana madhazimAnakAmayatibaddha nAma samApana vibhAjana mAnisamA a yA array Panama 26. nariyAsamayakANAmAzima hamArayazakSimAhemainETarininimAlA yAneminAsaDimvamiya: bi. yAviramAmayapIkavayamaTHERMIREPR..vinApara vimAnamAlAlAniyAmAgavi.kakSAgAvAsamAbadAmAmAsA MAA234AryapAdibAsakArAjA ... vipAtazrIdha sanyAsayAmArAmapravidyAlaya kAlipa mAnAsa A RASHTRA .. IRRITOMORE . AwaCE Anahained a .: Ram paravamahimA 33kaitrinee t FREE D ream MPAmarAmenAbaEMRANTEEDIAw civa 11 prAcIna vapinA namUnAo
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnie ma rAjyA navarayAcaniya gAyamA dupaTa gavAra vidyArthI horA mAma yaha nAkapANivivara mAyagAva siyArI kina nitina pAthamadayanavAlA bAbAravAdeninamahArA sama udArava haradoiDa (pAvAvayA thA yAmadAdA saaikiyaa| zramadAmi samIpasamUha sosa ki tAtivida parili nyUhAgarAta svAbhimAnava kAhinini ghaDilam vilApa ksaayaa| svaramA 20 231001 kArya maruka sumAre parisamAdiyA mAdi 293 hAmI nikara diyaa| daamaa|| ha samA matolAsA ApAsa yAdava yAsa savA samA kAravayamapyAdavAda LE rAmabA ra halaga gia mahAra ma trinayaca dimitra mAma na ubada prAya yasa satavi citra 12 likhita pustakAmAM graMtheAnA uddeza, adhyayana, zrutaskaMdha, sarga, bhrAsa, laMbhaka, kAMDa Adi mukhya {vabhAgonI samAptimAM karAtI citrakRtio (nizIcUrNImAsaM 1950)
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAffentlemakisanisadamirkneta raamwanprashase waopanlimsinaDre apurnudelepnuarARA karmavayaka kihuwerin t endeperETIrrfapilAyanazamIRRENManIkaUDRATERRINATHIVARDHA HTRNAM ENDMEHSAAHaramARPARIVE.AIRTirauRMANANORATrarianvitA' HanumanA mAPHELEANCHATATNearertamaliyA yAtrA mAROIRMWARImusianimalsinaHAHI DARvikamAnAmA bhAMelamcnamekAmAsAnaTAINMannAvikAsayanika mAlamataka RawataMERNA M mmarARAREENATAmeshnaayaa| mAtAnizAnAniPiFulawanapanpdMateriend ROHRIMAN u salamumanSrAjakAvasajAyajamAnasamAjAmakAja manitaHARPOPokAnAmAvalamayamA nAlAya DayAnamAlAmamAnIRER mAya nasamaanesanneithrammAyaNa satya mAnakara FreeMvasAyAzasabhAkAmAkha bAlikAsamanAmamAchatiyAdhArita pAyamitiviparimArAmANAbamAma ____lakamAnayimASR/aaraamera RAATR AJAsiwwarsmitabhimeaarana kAlAvadhAsanamAlArAmasm -RaftasavAnimiTAnAmedhAtivakSa zrI. manemi ROSCONGS ambAkasAnAmi REn, EMAgaylorfARwanilazAyayabhayaINirevasaemaninikAlAbAdhiARATHIPATra satau ranepanawanRNTVANITAMARpakSAzakA:AAAAAAAInamAvitAnAfinaaristalla mabhikAravATAyalamA sa masamata:kisIvikSaya tayAniAmAkapAlabhAkiyafinal ninAmabharatAka hamrowumarunfewariuslamimantimamA bhAnsAmAzikamanraswaRRErga BAAREvakAlamaamang ilAmatamamamamamAlAkamalAkAmiAlArafe mAkapaONTRASEANINNARHAARAA21809I diardewanganabhinayamavibhakalAvimaHEATajaya ENomharaO ORNINETRIORRENarendrasnamilAkSAradiEURIHITRI SPEma EmasataralerarpasairanisonaristiancershanAyakAraka FinarauBAAPSARAPORaMaNmiResinimAHiamariRamaARATTENTIAURRE AREIMURTHIADRRBIRENDRiparamana neteNFRenaipation:bharAramananA. [4714 ( purataH +ma+ HotupAzrI vimAna 730 vijayaznavAle yasare para ghalazAlImAsAhapurakerAsaMghanArebIjApuramAsaMghanAsvAmatImA... noemevAnatAmA notramhArIdivabAkasaMbalirArIsAdikmalilAgAIkayArImamanAjImAsnagA iiiwanAcA sarAsasaMghakAza 2 dAsoda dhAradA kSiNa desi lAvinya pAribIkoTalagate HasyotaNe re sakala saMgha nisidI' sAdarasamma tAmajagI mA maI meM jazInarI maMdira skarIkSanirAjaya dhArI! sevakajana..ko 3. viznaIpArija jAgejI 2 vAlemanIraja de zaviyA zrAvakaloka zrIrupanI cA: karIre nAjimokAra cAramA sneda bhAIjimamanavIyu mehaI nimamamanijahI jiudebhaemapavArozanacAlaka sArapAzramavAlabAre avataritavAraamamamakanakanI hora lAvAlasara lAdAvAra hayAnI zvajIjIvana jIyAnI makarAjamamitakamalasinimagramhamanavAlavAsila yakAragamAsekSA 'zrAvaspasajasAnimArasamosaspairAmarahanimAovArobAra hInimAjI20 cAlale vijayadevasadalAsvamitisatAromAdiapamArinarezAninisaMdara hArobAnijiraMgadaladArodejara koriyAmAnididonaIsahamaNa matamovanayAsabArAkSasera prazzrAma vA lesara pakSiya stAkSaratA krte| mokaliUmAnapAnaMdanavI pAsaparacamApa saMpanapa : svaMtratA kA sbjinaalaapaaseyos| patisalIyopajAgA asavAda jasajA parajI savAlhepa . vAtI raviNa garemA 9mAra kasAnAma nividhA rinita me pare jeyatA jehanazyA / pirAjayataza jedanAnAmi bhivAjA dinadina hItara kSikadavA mAseTI sagavana gomAjavazguladesara dina sa vAravAra vAladAre vAgavAkarajAmi madhIlamonahAremama denako mamatanakomasopA mAlIjiesAsaratA vAraparaMvazvasamakAla samAdhAnAkara bhAga jo 2 vAle sarakAramayAjApuranAsaMdhavidhAnamAmA-mAmeva mahirArAmanamodhara dAna karanA citra 16-17 lekhakanI purataka lakhavAnI niyunAne lIdhe dekhAtI akSarAtie
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ FIFIEDMIN2/Paik hdgrihant ||5/16/''''''''''| To .. LAN zayoSRONE halabAna tanii popaqwami SammemayamajhAyonibhijavAyAritikipanikajasapanAko bamusalAmo prajAViARIANIMentUNE konimita MeanApratikavitAmAnirAparAmarAmokAparA: manAnAyIkArokSikA manirAma EvosamamiyAwangabinAlijamavAAmAjiivyamanIyAkamasaninilanamamayasakArAsamA pAkAra ARNATA:imrain viyana ANDROPATI maasaniyaraMparasabAgalAsmatamonalisamasyAmazrIARAVAI YAANEER NIRAHARM4mA bhAkara vArasA BREAananmnmaramanAlinAsarasAmyamAnyatAsaargantIkhasIraaastaandhaaraaNaIARIATRAAhapakApAlagavAAniranmAsA ema MISHRIRAMmanaskipakSiIANAkaranApAlArAma AcAvayAyAmapramilaZalaaniindanbRAINRSaranaananilAniyana IELTERNEY 0 RSMARAEdAnApAnAvarAvAdabayAmAprasAdakAmayajasmasama zanimAmalosanadhimA mAvidhivavara mahAmanka manIyamAmAMAATRANSainimA raARTapaimammazrA kA RIPA yAvara sAmApithAnAma gama peyesnagadhanisargAgrahI as kapi vApikApanamAnasakana pataMRAPHARMA rAmanAramAkAnI kIminiinesra sAudenata tima namasapAkAmapaMDinAkAma sAkSAbananalaMER BinAkAnamA jakhamataratAnanevAla4:sa manamAnAca RAgrnatibhAgikArAbAbahI kamASaNa vasaRNMEnymslmagmanA|| AATE avadhiyAnasvAya JANWAR 2. ma fanlAmana FDMR akAranibhAvanAaabaki PRIMAMgamAnane. nAdanakAyamadharmamAnayakArAramilA20orina ||TRAI MBA viditiuttarapiyana dinAnidhyAsa