________________
અવધિજ્ઞાની પણ જાણે પરમકૃપાળુદેવ વ્યા.-૧-૧૫માં લખે છે - કમરૂપે રહેલા પરમાણુ કેવળજ્ઞાનીને દશ્ય છે, તે સિવાયને માટે ચોક્કસ નિયમ હોય નહીં પરમ અવધિવાળાને દેશ્ય થવા સંભવે છે અને મન:પર્યવજ્ઞાનીને અમુક દશ્ય થવા સંભવે છે.
વળી તમે લખ્યું છે કે “બીજના ચંદ્રની જેમ આત્માના પ્રદેશ થોડા ખુલ્લા છે એમ કહો. ઉત્તર :- એ દૃષ્ટાંત પ્રદેશની અપેક્ષાએ નથી પણ ગુણની અપેક્ષાએ છે.
આત્માના પ્રદેશો થોડા ખુલ્લા છે એ તો જયારે વિશુધ્ધિના કારણે અનુભવ થયો તેથી થોડું આવરણ ખસ્યું એમ કહી શકાય. ત્યાં શુધ્ધતાના અંશો ખુલ્યા પણ ગુણ અપેક્ષાએ તેથી કાંઈ આત્મપ્રદેશો દેખાય નહીં.
જેમ અવધિજ્ઞાની કર્મ વર્ગણા વગેરેને પ્રત્યક્ષ જાણે છે તેમ સમ્યદૃષ્ટિ સ્વાનુભવમાં આત્મપ્રદેશોને પ્રત્યક્ષ જોઈ શકતા નથી. દેખાતા નથી. આત્મપ્રદેશોને સંપૂર્ણપણે પ્રત્યક્ષ તો કેવળી ભગવાન દેખે છે; સમકિતીને સ્વાનુભવમાં પ્રત્યક્ષપણું કહ્યું છે તે કોઈ પ્રદેશોની અપેક્ષાએ નથી કહ્યું, પણ સ્વાનુભવમાં ઈન્દ્રિયાદિનું અવલંબન નથી, તે અપેક્ષાએ કહ્યું છે. અહીંયા સાધક જીવ કર્મ વર્ગણા વગેરેને તો પ્રત્યક્ષ જાણ કે ન જાણે તેથી કરી સાધકપણામાં ફેર નથી પડતો; જયારે આત્માને તો સ્વાનુભવથી પ્રત્યક્ષ જાણે જ કેમકે તેની સાથે સાધકપણાનો સંબંધ છે. કર્મ વર્ગણાને પ્રત્યક્ષ ન જાણે તો પણ શ્રુતજ્ઞાન વડે સ્વરૂપમાં લીન થઈને કેવળજ્ઞાન પામી શકે છે.
બીજના દષ્ટાંતને આ પ્રમાણપે સમજવાનું છે. તે ક્ષેત્ર અપેક્ષાએ નથી પણ ગુણ અપેક્ષાએ છે; એટલે કે સમ્યગદર્શન થતાં ચોથા ગુણસ્થાને જ્ઞાનાદિ ગુણોનું કેટલુંક સામર્થ્ય ખીલ્યું છે અને કેટલુંક સામર્થ્ય હજી ખીલવાનું બાકી છે-એમ સમજવું.
એ પ્રમાણે સમ્યકત્વ સંબંધી તથા અનુભવ સંબંધી પ્રત્યક્ષઅપ્રત્યક્ષાદિકના જે પ્રશ્નો તમે લખ્યા હતા તેનો પ્રત્યુત્તર મારી બુદ્ધિ અનુસાર લખ્યો છે. તમે પણ જિનવાણીથી તથા પોતાની પરિણતિથી મેળવી લેશો.
અને ભાઈશ્રી વિશેષ કયાં સુધી લખીએ? જે વાત જાણવામાં આવે તે લખવામાં આવે નહિ. રૂબરૂ મળતાં કંઈક કહેવાય ખરૂ પરંતુ મળવું
૩૦
