Samyakdarshan ane Aatmshakti

Author(s): Mumukshu
Publisher: Rasikbhai Shah

Page 14

શ્રધ્ધાન છે કે “આ મારું કામ નથી.' એ પ્રમાણે કાર્ય કરનાર તે ગુમાસ્તો શાહુકાર છે, પણ તે શેઠના ધનને ચોરી તેને પોતાનું માને તો તે ગુમાસ્તો ચોર જ કહેવાય; તેને કર્મોદયજનિત શુભાશુભરૂપ કાર્યનો કર્તા થઈ તદ્રુપ પરિણમે, તોપણે તેને એવા પ્રકારનું અંતરંગ શ્રધ્ધાન છે કે “આ કાર્ય મારાં નથી.” જો દેહાશ્રિત વ્રત-સંયમને પણ પોતાનાં માને (અર્થાત્ પોતાને તેનો કર્તા માને) તો તે મિથ્યાષ્ટિ થાય. આવી રીતે સવિકલ્પ પરિણામ હોય છે.
અહીં જે ગુમાસ્તાની વાત કરી તે આગળ સવિકલ્પ પરિણામમાં કહ્યું તે જ કહ્યું છે. અનુભવ થયો છે. પણ વિકલ્પ રહેલા છે તેથી સવિકલ્પ.
ત્યાં શ્રધ્ધાનને નુકસાન નથી. પણ જો ચારિત્રમોહના ઉદયમાં ભળે તો પ્રતીતિ સમ્મચારિત્રનો લાભ ન મળે એટલે સ્વરૂપમણતાનો લાભ ન મળે.
હવે સવિકલ્પ દ્વારા જ નિર્વિકલ્પ પરિણામ થવાનું વિધાન કહીએ છીએ :
સવિકલ્પદશામાંથી નિર્વિકલ્પ દશામાં જવા માટે સમ્યદૃષ્ટિ જીવ ભેદજ્ઞાન ચિંતન દ્વારા કરે છે. •
તે સમ્યગ્દષ્ટિ કદાચિત્ સ્વરૂપધ્યાન કરવાનો ઉદ્યમી થાય છે ત્યાં પ્રથમ સ્વ-પરનું ભેદવિજ્ઞાન (વિવેક) કરે; નોકર્મ, ભાવકર્મરહિત કેવળ ચૈતન્યચમત્કારમાત્ર પોતાનું સ્વરૂપ જાણે, પછી પરનો વિચાર પણ છૂટી જાય અને કેવલ સ્વાત્મવિચાર જ રહે છે, ત્યાં નિજસ્વરૂપમાં અનેક પ્રકારની અહબુધ્ધિ ધારે છે, “હું ચિદાનંદ છું, શુધ્ધ છું, સિધ્ધ છું,’ ઈત્યાદિ વિચાર થતાં સહજ જ આનંદતરંગ ઊઠે છે, રોમાંચ (ઉલ્લસિત) થાય છે, ત્યાર પછી એવા વિચારો તો છૂટી જાય, કેવલ ચિન્માત્ર સ્વરૂપ ભાસવા લાગે ત્યાં સર્વ પરિણામ તે સ્વરૂપ વિષે એકાગ્ર થઈ પ્રવર્તે છે. દર્શન-જ્ઞાનાદિક વા નયપ્રમાણાદિકના વિચાર (વિકલ્પ) પણ વિલય થઈ જાય.
પરમકૃપાળુદેવ આવી દશામાં જવા માટે પત્રાંક-૮૩૩માં લખે છે. કે : સર્વથી સર્વ પ્રકારે હું ભિન્ન છું, એક કેવળ શુધ્ધ ચૈતન્યસ્વરૂપ પરમોત્કૃષ્ટ અચિંત્ય સુખસ્વરૂપ માત્ર એકાંત શુધ્ધ અનુભવરૂપ હું છું ત્યાં વિક્ષેપ શો ? વિકલ્પ શો? ભય શો? ખેદ શો? બીજી અવસ્થા શી ? હું માત્ર નિર્વિકલ્પ શુધ્ધશુધ્ધ, પ્રકૃષ્ટશુધ્ધ, પરમશાંત ચૈતન્ય છું. હું માત્ર નિર્વિકલ્પ છું. હું નિજસ્વરૂપમય ઉપયોગ કરું છું. તન્મય થાઉં છું.