khAta:kAmAnakamimAma samayamARasvihArakAramA viyatanAdain samAyAvamikAbAsanamapyAnapinaTIpanighAprAmapratizata kAjAtiviiivabhAgapramAvAsAyavamahAmana RawyemAninAmaqiaaaaRIMAasminetimasAmahimaRMARyAnamAraparakIranAminA namana andramatkatinacifzanIyavayamevAARDmArAhanasvarA kAmacanamAtiyoBiAAR panIrAmadAra nAyakSatakmAgamAdikamamAtamA bAbamA panexamMamahAdhikAra sthAvizArAmataparamazArAparalobhI pApavAyanA4516parasamasa KannusagatamaavemaniAbhakAmabarabahAdAhayhann||TSABAIgArAmArava dhA3%ANaiMaikara udayapasAyikatAnA kAnana vinyAhAravinimAviyanamA purakIrahitasAmanaanostAnA kyamAsikamAlamasAmAnayabikAzayAmpAyana:sAmasamakSamA kaminiyamana bAlanAkAma vivAgata-RAIHAR) ARTMaramAmabaranAmmAninAdAtyAkrimamAvasmaramiyasamAvivAhAkArAparakazakArIkAni 90sayganesyaskAnakAsakAyasthAnAbhanel anidstaramatlantasim:Rapimaantia TARWww. arasilAAAMKARAmata hinAmAnakIkata kAminAvamAsAmmamamamavApadAsAkAhasAlamA siyana manIkSiNaast naramamA nitasvasthauteen samAbamamasinfomalsAmAlinI RDANARintertainTARsalinavinAyakamAvasahAyatAlamACIRDainismat sAdharaNataNAvArAkA sAtha apanAORRRRAHaryanAyAaanamAravastamAyAmayavikivizvanAya kArakarasanama rastfeil sinaRMAN bhagavatpanayama IB..tAdhArako kuar ganavAsa nimavidhIya AmAst pa ra khAsakara nAmasAra ammAlAsAparaNatana nisadamArasakatAmA jAmatIsazila:sadAcaraNamA niyAsakAMtipriyAbaGagumAyAmAmpamAlebAtA khiyA mana ........ mpa bjihaa| pitAztakAminIna nAkAraNasAlalanAradhAramavizvAhamavAdazrImAnaTamavilAparikadivyAcamabAra kAgajAtakA nikAyamacari zidhAsyavazthAkA pampamA maspavanavikAsaTAN vivAdamAyA naveeapavAsa ramAdArakhApatAzamalavAnapaEffaimAdanajAgaDAnAvikAmapAyAmAtAhabhabApAmavAparAsayA rasAmAna kamalAmAhaORA. sAlamadaekArImAvASARkAninanabarA paramA M AINDAItahAmAnavamAta . Reafota amannasagramApA kAsagamanakAmanayana yUka kAratatilipriyAyAmaRTMEANINMagamanpanarAyammamAyiaasniyAbharApAriyayAzivarAyamAjhamaniAARCrishivarkAmanA limarimAmazAsavAnanyAyAmarathirainRimagsviSa470NayApAnAma nivAbanavA ramanadAsapanimAdhyaritAlA dhudhAratamaIyA meTAsAkItAzvatAvitadhiyaHnirmakAravAyApratidhAyakonasAyamAna maMdirAkAhArakaravarIsAgarakamisamAniyArikArako samarima manita manamAnasamAgadAsatapratizatasamakatAvanAmA naracitavikakAdAbAnanAmamA nAgarikalAniyAmAmamAtyAmasuraNAmamA nAranavarayAniyana liyA rikAmavijayasiwth 26220mateurianSANA..yamAzvaramAmayakadAvikAtA:cAvapinanamA sacadazavapAdayAtrAyeansAcinIcayanamAsamAyaibraryanRTAINmaintain samAcArasAdhaAR : navanAsarasAcAla 1200ruRistaHaaANE harinAmalamaaanawaniKanhannenAmamAna:+24:yAkA-APawaviyanitanAmanAmanAmamAlAbandakAlamaMIUMARintamRWianSHAanasAmA manamAnasAvaraNamAmAsyananaHprAta abhiSayamayAdizvanacaninanaHvimImAmAMsAhyarupanamanaAMARIzana. sudanAta kAsakArakIrAma 4.samaraATAirAdi: kAlamasadamA emAlayavikArAkoramAmAmAhA kAmAbadATRA1ASIAMERGERRANsabhAmA makAlanabatAyadinoganAzIjanyadhanAkAnaaarama moantenaiaaganAmAnAtaka.iRainfdavinAyakAyamA bAtamyAvahArakIrInakAhirAtinipAvaramA nisamA sadAsarvAcanamA mahAmAnavarSa 11 gamanakatApani ma dAmasaranemasatatacanAmanAnahnedaurAe pAmAciniyasamA sAga SaalakAriNamiyAM namAnikAnamAlAmAla RANImAkayaca gAdAparaNayatamAhida mazaropavamAyabApa lasniSayear .. haata marAkAnamasarasAmA mAnavanimnaviDArakalapakAra saniraMvAdakAya vArAdipahAsa bAlavIyamAnaH mAyabApAdanAnapAvateviyameAvarakakA JananivAra.9AR,dAgaakbAmA bhaRAHAdhAmanagAvaralamAna diguNAliyarsa -di naliniyAhAsAnaNORamaina ymsekmpaappaayaaapraadhprsNcaaltpynmaaynnthaa| -mahAnatyamA pApAjatAne HARmarasammAdhiskArazAlAmpAka MAILESmAsArAkuch HamainamainallsayArApanAmAvAsacanAkisREGARDPREarthasanvaalazAsApAnamAlpAkasamA:RAM vAratAvipakSaNAdevApasayasanemasammAnabAnamA STMHRADEMI-yAArasamyAnnacarasmavimAnasarasAmya tinAvapApAcamarmavAra acAnyAtapravadayArapaTa banAkaralayasAcisAna dArAnalamA myamamakatAvArakagayavidiak bihayAdAkAbInAkANiTANIgamacavalasanzosanAcagAnasaragatAmAtUpApratihAramA yasanAlisidAcaraNamARSMSANNnswararApAsyAsasaniyamanAyAmamAtra sunApAgAcAramA pratimA mAmayamARerAmadayAmida yAmamahAnavalakSAta NAAminImAjJaMARATRNALISARMsakyAmalAurakAyAmaRAama kAsAsadAbhA-sArAcAvinyaprAtinianAhAra4mamAtAlAppArAghava:mamikiakimavAra yImana ekanaSHARMAvipInAmAtya ameyarasAbamA tAlikAmakAraspIkanimu kapAzrInyA HeenawarbahArakArAma manihAyamiMgamaMARI timAhatya: citra 15 sumAkSarI ane capaTa pustaka
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 Chitrarianianmmm 0 SAVARNATAmayaramahAmArobAramsabAmusarmarat TRENTOR aina.... jayadIpa ubArika nimAdi EXVvadhisavinedAnadezAbavilayavikhemamayAyavizASakasamayArthiyoarpasayA tara navagAmisariyAtAyAphyAmAnAnavagAmiMvaminAmanadAyanamasamabanAnavasitamapatiyAtamana 3. satipAlathAviTAviyAnonimAyAmA vivaleta mAnamavinanaliparamaparAzyAtUsivajAva * taMdanAthavajJAnAcAvIyAtAyattayoJIRSHAIRAAnAtisaMprAvidhamAnacitAnanapriyaMpAyatitamavazyAko 'pa jAnAbAnAdavAralAraMgadevanArakamAnenAvArikAnApaya sAnAniminna.. maseyanasampadAsyamAyAmayAbasayamAninabanasyasatyatAtarahiraMgasvAyatyaya lAya nAvAmanAyA nAvAtUtAvAmanaparyayajJAnavistAkSayapaticigavimAnyAtAlamanimanadhanA nibAharamvAkayamanakAparasparika minimamasyAmAnetranitinirmitagNA nAraguNAkAyamasanArayamityaraphUstarona vidyAvibhamAnakAnAvarAyo tarAyAyAta manAtavAnasakanamaMtIDiyA ke kAnisamA sabanamAnasamAra sAbisayAvasamAtra sabasavaNyasAvAta sakalaviSayakAmAvali siMhAsanayavAdisiddhAnavAvAsiyasApanespatidayapatra visivAnakhavArivAdiaramata sAyanAmikasaNyAsapiri sita vajAramAnyatA parata bAtamasimaya bAsamAtiyAlA s pratyayakAmavivAdAsanA AmatuazAna meena ameswayaN e t Asian ---- . . - --- . . . ---mnaleeniley aurarinivaary civa 18 virATa purata saMzodhanakaLAnA namUnArUpa pramANaparIkSA graMthanuM pAnuM
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 FE tra 20 saciva ane kArIgarIvALAM pATImAAM pUrva " siMgAru ekadA vi Smaranamam moDA/mAzaya maMgalanAve hphtaav ng1 128 tiruvam mahAvAmA mimudignAvazanal 2 timi milApa zAma bagAuda RES masyamati kina kizrA vidisadima kilama 1 citra 1 chaMdogaNuM vadhanAyukta ane zAMtavanuM paheluM pAnuM
