Upmiti Bhav Prapancha Katha Part 03

Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 505

४८४
ઉપમિતિભવપ્રપંચા કથા ભાગ-૩ | તૃતીય પ્રસ્તાવ यदस्य कालोचितं तत्तूर्णं कुरुष्व' इति । विमलमतिराह - यदाज्ञापयति देवः, किंतु न मयैव केवलेनाऽस्य कालोचितं विधेयं, किं तर्हि ? यान्येतान्यन्तः पुराणि, ये चैते सामन्ता, यश्चान्योऽपि राजलोको, या चेयं समस्तापि परिषत्तैः सर्वैरेवाऽस्य कालस्योचितं कर्तव्यम् । राज्ञा चिन्तितं- 'अये! मयाऽयमादिष्टः किल मम दीक्षाग्रहणकाले यदुचितं जिनस्नपनपूजादानमहोत्सवादिकं तत् कुरुष्व' इति, तदयं किमेवमुल्लपति ? अहो गम्भीरः कश्चिदभिप्रायः, ततोऽभिहितमनेन - आर्य ! त्वमेवाऽत्र सर्वाधिकारी, क्षमः सर्वेषामुचितकर्तव्यानां, तत्किमेतैरपरमुचितं कर्तव्यम् ? विमलमतिराह - देव! यद्देवपादैः कर्तुमारब्धं तदस्माकमेतेषां च सर्वेषामस्य कालस्योचितं कर्त्तव्यं, नापरं यतः समान एवायं न्याय: सर्वेषां वर्तते, निवेदतान्येव हि भगवता सर्वेषामेव जीवानामेकैकस्य त्रीणि कुटुम्बकानि, तस्मादेषामप्यस्य कालस्येदमेवोचितं, यदुत प्रथमकुटुम्बकं पोष्यते, द्वितीयं हन्यते, तृतीयं परित्यज्यत इति । नृपतिनाऽभिहितं- आर्य! अतिसुन्दरमिदं यद्येते ऽपि प्रतिपद्यन्ते । विमलमतिराह - देव! पथ्यमिदमत्यन्तमेतेषां, किमत्र प्रतिपत्तव्यम्? ततस्तदाकर्ण्य तत्र परिषदि जीवा बलादेषोऽस्मान् प्रव्राजयतीतिभावनया भयोत्कर्षेण कम्पिताः कातराः, प्रद्विष्टा गुरुकर्मकाः, प्रपलायिता नीचा, विह्वलीभूता विषयगृध्नवः, प्रस्विन्नाः कुटुम्बादिप्रतिबद्धबुद्धयः, प्रह्लादिता लघुकर्मका अभ्युपगतवन्तस्तद्वचनं धीरचित्ता इति, ततस्तैर्लघुकर्मधीरचित्तैरभिहितं यदाज्ञापयति देवस्तदेव क्रियते, कः सकर्णकः सत्यां समग्रसामग्र्यामेवंविधसार्थाद् भ्रश्यतीति ? तदाकर्ण्य दृष्टो राजा, गताः सर्वेऽपि अभ्यर्णवर्तिनि प्रमोदवर्धने चैत्यभवने, स्नापितानि भुवननाथस्य भगवतो बिम्बानि, विरचिता मनोहारिणी पूजा, प्रवर्तितानि महादानानि, कारितं बन्धनमोचनादिकं समस्तमुचितकरणीयं समाहूतः श्रीधराभिधानो नगरान्निजतनयः, दत्तं तस्मै राज्यं नरपतिना, प्रव्राजिताः प्रवचनोक्तेन विधिना सर्वेऽप्युपरिस्थितलोका भगवता, विहिता भवप्रपञ्चनिर्वेदजननी परमपदाभिलाषातिरेकसंवर्धनी धर्मदेशना, गता यथास्थानं देवादयः ।
વિમલનો અભિપ્રાય અને શ્રીધરની રાજ્યમાં સ્થાપના
તેથી=સૂરિએ આ પ્રમાણે કહ્યું તેથી, સરભસથી=સહસા, રાજા વડે પાર્શ્વવર્તી વિમલમતિ મંત્રીનું મુખ જોવાયું. હે દેવ ! આદેશ કરો, એ પ્રમાણે બોલતો આ નમ્રપણાથી રહ્યો=વિમલમતિ મંત્રી નમ્રપણાથી રહ્યો. રાજા વડે કહેવાયું – હે આર્ય ! મારા વડે રાજ્ય, સ્વજન, દેહાદિનો સંગ ત્યાગ કરવા યોગ્ય છે. ભગવાનના આદેશથી રાગાદિને હણવા જોઈએ. રાત-દિવસ જ્ઞાનાદિને પોષવા જોઈએ. ભાગવતી દીક્ષા ગ્રહણ કરવી જોઈએ. તેથી આના=આ કૃત્યતા, કાલને ઉચિત જે છે, તે તમે શીઘ્ર કરો. વિમલમતિ કહે છે - દેવ જે આજ્ઞા કરે છે. પરંતુ કેવલ મારા વડે આને કાલઉચિત વિધેય નથી, તો શું છે ? એથી કહે છે, જે અંતઃપુરો, જે આ સામન્તો, જે અન્ય પણ રાજલોક છે અને જે આ સમસ્ત પણ પર્ષદા છે તે સર્વ વડે જ આ કાલને ઉચિત કર્તવ્ય છે. રાજા વડે વિચારાયું – અરે ! મારા
-