Upmiti Bhav Prapancha Katha Part 03

Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 480

ઉપમિતિભવપ્રપંચા કથા ભાગ-૩ | તૃતીય પ્રસ્તાવ
सततमपरापरभवप्रायोग्यकर्मजालविपाकोदयद्वारेण भवितव्यतया, भ्रमिताश्चाऽरघट्टघटीयन्त्रन्यायेन सूक्ष्मबादरपर्याप्तकापर्याप्तकपृथिव्यप्तेजोवायुवनस्पतिद्वीन्द्रियत्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियसंज्ञ्यसंज्ञिपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिजखचरजलचरस्थलचरादिभेदविवर्त्तेन सर्वस्थानेषु प्रत्येकमनन्तवाराः । ततः कैश्चिज्जीवैः कथञ्चिन्महासागरपतितैरिव रत्नद्वीपं महारोगभराक्रान्तैरिव महाभेषजं, विषमूर्च्छितैरिव महामन्त्रो, दारिद्र्याभिभूतैरिव चिन्तामणिः प्राप्यतेऽतिदुर्लभोऽयं मनुष्यभवः, तत्रापि महानिधिग्रहण इव वेताला भृशमाविर्भवन्त्येते हिंसाक्रोधादयो दोषाः, यैरभिभूतास्तिष्ठन्तु तावदेते प्रबलमहामोहनिद्राघूर्णितमानसा नन्दिवर्धनमङ्गुला (प्रमुखा ) वराकसत्त्वाः, किन्तर्हि ? येऽपि जिनवचनप्रदीपेन जानन्त्यनन्तमपि भवप्रपञ्चं, लक्षयन्ति मनुष्यभवदुर्लभतां, बुध्यन्ते संसारसागरतारकं धर्मं, वेदयन्ते स्वसंवेदनेन भगवद्वचनाऽर्थं, निश्चिन्वन्ति निरुपमानन्दरूपं परमपदं तेऽपि बालिशा इव प्रवर्तन्ते परोपतापेषु, भवन्ति गर्वाऽऽध्माताः कुर्वन्ति परवञ्चनानि, रज्यन्ते द्रविणोपार्जनेषु, व्यापादयन्ति सत्त्वसंघातं, भाषन्तेऽलीकवचनानि, आददते परधनं गृध्यन्ति विषयोपभोगेषु, आचरन्ति महापरिग्रहं भजन्ते रजनीभोजनानि, तथा मुह्यन्ति शब्देषु, मूर्छन्ति रूपेषु, लुभ्यन्ति रसेषु तृष्यन्ति गन्धेषु, आश्लिष्यन्ति स्पर्शेषु, द्विषन्ति चाऽनिष्टशब्दादीन् भ्रमयन्ति पापस्थानेषु, सततमन्तःकरणं न नियन्त्रयन्ति भारतीं, उच्छृङ्ङ्खलयन्ति कायं, भज्यन्ते दूरेण तपश्चरणात्, ततोऽयं मनुष्यभवो मोक्षाऽक्षेपकारणभूतोऽपि तेषामधन्यतया न केवलं न किञ्चिद् गुणलवलेशमात्रमपि साधयति, किं तर्हि ? यथाऽस्य नन्दिवर्धनस्य तथैव प्रत्युताऽनन्तदुःखपरम्पराऽऽकुलसंसारकारणतां प्रतिपद्यते, तथाहि प्राप्तोऽयं मनुष्यभवोऽनादौ संसारे पूर्वमनन्तवाराः न च सद्धर्माऽनुष्ठानविकलेनाऽनेन किञ्चित्साधितं, अत एवाऽस्माभिः पूर्वं भगवद्धर्मस्याऽत्यन्तदुर्लभता प्रतिपादिता ।
४५०
સર્વસંસારી જીવોનો પ્રાયઃ સમાન વ્યતિકર
—
રાજા કહે છે હે ભગવંત ! આ કેવી રીતે છે=આ નંદિવર્ધન અસંવ્યવહાર નગરનો વસનારો તે તે ભવોમાં ભટકે છે એ કેવી રીતે છે ? એ પ્રમાણે આની=નંદિવર્ધનની, વિસ્તારવાળી વક્તવ્યતાને સાંભળવા ઇચ્છું છું. ભગવાન કહે છે હે મહારાજ ! સાંભળ. ત્યારપછી ભગવાન વડે વિસ્તારથી સમસ્ત પણ મારો પ્રસંગ કહેવાયો. અર્થાત્ અનાદિ નિગોદમાંથી નીકળીને હું નંદિવર્ધન થયો ત્યાર સુધીનો સમસ્ત પણ પ્રસંગ ભગવાન વડે કહેવાયો. તેથી અરિદમન રાજાને ભગવાનના દર્શનમાં ક્ષુણ્ણપણું હોવાથી=ભગવાનના દર્શનનો પરિચય હોવાને કારણે, બોધનું વિમલપણું હોવાને કારણે, ભગવાનના વચનનું પ્રત્યાયકપણું હોવાથી=કેવલીના વચનનું વિશ્વસ્તપણું હોવાથી, જીવનું લઘુકર્મપણું હોવાથી=અરિદમન રાજાનું લઘુકર્મપણું હોવાથી, મહાકલ્યાણનું પ્રત્યાસન્નપણું હોવાથી=અરિદમન રાજાના મહાકલ્યાણનું નજીકપણું હોવાથી, આના હૃદયમાં=અરિદમન રાજાના હૃદયમાં, પરિસ્ફુરિત
-