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnA tAkAeka Sheer vivAdyAmAna ripalA sama sahabhapadAvadhi mAsanAmadhA iss itiki tyasagatikA kivaladhavA ghavatAsanakA azAtalA kAlApAna mAnasI mAgAdi zrAdAyI vA mADIvAsamA kAdava padavidhi samoghama matadAtA * vyAdhAdividhiH citra 69 uparathI anukramaH kalikAlasarvajJa zrIaemacaMdrasUrine zrIyadevAsa vanI vyAkaraNa racanA mATe prArthanA: siddhahema vyAkaraNanI hAMna upara thApanA: pArthanAyanuM kairAsara: zA. vikrama, zA. rAyaMsa, zA. karmaNa tathA hIrAde zrAvikA, AnaMdaprabhu upAdhyAyane siddhahema vyAkaraCI prata lakhAvavA mATe maMtrI karmaNa vanata kare che.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArti [] jaina lekhanakaLAviyaka nibaMdhanA pRSTha 3pamAM LiyuM-tenI banAvaTa ane utpatti vibhAgamAM ame jaNAvyuM che ke "LiyA'ne mAravADI lahiyAo "kAMTiyuM' e nAmathI oLakhe che, paNa ene vAstavika artha zo che e samajAtuM nathI." A saMbaMdhamAM amArA mAnItA lekhaka zrIyuta govardhanadAsa lakSmIzaMkara trivedInuM kahevuM che ke "phAMTane artha "vibhAga thAya che. je sAdhanathI lakhavA mATe pAnAmAM phAMTa vibhAga-lITIo dorI zakAya e sAdhananuM nAma "phaTiyuM'. 2] pRSTha 38mAM "tADapatra upara lakhavAnI zAhI'nA prathama prakAramAM "lIluM-kasI eTale "hIrAkaNI' samajavuM. [3] pRSTha 41nI TippaNI naM. 6mAM ame "svAgano artha kaMkaNakhAra Apyo che tene badale keTalAka khaDiyo khAra' ema paNa kahe che. A baMne khAra garamI ne pavanathI phulAvelA samajavA. [4] pRSTha 45mAM hiMgaLakane dhavA mATe ame "sAkaranA pANIno prayoga jaNAvyA che tene badale "lIMbunA rasathI dhovAno prayoga vadhAre mAphaka che ema amAro lekhaka kahe che. hiMgaLomAM pArA hAI lakhatI vakhate gupaNAne lIdhe hiMgaLoki sAthe pAre ekadama nIce utarI paDe che. e pAse azuddha heI kALAzapaDatA dekhAya che. lIMbuno rasa e azuddha pArAne zuddha banAve che jethI temAMnI kALAza nAbuda thaI jAya che. pariNAme hiMgaLaka zuddha ane lAla surakha banI jAya che. [5] pRSTha 46-47mAM "citrakAma mATe raMgo' vibhAgamAM ame raMgonI banAvaTanA keTalAka prakAre AyA che te karatAM vadhArAnA bIjA ghaNA prakAre amane maLI AvyA che je A nIce ApIe chIe? "atha cItrAmaNamAM raMga bharyAnI vidhi : | (1) sapheda TAMka 4, pAvaDI (pIuDI) TAMka 1, siMdura TAMka -goro raMga hoI. (2) sapheda TAMka 4, pithI galI DhAMka 1-pArIka raMga heI (3) siMdura TAMka 1, pAvaDI TAMka - nAraMgI raMga haI. (4) haratAla TAMka 1, gulI TAMka -nIlo raMga hAI (5) sapheda TAMka 1, aLato TAMka --gulAbI raMga hAI (6) yAuDI (pIuDI) TAMka 1, gulI TAMka 1-pAna raMga haI. (7) sapheda TAMka 1, galI TAMka -AkAzI raMga heI. (8) saphedo TAMka 1, siMdura TAMka 1- gehuM raMga hoI. (9) siMdura TAMka 1, saphedo TAMka 4, pothI TAMka 1-huM I. (10) jaMgala TAMka 1, khAvaDI TAMka 1-suyApA raMga haI. (11) amalasAro gaMdhaka TAMka 4, gulI TAMka 2- AsamAnI raMga hAI (12) hiMgula TAMka 1, gulI TAMka 2, pithI rati 1, saphedo TAMka 1-vaMgaNI raMga haI(13) sapheda DhAMka 4, pivaDI (pIuDI) TAMka ra-paMkuro raMga heI (14) gulI DhAMka 1, pevaDI TAMka 2, aLato TIpAM 3, syAhIrA TIpAM 3, siMduranA TIpA -AMbA raMga haI. (15) syAhI TAMka 1, pithI TAMka 1-kastUrI raMga haI(16) siMdura TAMka 4, gulI TAMka 3-ASI raMga
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 jaina citrakalpadruma heI. (17) sapheda TAMka 3, aMbA raMga TAMka 1-aragajA raMga haI. (18) piAvaDI (pIuDI) TAMka 2, pithI TAMka ra--SA raMga haI. (19) saphedo TAMka 3, vAvaDI DhAMka 1,-gehuM raMga huI te ghAliI tyAre kASTha raMga I. (20) saphedo siMdura bhelII-mugalI raMga huI. (21) geru sapheda bhUlI -mugalI raMga huI. (22) sapheda vAvaDI belII-goro raMga huI. (23) siMdura haratAla bhelII-gaNuM raMga huI. (4) pevarI (pIuDI) gulI bhelI I-nIlo raMga huI. (25) haratAla gulI bhelII aMbapatra raMga huI (26) sapheda gulI bhelIIAsamAnI raMga haI. (27) saphede pevarI gesa bhelII-jaTA raMga hui. (28) siMdura yAvaDI melIInara raMga haI. (29) sapheda gulI siMdura belI-abaji raMga haI. (30) sapheda haratAla gulI bhelII-hasti raMga haI (31) saphedo siMdura haratAla belIhasti raMga haI. (32) gulI syAhI siMdura haratAla saphedo bhUlI-pevarI raMga huI. Iti samApta." uparokta citrakAma mATe upayogI raMgonI neMdhanuM jUnuM pAnuM jaina mUrtionI aMgaracanA karavAmAM nipuNa bhArA ziSya maNilAla lakSmIcaMda pAMDe pAsethI maLyuM che. citrAmaNanA raMganI vidhiH (1) pahADano vAna (raMga)--misi, vAnI. (2) bhabhutIne raMgagulI, khaDI, thoDe aLa. (3) meghavarNa--gulI, khaDI. (4) veMgaNIo raMga--gulI, aLa(5) dhUmrano raMga--gulI zeDI, khaDI, aLatA De. (6) pistAne raMga-khaDI, siMdura, De aLato. (7) go raMga-khaDI, siMdura, aLato. (8) dhaMdhale pahADI--gulI DI, khaDI, aLa alpa. (9) dhaune ga--haratAla, siMdura, khaDI. (10) kALe rIMgaNuo raMga-gaLI ghaNI, aLato De. (11) nIla cAsane raMga-TIkaDI, jaMgAla, (12) strIne raMga-haratAla, sapheda. (13) nIlo raMga-gaLI, haratAla, (14) gulAbI raMga-sapheda, aLa. (15) gehIre nI -TIkaDa, gulI. A aMgenA prakAramAM jyAM mApa lakhyuM nathI te ghaNuM, thoDuM te thoDuM, bIjuM tela-mApa lakhyuM nathI te kArIgarane ThIka paDe tema le. tela heya paNa raMga jUne hoya te phera paDe". citraraMgenuM A pAnuM amane amArA lekhakaratna zrIyuta govardhanadAsa lakSmIzaMkara trivedInA saMgrahamAMthI maLyuM che. [6] pRSTha 55mAM 'lekhakanAM sAdhana' vibhAgamAM ame lekhakone pustaka lekhanamAM upayogI sAdhanone lagate "ii 1 jha4 2 " zloka Ape che tene lagabhaga maLatuM eka kavita maLI AvyuM che, je ahIM ApIe chIeH basI-kAjala" mAMhi melI 1, ghela "kAcalI' ghAti 2. kaTake eka "kAMbali' graha 3, "kAgali' gujarAti 4. suraMga "kAMbI" samI 5, "kAMThArI lekhaNu" kAli 6. kaMdho' ucei kare che, "kaDi bevaDI vAli 8. karI nIcI "kalAI 9, karI kara be 10 ne "kIkI" bhale 11. IgyAra 'kAkA' vina eka Tha, akSara eka na nIkale. 1.