________________
૨૫૦
ઉપમિતિભવપ્રપંચા કથા ભાગ-૩ | તૃતીય પ્રસ્તાવ અકુશલમાલા અને સ્પર્શત ઉપર, આવેગનો અતિશય ! જે કારણથી આભનેત્રરાજાને, તેના વશથી=સ્પર્શન અને અકુશલમાલા પ્રત્યે આવેગના વશથી “હિંસાકર્મમાં તમને હું યોજીશ નહીં” એ પ્રમાણે મારા વિષયવાળું વરપ્રદાન=આપેલું વરદાન હતું તે પણ વિસ્મૃત થયું, તોપણ આ જ પ્રતિબોધનું કારણ થાઓ=રાજાને પ્રતિબોધનું કારણ થાઓ. ભગવાન કલ્પના કરશે=આચાર્ય વિચારશે. મારે તો આજ્ઞાનો સ્વીકાર જ શ્રેષ્ઠ છે=રાજાએ જે આજ્ઞા કરી છે તેનો સ્વીકાર જ ઉચિત છે. આ પ્રમાણે વિચારીને આવા વડે મંત્રી વડે, કહેવાયું – દેવ જે આજ્ઞા કરે છે, ત્યારપછી આ પ્રમાણે કહ્યા પછી, આ=મંત્રી, તે બ=સ્પર્શત અને અકુશલમાલાને આજ્ઞાપન કરવા માટે પ્રવૃત થયો. સૂરિ વડે કહેવાયું – હે મહારાજ ! આ પ્રમાણે આ બેને આજ્ઞાપનથી સર્યું=સ્પર્શત અને અકુશલમાલાને મારા દેશમાં પ્રવેશ કરવો નહીં એ પ્રમાણેની આજ્ઞાપનથી સર્યું, ખરેખર આ બેતા=સ્પર્શત અને અકુશલમાલાના, ઉભૂલનો ઉપાય આ નથી દેશનિકાલ કરવો તે ઉપાય નથી, જે કારણથી, અંતરંગલોકજાતિવાળાં આ સ્પર્શત અને અકુશલમાલા છે અને અંતરંગલોકોમાં લોકતંત્રો સમર્થ થતાં નથી. દિ=જે કારણથી, તે=અંતરંગલોકો, બાહ્યશાસ્ત્રોના અગમ્યરૂપવાળા છે.
अप्रमादयन्त्रम् नृपतिरुवाच-भदन्त! कस्तयनयोरन्यो निर्दलनोपायो भविष्यति? भगवताऽभिहितं-अप्रमादाभिधानमन्तरङ्गमेव यन्त्रमनयोर्निर्दलनोपायः, तद्ध्येते साधवोऽनयोरेव निष्पेषणार्थमहर्निशं वाहयन्ति । नृपतिरुवाच-कानि पुनस्तस्याप्रमादाभिधानस्य यन्त्रस्योपकरणानि ? भगवानाह-यान्येत एव साधवः प्रतिक्षणमनुशीलयन्ति । नृपतिरुवाच-कथम्? भगवतोक्तं-समाकर्णय, ‘यावज्जीवमेते नाचरन्ति तनीयसीमपि परपीडां, न भाषन्ते सूक्ष्ममप्यलीकवचनं, न गृह्णन्ति दन्तशोधनमात्रमप्यदत्तं, धारयन्ति नवगुप्तिसनाथं ब्रह्मचर्यं, वर्जयन्ति निःशेषतया परिग्रहं, न विदधते धर्मोपकरणशरीरयोरपि ममत्वबुद्धि, नासेवन्ते रजन्यां चतुर्भेदमप्याहारजातं, आददते प्रवचनोपवर्णितं समस्तोपधिविशुद्ध संयमयात्रामात्रसिद्धये निरवद्यमाहारादिकं, वर्तन्ते समितिगुप्तिपरिपूरितेनाचरणेन, पराक्रमन्ते विविधाभिग्रहकरणेन, परिहरन्त्यकल्याणमित्रयोगं, दर्शयन्ति सतामात्मभावं, न लघयन्ति निजामुचितस्थिति, नापेक्षन्ते लोकमार्ग, मानयन्ति गुरुसंहतिं, चेष्टन्ते तत्तन्त्रतया, आकर्णयन्ति भगवदागम, भावयन्ति महायत्नेन, अवलम्बन्ते द्रव्यापदादिषु धैर्य, पर्यालोचयन्त्यागामिनमपायं, यतन्ते प्रतिक्षणमसपत्नयोगेषु, लक्षयन्ति चित्तविश्रोतसिका, प्रतिविदधते चानागतमेव तस्याः प्रतिविधानं, निर्मलयन्ति सततमसङ्गताभ्यासरततया मानसं, अभ्यस्यन्ति योगमार्ग, स्थापयन्ति चेतसि परमात्मानं, निबध्नन्ति तत्र धारणां, परित्यजन्ति बहिर्विक्षेपं, कुर्वन्ति तत्प्रत्ययकतानमन्तःकरणं, यतन्ते योगसिद्धौ, आपूरयन्ति शुक्लध्यानं, पश्यन्ति देहेन्द्रियादिविविक्तमात्मानं, लभन्ते परमसमाधिं, भवन्ति शरीरिणोऽपि सन्तो मुक्तिसुखभाजनम्' इति । तदेवमेते