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 1 jaina lekhanakaLA" viSayaka nibaMdhamAM AvatAM lekhanakaLAnAM sAdhano, saketa Adine lagatAM nAma ane zabdanI anukramaNikA [AvA geLa ( kausamAM ApelA aMke TippaNaka sUcaka che.] akSarAtmaka a 6162, 120 akSara 62,64,65,74,72 agurutvaka agra mAtra 49(67),20,51 adhomAtrA 50,51 anyAkSaravAcanadarzaka ci 120 anvayadarzaka ci 84,88 abaji raMga 120 amadAvAdI (kAgaLa) 3(45) agA raMga 120 aramaIka (lipi) 8 aravAla (kAgaLa) 30(41) ardha cAkhaDA dAbaDA 100 102 avacUrI 118 avacUrNa avataraNa aSTagaMdha 4pa ekalipi 7-8 (7) aMkavidyA abapatra raMga 120 AkAza raMga 47, 119 AzAtanA 110,111 AsamAnI raMga 47,71 119,120 AMkaNI 28,37,55,21 AMkha 55 AMbA raMga 169 ugragaMdhA 114 ujamaNuM utarI 111 (30) uttarI zailI 9,10 udApana UrvamAtrA 50,53 ekapadadarzika ci 84,87 eLiyuM 24,32,35,36, 56,111 ka namaH siddhonI pATI 58 (73) auSadhalipi 8 (7) kakkAnI pATI 58 (3) kacchapI pustaka 22,23,7ra 55 120 kataraNI Dagala kapaDAnI paTTI kapaDuM 21(22),24,25(30), 26 (33) 28,28,31, 90,112 kapUra kaalI 111 (130 ), 113 kabATa 103,114,16 kabUtaranuM pIchuM 82 kamalI 111(1305-), 113 120 kalama 32,33,34,35, 5556,113 kalAI ka5DauM 32 (47) kalamadIna kavaliA 111 (130 2) kavalI 162,113 kastUrI raMga 120 kaMdha bikA 19,36,37,113 kaMbikAvalI 113 khyAlI 113 kAga kAgali 120 kAgaLa 12,22,24,25(30), 26,28,29,30(41,42,43, 44,45,55,71 kAgaLanA dAbaDA 106 kAgaLanAM pustaka 69,70, 71,76,97 kAgaLanI cIpa kAcalI kAjala 55,120 32 kAtara kAtaMtra vyAkaraNa prathama pAdanI pATI 58 () kAnapurI (kAgaLa) 30 kAnedarzaka cipha 84,85 kAramIrI (kAgaLa) 30 (44) kAzmIrI lahiyA kAka 55 98 120 kAThuM kara che
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 kApadrikA 22,24,32(46). kAThamaMga kALA ba3 33(48) kALI zAhI 37,38,39,40 41,42,70,71,72,73 kALA raMga kALe rIMgaNIo raMga 120 pa koThArI lekhaNa 120 32 (47) kAMbali 120 kAMbaLa kAMbI 19 28,32(47),37 55,90,98,111,113,120 kazyapatra 27(35) 55,120 kubaDIne patthara papa 13 (11) jena citraka956ma jaTA raMga 120 617 jIbha 117 jIjabaLa 35 jjavaLa 24,32,35 jainalipi jJAnapaMcamI 116,117 jJAnapUjana 91,116 jhalamala 3247),94(110) bAI 118 118 55 gulAbI raMga 4,119,120 gulAla gujarAtI lekhakenI lipi 48 82,83 gere raMga 47,119,120 hIre nIlo raMga) 120 go raMga 119,120 geDI pustaka 22,23,72 graMthAgraM 107,117 graMthi 19,20,28,113 ghauMno raMga 120 31,82 ghoDAvaja 114,116 ghoDAvajanA bhUkAnI pATalI 164, 16,117 caMdananA dAbaDA 102 cANAthI lipi 6-7(3) copaDe 112 cAmaDAnA dAbaDA 28(36), 102 cAmaDAnI paTTI 28(36),102 cAmaDAnI pATI 28 (36) cAmaDuM 28 (36),100, 102 cAMdInI zAhI 37,44,75 cAMllA citrAkRti 61,70,71 kRpANikA 55 TippaNAM 27 (33), 31 Tippanaka 26 (33), 18 Tippanakadarzaka ci 84,88 TIkA 70,71,117 ThavaNI 32(47),111(130) DhAMkaNuM 19, 20 tao a3 tala tADapatra 11,21,22,24,25 (29,31), 26 (32), 27 (34), 28, 29 (38,39), 38,71,90, 102 tADapatrIya pustaka 69,70, 76,97 tAmrapatra 24,ra7 (35), 28 tAla bipATa 72,73,76 tripATha ha2,72,76 dakSiNa zailI 9,10 dagaDI haratAla 82 dastarI 111 (130 2) dAtAsI lipi 8 (7) dAbaDA 28,90,98,99,101, 102,111,11,114,116 devanAgarI(lipi)18,58(73) 55 keTarI 55 kauTilIya (lipi, 6-7(7) karaNa khaDiye 19,20,24,46, papa,90,11,113 kharataragacchIlipi 48(65) kharatArDa khAchI (lipi) 4,5,8, 9,18 prabhAtI (kAgaLa khArekI raMga khisakolInA vALa 82 gaNuM 13 (11) guTaka 23,102 29 caitya 104,106 (119) caityavAsI munionAM sthAna 106 (120) aMka cenA raMga charI iMdaNa 20 chANu chedapATI pustaka 22,24 120
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 1 derI 111 (130) dArA 19,72 (47), 36,71, 82,83,98,113 3. dolatAbAdI (kAgaLa) dhUmrano raMga 120 dhUMdhale! pahADI (raMga) 120 kALa ar 33 dhAgA raMga 47 nara raMga nAgarI (lipi) nAraMgI raMga niyukti nIla cAsanA ga nIlA raMga paga paTArA parTikya paTTI 120 18,21 47,119 17 120 paryu tra paththara paththarapATI xs,119,20 pa 103,114 101 DimAtrA 47,49 (67), 50 patipAThaka cita patipAdiMbhAgadarzaka * citra raja 1, 11,19,21 (22) 24,28 (37) t pada darzakacita 24,8 paNa 11 pahADanA vAnA raMga 12 paMcapATa paMcapADa mArA raMga pATalIputrI yAcanA pATI 19,55,56,58,99, 10,01,372,ii! (130 ---5-4},117,116 72,73,76 72,73,76 19 15 84,86 pAThaparAvaniMdI kacine 4,5 pADhamedadarzakaci pAThAnusaMdhAnaAci-6 pAThAM 19,99,10,111(130),113,114 pAdavibhAgadarzaka cin pAna raMga pAnuM pIstAno raMga 1 19 :o,19 120 pIchI pILo raMga 47,71 DhAM 19,32 (47),49,10, 102 pUrvapaparAmarzakaSi 4,6 pRSThimALA 50 (67), 5 peTI 1,r vaipAcarasa 11(1),25229) pevarI raMga pethI98,99,111 (130.6) pozA 104,13 120 (115), 106 (118) 117 18(126) 108 rUpa 314 prati prathamAsa prAti prAkAra phrAMTiyuM jungyosi gar baMdhana 90,100,101,111, 20,28 kura ts,'i 39(53),43 pIrasa khIja 117 brAhmI (lipi)4(5), 5,10 (8),19,21 zrAIi devanAgarI(Si),ws (64),48 123 prAcI nAgarI (lipi)ka2,16 brAhmI baMgalA(lipi)47(4) bhabhutInA raMga banne mAruM pa,11,70,71 bhakriyA 103 bhASya re bhikSarAdhAka 13(12) bhuMgaLayA (kAgaLa) 30 24,27(34), 28 bhUrjapatra bhAjapana mI maSIbhAjana masIjI 1,11,26, 27 (34), ra 19,20,37,45,46 mugalI raMga suSTipurata rathI piM 120 mahAbhASya mAthAnA vALa mAthurI vAcanA 16 mAravADI sahi 35 mAravADI lekhako 56 mAravADI lekhakAnI lipi 48 mukhabasa muLavavAmA medhavaNuM (raMga) mApagaluM cakSakardama catinI lipi ga rIla 2,42 20 117 36,55 12 112 120 22,23,72 4-(9) 20 94 45 . 48 37,46,47 2 112 a 46 rUperI pustaka 69,95(12) perI ga terI yAdI 37,44,52,34 rekhA pi 8(7)
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 vibhAgadarzakaci 84,87 vizeSacUrNa 117 vizeSaNa-vizeSya saMbaMdha dIkaci 84,88 viSamapadaparyAya viSamapadavyAkhyA 118 vITAMgaNuM kara (47) 124 rezamI kapaDuM ra patra 24,27(35),28 raugAkSarI pustaka cha4,75 (92)102 lAkaDAnA dAbaDA 101 102 lAkaDAnI pATI 19,21,23 (28), 28,32, 99,100, 102,121 lAkSArasa 40 (55),42 lAla raMga 46 lAla zAha 9,44,45,32, ha2,73 lipi 18,47,48,49,50 vizvAsaNa ligrAsana 19,20,24,46(12) lIlo raMga lekhaNa 19,21,24,32,33, 34,90,111 lepyAsana vataraNuM varajhI haratAla vaNatIraka 35 - 104,105,(115) 106(116,117) ve rara 111 (130gha) vAyArthe samANidarzakaci 87 vAcanA - 14,15,16 vAdaLI raMga vArtika 118 vAllabhI vAcanA 16,18 vAMsanAM barU 33 vibhakti-vacanadarzakaci 84,87 veMgaNI raMga 119,120 vyAkhyA zaNuA (kAgaLa) 30 zabdAtmaka e zabdake 67,69 zAhI 19,20,24,26,37,38, 39,40,41,55,90 ka2,73 ha2,73 zUnyalipi zUnyAMka zrItADa 29,93 (13) kArIka raMga 119 jAthI raMga 120 47,81,82 sarvagraMthArgava 107,117 sahadevI lipi 8 (Da) saMgrahaNI 15,118 saMdha 13(11) saMdhasamavasaraNa saMsamavAya 14,15,16,17, jena citrakalpadruma saMpuTikA 111(1305),112 sAhebakhAnI (kAgaLa) 30 sAMkaLa 19,20 sAMpaDI 111(1305),112, 113 sAMpaDe 111(130),12, . 113 sAMpuDA 111 (1305) sAMpuDI 111(1305) suyApekSA raMga 119 suvarNapatra 24,27(35) suvarNAkSarI pustaka 23 (27), 74, 7pa (93, 94, 95), 92,102 sUTamAkSarI pustaka rAtarano dora 98 sRpATakA 22(26) semeTika soi 23,32,41 sonerI pustaka 69,74 (89) senerI raMga 46 senerI zAhI 37,44,72, 74,75,76 stabaka 118 strIno raMga QlAkSarI pustaka ha6 svara-vyaMjananI pATI pa8 (3) svarasadhdhazadazaka cipha 84,86 haratAla 47,73,81,82,83 hasti raMga 120 huM pagaluM 81,84 hAMsi 7t(85),73,117 hiMgaLoka 24,46,70,74,73 71(86),117 66 vasati saMghATaka 13 (12), 14 (16), 15 (18) saMpuTaka 111(130 3), 112 saMpurakSaka
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 2 jaina lekhanakaLA' nibaMdhamAM AvatAM vizeSa nAmeAnI anukramaNikA akakharapuDDiyA (lipi) acchuptazivati 105(1152), 16 ajamera 4(3),pa(21) ajayapAla 6 (7 ) anyaharA ajitanAtha aNuhilapATaka (115 6-ha-na-dha-Tu-2), 106 (119 ) aNahilavADa 10pa(115), 107 (122 ) aNahilapurapattana 26(33), 51(68),53(71), 106(119 5) 109 09 103 105 ahillavADapattaNu 106 (119 N) adhyAhAriNI lipi 4(5) animittI (lipi) 6 (7) anukulipi 4 (5) anule mile pa 4(5) aparagauDAiilapi 4(5) 26(33) 94(108) 103 amarave20 amerikA a aramaIka abhayacaMdra abhayadeva abhinaMdana amadAvAda 30,53(52), 65,97 75(3) 12 4(4), 6 4(4) aravala 30 (41) arbudAcala 93 (104) avaMtIti 2(1) 4 (3), 5 (7) azAka asuripa 4(5) ahamadAvAda 94 (109 ) ekapadhruvI 8(7) kipi $ (1955) alipi 4(5) agulIlipi 4(5) aMtakakhariyA (lipi) 6 (cha) atirakSadevalapi 4(5) aMbAlAla cunIlAlano bhaMDAra pAlItANA 94 (1103) aesarasutigRha 106 (120) 4 AgamagacchIya Amika 91(99 ) AmA 94 Aelipi 6 (76) AkA 4(4) AbhaDavasAkavasati 105 (115), 106 Amrabhara <3 AyAlipi 6 (7 ) 25(29) 1 (1),2(1) 57 Ae AryakSetra AsaMskRti AzApUravasati10pa(1156), 106 AzAvarasauvarNa vasati 105 (115 23) sA 106(118) AsAvali 106 (119 ) 97 2 (2) AhAra dhra AMkhaDa inDiyana myujhiyama IDara 4 (3) 109 4(4) ithiopik IrAnavAsI 4(5) lipi uccattariyA(lipi) 1(5) caMta 106(118) DiyA(lipi) uDDI (lipi) utkRSalipi utzeSAvalipi uttarakurustIpalipi uttarI zailI udayaprabhasUri udepura unA 10 6 (76) 4(5) 4 (5) 4 (5) huM 2 chiya 108 7 hrayaaMtarakikhayA (lipi) 6 (7 ) utarakariyA (lipi) 6 (76) u USakezavaMzIya 106 (118) UMvadhanuliMpi 4 (5) 4(6), 103 4 (5) 27(33) RSabhadeva RSitapastalipi ena. sI. mahetA 22(23) erIana elekajhAMDara 22(23)
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 eziyA 4(4),25(29) eziyAI 6 (cha) esavAla jJAtIya 92 audIca jJAtIya 51 (18) auSadhapallavI kaccha 24,54 (72), 97 kara lipAzvanAtha 26(33) kanaDI kArilipi kamalasiMcapAdhyAya 54 karNATaka 32 karSaravijayajI 54 (2) karmAzAha kalakattA kaliMga lipi kaliMgAdhipati kalyANamalajI DhaDhDhA ha5(92) kastUrabhAI maNibhAI 65(8) kAgajIpurA, kAnapu2 30 kahA 94(108) kAyastha 51 (18), 5ra (69 ) 94 (16) kAzI kAzmIra kAsadIyaga7 53(69) kAMtivijayajI (pravartaka) 26 (33),36,52,54(72).75 (92, 93) kia-lunseTe 5 kinnaralipi (5) kIrI (lipi) (sa) kIrtivijapAdhyAya 54 kugiara 25(29) kuTilalipi 10,60 kumArasiMha 9 (9 ) kumArapAladeva u7,74(8a), 92,19, kumArapAlasuzrAvakapa (195) kezIyavIrajinabhavana 106 (119 ranna) keDAya ke DAyane bhaMDAra 54 (72) khalika 27(34) kharataragaccha 48 (65), 91 (100 ra3),93(15) khodiyA (lipi) 6(zna) khareTha 4,5,9 kharoDI (lipi) 4 (5) dilAyariya 16 (14 2-3) khaMbhAta 25(29),30,53,54, 97,405 khAravela khAlipi jena citrakalpama gujarAnavAlA guNabhadra 26 (13) guNayika 27(33) guptalipi 10,60 gurumukhI (lipi) 10 gevadhanadAsa lakSamIrAMbara trivedI para godiThaka 26(33) gaurI 26 (13) maMlipi dhodhA 97,109 ghosuMDA - 30 cakalipi 4, (15) caMcaLabahenano bhaMDAra amadAvAda pa3 (72) caturavijayajI para caMdragupta 22 (24) caMpakane ravAsI 27(33) cAInIjha cANakaya 6 (71) cANakI (lipiM) 6 (3) cAritravijayajI 65(78) cAhaDa 106(118) cittoDa citrakUTa 61 (100),106 (118) 40 kheDA. tasiMha 91 (100 2) khetA 27(33) kheAtAna 32 (47) gaNAvalipi 4(5) gaNialipi 6(4) galipi 4(5) gaMdharvalipi 4(5), 6 (7) gaMdhAra baMdira 94(110 a) gaMbhUtA 106 (1194) gAyakavADa orieMTala InsTITayuTa vaDodarA 23,28,77 gAMdhAra khaMbhU 105 gAMbhU-cetya 106 (119 ) gujarAta 24,29,47,75 (93), 97 cInIlipi cIbAgrAma 26 (13) caitya - 104,106 caukhaMbA sIrIjha 7 (7) chattAvalI purI 106 (20) chADAmaMtrI 95(112) chANI 97 chADa 91 (101 ) jakhI (lipi) 6(7 )
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ NirahaILyA (lipi) 6 (cha ) takSazilA tapagacchanA zrIpUjayane bhaMDAra hapa (94) tapagacchane bhaMDAra (pATaNa) 53 (2) tapAgacchIya taruNaprabha 94 (100) tAmila lipi tirahI turIlipi 6(7) turkastAna tejapAla tenA 27(33) telugu viratutika 54,59 (73) pariziSTa 2 jagata zeTha hada (pa) jagasiMha 91(100) jayatumideva 101 (118) jayasiMhadeva 53(71), 106 (119 3) jayAnaMdasUri 53(69 4) jaNANiyA (lipi) 6 (7) javaNaliyA (lipi) 6 (7) javaNI (lipi) 6 (7) jasavijayajI 26 (33) jasavIra jaramAM 26 (33) jabUzrAvaka 106(119 ka) para (60 ) jAmanagara jaluM. 91 (994) jAlora jinakuzalasUri 53 (195) jinacaMdragaNi 107 (122 ) jinacaMdrasUri 53(69g) jinabhadrasUri 93 (105) jinarAjasUri 93(15) jinavalUbhasUri 16 (118) jinezvarasUri 101(118), - 108 (128 ) jesalamera 25(29),52(69), 97,19,110 jesalamera kiltAna bhaMDAra 91 (100 ),97 jenazramaNasaMskRti jhaDacAlA TimbeTana DiI DuMgara 26 (33) DisA vorA 127 devalipi 4(5) devazAnA pADAne jaina bhaMDAra amadAvAda 7pa,(93,94) sAhariyAlipi 6 (7) dehaddhi-dohaDi vasati 15(11pa),106 dehaDi keSTi 84 (108) draviDa 2(1) drAviDa lipi 4 (5) dviruttarapadasaMdhilikhita lipi dharaNAzAha 93 (15) dharaNIdharazAlA 106 (118) dharaNIprekSaNAlipi 4(5) dhamadhoSarasuri 81(99 ) 93 (104) dharmacaMdra 108 (125) dharmadeva 106(18) dharmasAgarepAdhyAya 94 (19) dhavalakapura 106 (117) dhavalabhaMDasAlikRta pA. svAmijinabhavana106(119) dhaMdhukA 10pa dhAMdhala 91(100) dhoLakA 15, 106 naTapadra 77(6) naDI (lipi) 6 (73) nayakIrti 107(1223) nayavijaya 53, 54 (72) naracaMdrasUri 26 (33) 106 (118) naMdurabAra nivAsI 93,94 tharAda 15 dakiMkhaNAvaha 14 (3) dakSiNa 24,75(93) dakSiNI lipi dakSiNI zailI daralipi darAparA darzanavijayajI 65(78) daviDI(lipi) 6 (cha) dattarapadasaMdhilikhita 4(5) dAnavimalajI 75 ( ) dAmililipi 6 (7) dAyika 108 (128 ) dihIM 106(118) devakRSNa devarkiMgaNikSamAzramaNa 14 (15),16,17,18,117 nAgajajunuM 16 (19 9)
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 nAgara 51 nAgarI lipi) (74),18, nAgarIpracAriNI (trimAsika) 16(20) nAgalipi 4 (5) nAgArjanAcArya 14(13), 92 nAgeDhagachIya nAra nAgorIgaracha 5 (2 ) nADIvAlaga7 75 (92) nAthAlAla chaganalAla 75 (pa) nAlaMdIya bauddha vizva vidyAlaya 96 (113) niArkasa ra2 (23) nikSepalipi nirNayasAgarapresa 104 nirNayasAgarIya 7(7) pATaNanivAsI 47(63), 48 (15) pATaliputra pADalipura 15 (18) pAdarA pAdalikhita lipi 4(5) pArasI (lipi) 6 (7 stra) pArthasAdhu 106 (119 2) pAlanapura ,05,106 pAlanapuravAsI 7pa (5) pAlI pAlItANA pAhaNa 91 (99 2) pijhAvA pukharasAriyAlipi)6(%) pu rAya (zramaNa) 12 puSkarasArI (lipi) (5) puSpalipi pUnA 25 (29),53 (72), 91 (991) pUrvavidehalipi 4 (5) pethaDa deva-zAha-maMtrI 92,93 (108),94 (108) pioravADa 28 (37),92 pihiMdavipi 6 (7 ) pauSadhazAlA 104,106 prakSepalipi 4(5) prabhAsapATaNa 106 pralAdanapura 106 (116) prAgrATa 27(33), 28 (37), jaina citrakalpadruma bamajha(lipi) 18 (21) baMgalipi baMgalAlipi 10,60 baMgALa baMbhI (lipi) bADamera balucara bAheDa bihAra 30 (41) bIkAnera bIjohyAM 28 (37) buddhadeva buddhisAgarasUrine bhaMDAra 23 (3ra) burAnapura (92) bauddha zramaNa saMskRti 3 brahmadeza 25,29,32 brahmavaThThIlipi 4(5) brahmA brAhmaNuM brAhmI 4 (6) brAhmI(lapi) 4 (5),5, 10 (8),28,26 bhaktivijayajI pa3 (72),54 bhadrabAhu 13 (2), 14(13, 16),5,6 (18) bharUca bhAbhAnA pADAne bhaMDAra (pATaNa) 54 (2) bhAvaDAra ga7 91 (99 3) bhAva ra7(33) bhAva devasUri 91 (94) bhAvanagara 57 (72),87 bhAvanagara saMghane bhaMDAra nepAla 4(3), 13(12), nemicaMdra sauptika pauSadha zAlA 15(115) neminAtha 100 paTaNa 30 (41) padamAI 94(109 ) paryuSaNa parva parvata 94 (107,108) pazcimI (lipi) 10,60 pahAIcA (lipi) 1 () pahArAIcA (lipi) 6 (2) pATaNa 25 (29), 26 (33), 28 (38), 3, pa0 (67), 52 (69), 55, 6, 7, 105, 109 prAcAgotra 1 (99 g) phArasI phinizIana 4(4) bakula-naMdikazreSThivasati 16 (17) bhAMDArakara InsTITayuTa pUnA paDa (ra)
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 bhRgukaccha mAlaviNa (lipi) 6 (cha) bhAla 9 (9 2) mACvasati 106(16) mAhava 108 (126 ) mAhesarI lipi 6 (7) mALavI 75(93),97 mAMgaroLa mAMgalipi 4 (5) mAMDavagaDha misara 11 (9) murzidAbAdanivAsI 76 () muMDArA muMbAI pariziSTa 2 bhIma 91 (100 va) bhImamaMtrI 52 (69) bhuvanataMgasUri 95(12) bhU livI 6 (chaThTha-) para (19 ), 93 (104) bhagavayatA (lipi) 6 (7) bhejaka 51 bhejadeva 5 bhejAka bhaumadevalipi 4 (5) magadha 18,47 magadhalipi magadhavAsinI maNilAla pAMDa 4(63) mathurA 16 (19) matA pa3 (18) madrAsa 25,29 madhurA 16 (191) madhyapradeza madhya bhArata madhyAkSaravistaralipi 4(5) manuSyavidhi mahAgiri 14 (13) mahAtmA mahArASTra bhASA 42 mahAvIra 1,4(3),103 mahIsamudragaNi 93 mahurA 16 (19 3) mahoragalipi 4 (5) maMDanamaMtrI maMDapadurga 93 (104) maMDalIka 94 (108) mANikaya 108 (128 1) mAravADa 24,35,58(ka), 75(93),957 yuropavAsa 12 (9),12 (9),28(36) rakhasI lipi) 6(73) ratalAma ratnaprabhasUri 26 (33) ratnasiMha 91(100 ) rAjapUtAnA myujhIama 4 (3) rAjendrasUri pa4, pa (73) rANiga 91(994) rAdhanapura rAmakuzala 75(92 ) 2macandra 26(33) rAMteja 50(63),109 pAde pa3(70) rekhApallavI (lipi) 8(7) romanalipi lADalivi 6 (haa) lADI 27(36) lIMbaDI ra5 (28),97 lIMbaDI jJAnabhaMDAra pa4 (72), 75, (3,94), 91 (99), 6 (7 ) mevADa bhUladevI (lipi) 6 (7) mRgacakalipi megethinisa 22 (24) meDatA 53 (30) 24,28 (37),75 (93), 97 moDhajJAtIya 52 (18),94 (109) motIcaMdajI yati 9 (7) modIno bhaMDAra (pATaNa) 91 (49),94 (107) mohanalAlajIno bhaMDAra 54 (72), 75(3) mauryavaMzI 22(24) yakSadeva 106(119 ) yakSalipi 4 (5) yazobhadrasUri 91 (991) yazovijayopAdhyAya pa3(32), 108 (17) pAradda 25 (29) yuprAMta yuropa 2(29) lIMbA - 26 (33) lekhapratilipi 4 (5) lalAka 28 (37) laliga 28 (kaccha) varasamI 14 (13) vajalipi vajasvAmI 14(13) vaLag lipi vaDalI. vaDedarA vaDhavANa vardhamAnasvAmI 2(1) valahinacarI 16 (193) valabhIpu214(15),16(19) 87
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ jene citraka9pama 130 vasati 104,106 vastupAla 25(29) 74(890), (7) sArAbhAI navAba siddhapAlakavicakravarti pauSadhazAlA 105 vAbha? 93,109 vIdhA ka ra7(33) vADI pArzvanAthane bhaMDAra pATaNa 75 (93) vayuimalipi 4 (5) vAlabhyAnvaya 51 (18) vikramasiMha 91(100 ) veNutiyAM (lipi) 6 (7) vaidika saMskRti brAnapura 5 (92 raNa) zakAri lipi 4 (15) zatruMjaya 106 (118) zAradalipi 10,60 zAstrAvartilipi (5) zAhAbAda zAMtinAtha bhaMDAra khaMbhAta 53 zivapurI nyapallavI-lipi 8 (7) zema vikSepAstalipi 4 (5) vijayakamalasUri 5 (3) vijayadharmasUri 75 (3) vijayadharmasUri jJAna bhaMDAra 75(24), 76 (85) vijayasiMhasUri 91 (993) vijayasenasUri 92 vidyAdharavaMza 53 (69 ) vidyAnumalipi 4(5) vidyAvijayajI 75 (92 ) vinayavijayajI 54 vimalagaNi 108 (1ra6 ) vimaladAsa 94 (109 ) vimalazAha 93 vimizritalipi 4(5) vivekaratnasUri vidhyAcala zrI harSa 5 satyasUri samaratha RSi hapa (923) sarvadeva 32 (46) sarvabhUtaphaDyohiNIlipi4(5) sarvasaMgrahaNI lipi 4 (5) sarvasArasaMgrahaNI lipi 4 (5) sadhaniSpada lipi 4 (5) salaNapura 81 (98 ) sahAka 106 (118) sahajapAla 94 (109 a). saMkhyAlipi (15) sadhano bhaMDAra pATaNa 26 (33),31,108 (17) saMdhavInA pADAne bhaMDAra pATaNa 25 (29),26(33), 28 (38),50(67), pa2(69),65, 97 saMpratirAja 1(1),2 (1) saMbhavanAtha 103 sAIyA 93(15) sAgaralipi 4(5) sAdhupUrNimApakSIya 26(33) siddharAja jayasihadeva 51, pa2(69 3) 92,106 (119) siddhasenasUri 108,(128),110 siddhasUri mane bhaMDAra 54 (72) sinora - 97 sidhaviyA (lipi) (7) siMhala siMhAla sIriyA 22 (24) sIrIa sukhalAlajI sumatisUri 53(69) suragiri 93(104) surata 97 suhasti 14(13) raselyukasa samajI RSi 7-8-9(7) semasuMdara sAlaNa saurASTra 18,47,48 sauvarNika skaMdilAcAya 14(13),16 (19T),17 sTAIna ra7(34) staMbhatIrthapa1(68), 2(69 ) 12 vIra vIra-gautama 93(104). vIrajinamaMdira 106(1194-5) vIra paMDita pa3(19) vIrA 91 (99 ra3) vilhaNa de 91 (992) vIMjhI 26 (33) harA haMsalipi 6(7) haMsavijayajI pustakasaMgraha vaDodarA 74(88),75(93)
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 3 hAsalade 91 (99 ) himmatavijayajI 48 131 hemacandra 25(29),37,74,92 hemacandra maladhArI 53 (71) - cUrNa pariziSTa 3 jaina lekhanakaLA nibaMdhamAM sAkSIrUpe AvatAM pustakanAM nAmanI yAdI cikaDI civALA graMthe A nibaMdhamAM sAkSarUpe nathI paNa e grAnA nAme prasaMgavazAt AvelAM che.] aticAra (saM. 1769mAM lakhelI tADapatrIya prati) 111(130),112 aticAra (sa. 1466mAM lakhelI kAgaLanI prati) 111(1305),12 * adhyAtmagItA devacaMdra (18me sake) anugadvArasUtra ArakSita 17(21),66(78) jinadAsa mahAra 21(22) TIkA haribhadrAcArya 21(22) apabhraMza pAThAvalI madhusUdana cI. modI saMpAdita 67(81) abhidhAnarAjendra tristutika AcArya rAjendrasUri 23(26) ariSTanemicarita prAkRta ratnaprabhAcArya (. 1233) 106(1185),107(122 5) arthadIpikA ratanazekharasUri (sa. 1486) 69(844) 4 aSTaka haribhakasUri 54(4) aSTasahastrI vivaraNa yazavijApAdhyAya 53(72) * aspRzagativAda 54(72) * aMgavidyA 93(15) AmikavastuvicArasAramakaravRtti haribhadrasUri bahagIya (sa. 1172) 105(115 da) * AdezapaTTaka cazevijapAdhyAya pa4(72) ArAdhanA (sa. 1330mAM lakhelI tADapatrIya prati) 111(1303),112 * AlocanApatra 54(72) Avazyaka cUrNa jinadAsa mahattara 13 (12), 14 (13),16(18) Avazyaka niryuktibhAkhya AvazyakaTIdA haribhadrasUri 24(22) * AvazyavRtti malayagiri 53(70) * iMDikA eribana 22(23) * iMDikA megesthiAnisa 22(24) * uttarAdhyayanasUtra 75(94) uttarAdhyayanasUtrapAiyaTIkA vAdivetAla zAMtisUri (11 saikA) 66(79) uttarAdhyayanasUtra laghutti nemicandrasUri(saM.1129)2(46),94(1960),105(11 ) * unnata zikharapurANa 28(37) upadezataraMgiNI ratanamandiragaNi 25(30),74(89),82,93(103)
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara 132 jena citrakalpama * eniti saTIka TI. droNAcArya 93(15) * aupapAtika sUtra 95(112) * kaDDalI rAsa * karmaprakRti avasUri (apUrNa) yazavijayapAdhyAya 54(2) * karmaprakRti TIkA 53(2) * karmastava-kavipAkaTIkA para(69),pa3(69),106(118) kalpariNAvalI dharmasAgarapAdhyAya (17mo saka) 94(19) * kalpacUrNa para(69),pa3(194) kapabhA saMpadAsagaNi kSamAzramaNa 1ra(10),93(15) * ka65sUtra 75(91,93),76,94(110 -la) ke rAjendrasUri tristutika pa9(73) , subAdhikATIkA vinayavijapAdhyAya (sa. 1696) 75(92) * ka9yANakapaTTaka 28(37) kahAvelI bhadrezvarasUri 16(13) kAtaMtravyAkaraNa pa9(73) kAtyAyanotasUtra 66(80 ) kAmasUtra saTIka vAsyAyana TI. jayamaMgala * kAlikAcAryakathA ha5(93),76,77 kumArapAlaprabandha jinamaMDanagaNi (sa. 1481) 25(30),74(89),92(101) * kUpadaSTAMtavizadIkaraNa yazovijapAdhyAya pharmazataka bhejarAja 28(37) >> gaNadharasArdhazatakavRtti para(69), 3(69 6) * gItagoviMda 77 * gurutatvavinizcaya svopaTIkAyukta yazovijayapAdhyAya 54(72) gurnAvalI munisuMdarasUri (15mo zaike) 66(81),69(84-) prahalAghava gaNeza 66(81), 67(82) candraprabhacaritra prAkRta yazodeva (sa. 1178) 106(119 ) cANakayanIti 60(73) dazA stra piMgalAcArya * dAnuzAsana hemacaMdrAcArya 93(105) jaMbudvIpaprajJapriTIkA (prameyaratnamaMjUSA) zAMticaMdramaNi (saM. 1660) 69(84),108(25) * jaMbUsvAmirArA yazovijayopAdhyAya (saM. 1739) pa4(2) jinAgamastavana jinaprabhasUri (15mo seka) 110 (1292) jItakapasUtra bhAya jina dvagaNi kSamA zramaNa 62, (8) * jIvasamAsavRtti mAladhArI hemacaMdra (12mo saMke) pa3(71) chavAnuzAsanaTIkA (paNa) devasUri (1162) 14(16) 1-1 / 104
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 3 * vAbhigamasUtravRtti jaina kanpharansa heralDa jaita sAhityasaMzodhaka * jJAtAdharmakathAMga jJAnapaMcamI stavana jJAnasArIkA x jJAnAva nyAtiSkareMDakaTIkA * tapapaTTa' x viDantAnvayekti TIkA tattirIya brAhmaNa trabhuvana svayaMbhU trizatI (gaNatAdiviSayaka saMgrahagrantha) viSTizalAkA puruSacaritra darAvaikAlika cU TIkA dazANuMbhadrasvAdhyAya dAnAdi prakaraNa dravyaguNapA~yarAsakhe! svApajJa draupadIvayaMvaranATaka prastAvanA dharmavidhiprakaraNa saTIka * dharmasaMgrahaTipsana * navatattvabhAvavaraNa x * navasmaraNa naMdIcUrNAM nAgarIpracAriNI patrikA nirayAvalikAvRtti * nizAbhuktivicAraprakaraNa nizIthasU nizIya bhAgya * nyAyakhaDakhAdya * nyAyAlAka pannAvAsUtra paryaMta rAdhanA saMpAdaka jinavijaya abhayadevAcArye (saM 1120) jinavijaya (sa. 1793) decandra (saM 1796) zezavijayApAdhyAya malayagiri (saikA 12meA) coAvijayApAdhyAya svayaMbhUkavi (dazamemAM saikA) hemacandrAcArya haribhadrAcArya sUrAcArya (12mA saikA) caroAviye pAdhyAya siddhapAla (13me sekA) pra. jinavijaya co vijayApAdhyAya yAdeva (saM. 1174) 133 96(105) 94 (107) 94 (106),104 (114) 24 (17) 107 (124 6) 1 1 1 (130 ) 69 (84 ) 54 (Dara) 16 (19 ) 28 (37) 54 (ha2) 66 (80 ) 66(81 ) 65 (08) 26(37),91 (1003) 13(10),15 (17) cAvijayApAdhyAya 26 (33) 53 (72) 106 (119 3) 75 (1) 14 (14),16 (19 ) zrIcandrasUri (saM. 1238) yo,vijayApAdhyAya 16 (20) 105 (115) 54 (72) jinadAsa mahattara 15 (17 ),21 (221-6),22 (25 9), zyAmAryuM semasUri 22(25) 54272) 90 (98),110 (129 ) 54 (2) 105 (1156) pa2 (59),94 (110a) 12 (10),15 (17 ) 53 (ra) 57 (72) 6 (7 ) 111 (130 )
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 casiddhAMtikA paMcAzaka TIkA pAkSikasUtrIkA * pAriAtamajarIvijayazrInATikA purAtattva traimAsika pRthvIcaMdracaritra * pratimAzataka prabhAvakacaritra * pramANaparIkSA * prameyakamalamAuDa aMdhasvAmitvavRtti bRhraSTipratikA bRhadrakalpa 33 "" praznottararatnamAlikATIkA prAcInagujarAtIgIsaMdarbha prAcInajJAnabhaMDArAnA riporTa k yuana sulina (cAInIjha bauddha vizvakoza) TIkA bhASya sIka "" bhagavatIsUtra saTIka * bhagavadgItA bhAratIyaprAyonalipimAlA bhAvaprakaraNAvasUri sahajiNANuM sajajhAya mahAvIracaritra prAkRta yogadRSTisamuccaya * yAgavizikATIkA cogazAstraTIkA rAjapraznIyasUtra TIkA varAhamihira abhayadevAcArya (saM.1124) yAdevasUri (saM.1180) rAjakavi madana '' lalitavistara * lalitavigraharAjanATaka jayasAgara (saM.1507) yAvinye pAdhyAya prabhAcaMdrasUri (1334) prabhAdra (saM.1243) jinavijayajI saMpAdiMta rak 29 (38) 69 (846) 36 (51) 95 * 105 (115 la) 104 (114) 1 (1) malagiri-maeNmakIrtti (12meane14mAsA) 1(1),22(26) saMdhadAsagaNi 1(1) bhadrabAhu-sa~dhadAsa-malayagiri-AmakIrtti 62(74), 78 (27) TI. abhayadevAcArya (saM.1128) 5(1),10(8), 18, 75(94), 105 (1152), 1 07 (1241),108 (126, 1286) 13 jaina citrakalpadruma 66 (1) 106 (117) 91 (99 ),105 (115 ) 28 (37) bRhadbakIya haribhadrasUri (saM.1172) (15mA saikA) bhadrabAhu gaurIzaMkara hIrAcaMdra jhAjha vijayavimala (saM.1623) guNacaMdrasUri (saM.1139) haribhadrAcArye caroAviaApAdhyAya hemacaMdrAcArya malayagara (12me sekA) sAmezvara kavi 94 (108) 106 (16) 54 (72) 92 (101) | 3(2),62,66 69 (846) 91 (28) 105 (1155),106(120), 108 (126 9) 91 (98) 23 (72) 17 18,46,94 (112) 19,20,46 (62) 4(5),5(6),6 (cha) 28 (37)
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 municaturavijayajI saMpAdita (gAyakavADa e.e.sI.mAM prakAzita) - 54 saMdhadAsagaNivAcaka (vi0 6 De sake) 27(33),78 (97) jinaharSa 92,93 (103,104), cazevipAkayAya 53 (72) 54 mAladhArI hemacandra kalyANavijaya 66 (81), 69 (84a.),104 91 (100 ) malayagiri 21 (22 4) 94 (101) 66 (80) pariziSTa 3 lIMbaDI najJAnabhaMDAranuM lIsTa lekhapaddhati lekhinI vicAra vasudevahiMDI vastupAlacaritra * vicArabiMdu vijajAhala vizeSAvazyaka TIkA vIranirvANusaMvata aura kAlagaNanA vRttaratnAkara ... * vRMdAvanayamakAdi kAvyo vyavahAra pIThikA TIkA bhAgya zatapatha brAhmaNa * zAlibhadAsa * zItalajinastavana zIladUta zrAvakapratikramaNavRtti zrAvakAticAra zrIpAlarAsa zreyAMsanAthacaritra prAkRta sanmatitarkasaTIka , prastAvanA (gujarAtI) * samakitanA 67 belanI sajhAya * samayasAraprakaraNasaTIka samavAyAMgasUtra TIka samyakatva kaumudI * siddhAMtaviSamapadaparyAya * savAso gAthAnuM stavana * saMgrahaNI Tippanaka * siddhahemavyAkaraNalaghutti siDa he sukRtasAgara sumatinAthacaritra prAkRta sUtrakRtAMgasUtra * , , TIkA devacandra 66 (81 3) pAzvasAdhu (saM. 820) 106 (119 2) 1466mAM kAgaLa upara lakhela 36 (51) yazovijayapAdhyAya 33 (47) ajitasiMhasUri 107 (122 ), 108 (128 ) 78 (97) paM. sukhalAlajI-becaradAsajI yazovijapAdhyAya 54 (72) 108 (127) 5 (1), 6 (7 ), 7 (7) 67 (84 ) 93 (15) caze vijapAdhayAya 54 (72) 26 (33) hemacandrAcArya abhayadeva 57 somaprabha 93 (10) 105 (115 ) 66 (7% ), 91 (99 la) 94 (16) zIlAMkAcArya
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ malayagiri bapabhadri * sUryaprajJapisaTIka * stuticaturvizatikAsaTIka * sthavirAvalIpadaka sthAnAMgasUtraTIgatagAthATIkA * snAtasyAhuti saTIka syAdvAdamajUSA >> harakelinATaka >> hetubiTIkA * haima dhAtupATha jaina citrakalpadruma 93(15) 25 (30) 28 (3) 22 (26) pa4 (72) 54 (72) 28 (37) yazovijapAdhyAya vigraharAja hemacandrAcArya pa4 (2) pariziSTa 4 vidvarya zrIyuta sukhalAlajInI praznamALA 1 lekhana kayArathI zarU thayuM ? te pahelAM lekhananI garaja zI rIte saratI ? 2 sauthI pahelAM zenA upara lakhAtuM ane tenAM sAdhanAmAM krame vikAsa kevI rIte thayo ? 3 graMthasaMgraha kayArathI thavA mAMDyA haze? jUnAmAM jUno graMthasaMgraha karyo, kayAM ane ke? 4 bhAratamAM sauthI prathama graMthasaMgraha kathAne ane kone? temaja te pahelAM vidvAne zuM karatA ? 5 sArvajanika graMthasaMgrahanI zarUAta keNe ane kayAre karI ? 6 gujarAtamAM jUnAmAM jUne graMthasaMgraha kyAM ane kaye haze ? bIjA prAMtanA graMthasaMgraha viSe paNa e ja prazna, 7 pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttarabhAratanA judA judA bhAge, judA judA sthaLo, viziSTa zahera, saMpradAyo ane dharmamaDe temaja vidyApITheDanA graMthasaMgrahamAM sAmya ane vaiSamya zuM hatuM ane che? 8 graMtha rAkhavAnAM jUnAM sthaLe ane peTI paTA2A vagerenI khAsa vizeSatA gujarAtamAM zI hatI? pustaka rakSaNa mATe kaI kaI jatinI khAsa kALajI levAtI ? tADapatra vadhAremAM vadhAre keTaluM TakI zake che ane atyAre vadhAremAM vadhAre hat nuM tADapatra kaI sAlanuM maLe che ? kAgaLanAM pustaka viSe paNa e ja prazna. 9 kaI vidvAna graMtha race tyAre tenI prAthamika nakala pheNa karatA? ziSya, sahAdhyAyIe ke lahiyAe? e nakale judAjudA sthaLe ke judA judA vidvAnone mokalAvAtI ? 10 chApakhAnA pahelAM tADapatra ke kAgaLa upara lakhavAno dara zo zo hato? ane te daramAM kaI vakhate keTa keTale mere ke ghaTADe che che? 11 kAzI ke amIra jevA dUra kenajIka sthAnathI bhaNI AvanAra pustake lakhI ke lakhAvI sAthe lAvatA ke pheravatA ? 12 graMthasaMgrahanI ke pustakanI pUjA kayArathI zarU thaI lAge che? te zarU thavAnuM bIja zuM haze ? 13 pustako ane bhaMDAre upara kaIkaI sattA daramiyAna Aphata AvI ane te zI zI ane te te Aphata mAMthI bacavA tenA mAlIkoe zA zA IlAje lIdhA? 14 pustakonA bhaMDAre mATe kayo deza surakSita manAte ane ho? tenI rakSitatAnAM zAM kAraNo hatAM? e kAraNamAM havApANInuM zuM sthAna che ? agnithI bacAvavA ke jaLathI bacAvavA zA zA IlA levAtA ke levAyogya gaNAtA ? 15 hiMdustAnamAM bIjA dezothI gheA lakhAI AvyA che? agara ahIMthI bIjA yAkayA dezamAM gayA che ?